اختلال شخصیت اجتنابی و 7 معیار برای تشخیص دوری گزینی
اختلال شخصیت اجتنابی نمونه‌ای از مشکلات سلامت روان است که در آن فرد به دلیل ترس از طرد شدن یا مورد انتقاد قرار گرفتن از اجتماع دوری می‌کند. این گونه افراد تصور نادرستی از خود و توانایی‌هایشان دارند و در اغلب موارد خود را کوچک، ناچیز و ضعیف‌تر از بقیه می‌بینند. به همین دلیل می‌ترسند که در مواجه و برخورد با افراد دیگر دچار اشتباه، تمسخر یا انتقاد قرار بگیرند.
افراد مبتلا به این اختلال دوستان کمی دارند و فقط با افرادی که مطمئن هستند که آن‌ها را دوست دارند ارتباط برقرار می‌کنند. علائم ناشی از این اختلال در رفتار این افراد مشخص است؛ فقط امکان دارد که این اختلال در کودکان و نوجوانان کمی سخت‌تر تشخیص داده شود؛ زیرا نوعی خجالتی بودن، ترس و دوری از اجتماع در اغلب رفتارهای آن‌ها دیده می‌شود.
در این مقاله از مجله علمی پزشکی سیوطب به بررسی اختلال شخصیت اجتنابی خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
نگاهی کلی به موضوع این مقاله
- علت ابتلا به این اختلال هنوز مشخص نشده است
- الگوی رفتاری و علائم افراد مبتلا به این اختلال از خفیف تا شدید متفاوت است
- تشخیص این اختلال در دوران کودکی سخت است؛ زیرا اکثر کودکان رفتارهایی مانند خجالتی بودن، ترس از غریبه‌ها، ناهنجاری‌های اجتماعی یا حساسیت به انتقاد را نشان می‌دهند
- اهداف درمان اختلال شخصیت دوری‌گزینی کمک به بهبود عملکرد اجتماعی و کاری است
بیشتر بخوانید : اختلال شخصیت وابسته؛ وقتی فرد در تصمیم‌گیری فلج می‌شود!
اختلال شخصیت اجتنابی چیست؟
اختلال شخصیت اجتنابی (Avoidant Personality Disorder) یا شخصیت دوری گزینی یکی از نمونه اختلالات روانی است که به عنوان اختلالات شخصیت شناخته می‌شود. این اختلالات به طور کلی الگوهای رفتاری پایدار و خارج از هنجارهای فرهنگی هستند که باعث رنج فرد یا اطرافیان او می‌شوند.
اختلال شخصیت اجتنابی با سایر اختلالات شخصیتی که با احساس عصبی بودن و ترس مشخص می‌شوند گروه‌بندی خواهد شد. افراد مبتلا به این اختلال احساس مزمن بی‌کفایتی دارند و نسبت به قضاوت منفی توسط دیگران بسیار حساس هستند. اگرچه آن‌ها دوست دارند با دیگران تعامل داشته باشند، اما به دلیل ترس شدید از طرد شدن توسط دیگران، از تعامل اجتماعی اجتناب می‌کنند.
بیشتر بخوانید: افراد مشهور دارای اختلال دو قطبی و ۶ راه حل کنترل این بیماری در اشخاص معروف
علت اختلال شخصیت اجتنابی یا APD چیست؟
علت APD و سایر اختلالات شخصیتی ناشناخته است. محققان بر این باورند که عوامل ژنتیکی و محیطی ممکن است در ابتلا به این اختلالات نقش داشته باشند.
محققین معتقدند که ممکن است این اختلال از طریق ژن‌ها در خانواده‌ها منتقل شود. همچنین عوامل طبیعی نیز در دوران کودکی نقش مهمی در ابتلا به این اختلال دارد.
نکته: افراد مبتلا به این اختلال اغلب تجربیات قبلی خود را از طرد شدن توسط والدین یا همسالان گزارش می‌دهند که بر عزت نفس و احساس ارزشمندی فرد تاثیر می‌گذارد.
بیشتر بخوانید: ۳ تفاوت شخصیت نمایشی و خودشیفته تا تمایل به جلب توجه
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به این اختلال هستند؟
هیچ راهی برای دانستن اینکه چرا افراد به APD مبتلا می‌شود وجود ندارد؛ زیرا علت ابتلا مشخص نیست. افراد مبتلا به این اختلال معمولا در کودکی بسیار خجالتی هستند. با این حال هر کودک یا حتی بزرگسالی که خجالتی است به این اختلال مبتلا نمی‌شود.
اما باید گفت که افرادی که به اختلال شخصیت اجتنابی مبتلا هستند به احتمال زیاد با افزایش سن، کمرویی آن‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند. در مواردی این کمرویی به جایی می‌رسد که فرد از افراد دیگر و موقعیت‌های خاص دوری می‌کند.
بیشتر بخوانید: ۹ درمان اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین؛ مقابله با تغییرات سریع در خلق‌و‌خو
اختلال شخصیت اجتنابی چقدر شایع است؟
طبق آمار تخمین می‌زنند که حدود 2.4درصد از جمعیت ایالات متحده به این اختلال مبتلا هستند. به نظر می‌رسد که این اختلال زنان و مردان را به یک اندازه تحت تاثیر قرار می‌دهد.
همچنین مانند سایر اختلالات شخصیتی، علائم این اختلال نیز ممکن است در دوران کودکی مشاهده شوند و در اغلب موارد باعث ایجاد و شروع ناراحتی و مشکل در نوجوانی یا اوایل بزرگسالی خواهد شد.
اختلال شخصیت اجتنابی معمولا در افراد کمتر از 18 سال مانند بسیاری دیگر از اختلالات شخصیتی تشخیص داده نمی‌شود؛ زیرا باید شواهدی وجود داشته باشد که این الگوهای رفتاری پایدار و انعطاف‌ناپذیر که به آسانی با گذشت زمان از بین نمی‌روند تشخیص داده شوند.
بیشتر بخوانید : عوامل تشدید کننده اختلال دو قطبی را بشناسید
علائم اختلال شخصیت اجتنابی
برای افراد مبتلا به این اختلال، ترس از طرد شدن به قدری قوی است که به جای اینکه در رابطه طرد شوند، انزوا را انتخاب می‌کنند. الگوی رفتاری در افراد مبتلا به این اختلال از خفیف تا شدید متفاوت است. علاوه بر ترس از تحقیر و طرد شدن، سایر ویژگی‌های مشترک افراد مبتلا به این اختلال شامل موارد زیر است:
- آن‌ها بیش از حد حساس هستند و به راحتی از انتقاد یا عدم تایید آسیب می‌بینند
- این افراد دوستان صمیمی اندکی دارند و تمایلی به درگیر شدن با دیگران را ندارند، مگر اینکه مطمئن باشند که آن‌ها را دوست دارند
- اضطراب شدید (عصبی بودن) و ترس را در محیط‌های اجتماعی و روابط تجربه می‌کنند که باعث می‌شود از فعالیت‌ها یا مشاغلی که همراه با دیگران هستند اجتناب کنند
- در موقعیت‌های اجتماعی به دلیل ترس از انجام کاری اشتباه یا خجالت زده شدن شرکت نمی‌کنند
- تمایل دارند مشکلات احتمالی را بزرگ جلوه دهند
- به ندرت فعالیت یا کار جدیدی را امتحان می‌کنند
- تصور ضعیفی از خود دارند و خود را ناکافی و پست می‌دانند
امکان دارد که افراد مبتلا به این اختلال در تعامل با محیط‌های اجتماعی و کاری مشکل داشته باشند. این مشکل به دلیل ترس از بروز موارد زیر ایجاد می‌شود:
- طرد شدن
- عدم تایید
- خجالت
- انتقاد
- آشنایی با افراد جدید
- روابط صمیمی
- تمسخر
این دسته از افراد در باور اینکه افراد دیگر آن‌ها را دوست دارند نیز مشکل دارند. همچنین این افراد نسبت به رد و انتقاد حساس هستند، پس ممکن است نظرات یا اعمال خنثی را به اشتباه منفی در نظر بگیرند.
بیشتر بخوانید : درمان اختلال دو قطبی به روش‌های دارویی، بیمارستانی
تاثیر اختلال شخصیت اجتنابی در رابطه و رفتارهای اجتماعی
اختلال شخصیت اجتنابی باعث ترس از طرد شدن می‌شود که در اغلب موارد برقراری ارتباط با افراد دیگر را دشوار می‌کند. در این حالت احتمال دارد که بیمار در جستجوی روابط دوستانه مردد باشد، مگر اینکه مطمئن شود که طرف مقابل او را دوست دارد.
این گونه افراد هنگامی که درگیر رابطه عاطفی هستند، ممکن است از به اشتراک گذاشتن اطلاعات شخصی یا صحبت در مورد احساسات خود بترسند. این موضوع حفظ روابط صمیمانه یا دوستی‌های نزدیک را دشوار می‌کند.
بیشتر بخوانید: انواع اختلال شخصیت و روش تشخیص هرکدام
اختلال شخصیت اجتنابی و ازدواج
افراد مبتلا به این اختلال در روابط زناشویی فاصله مشخصی را با همسر خود نگه می‌دارند و در بیشتر مواقع حتی مکان یا اتاق‌های جدایی دارند. این افراد از توجه و دیده شدن بیزارند و سعی می‌کنند دنیای خود را حفظ کنند.
باید گفت که زندگی با افراد مبتلا به شخصیت اجتنابی بیشتر در سکوت می‌گذرد؛ زیرا این افراد تمایلی به صحبت در مورد خود، احساساتشان و نزدیک شدن افراد دیگر ندارند. در مواردی دیده شده که این افراد حتی از صحبت دیگران در مورد خودشان به هراس می‌افتند.
از مشکلات ازدواج با شخص مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افراط در سکوت
- هراس و اضطراب زیاد در برخورد با دیگران
- دوسوگرایی یا دودلی آزاردهنده (بیمار دوس دارد در جمع باشد اما در عین حال از اجتماع گریزان است)
- فاصله عاطفی (عدم تمایل به نزدیکی به همسر، دوستان و همکاران)
- مقصر بودن همیشگی همسر سالم (انتظار درک زیاد از همسر و مقصر جلوه دادن او)
- مشکل در ابزار احساسات و درک آن‌ها
باید گفت که مشکلات دیگری نیز در رابطه زناشویی فرد مبتلا به این اختلال با شخصی سالم وجود دارد.
بیشتر بخوانید: اختلال دو قطبی یا افسردگی شیدایی در زنان و مردان
تشخیص اختلال شخصیت اجتنابی در dsm 5
پزشکان عمومی و روان پزشکان در مواجه با افراد مبتلا به این اختلال، آن‌ها را به متخصصین سلامت روان ارجاع می‌دهند؛ زیرا این متخصصین در تشخیص و درمان اینگونه اختلالات ماهرتر هستند.
بر اساس راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی انجمن روانپزشکی آمریکا (Diagnostic and Statistical Manual-5) یا DSM-5، فردی که مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی تشخیص داده می‌شود باید حداقل چهار مورد از معیارهای زیر را نشان دهند:
- بیمار از فعالیت‌های کاری که شامل تماس با دیگران است اجتناب می‌کند. این به دلیل ترس از انتقاد، عدم تایید یا طرد شدن است
- بیمار تمایلی به درگیر شدن با افراد دیگر ندارد، مگر اینکه مطمئن باشد که آن‌ها او را دوست دارند
- از برقراری روابط خودداری می‌کند، زیرا می‌ترسد مورد تمسخر یا تحقیر قرار بگیرد
- ترس از مورد انتقاد قرار گرفتن یا طرد شدن در موقعیت‌های اجتماعی بر افکار بیمار غالب است
- بیمار از موقعیت‌های اجتماعی تا جای ممکن یا به طور کامل دوری می‌کند؛ زیرا احساس ناکافی بودن دارد
- فکر می‌کند نسبت به دیگران پست‌تر، غیرجذاب و ناتوان است
- بعید است که بیمار در فعالیت‌های جدید شرکت کند یا ریسک‌های شخصی را بپذیرد، به دلیل خجالت زیاد
وجود چهار مورد یا بیشتر از این علائم برای تشخیص ابتلا به این اختلال لازم است. باید گفت که شخصیت دوری گزینی معمولا در کودکان یا نوجوانان دیده می‌شود؛ اما تشخیص این اختلال در دوران کودکی سخت است؛ زیرا خجالتی بودن، ترس از غریبه‌ها، ناهنجاری‌های اجتماعی یا حساس بودن به انتقاد اغلب بخشی طبیعی از رشد کودک و نوجوان است. با این حال متخصصان سلامت روان می‌توانند علائم بیمار را ارزیابی کنند، تشخیص دقیق بدهند و گزینه‌های درمانی مناسب را پیشنهاد کنند.
بیشتر بخوانید : اختلال شخصیت مرزی و مشکلات بسیاری که به وجود می‌آورد
تست اختلال شخصیت اجتنابی
درمان‌گرها برای تشخیص این اختلال، رفتارها و علائم بیمار را بررسی و گاهی از تست‌های مختلف استفاده می‌کنند. البته تست‌های ساده‌ای نیز برای بررسی احتمال این اختلال در خود یا افراد نزدیک وجود دارد که با مراجعه به سایت‌های خاصی می‌توانید آن‌ها را انجام دهید.
به عنوان مثال با جواب به سوالات خاصی در سایت psycom.net می‌توانید از احتمال این اختلال در خود یا نزدیکانتان با خبر شوید و سپس برای بررسی بیشتر به پزشک مراجعه کنید.
بیشتر بخوانید: شخصیت خودشیفته و آسیب‌های خودشیفتگی
آیا می‌توان از اختلال شخصیت اجتنابی پیشگیری کرد؟
اگرچه ممکن است پیشگیری از این اختلال ممکن نباشد، اما با تشخیص به موقع (بلافاصله بعد از شروع اولین علائم) و درمان درست، امکان کنترل و کاهش علائم وجود دارد.
درمان اختلال شخصیت اجتنابی
روان درمانی موثرترین درمان برای APD است که در جریان آن، امکان دارد که درمانگر از روان درمانی روان پویشی یا درمان شناختی رفتاری استفاده کند.
هدف درمان این است که به بیمار کمک کنند باورهای ناخودآگاه خود را در مورد خود و اینکه دیگران او را چگونه می‌بینند شناسایی کند. همچنین یکی دیگر از اهداف درمان، کمک به بهبود عملکرد اجتماعی و کاری است. در ادامه بیشتر با روش‌های درمانی پرکاربرد برای این اختلال آشنا خواهیم شد.
بیشتر بخوانید: اختلالات و علائم سوماتیک
-
روان درمانی روان پویشی
درمان روان پویایی یا پویشی نوعی گفتگو درمانی است. این روند درمانی به بیمار کمک می‌کند تا از افکار ناخودآگاه خود آگاه شود. همچنین به بیمار کمک خواهد کرد تا درک کند که چگونه تجربیات گذشته بر رفتار فعلی او تاثیر می‌گذارند.
این فرآیند درمانی به بیمار امکان می‌دهد دردها و درگیری‌های عاطفی گذشته را بررسی و حل کند. سپس با دید سالم‌تری نسبت به خود و اینکه دیگران او را چگونه می‌بینند، پیش می‌رود. باید اشاره کرد که روان درمانی روان پویشی نتایج پایدار با مزایایی را به همراه دارد که پس از درمان ادامه می‌یابد.
-
درمان شناختی رفتاری
درمان شناختی رفتاری (Cognitive behavioral therapy) شکل دیگری از گفتار درمانی است. در CBT درمانگر به بیمار کمک می‌کند تا باورها و فرآیندهای فکری ناسالم را بشناسد و جایگزین کند.
درمانگر بیمار را تشویق می‌کند که افکار و باورهای خود را بررسی و آزمایش کند تا ببیند آیا آن‌ها مبنای واقعی دارند یا خیر. همچنین به بیمار کمک می‌کند تا افکار جایگزین و سالم‌تری داشته باشد.
-
دارو برای درمان این اختلال
تاکنون سازمان غذا و دارو هیچ دارویی را برای درمان اختلال شخصیت اجتنابی تایید نکرده است. با این حال در صورت داشتن افسردگی یا اضطراب، احتمال دارد که پزشک معالج داروهای ضدافسردگی تجویز کند.
بیشتر بخوانید: درباره اختلال شخصیت پارانوئید (PPD) چه می دانید؟ راه های درمان سوء ظن
اختلال شخصیت دوری‌گزینی و سایر شرایط
احتمال دارد که سایر اختلالات سلامت اعصاب و روان همراه با اختلال شخصیت اجتنابی رخ دهند. درمان در این موارد برای کمک به علائم هر اختلال طراحی خواهد شد. چند مورد از شرایطی که اغلب با این اختلال رخ می‌دهند عبارتند از:
- فوبیای اجتماعی: در این اختلال فرد در موقعیت‌های اجتماعی رایج اضطراب و خودآگاهی شدیدی را تجربه می‌کند
- اختلال شخصیت وابسته: که در آن افراد برای مشاوره یا تصمیم‌گیری به شدت به دیگران اعتماد می‌کنند
- اختلال شخصیت مرزی: در این اختلال افراد در بسیاری از زمینه‌ها از جمله روابط اجتماعی، رفتار، خلق و خوی و تصور از خود مشکل دارند
بسیاری از علائم اختلال شخصیت اجتنابی معمولا با این اختلالات گفته شده مشترک هستند، به ویژه در مورد فوبیای اجتماعی عمومی. به همین دلیل این اختلالات را می‌توان به راحتی با هم اشتباه گرفت.
بیشتر بخوانید: گاموفوبیا یا ترس از تعهد چیست؟ چقدر درمورد گاموفوبیا ازدواج میدانید؟
چشم انداز اختلال شخصیت اجتنابی
ایزوله کردن خود یکی از پیامدهای عدم درمان اختلال شخصیت دوری‌گزینی است. در نتیجه این ایزوله کردن افراد ممکن است به اختلال روانپزشکی دیگری مبتلا شوند. مانند:
- افسردگی
- آگورافوبیا (نوع اختلال اضطرابی که در آن فرد از موقعیتی خاص می‌ترسد و از آن دوری می‌کند)
- مشکلات سوء مصرف مواد مخدر
نکته مهم دیگری که باید ذکر شود این است که روند درمانی، شخصیت بیمار را تغییر نمی‌دهد و به احتمال زیاد بیمار همیشه خجالتی خواهد ماند و در تعاملات اجتماعی و کاری دچار مشکل می‌شود؛ اما درمان علائم اختلال شخصیت اجتنابی را بهبود می‌بخشد و به بیمار کمک می‌کند تا توانایی ارتباط با دیگران را توسعه دهد.
سوالات متداول اختلال شخصیت اجتنابی
اختلال شخصیت دوری‌گزینی یا اجتنابی چیست؟
اختلالی است که در آن بیمار به دلیل ترس از پسندیده نشدن و طرد شدن توسط افراد دیگر، انتخاب می‌کند از افراد دیگر فاصله بگیرد.
آیا اختلال شخصیت اجتنابی با اختلالات دیگر شخصیتی مرتبط است؟
بله. گاهی این اختلالات به صورت هم‌زمان در یک بیمار دیده می‌شود. به عنوان مثال اختلال شخصیت مرزی، فوبیای اجتماعی و شخصیت وابسته.
آیا اختلال شخصیت اجتنابی همان اختلال شخصیت ضداجتماعی است؟
خیر. اختلال اجتنابی به معنی دوری گزینی فرد از جامعه به دلیل ترس از ضایع شدن و کم‌بینی بیمار است. در صورتی که در اختلال ضداجتماعی فرد رفتارهای ضداجتماعی مانند عدم وجدان یا عدم کنترل خشم را نشان می‌دهد.