مریم گلی | یک ادویه با 5 خاصیت دارویی فوق‌العاده
مریم گلی یا سالویا یک نوع گیاه معطر و بومی مدیترانه است و با گیاهانی چون پونه کوهی، اسطوخودوس، رزماری، آویشن و ریحان هم‌خانواده به شمار می‌رود.
بسیاری از گیاهان و ادویه‌های تولید شده از آن‌ها سرشار از انواع آنتی‌اکسیدان هستند و این به معنی طعم‌دهندگی بالاتر است. در نتیجه این خاصیت، افراد می‌توانند از گیاهان معطر برای کاهش مصرف سدیم استفاده کنند؛ چراکه نمک کمتری برای طعم دادن به غذا استفاده می‌شود.
سالویا با بیش از 900 گونه مختلف در سراسر جهان گیاهی است با برگ‌های خوراکی سبز-خاکستری رنگ و گل‌هایی که از آبی و بنفش تا صورتی و سفید متغیر هستند.
در این مقاله که براساس داده‌های به دست آمده از تحقیقات پیرامون فواید سلامتی غذاهای محبوب گردآوری شده به مشخصات غذایی، خواص و فواید آن برای سلامتی، طریقه مصرف مریم گلی در رژیم غذایی و هرگونه خطر بالقوه و عوارض مریم گلی برای سلامتی پرداخته شده است.
بیشتر بخوانید: ریحان، ریحان مقدس، ریحان تایلندی و تمامی خواص جادویی این گیاهان
مریم گلی و ترکیبات موثر آن را بشناسید
مریم گلی سابقه طولانی‌ای در استفاده‌های دارویی برای بیماری‌های مختلف -از اختلالات روانی گرفته تا ناراحتی‌های گوارشی- دارد. طی سال‌های گذشته تحقیقات انجام گرفته بر خواص این گیاه، برخی از این مزایا و البته عوارض مصرف مریم گلی را تایید کرده‌اند. براساس این مطالعات خواص شناخته شده غالبا پیرامون مصرف خوراکی این گیاه است و مصرف اسانس آن به طور کلی توصیه نمی‌شود.
مریم گلی و حقایقی در مورد این گیاه
- مانند پونه کوهی، اسطوخودوس، رزماری، آویشن و ریحان عضوی از خانواده نعناع است
- در سال‌های اخیر تعداد تحقیقاتی که روی مزایا و خواص این گیاه برای سلامتی مطالعه می‌کنند افزایش پیدا کرده است
- حاوی طیف وسیعی از ترکیبات ضد التهابی و آنتی‌اکسیدانی است
- بیش از 900 گونه مریم گلی وجود دارد
ترکیبات غذایی
مریم گلی حاوی مقادیر زیادی مواد مغذی و ویتامین است ولی از آنجایی که مقدار کمی از آن را در هر وعده استفاده می‌شود، بنابراین میزان کالری، کربوهیدرات، پروتئین یا فیبر دریافتی از آن به طور کلی ناچیز به حساب می‌آید.
با این حال یک قاشق چای‌خوری پودر این گیاه دارای ترکیبات مهمی شامل موارد زیر است:
- 2 کالری
- 3 میلی‌گرم منیزیم
- 1 میلی‌گرم فسفر
- 7 میلی‌گرم پتاسیم
- 2 میکروگرم فولات
- 24 میکروگرم بتاکاروتن
- 41 واحد ویتامین A
- 12 میکروگرم ویتامین K
دیگر مواد شیمیایی مفید در مریم گلی شامل ترکیبات ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی متعددی است که می‌توانند در بهبود شرایط پزشکی افراد موثر باشند. این موارد عبارت‌اند از:
- 1,8 سینئول
- کافور
- بورنئول
- بورنیل استات
- کامفن
در حالی که مطالعات بیشتری برای تایید عملکرد این ترکیبات مورد نیاز است؛ اما بسیاری از آن‌ها قبلا اثرات مثبت شناخته‌شده‌ای بر بدن و سطح سلامت افراد داشته‌اند.
بیشتر بخوانید :فلوس و روش استفاده برای درمان یبوست، نقرس و درد مفاصل
فواید مریم گلی برای سلامتی چه هستند؟
مریم گلی چندین فایده ثابت شده دارد که از ظرفیت آنتی‌اکسیدانی بالای آن نشات می‌گیرند. آنتی‌اکسیدان‌ها به محافظت از سلول‌های بدن در برابر آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد کمک می‌کنند. با توجه به اینکه رادیکال‌های آزاد اغلب باعث مرگ سلول‌ها می‌شوند و می‌توانند باعث نقص ایمنی و بیماری‌های مزمن شوند، از این گیاه می‌توان برای مبارزه با آن‌ها استفاده کرد.
سایر مزایای بالقوه این گیاه عبارت‌اند از:
درمان آلزایمر
مطالعات آزمایشگاهی نشان داده‌اند که گونه‌هایی از سالویا می‌توانند بر مهارت‌های شناختی انسان تاثیر مثبت بگذارند و از بروز اختلالات عصبی جلوگیری کنند. این تحقیقات روی نمونه‌های حیوانی و به طور محدودی بر انسان‌ها انجام گرفته و همچنان نیاز به مطالعه بیشتر دارد.
همچنین تحقیقات دیگری نشان داده که مریم گلی می‌تواند در بزرگسالان جوان و سالم باعث بهبود حافظه شود.
مطالعات روی مریم گلی غالبا در مورد دو گونه شناخته شده آن شامل Salvia officinalis و Lavandulaefolia انجام گرفته و برای بررسی دیگر گونه‌های این گیاه همچنان ادامه دارد.
بیشتر بخوانید: تغذیه برای درمان فراموشی | 7 ماده غذایی برای جلوگیری از آلزایمر
کاهش گلوکز و کلسترول خون
در یک مطالعه که روی 40 فرد مبتلا به دیابت و کلسترول بالا انجام گرفت، به مدت سه ماه از عصاره برگ گیاه مریم گلی برای آن‌ها استفاده شد. در پایان این کارآزمایی شرکت‌کنندگان گلوکز ناشتا پایین‌تری داشتند و به طور کلی میانگین گلوکز خون آن‌ها در این مدت سه ماهه کاهش پیدا کرده بود. همچنین سطح کلی کلسترول، تری‌گلسیرید و کلسترول بد آن‌ها نیز پایین آمد در حالی که کلسترول خوب آن‌ها افزایش پیدا کرده بود.
همچنین بر اساس مطالعات دیگری که روی 80 بیمار مبتلا به دیابت نوع دو انجام گرفت به نظر می‌رسد برگ‌های این گیاه می‌تواند اثرات ضد قند خون داشته و باعث بهبود پروفایل لیپیدی در بیماران دیابتی نوع دو شود.
کنترل التهاب
با اینکه شواهد بیشتری برای تایید این مزیت سالویا مورد نیاز است اما به نظر می‌رسد ترکیبات خاصی در این گیاه دارای اثرات ضدالتهابی هستند.
یک مطالعه اثرات طیف وسیعی از این ترکیبات را روی پاسخ التهابی در فیبروبلاست‌های لثه بررسی کرد. به نظر می‌رسد برخی از آن‌ها به کاهش این نوع التهاب در سول‌های بافت همبند لثه کمک می‌کنند. بر این اساس استفاده از مریم گلی می‌تواند در بهبود شرایط و سلامت دندان‌ها موثر باشد.
به طور کلی می‌توان گفت گیاهان و ادویه‌های متعددی مانند سالویا طیف وسیعی از اثرات ضد التهابی، ضد قارچی و ضد میکروبی از خود نشان داده‌اند که در درمان بسیاری از بیماری‌ها موثرند.
احتمالا مواردی چون خواص مریم گلی برای کلیه یا خواص مریم گلی برای رحم که توسط بعضی افراد مطرح می‌شود به همین ویژگی این گیاه برمی‌گردد. با این حال هنوز هیچ مطالعه معتبری در مورد اثرات استفاده از این گیاه به نتایج قطعی نرسیده است.
مقابله با سرطان
مطالعات حیوانی نشان می‌دهند که خواص آنتی‌اکسیدانی سالویا ممکن است با انواع خاصی از سرطان‌ها مانند سرطان دهان، روده بزرگ، کبد، دهانه رحم، سینه، پوست و کلیه مبارزه کند.
در آزمایشات انجام گرفته مشخص شده که سالویا نه تنها سلول‌های سرطانی را سرکوب می‌کند بلکه مرگ سلولی را نیز تحریک می‌کند.
درحالی که این تحقیقات دلگرم‌کننده هستند، اما انجام مطالعات انسانی آن هم به شکل گسترده‌تری مورد نیاز است تا مشخص شود آیا سالویا در مبارزه با انواع سرطان موثر است یا خیر.
کاهش علائم یائسگی
در طول یائسگی بدن زنان کاهش طبیعی هورمون استروژن را تجربه می‌کند. این تغییرات سطح هورمون‌ها می‌تواند طیف گسترده‌ای از علائم ناخوشایند را به همراه داشته باشد. بنابر برخی مطالعات مریم گلی ممکن است به کاهش شدت و دفعات علائم یائسگی کمک کند.
به نظر می‌رسد ترکیبات موجود در گیاه سالویا دارای خواصی مانند استروژن هستند که به آن‌ها اجازه می‌دهد تا به گیرنده‌های خاصی در مغز متصل شده و باعث بهبودی در عملکرد آن شوند.
در گذشته از خواص مریم گلی برای کاهش علائم یائسگی -شامل گرگرفتگی، تعریق بیش از حد، خشکی واژن و تحریک‌‍پذیری- استفاده می‌کردند اما تحقیقات علمی در این مورد هنوز محدود است.
بیشتر بخوانید: درمان سرماخوردگی با داروهای سنتی چینی
طریقه مصرف مریم گلی چیست؟
مریم گلی را می‌توان به صورت کامل یا خرد و آسیاب‌شده استفاده کرد. افزودن این ادویه به یک غذا راهی عالی برای افزایش طعم آن بدون اضافه کردن نمک یا کالری اضافی است. از این گیاه اغلب برای پخت انواع گوشت‌ها از جمله گوشت مرغ استفاده می‌شود.
گذشتگان سال‌ها از این گیاه برای خواص دارویی آن در آشپزی استفاده می‌کردند. افزودن این گیاه به غذا می‌تواند هم به صورت برگ تازه و هم خشک‌شده باشد. البته برگ تازه این گیاه عطر و طعم تندتری به نسبت خشک شده آن دارد و باید در میزان استفاده از آن دقت لازم را داشت.
مریم گلی را به صورت چای و دمنوش نیز مصرف می‌کنند که از جوشاندن برگ‌های این گیاه به دست می‌آید.
از سالویا همچنین به دلیل رایحه قوی و مطبوع آن در ساخت صابون‌ها و لوازم آرایشی نیز استفاده شده و عصاره آن برای مصارف تجاری به فروش می‌رسد.
عوارض مریم گلی
به نظر می‌رسد مریم گلی در صورتی که به صورت طبیعی مصرف شود عوارض جانبی کمی به همراه خواهد داشت؛ اما استفاده از اسانس آن توصیه نمی‌شود. اسانس و روغن این گیاه می‌تواند باعث بروز حساسیت در افراد شود. همچنین شواهدی مبنی بر سمی بودن مصرف این گیاه در مقادیر بالا مشاهده شده است. بر همین اساس استفاده کنترل‌شده از مریم گلی مانند دیگر گیاهان دارویی ضروری است و باید حتما زیر نظر پزشک باشد.
انواع مریم گلی در ایران
مریم گلی از خانواده نعناعیان شامل صدها گونه است که در سراسر دنیا پراکندگی جغرافیایی دارند. 58 گونه از این گیاه در ایران یافت شده که ۱۷ گونه از آن‌ها بومی ایران هستند. از گذشته خواص درمانی متعددی برای گونه‌های مختلف این گیاه گزارش شده است. برخی از انواع مریم گلی در ایران را دارای خواص ضداسپاسم و ضدالتهاب می‌دانند. در بررسی فیتوشیمیایی روی گونه‌های مختلف Salvia ترکیبات فلاونوئیدی، دی ترپنوئیدی و سسترترپنوئیدی نیز شناسایی شده‌اند.
بیشتر بخوانید: فواید و مضرات هل
خلاصه
مریم گلی یکی از انواع گیاهان دارویی و معطر است که برای آن فواید بسیاری برمی‌شمرند. برگ‌های سبز و تیره این گیاه سرشار از آنتی‌اکسیدان است که تاثیرات آن بر سلامتی و جلوگیری از بیماری‌ها بر کسی پوشیده نیست. با مطالعات محدود انجام گرفته روی خواص سالویا به نظر می‌رسد که مصرف آن ممکن است در سلامت دهان، کمک به عملکرد مغز و کاهش سطح کلسترول و قند خون موثر باشد.
سالویا همچنین علاوه بر اینکه منبعی غنی از آنتی اکسیدان است، خاصیت ضدالتهابی نیز دارد که می‌تواند در بهبود و جلوگیری از بیماری‌ها موثر باشد.
این ادویه سبز و معطر همچنین در بسیاری از غذاها قابل استفاده است و علاوه بر خواص دارویی باعث خوش طعم شدن آن‌ها می‌شود.
اسانس مریم گلی عوارض جدی برای سلامتی دارد، اما برگ آن را می‌توان به صورت تازه، خشک‌شده و به عنوان چای استفاده کرد. همچنین مانند سایر محصولات گیاهی مورد استفاده در طب سنتی، باید توجه شود که مصرف زیاد مریم گلی نیز ممکن است برای بدن خطرناک باشد.