دیسک کمر خفیف و شدید؛ علل و جدیدترین درمانهای 2023 را بدانید
دیسک کمر خفیف و شدید ریشه بسیاری از دردهای گردن، کمر و پا است که بسیاری از مبتلایان به درد از دلیل آن اطلاع ندارند. دیسک کمر خفیف و شدید نوعی آسیب به ستون فقرات است که از پارگی تا برآمدگی لایه بین مهرهها را در بر میگیرد. بین مهرههای ستون فقرات بالشتکهای گردی به نام دیسک وجود دارد که به عنوان بافر بین استخوانها عمل میکند. هنگامیکه یکی از این دیسکها پاره یا نشت کند، به آن فتق دیسک میگویند.
هر دیسک دارای دو بخش است: یک بخش داخلی نرم و ژلاتینی و یک حلقه بیرونی سخت. آسیب یا ضعف باعث بیرونزدگی قسمت داخلی دیسک از طریق حلقه بیرونی خواهد شد و به عنوان لغزش، فتق یا افتادگی شناخته میشود. درد و ناراحتی دیسک کمر خفیف و شدید با شدت آسیبدیدگی آن ارتباط دارد.
اغلب اوقات، دیسک کمر خفیف و شدید خود به خود یا با اقدامات مراقبتی ساده در منزل بهبود مییابد. گاهی برای ترمیم دیسک لغزنده باید سراغ جراحی رفت تا درمان قابل توجه بدست آید. مجله سلامت سیوطب در این نوشتار دیسک کمر خفیف و شدید را مورد بررسی قرار میدهد تا بیماران با شرایط و ویژگیهای آن آشنا شوند.
انواع دیسک کمر خفیف و شدید
فتق دیسک در نواحی گردنی، سینهای یا کمری ستون فقرات رخ میدهد. ولی اکثر فتقها در ستون فقرات گردنی فوق متحرک و ستون فقرات کمری متحرک رخ میدهد. اگرچه آسیب دیسک میتواند در تمام سطوح ستون فقرات رخ دهد، اما همه فتقها علائم یکسانی را نشان نمیدهند. معمولا فتقهای ستون فقرات را به سه نوع عمده طبقهبندی میکنند که عبارتند از:
- فتق دیسک محتوی: متخصصان ارتوپد معمولا فتق محتوی را با عنوان دیسک برآمده میشناسند. زمانی اتفاق میافتد که آسیب به هسته دیسک باعث فشار بیرونی حلقه اطراف آن شود. به یک دونات ژلهای فکر کنید که به طور تصادفی در جعبه پهن شـده است. هیچکدام از ژلهها بیرون نمیروند، اما یک دونات صافتر و پهنتر باقی میماند. این حالت از دیسک موجب فشار به رشتههای عصبی اطراف خود میگردد و باعث درد خفیف و گاهی شدید خواهد شد. برای بسیاری، علائم خفیف برآمدگی دیسک مورد توجه قرار نمیگیرد. برای بسیاری این نوع فتق باعث درد خفیف تا متوسط میشود، زیرا دیسک صافشده به اعصاب مجاور فشار میآورد.
بیشتر بخوانید: درد دیسک کمر به کجا می زند؟ اطلاعاتی که باید راجع به فتق دیسک بدانید
- فتق دیسک غیر محتوی: به عنوان اکستروژن دیسک شناخته میشود. این نوع فتق شامل شکـستن یا پارگی هسته از طریق حلقه اطراف آن است. هنگامیکه فتق غیر حاوی رخ میدهد، علائم دردناک ناگزیر و دور از ذهن نخواهد بود. یک هسته نشتی ریشههای عصبی مجاور و گاهی حتی خود نخاع را تحت فشار قرار دهد. فشردگی عصب ناشی از دیسک کمر خفیف و شدید یکی از عوامل اصلی کمردرد است که باعث گزگز یا از دستدادن حس در اندامها میشود.
- فتق دیسک منقبض: سومین و مسلما مشکلسازترین شکل فتق دیسک است. هنگامی اتفاق میافتد که قطعهای از هسته میشکند، به طور کامل جدا و از بخش پارهشده پوسته بیرون میزند. این شکل از دیسک کمر معمولا زمانی اتفاق میافتد که دیسک غیر حاوی، مدت طولانی درمان نشود. دور از ذهن نیست که این وضعیت به تنگی نخاع، کاهش تحرک و درد طاقتفرسا منجر شود.
بیشتر بخوانید: علائم دیسک کمر در پاها؛ انواع روشهای درمان
علت دیسک کمر خفیف چیست؟
دیسکها دارای مراکز نرم و ژلمانند و لایه بیرونی محکمتری هستند. با گذشت زمان، لایه بیرونی ضعیف و امکان ترکخوردگی دارد. دیسک کمر خفیف و شدید زمانی رخ میدهد که ماده ژلهای داخلی از شکاف پوسته عبور کند. مواد نشتشده روی اعصاب نخاعی مجاور فشار میآورد و منتهی به درد خواهد شد. عوامل متعددی در پارگی دیسک نقش دارد که عبارتند از:
- بالا رفتن سن
- وزن بیش از حد
- حرکات تکراری
- فشار ناگهانی ناشی از بلندکردن یا پیچاندن نامناسب کمر
بیشتر بخوانید: فتق دیسک کمر چیست؟ آیا اطلاعاتی در این زمینه دارید؟
علائم دیسک کمر خفیف و شدید
نشانههای فتق دیسک با توجه به اینکه مشکل در کجای ستون فقرات باشد، متفاوت به نظر میرسد. علائم با حرکت بدتر و با استراحت بهتر میشوند و عبارتند از:
- دردی که در شب یا با حرکات خاصی بدتر میشود
- درد و بیحسی، که بیشتر در یک طرف بدن رخ میدهد
- دردی که پس از ایستادن یا نشستن بدتر میشود
- دردی که به پاها کشیده میشود از علائم التهاب دیسک کمر به حساب میآید
- درد هنگام راه رفتن در مسافتهای کوتاه
- ضعف عضلانی غیر قابل توضیح که از علائم دیسک کمر پارهشده محسوب میشود
- احساس سوزن سوزن شـدن، درد یا سوزش در ناحیه آسیبدیده
بیشتر بخوانید: قرص ناپروکسن برای دیسک کمر و ۱۶ نمونه عوارض داروهای ضد التهابی
بهترین درمان دیسک کمر خفیف و شدید چیست؟
معمولا، پزشک متخصص ابتدا گزینههای درمانی غیر تهاجمی را توصیه میکند که عبارتند از:
- فیزیوتراپی: شرکت در تمرینات تقویتی و کششی با یک فیزیوتراپ آموزشدیده
- قرص برای دیسک کمر خفیف: مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ناپروکسن و ایبوپروفن، شلکنندههای عضلانی مانند تیزانیدین و متوکاربامول. گاباپنتین و دولوکستین دو داروی مفید برای درمان دیسک کمر خفیف و شدید که تاثیرات قابل توجه درمانی دارند.
- تزریق استروئید: تزریق دارو در نزدیکی اعصاب ستون فقرات، دیسک یا مفاصل برای کاهش التهاب و درد.
- نوروتومی فرکانس رادیویی: استفاده از جریانهای الکتریکی برای سوزاندن اعصاب حسی و جلوگیری از رسـیدن سیگنالهای درد به مغز.
بیشتر بخوانید: قرص تیزانیدین برای دیسک کمر چه اثراتی دارد؟
ایا دیسک کمر خفیف خوب میشود؟ درمانهای خانگی را بشناسید
برخی از افراد با استفاده از درمانهای خانگی تسکین درد پیدا میکنند. روشهای خانگی امکان دارد درد را برای مدت کوتاهی کاهش دهد. اما آنها یک درمان طولانی مدت برای دیسکهای به شدت تحلیل رفـته نیستند. روشهای بهبودی دیسک کمر خفیف و شدید در خانه عبارتند از:
- کمربند پلاتینر: این کمربند برقی مجهز به تکنولوژیهای پیشرفته و جدید اولتراسوند، اینفرارد و کلاک پالس هستند که با نام اختصاری UIC شناخته میشوند. پلاتینر از طریق ایجاد گرما در عمق بافتهای آسیبدیده کمر و افزایش مواد مغذی و اکسیژن در این اندامها روند ترمیم آنها را سرعت میبخشند. همچنین پلاتینر به کمک فناوری کلاک پالس به تسکین درد و کاهش التهابهای کمر ناشی از دیسک کمر خفیف و شدید میپردازد. این کمربند خدماتی مشابه فیزیوتراپی را در اختیار بیمار قرار میدهد منتهی با هزینهای بسیار پایینتر. به همین دلیل بهترین گزینه جایگزین فیزیوتراپی به حساب میآید.
- ورزشهای دیسک کمر خفیف: فعالیتهای کمتاثیر مانند پیادهروی، دوچرخه سواری و شنا ماهیچههای کمر را تقویت و مقداری درد را تسکین میدهند.
- درمان سرد و گرم:کیسههای یخ و گرم هر 10 تا 15 دقیقه و سه تا چهار بار در روز درد و التهاب را کاهش میدهد.
- حرکات کششی: یوگای ملایم و حرکات کششی در طول روز وضعیت بدن را بهبود میبخشد و تنش را به حداقل میرساند.
بیشتر بخوانید: درمان دیسک کمر مهره ۴ و ۵ چطور درمان میشود؟ شما میدانید؟
آیا برای درمان قطعی دیسک کمر خفیف و شدید نیاز به جراحی وجود دارد؟
بسیاری از بیماران برای درمان دیسک کمر خفیف و شدید نیازی به جراحی ندارند. اما اگر چندین درمان غیرجراحی را امتحان کرده و درد و ضعف همچنان ادامه داشته باشد، جراحی امکان دارد گزینه خوبی به شمار آید. جراحیهایی که امکان دارد برای درمان دیسک کمر خفیف و شدید به کار رود عبارتند از:
- دیسککتومی: برداشتن بخشی از دیسک ستون فقرات برای کاهش فشار روی اعصاب است
- فورامینوتومی: با برداشتن بافت و استخوان، دهانه ریشههای عصبی باز میگردد
- لامینکتومی: حذف بخش کوچکی از استخوان از پایین ستون فقرات (لامینا)
- حذف استئوفیت: از بین بردن خارهای استخوانی (استئوفیت).
- همجوشی ستون فقرات: در طول این روش، جراح دو یا چند مهره را برای بهبود ثبات به هم متصل میکند.
بیشتر بخوانید: ایا دیسک کمر در بارداری خطرناک است؟ ۵ شرط برای زایمان سزارین
شیوههای دقیق تشخیص دیسک کمر خفیف و شدید
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): رایجترین و دقیقترین آزمایش برای ابتلا به فتق دیسک، MRI است.
- اشعه ایکس: گرفتن عکس با اشعه ایکس به رد سایر علل کمردرد یا گردن کمک میکند.
- توموگرافی کامپیوتری (CT): سی تی اسکن استخوانهای ستون فقرات را نشان میدهد. دیسک کمر خفیف و شدید به فضای اطراف نخاع و اعصاب حرکت میکند و روی آنها فشار وارد میکند.
- میلوگرام: میلوگرام شامل تزریق رنگ به ستون فقرات با استفاده از راهنمایی اشعه ایکس برای سی تی اسکن است. رنگ میتواند تنگی کانال نخاعی و محل فتق دیسک را نشان دهد.
- الکترومیوگرام (EMG): این آزمایش شامل قراردادن سوزنهای کوچک در عضلات مختلف و ارزیابی عملکرد اعصاب است. EMG در تعیین عصب دیسک ایفای نقش میکند.
چه زمانی برای دیسک کمر خفیف و شدید باید به پزشک مراجعه کرد؟
- درد فعالیتهای روزمره مانند سر کار رفـتن را مختل کند
- علائم بعد از چهار تا شش هفته بهتر نشود
- درد افزایشی و بدتر شود
- از دستدادن کنترل مثانه یا روده
- متوجه سوزن سوزن، بیحسی یا از دستدادن قدرت در بازوها، دستها یا پاهای شدن
- مشکل در ایستادن یا راهرفتن
بیشتر بخوانید: کمر درد؛ ۹ علتی که انواع دردهای کمر ریشه در آن دارند
برداشتی کلی درباره دیسک کمر خفیف و شدید
ستون فقرات از مجموعهای از استخوانها (مهرهها) تشکیل شـده که روی یکدیگر قرار گرفتهاند. از بالا به پایین، ستون فقرات شامل هفت استخوان در گردن، 12 استخوان در ستون فقرات سینه، و پنج استخوان در ستون فقرات کمری است. به دنبال آن استخوان خاجی و دنبالچه در پایینترین بخش کمر قرار دارند. این استخوانها توسط دیسکها محافظت میشوند.
دیسکها با جذب ضربههای ناشی از فعالیتهای روزانه مانند راهرفتن، بلندکردن وسایل سبک و سنگین و چرخیدن از استخوانها محافظت میکنند. افراط در این رفتارها امکان دارد فرد را با دیسک کمر خفیف و شدید روبرو سازد. البته جای نگرانی نیست چون اکثر افرادی که به دیسک کمر خفیف و شدید مبتلا میشوند با روشهای غیر تهاجمی و خانگی درمان میشوند. برای اطلاع از روشهای درمانی به متن مقاله رجوع کنید.
پاسخ مهم ترین سوالات درباره دیسک کمر خفیف و شدید
1.آیا دیسک کمر خفیف و شدید یک بیماری شایع است؟
هر سال تا 2 درصد از افراد دچار فتق دیسک میشوند. فتق دیسک علت اصلی درد گردن، بازو، کمر و پا (سیاتیک) به شمار میرود. فتق دیسک میتواند در هر جایی از ستون فقرات رخ دهد، اما اغلب در قسمت پایین کمر یا گردن بروز مییابد. به ندرت پیش میآید که فتق دیسک در قسمت میانی کمر رخ دهد.
2. چه کسانی دچار دیسک کمر خفیف و شدید میشوند؟
افراد 30 تا 50 ساله بیشتر در معرض فتق دیسک هستند و مردان دو برابر زنان مبتلا میشوند. سایر عوامل خطر عبارتند از:
نشستن طولانی مدت در یک حالت
اضافه وزن
بلندکردن اجسام سنگین
حرکات مکرر خمشدن یا چرخش برای کار، ورزش یا سرگرمی
سیگار کشیدن
3. درد دیسک کمر خفیف مهره 4و5 چه علائمی دارد؟
درد در پایین کمر رخ دهد
درد به باسن و پاها کشیده شود
درد آن از خفیف، متوسط تا شدید متغیر است و بستگی به میزان شدت دیسک کمر دارد
شروع و متوقف میشود
پس از انجام برخی فعالیتها مانند خمشدن، چرخاندن یا بلندکردن بدن بدتر میشود
با گذشت زمان درد بدتر میشود