تعویض مفصل شانه؛ راه حلی برای آسیب‌های شدید به شانه

تعویض مفصل شانه به معنای برداشتن نواحی آسیب‌دیده استخوان و جایگزینی آن با قطعات ساخته شـده از فلز و پلاستیک (ایمپلنت) است. این جراحی را آرتروپلاستی شانه نیز می‌نامند. شانه یک مفصل توپ و سوکت است. سر گرد (توپ) استخوان بازو در یک حفره کم عمق در شانه قرار می‌گیرد. آسیب به مفصل می‌تواند باعث درد، ضعف و سفتی شود.

ایمپلنت‌های شانه در چند شکل مختلف و طیف وسیعی از اندازه‌ها طراحی شده‌اند. جایگزینی به صورت جزئی و کلی و با استفاده از ایمپلنت‌های آناتومیک یا معکوس صورت می‌گیرد. در این مقاله از سیوطب به بررسی کامل تعویض مفصل شانه می‌پردازیم.

تعویض مفصل شانه چیست و چطور انجام می‌شود؟

تعویض کامل شانه یک روش پیچیده و شامل تعویض مفصل شانه با قطعات مصنوعی است. درد ناشی از آرتریت، آسیب دیدگی یا شکستگی شدید می‌توانند دلیلی برای جایگزینی مفصل شانه با یک شانه مصنوعی باشد. آرتریت زمانی اتفاق می‌افتد که غضروف انتهای استخوان‌ها از بین رفته و استخوان روی استخوان در مفصل مالیده شود. آرتریت می‌تواند در اثر شکستگی، بیماری روماتوئید، پارگی تاندون‌های روتاتور کاف یا فقط در اثر سایش و پارگی در طول زمان ایجاد شود.

شانه یک مفصل گوی و کاسه است. قسمت بالایی استخوان بازو توپ و سر بازو سوکت نامیده می‌شود. سوکت کوچکتر و بخشی از تیغه شانه یا کتف است. توپ توسط رباط‌ها و تاندون‌های روتاتور کاف در سوکت قرار می‌گیرد. عضلات روتاتور کاف از تیغه شانه شروع و به تاندون‌هایی تبدیل می‌شود که به توپ متصل‌اند. در جراحی تعویض شانه، توپ با یک توپ فلزی متصل به ساقه جایگزین می‌شود.

بیشتر بخوانید: شانه منجمد؛ محدودیت حرکتی با سفت شدن کیسه مفصل

ساقه به پایین شفت استخوان بازو وارد و گاهی اوقات سوکت را با یک قطعه پلاستیکی جایگزین می‌کنند و معمولاً با استفاده از ماده‌ای خاص در سوکت ثابت می‌شود. اینکه از سوکت استفاده شود یا نه بستگی به وضعیت آرتریت در شانه دارد. به طور کلی شرایطی که می‌تواند آسیب مفصل شانه را به جراحی برساند عبارتند از:

• آرتروز: آرتروز که به عنوان آرتریت ساییدگی شناخته می‌شود، به غضروفی که انتهای استخوان‌ها را می‌پوشاند آسیب می‌رساند و حرکت نرم مفاصل را مختلل می‌کند.
• صدمات روتاتور کاف: روتاتور کاف گروهی از ماهیچه‌ها و تاندون‌هایی است که مفصل شانه را احاطه کرده‌اند. آسیب‌های روتاتور کاف گاهی اوقات می‌توانند منجر به آسیب به غضروف و استخوان در مفصل شانه شوند.
• شکستگی: شکستگی انتهای فوقانی استخوان بازو ممکن است چه در نتیجه آسیب یا زمانی که جراحی قبلی برای تثبیت شکستگی شکست خورده، نیاز به تعویض داشته باشد.
• آرتریت روماتوئید و سایر اختلالات التهابی: التهاب مرتبط با آرتریت روماتوئید ناشی از یک سیستم ایمنی بیش از حد فعال است و می‌تواند به غضروف و گاهی اوقات استخوان زیرین مفصل آسیب برساند.
• استئونکروز: برخی از انواع شرایط شانه می‌تواند بر جریان خون به استخوان بازو تأثیر بگذارد. زمانی که یک استخوان از خون گرسنه باشد، ممکن است فرو بریزد.

جراحی تعویض شانه زمانی لازم است که مفصل شانه به حدی بی ثبات شده باشد که بازو دیگر بدون درد قابل استفاده نباشد. اگر ساییدگی یا آسیب به مفصل شانه به حدی پیشرفته باشد که عملیات غیر جراحی یا حفظ مفصل مشکل را حل نکند، کاشت اندوپرتز شانه ضروری است.

بیشتر بخوانید: کمر درد؛ ۹ علتی که انواع دردهای کمر ریشه در آن دارند

روش‌های تعویض شانه؛ از جزئی تا کلی

بسته به نوع آسیب مفصلی وارد شده به شانه، پزشک ممکن است یکی از گزینه‌های زیر را برای تعویض شانه توصیه کند:

• تعویض کامل شانه: آناتومیک هم توپ و هم سوکت تعویض می‌شوند.
• تعویض کامل شانه معکوس: هم توپ و هم سوکت تعویض می‌شوند، اما ایمپلنت‌ها معکوس می‌شوند. توپ به تیغه شانه و سوکت به استخوان بازو متصل می‌شود. این گزینه معمولاً در صورتی که روتاتور کاف به شدت آسیب‌دیده باشد، ترجیح داده می‌شود.
• تعویض جزئی شانه: فقط سر (توپ) مفصل تعویض می‌شود. ممکن است زمانی توصیه شود که فقط قسمت توپی مفصل آسیب‌‎دیده باشد.

بیشتر بخوانید: بهترین آمپول برای کمر درد؛ موثرترین درمان برای کمردرد چیست؟

عوارض تعویض مفصل شانه؛ 7 عارضه‌ای که ممکن است با آن مواجه شوید

هر عمل جراحی ممکن است با عوارضی همراه باشد. هرچند عوارض الزاما در همه افراد بروز نمی‌کنند و نمی‌توان به طور قطع در این باره صحبت کرد چراکه بروز عوارض به شرایط هر شخص بستگی دارد. در مورد تعویض مفصل زانو هم این شرایط صدق می‌کند.

اگرچه نادر است، اما این امکان وجود دارد که جراحی تعویض شانه درد شما را کاهش ندهد یا به طور کامل از بین نبرد. جراحی ممکن است حرکت یا قدرت مفصل را به طور کامل بازیابی نکند. در برخی موارد ممکن است به جراحی دیگری نیاز باشد. عوارض بالقوه جراحی تعویض شانه عبارتند از:

• نابجایی: این امکان وجود دارد که توپ مفصل جدید شما از سوکت خارج شود.
• شکستگی: استخوان بازو، کتف یا استخوان گلنوئید ممکن است در حین یا بعد از جراحی بشکند.
• شل شدن ایمپلنت: اجزای جایگزین شانه بادوام هستند، اما ممکن است به مرور زمان شل یا فرسوده شوند. در برخی موارد، ممکن است نیاز به جراحی دیگری برای جایگزینی اجزای شل داشته باشید.
• خرابی روتاتور کاف: گروهی از ماهیچه‌ها و تاندون‌هایی که مفصل شانه را احاطه کرده‌اند (روتاتور کاف) گاهی پس از تعویض جزئی یا کامل آناتومیک شانه فرسوده می‌شوند.
• آسیب عصبی اعصاب: ناحیه‌ای که ایمپلنت در آن قرار می‌گیرد ممکن است آسیب ببیند. آسیب عصبی می‌تواند باعث بی حسی، ضعف و درد شود.
• لخته شدن خون: پس از جراحی ممکن است لخته در وریدهای پا یا بازو ایجاد شود. این می‌تواند خطرناک باشد زیرا یک قطعه لخته می‌تواند پاره شود و به ریه، قلب یا به ندرت مغز برود.
• عفونت: عفونت می‌تواند در محل برش یا در بافت عمیق‌تر رخ دهد. گاهی اوقات برای درمان آن نیاز به جراحی است.

بیشتر بخوانید: قویترین قرص شل کننده عضلات گردن کدام است؟ معرفی ۹ قرص اصلی شل کننده عضلات

مراقبت بعد از عمل تعویض مفصل شانه

پس از یک روز یا بیشتر، اکثر بیماران به داروهای ضد درد خوراکی روی می‌آورند. بازو در یک بریس قرار می‌گیرد اما می‌توان آن را برای انجام درمان برداشت. آنتی بیوتیک‌ها از طریق ورید به مدت یک روز برای جلوگیری از عفونت تجویز می‌شوند. فیزیوتراپی از روز بعد از جراحی شروع می‌شود و با حرکت انگشتان، مچ دست و آرنج شروع می‌شود.

برخی از حرکات شانه در عرض یک روز یا بیشتر پس از جراحی شروع می‌شود. فیزیوتراپ برنامه‌ای از تمرینات را به بیمار نشان می‌دهد تا در خانه انجام دهد. اکثر بیماران از سه تا پنج روز در بیمارستان می‌مانند.برای جلوگیری از سفتی، تمرینات باید حداقل روزانه انجام شود.

برای کاهش درد باید از سرما درمانی با کرایوکف یا کیسه یخ استفاده کرد. معمولا سه هفته حمام توصیه نمی‌شود. فیزیوتراپی هفت تا 10 روز پس از جراحی شروع و برای چند هفته ادامه می‌یابد. پزشک هر چند هفته یک بار به مدت چندین ماه شما را در ویزیت خواهد کرد. اکثر بیماران چهار تا شش هفته از فعالیت‌های روزانه منع می‌شوند.

بیشتر بخوانید: بهترین قرص برای درد گردن در یکی از این ۷ دسته جای دارد!

چه زمانی می‌توان به طور کامل فعالیت‌های روزانه را از سر گرفت؟

بعد از اینکه روی تحرک و قدرت شانه کار کردید، می‌توانید انتظار داشته باشید که بعد از دوازده تا بیست و چهار هفته به طور کامل در تمام فعالیت‌های عادی روزانه شرکت کنید. این معمولاً شامل تمام فعالیت‌های کم تأثیر روی شانه است. مانند تمام انواع پروتز یا جراحی تعویض مفصل باید تا زمانی که ممکن است از فعالیت‌های مرتبط با تاثیر بیشتر اجتناب شود.

جراحی تعویض شانه در مواقعی هم دیگر امکان‌پذیر نیست، یعنی وضعیت شانه به حدی رو به وخامت است که جراحی ممکن است آسیب بیشتری وارد کند. این وضعیت‌ها عبارتند از:

• عفونت‌های باکتریایی
• پوکی استخوان شدید
• نکروز استخوان
• فلج عصبی

البته جایگزین‌های جراحی برای تعویض شانه وجود دارد که به این دو روش می‌تواند اشاره کرد:

جراحی فیوژن: مانند بسیاری از مفاصل دیگر، شانه را می‌توان با جراحی فیوژن (آرترودز) تثبیت کرد. با این حال، با توجه به موفقیت روزافزون پروتز شانه، جراحی فیوژن شانه (فیوژن گلنوهومرال) به عنوان یک روش بسیار کمتر مفید در نظر گرفته می‌شود.  در این مرحله از زمان، جراحی فیوژن شانه تنها در صورتی در نظر گرفته می‌شود که عضلات روتاتور کاف از نظر عصبی فلج شده باشند. همچنین می‌تواند در مواردی که عفونت مزمن وجود دارد نقش داشته باشد. به عنوان یک درمان اولیه برای آرتریت شانه، پروتز شانه در حال حاضر بر فیوژن شانه ارجحیت دارد.

برداشتن سر استخوان بازو: با همی‌آرتروپلاستی سر استخوان بازو قطع می‌شود. این فرآیند در حال حاضر فقط پس از عفونت یا به عنوان یک روش ثانویه که در آن تعویض پروتز شانه ناموفق بوده مورد استفاده قرار می‌گیرد.

یادداشت پایانی تعویض مفصل شانه

آرتریت مرحله پایانی فرسودگی پیشرونده غضروفی است که بین استخوان‌های مفصل وجود دارد و باعث می‌شود استخوان‌ها با یکدیگر تماس پیدا کنند و در حین حرکت مفصل به طور دردناکی روی یکدیگر ساییده شوند. این منجر به درد شدید همراه با از دست دادن حرکت و عملکرد می‌شود. در نتیجه با وخیم‌تر شدن وضعیت استخوان‌ها و پاسخگو نبودن درمان‌های غیر جراحی؛ تنها روش درمانی تعویض مفصل شانه است. تعویض مفصل شانه در بیشتر موارد باعث بهبودی می‌شود با این حال بهترین تشخیص درباره نوع درمان را پزشک صورت می‌دهد.

سوالات متداول