درمان خشکی چشم جایگاه و اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا عارضه‌ای است که افراد بسیاری با آن روبه‌رو می‌شوند. در این بیماری، اشک به میزان کافی یا با ترکیبات طبیعی (متناسب) تولید نمی‌شود، در نتیجه این فرآیند کاهش رطوبت و خشکی چشم را ایجاد می‌کند.
در این مقاله از مجله پزشکی سیوطب می‌خواهیم شما را به طور کامل با درمان خشکی چشم آشنا کنیم.
خشکی چشم چیست؟
سطح چشم در حالت طبیعی همیشه دارای رطوبت خواهد بود و لایه نازکی از اشک آن را پوشش داده است.
خشکی چشم زمانی رخ می‌دهد که اشک قادر نیست رطوبت چشم را به میزان و کیفیت مناسب تامین کند.
این بیماری می‌تواند موقت باشد یا در بلندمدت به شکل مزمن ادامه پیدا کند. کمبود رطوبت چشم یا ناشی از عدم تولید کافی اشک است یا از تبخیر سریع اشک نشات می‌گیرد.
وقتی اشک کم می‌شود، شستشوی مداوم سطح چشم مختل می‌شود و اکسیژن به میزان کافی به قرنیه نمی‌رسد. خشکی چشم شایع است و درمان آن بستگی به شدت این اختلال دارد.
اهمیت درمان خشکی چشم از این حیث است که چشم یکی از حساس‌ترین عضوهای بدن بوده و به طبع، درمان آن نیز از حساسیت بالایی برخوردار می‌شود. در سوی دیگر، خشکی چشم، خود می‌تواند باعث بروز سایر بیماری‌های چشم شود.
بیشتر بخوانید: درمان تنبلی چشم؛ تنبلی چشم شما را عینکی نمی‌کند!
تشخیص خشکی چشم
آزمایش‌ها و روش‌هایی که ممکن است برای تعیین علت خشکی چشم شما مورد استفاده قرار گیرند عبارتند از:
معاینه جامع چشم
معاینه چشم شامل یک تاریخچه کامل از سلامت کلی شما و سلامت چشم است و می‌تواند به پزشک کمک کند تا علت خشکی چشم شما را تشخیص دهد.
تست اندازه‌گیری حجم اشک
پزشک ممکن است تولید اشک شما را با استفاده از آزمایش شیرمر اندازه‌گیری کند. در این آزمایش، نوارهای کاغذ زیر پلک پایین شما قرار می‌گیرند. پس از پنج دقیقه، پزشک مقدار خیسی نوار توسط اشک‌های شما را اندازه‌گیری می‌کند.
یکی دیگر از گزینه‌های اندازه‌گیری حجم اشک، آزمایش نخ قرمز فنل است. در این آزمایش، یک نخ با رنگ حساس به pH (اشک، رنگ را تغییر می‌دهد) روی پلک پایین قرار داده می‌شود و به مدت 15 ثانیه با اشک خیس می‌شود و سپس حجم اشک اندازه‌گیری می‌شود.
بیشتر بخوانید: ۸ عفونت چشم؛ علل ابتلا، علائم و اقدامات درمانی که حتما باید بدانید!
آزمایش تعیین کیفیت اشک
آزمایش‌های دیگر از رنگ‌های مخصوص در قطره چشم برای تعیین وضعیت سطح چشم استفاده می‌کنند. در این روش پزشک مدت زمانی را که طول می‌کشد تا اشک شما تبخیر شود را اندازه گیری می‌کند.
تست اسمولاریته اشک
این نوع آزمایش ترکیب ذرات و آب موجود در اشک‌های شما را اندازه‌گیری می‌کند. در صورت وجود بیماری خشکی چشم، آب کمتری در چشم وجود خواهد داشت.
بیشتر بخوانید: تنبلی چشم، شناخت دلایل و بهترین زمان درمان
درمان خشکی چشم
برای اکثر افرادی که علائم خشکی چشم به شکل مقطعی یا خفیف دارند، استفاده منظم از قطره‌های چشمی بدون نسخه (اشک مصنوعی) کافی است. اگر علائم شما مداوم و جدی‌تر باشد، گزینه‌های دیگری دارید.
کاری که انجام می‌دهید بستگی به این دارد که چه چیزی باعث خشکی چشم شما شده است. برخی از درمان‌ها بر مدیریت یک بیماری یا عاملی که باعث خشکی چشم شما می‌شود، تمرکز می‌کنند.
سایر درمان‌ها می‌توانند کیفیت اشک شما را بهبود بخشند یا مانع از تخلیه سریع اشک از چشم‌ها شوند.
درمان علت زمینه‌ای خشکی چشم
در برخی موارد، درمان یک مشکل زمینه‌ای سلامتی می‌تواند به رفع علائم و نشانه‌های خشکی چشم کمک کند.
به عنوان مثال، اگر دارویی باعث خشکی چشم شما شود، پزشک ممکن است داروی دیگری را توصیه کند که این عارضه جانبی را ایجاد نکند.
اگر شخصی مشکل پلک داشته باشد مثل اینکه پلک‌هایش به سمت بیرون چرخیده (اکتروپیون)، پزشک امکان دارد فرد را به یک جراح چشم که در جراحی پلاستیک پلک‌ها (جراح اکولوپلاستیک) متخصص است، ارجاع دهد.
داروهای تجویزی مورد استفاده برای درمان خشکی چشم
داروهای تجویزی مورد استفاده برای درمان خشکی چشم عبارتند از:
داروهای کاهش التهاب پلک
التهاب در امتداد لبه پلک می‌تواند غدد چربی را از ترشح در اشک باز دارد. پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک را برای کاهش التهاب توصیه کند.
آنتی‌بیوتیک‌ها برای خشکی چشم معمولا از طریق دهان مصرف می‌شوند، اگرچه برخی از آن‌ها به عنوان قطره چشم یا پماد کاربرد دارند.
قطره چشم برای کنترل التهاب قرنیه
التهاب سطح چشم شما (قرنیه) ممکن است با قطره‌های تجویزی که حاوی داروی سرکوب‌کننده سیستم ایمنی سیکلوسپورین یا کورتیکواستروئیدها هستند، کنترل شود. کورتیکواستروئیدها به دلیل عوارض جانبی احتمالی برای استفاده طولانی‌مدت ایده‌آل نیستند.
اینسرت‌های چشمی
اگر علائم خشکی چشم متوسط تا شدید باشد و اشک مصنوعی کمکی نکند، گزینه دیگر ممکن است اینسرت‌های چشمی باشند که شبیه دانه شفاف برنج هستند.
یک بار در روز، اینسرت‌های چشمی را بین پلک پایین و کره چشم خود قرار دهید. این ماده به آرامی حل می‌شود و ماده‌ای را آزاد می‌کند که در قطره‌های چشمی برای روان کردن اشک چشم شما استفاده می‌شود.
داروهای محرک اشک
داروهایی به نام کولینرژیک به افزایش تولید اشک کمک می‌کنند. این داروها به صورت قرص، ژل یا قطره چشمی در دسترس هستند. عوارض جانبی احتمالی شامل تعریق است.
قطره‌های چشمی ساخته شده از خون بیمار
به این قطره‌ها، سرم خون اتولوگ می‌گویند. اگر علائم خشکی چشم شدیدی وجود داشته باشد که به هیچ درمان دیگری پاسخ نمی‌دهند، امکان دارد گزینه‌ای مناسب باشند.
برای ساختن این قطره‌ها، نمونه‌ای از خون شخص پردازش می‌شود تا گلبول‌های قرمز خون حذف شود و سپس با محلول نمک مخلوط می‌شود.
بیشتر بخوانید: خارش چشم | درمان، پیشگیری و علت خارش چشم
سایر روش‌های درمان خشکی چشم
روش‌های دیگری که ممکن است برای درمان خشکی چشم استفاده شود عبارت‌اند از:
کاهش ریزش اشک
در این روش درمان خشکی چشم، برای کاهش ریزش اشک، مجاری اشک را می‌بندند. پزشک ممکن است این درمان را برای جلوگیری از خروج سریع اشک از چشم پیشنهاد کند.
این کار را می‌توان با بستن جزئی یا کامل مجاری اشک انجام داد که معمولا برای تخلیه اشک عمل می‌کند.
استفاده از لنز
برخی لنزهای تماسی ویژه برای کمک به افراد مبتلا به خشکی چشم طراحی شده‌اند. برخی از افراد مبتلا به خشکی شدید چشم ممکن است از لنزهای تماسی ویژه‌ای استفاده کنند که از سطح چشم محافظت می‌کنند و رطوبت را به دام می‌اندازند. به این لنزها اسکلرال یا لنزهای بانداژی گفته می‌شود.
رفع انسداد غدد چربی
کمپرس گرم یا ماسک چشمی که روزانه استفاده می‌شود، می‌تواند به پاکسازی غدد چربی مسدود شده کمک کند.
استفاده از نور درمانی و ماساژ پلک
تکنیکی به نام نور درمانی با پالس شدید و به دنبال آن ماساژ پلک‌ها به افرادی که خشکی چشم شدید دارند، کمک می‌کند.
بیشتر بخوانید: آستیگماتیسم؛ معضلی شایع در شکل قرنیه اما قابل درمان
درمان خشکی چشم در خانه
ممکن است بتوانید خشکی چشم خود را با شستن مکرر پلک‌ها و استفاده از قطره‌های چشمی بدون نسخه (OTC) یا سایر محصولاتی که به روان شدن اشک چشم‌ها کمک می‌کنند، کنترل کنید.
اگر خشکی چشم طولانی مدت (مزمن) باشد حتی زمانی که چشمان احساس خوبی دارند، از قطره‌های چشمی استفاده کنید تا اشک چشم به خوبی روان شود.
شستن پلک‌ها برای کنترل التهاب
برای افراد مبتلا به بلفاریت و سایر بیماری‌هایی که باعث التهاب پلک می‌شوند و جریان چربی را به چشم مسدود می‌کنند، امکان دارد شستشوی مکرر و ملایم پلک کمک کند.
برای شستن پلک‌ها اقدامات زیر را انجام دهید:
- یک دستمال گرم را روی چشمان خود بمالید
- یک پارچه تمیز را با آب گرم خیس کنید
- پارچه را به مدت پنج دقیقه روی چشمان خود نگه دارید
- وقتی پارچه خنک شد دوباره آن را با آب گرم خیس کنید
- پارچه شستشو را به آرامی روی پلک‌های خود از جمله مژه‌ها بمالید
بیشتر بخوانید: آب مروارید و اثرات آن روی نعمت بینایی
محصولات بدون نسخه برای درمان خشکی چشم
انواع محصولات بدون نسخه برای خشکی چشم از جمله قطره چشم (اشک مصنوعی)، ژل و پماد در دسترس است. با پزشک خود در مورد اینکه کدام یک برای شما بهتر است مشورت کنید.
اشک مصنوعی
اشک مصنوعی ممکن است همان چیزی باشد که برای کنترل علائم خشکی خفیف چشم نیاز دارید. برخی از افراد باید چندین بار در روز قطره بریزند و برخی فقط یک بار در روز از آن استفاده می‌کنند.
هنگام انتخاب محصولات بدون نسخه درمان خشکی چشم به مواردی که در ادامه توضیح می‌دهیم توجه کنید.
قطره‌های دارای مواد نگهدارنده
قطره‌های دارای مواد نگهدارنده؛ به برخی از قطره‌های چشمی مواد نگهدارنده اضافه می‌شود تا ماندگاری آن‌ها طولانی شود.
می‌توانید تا چهار بار در روز از قطره چشمی با مواد نگهدارنده استفاده کنید. اما استفاده بیشتر از قطره‌های نگهدارنده می‌تواند باعث سوزش چشم شود.
قطره‌های چشمی بدون مواد نگهدارنده
قطره‌های چشمی بدون مواد نگهدارنده در بسته‌بندی‌هایی هستند که حاوی چندین ویال یکبار مصرف است.
پس از استفاده از ویال، آن را دور می‌اندازید. اگر بیش از چهار بار در روز از قطره چشم استفاده می‌کنید، قطره‌های غیرنگهدارنده بی‌خطر هستند.
بیشتر بخوانید: گل مژه مسری است؟ درمان خانگی و دارویی گل مژه
پمادهای روان‌کننده
پمادهای روان‌کننده، خشکی چشم را برای مدت طولانی‌تری تسکین می‌دهند. اما این محصولات ضخیم‌تر از قطره‌های چشمی هستند و می‌توانند دید شما را تار کنند.
به همین دلیل بهتر است از پمادها درست قبل از خواب استفاده شود. قطره‌های چشمی را می‌توان در هر زمانی استفاده کرد، زیرا در دید شخص اختلال ایجاد نمی‌کنند.
قطره‌هایی که قرمزی را کاهش می‌دهند، راه مناسبی برای درمان خشکی چشم نیستند. بهتر است از این قطره‌ها به عنوان راه‌حلی برای خشکی چشم اجتناب کنید، زیرا استفاده طولانی‌مدت می‌تواند باعث تحریک چشم شود.
سخن پایانی در ارتباط با درمان خشکی چشم
مطالعات بیشتری مورد نیاز است اما برخی از رویکردهای پزشکی جایگزین ممکن است به کاهش علائم خشکی چشم شما کمک کند. مزایا و خطرات آن‌ها را با پزشک خود در میان بگذارید.
افزودن اسیدهای چرب امگا 3 به رژیم غذایی امکان دارد به تسکین علائم و نشانه‌های خشکی چشم کمک کند. این اسیدها به عنوان مکمل و در غذاهایی مانند بذر کتان، سالمون و ساردین در دسترس هستند.
قطره چشمی روغن کرچک امکان دارد علائم را با کاهش تبخیر اشک بهبود بخشند. در سوی دیگر برخی از افراد نیز با طب سوزنی، در درمان خشکی چشم موفق بوده‌اند.