درمان ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس با داروهای بهبودبخش
درمان ام اس، یا اگر بخواهیم بهتر بگوییم، «بهبود» ام اس، با استفاده از داروها و تغییر سبک زندگی رخ می‌دهد. شاید برای‌تان سوال پیش بیاید که چرا از کلمه بهبود استفاده کردیم. در این مورد باید گفت هنوز دانشمندان نتوانسته‌اند درمانی قطعی برای ام اس پیدا کنند و به همین خاطر است که نمی‌توان راه‌های کنترل و بهبود این بیماری را نوعی درمان دانست و آن را درمان ام اس نام‌گذاری کرد.
فرد دارای ام اس باید همکاری نزدیکی با پزشک خود داشته باشد تا بتواند بهترین رژیم دارویی و توصیه‌های سبک زندگی را با توجه به بیماری‌اش دریافت کند و طی پروسه درمان ام اس دچار کمترین عارضه‌های جانبی شود.
در ادامه ام اس را معرفی می‌کنیم و راه‌های درمان ام اس که همان روش‌های کنترل بیماری هستند را خواهیم شناخت.
ام اس چیست؟
ام اس یا همان مالتیپل اسکلروزیس (multiple sclerosis) نام یک بیماری خودایمنی شناخته شده است که در آن، سیستم ایمنی بدن به اعصاب حمله می‌کند و با ایجاد اختلال در کار آن‌ها، مشکلاتی حسی و حرکتی برای فرد به وجود می‌آورد.
به‌طور دقیق‌تر، در این بیماری سیستم ایمنی بدن به دلیلی که هنوز بر ما و دانشمندان پوشیده است به غلاف میلین که پوشاننده نورون‌ها یا همان سلول‌های عصبی هستند، در ناحیه مغز و نخاع حمله می‌کند. گفتنی است که غلاف میلین با ساختار گره گره یا سوسیس مانند خود، نقش مهمی در انتقال پیام‌های عصبی در نورون‌ها ایفا می‌کند.
اختلال ایجاد شده در غلاف میلین سلول‌های عصبی، بسته به اینکه در چه ناحیه‌ای از مغز یا نخاع اتفاق افتاده باشد، باعث ایجاد علائم مختلفی خواهد شد.
بیشتر بخوانید: از صرع نترسید | مهم‌ترین چیزهایی که باید در مورد صرع بدانید
انواع ام اس
ام اس چهار نوع اصلی دارد:
سندرم CIS
مرحله اولیه ام اس که هنوز در خصوص حضور یا عدم حضور آن در لیست انواع ام اس اختلاف نظر وجود دارد.
عودکننده و فروکش‌کننده
این نوع ام اس که بیشتر مبتلایان بیماری‌شان را در این مرحله شروع کرده‌اند، به شکل حملات و بهبودی‌های دوره‌ای بروز می‌کند.
پیش‌رونده اولیه
اتفاق افتادن آسیب‌ها و مشکلات به مرور و به‌صورت غیر دوره‌ای، شاخصه اصلی این نوع ام اس است. درصد پایینی از بیماران از ابتدا به این نوع بیماری مبتلا می‌شوند.
پیش‌رونده ثانویه
این نوع ام اس، در واقع مرحله دوم نوع عودکننده و فروکش کننده است. بیماران پس از مدتی زندگی با ام اس عودکننده و فروکش‌کننده، وارد این مرحله می‌شوند و علائم آن‌ها به مرور شدت پیدا می‌کند.
پزشکان هنوز در حال تلاش برای یافتن درمان ام اس و یافتن دلیل اصلی بروز آن هستند. هرچند که در این مسیر، تا کنون تنها به روش‌هایی رسیده‌اند که روند بیماری را کند و زندگی را برای بیمار ساده‌تر می‌کنند.
آدمی به امید زنده است. تا همین حالا هم تلاش برای یافتن درمان ام اس، توانسته کمک بزرگی به بیماران ام اس برساند و امید به زندگی و کیفیت زندگی‌شان را بالاتر ببرد. مبتلایان، جامعه پزشکی و در واقع بخش بزرگی از مردم هنوز منتظر هستند تا تلاش محققان برای یافتن درمان ام اس به نتیجه برسد.
بیشتر بخوانید: علت سردرد مداوم و چندین راه برای بهبود و درمان آن
درمان ام اس
داروهای بهبود بخش
اگر فرد به نوع عودکننده و فروکش‌کننده مبتلا باشد و در حالت حمله قرار بگیرد، پزشک ممکن است ابتدا با استفاده از داروهای بهبود بخش، روند این حمله را کند کرده و از بروز ناگهانی علائم جلوگیری کند.
این داروها با سرکوب سیستم ایمنی بدن کار می‌کنند. به این ترتیب، سیستم ایمنی سرکوب شده نمی‌تواند به غلاف میلین حمله کرده و آن را از بین ببرد.
برخی از این داروها، زیر پوست یا در عضله تزریق می‌شوند. این تزریق ممکن است پوست را تحریک کند و باعث قرمزی، خارش و… شود.
داروهای تزریقی ام اس عبارت‌اند از:
بتا اینترفرون‌ها
این داروها از رایج‌ترین راه‌های درمان ام اس هستند. آن‌ها سختی حملات و دفعات آن‌ها را کاهش می‌دهند. این داروها ممکن است عوارضی مانند عوارض بیماری آنفلوآنزا داشته باشند. این عوارض شامل درد، خستگی، تب و لرز هستند. البته این علائم معمولا طی چند ماه اول درمان برطرف می‌شوند. همچنین ممکن است این داروها شانس عفونت را در بدن بالا ببرند. این موضوع نیز به خاطر کم شدن تعداد گلبول‌های سفید در بدن است که به مبارزه با بیماری‌ها کمک می‌کنند.
بتا اینترفرون‌ها شامل موارد زیر هستند:
- interferon beta-1a (Avonex, Rebif)
- interferon beta-1b (Betaseron, Extavia)
- peginterferon beta-1a (Plegridy)
گلاتیرامر (Copaxone, Glatopa)
این دارو سیستم ایمنی را از حمله به میلین‌ها باز می‌دارد.
بقیه داروها که به صورت قرص در دسترس هستند شامل موارد زیر می‌شوند:
کلادریبین (Mavenclad)
دوزبندی و نوع مصرف این قرص، خاص است و هر دوره آن دو ماه طول می‌کشد. ممکن است فرد بعد از یک سال به یک دوره دیگر نیاز داشته باشد. این دارو برای نوع دوره‌ای ام اس و همچنین نوع پیش‌رونده ثانویه فعال آن مناسب نیست. این دارو می‌تواند با اثر گذاشتن روی سیستم ایمنی فرد، او را مستعد ابتلا به عفونت کند. بنابراین شخصی که تحت درمان ام اس با این دارو است، باید مورد بررسی قرار بگیرد. عوارض جانبی دیگر این دارو، ریزش مو و بثورات پوستی است.
دی متیل فومارات (Tecfidera)
این قرص دو بار در روز خورده می‌شود و می‌تواند تعداد سلول‌های ایمنی را در بدن بیمار کاهش دهد. بنابراین پزشک حین درمان با این دارو، به صورت منظم برای فرد آزمایش خون تجویز خواهد کرد تا حواسش به این سلول‌ها باشد. بیشترین عوارض جانبی این دارو شامل گر گرفتگی، دل درد، اسهال، تهوع و استفراغ می‌شود.
دیروکسیمل فومارات (Vumerity)
این دارو نیز مشابه داروی قبلی مصرف می‌شود و مورد مصرف آن، در انواع عودکننده ام اس است. عوارض جانبی آن نیز شامل گر گرفتگی، قرمزی، خارش، بثورات پوستی، تهوع، استفراغ، اسهال، دل درد و سوء هاضمه می‌شود.
فینگولیمود (Gilenya)
این قرص روزی یک بار مصرف می‌شود. در صورتی که آبله مرغان نگرفته باشید، برای مصرف این دارو به واکسن نیاز خواهید داشت. عوارض جانبی شایع این دارو شامل سردرد، اسهال، کمردرد، سرفه و وجود عددهای آنرمال در تست‌های کبدی است. با توجه به اینکه این دارو ضربان قلب را پایین می‌آورد، پزشک پس از مصرف اولین دوز فرد را با دقت پایش خواهد کرد. این دارو برای یک مشکل خاص مغزی نیز استفاده می‌شود.
مونومتیل فومارات (Bafiertam)
این قرص روزی دو بار مصرف می‌شود و شبیه دی متیل فومارات است. عوارض شایع عبارت‌اند از گر گرفتگی، درد در ناحیه شکم، اسهال و تهوع. شمارش سلول‌های خونی و پایش آنزیم‌های کبدی حین مصرف این دارو ضروری است.
اوزانیمود (Zeposia)
قرصی است که یک بار در روز مصرف می‌شود. این دارو با دوز کم شروع شده و این دوز طی یک هفته بیشتر می‌شود. عوارض شایع عبارت‌اند از سرگیجه، سردرد، عفونت‌های تنفسی و علائم سرماخوردگی. این دارو در صورت داشتن مشکل کبدی یا قلبی نباید مصرف شود.
سیپونیمود (Mayzent)
این قرص در پنج روز اول برای ایجاد آمادگی با دوز پایین تجویز می‌شود و پس از آن به دوز اصلی خود که یک قرص در روز است می‌رسد. این قرص می‌تواند روی سیستم ایمنی تاثیر بگذارد و ارتباطی بین مصرف آن و ایجاد لخته خونی در اندام‌ها نیز مشاهده شده است. شایع‌ترین عوارض جانبی این دارو شامل اسهال، سرگیجه، تورم در اندام‌ها، فشار خون بالا، سردرد و پایین آمدن فشار خون است. زنان باردار نباید این دارو را مصرف کنند.
تری فلونومید (Aubagio)
این قرص را باید روزی یک عدد مصرف کرد. شایع‌ترین عوارض جانبی آن اسهال، وجود عددهای آنرمال در تست‌های کبدی، تهوع و ریزش مو هستند. این دارو دارای اخطار Black Box است که به عنوان جدی‌ترین اخطار سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) شناخته می‌شود. این موضوع به خاطر ایجاد کردن مشکلات کبدی و نقایص مادرزادی است. اگر فرد این دارو را مصرف کند، پزشک احتمالا به‌طور منظم آزمایشاتی را برای بررسی عملکرد صحیح کبد تجویز خواهد کرد. افراد باردار نمی‌توانند این دارو را مصرف کنند.
داروهای دیگر در مطب پزشک یا بیمارستان، درون رگ تزریق می‌شوند، اما برای مصرف آن‌ها هر چند ماه یک بار باید مراجعه کرد.
آلمتوزوماب (Lemtrada) و میتوکسانترون (Novantrone)
این داروها که در واقع برای شیمی درمانی ساخته شده‌اند، در مواقعی استفاده می‌شوند که درمان‌های دیگر جواب نداده باشند. این داروها با سرکوب کردن سیستم ایمنی از حمله آن به غلاف نورون‌ها جلوگیری می‌کنند. میتوکسانترون به خاطر خطر ایجاد بیماری قلبی و نوعی از لوکمیا (سرطان خون)، دارای اخطار Black Box است.
ناتالیزوماب (Tysabri) و اکرلیزوماب (Ocrevus)
این جفت دارو نیز در صورت جواب ندادن دیگر داروها برای درمان ام اس، ممکن است تجویز شوند. ناتالیزوماب از دسترسی سلول‌های ایمنی به مغز و نخاع جلوگیری می‌کند و به این ترتیب جلوی آسیب را می‌گیرد. اکرلیزوماب نیز به نوع مشخصی از سلول‌های B حمله می‌کند که در حال آسیب رساندن به سیستم عصبی هستند.
بیشتر بخوانید: درمان میگرن بدون دارو | ۱۷ روش خاص و تجربه شده
نشانه‌هایی که ناگهان بروز می‌کنند
اگر فرد داروهای عادی درمان ام اس را مصرف کند، این نشانه‌های ناگهانی خود به خود و خیلی زود از بین می‌روند. در واقع اگر این نشانه‌ها چندان شخص را اذیت نکنند، نیازی به درمان آن‌ها نیست. اما اگر این عارضه‌ها شخص را اذیت کنند، ممکن است راه حل‌های زیر استفاده شوند:
تزریق استروئیدها
اگر یکی از نشانه‌های ناگهانی ام اس بروز کنند، پزشک ممکن است به فرد دوز بالایی استروئید بدهد. این استروئیدها که می‌توانند به صورت خوراکی یا تزریقی در رگ استفاده شوند، خیلی زود علائم را مرتفع می‌کنند. باید توجه داشت که این روش، دوره بیماری را کوتاه‌تر نمی‌کند و تنها عارضه‌ها را تخفیف خواهد داد. رایج‌ترین این استروئیدها عبارت‌اند از:
- Methylprednisolone (Solu-Medrol)
- Prednisone (Deltasone)
- ACTH (H.P. Acthar Gel)
تعویض پلاسما
اگر علائم بروز یافته با استفاده از استروئیدها بهبود نیابند، می‌توان سراغ تعویض پلاسما رفت. در این حالت پزشک مقداری خون از شخص می‌گیرد و بخش مایع آن که پلاسما نام دارد را جدا می‌کند. سپس باقی‌مانده خون را با محلولی پروتئینی مخلوط کرده و دوباره وارد بدن می‌کند.
کنترل علائم ام اس
پزشک برای کنترل هر یک از علائم زیر، ممکن است داروهای نام‌برده را پیشنهاد دهد.
سفتی و گرفتگی عضلات
شل‌کننده‌های عضلاتی چون باکلوفن و تیزانیدین یا آرام‌بخش‌هایی مثل کلونازپام و دیازپام
خستگی
آمانتادین، آرمودافینیل و مودافینیل
افسردگی
داروهای ضد افسردگی مانند بوپروپیون، فلوکستین و سرترالین
مشکلات مثانه
اکسی بوتینین یا تولترودین
پزشکان همچنین ممکن است موارد زیر را پیشنهاد کنند:
فیزیوتراپی
یک متخصص مجرب مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند حرکاتی را به فرد بیاموزد که به کمک آن‌ها می‌تواند فعال بماند. او همچنین می‌تواند به فرد بیاموزد که چگونه برای حرکت راحت‌تر از یک عصا، واکر یا دیگر وسایل پشتیبان استفاده کند.
بیشتر بخوانید: معرفی فیزیوتراپی کمر، روشی فوق‌العاده برای درمان کمردرد
تغییراتی که می‌توانید در سبک زندگی ایجاد کنید
داروها تنها راه درمان ام اس نیستند. مراقبت کردن از خود به خوبی به فرد کمک می‌کند تا با ام اس کنار بیاید. فرد دارای ام اس باید هر روز این کارها را انجام دهد:
استراحت به اندازه کافی
فرد باید یک برنامه زمانی منظم برای خواب داشته باشد و در اتاقی خنک، تاریک و بدون حضور صفحات نمایش دیجیتال بخوابد.
خوردن غذاهای سالم
رژیم غذایی خاصی برای ام اس وجود ندارد. با این حال بهتر است افرادی که به دنبال درمان ام اس هستند، غذاهای دارای چربی اشباع کم و فیبر بالا بخورند.
اندکی تحرک
حتی کمی قدم زدن دور و بر ساختمان‌های محل زندگی نیز کمک‌کننده است. تحرک و ورزش باعث استخوانسازی و تقویت عضلات می‌شود و همچنین افسردگی را برطرف کرده و به خواب بهتر نیز کمک می‌کند.
کنترل استرس
استرس می‌تواند نشانه‌های بیماری را بدتر کند. چیزی را پیدا کنید که بتواند بالا و پایین‌های ذهن‌تان را کنترل کند. فعالیت‌هایی مثل مدیتیشن، مطالعه یا حرف زدن با دوستان پیشنهادهای خوبی هستند.
خنک بمانید
بالا رفتن دمای بدن می‌تواند علائم را بدتر کند. دمای جایی که هستید را کنترل کنید و بیرون از خانه، لباس‌هایی گشاد و خنک بپوشید.
بیشتر بخوانید: علت سردرد ناگهانی و بررسی تمام احتمالات
آیا راه‌های جایگزین برای درمان ام اس وجود دارند؟
بسیاری از محصولات به بهتر شدن علائم ام اس کمک می‌کنند. البته باید از محصولاتی که مطالعات علمی روی آن‌ها صورت نگرفته و همچنین محصولاتی که ادعاهای بزرگ و غیرواقعی می‌کنند، دوری کنید. در مورد هر چیزی که می‌خواهید مصرف کنید با پزشک حرف بزنید. برخی از محصولات می‌توانند شیوه کار داروهایی که مصرف می‌کنید را تحت تاثیر قرار دهند.
جدیدترین تحقیقات می‌گویند که درمان ام اس به روش‌های زیر نیز، ارزش امتحان کردن را دارند.
مصرف ویتامین دی
کم بودن ویتامین دی در خون می‌تواند شانس ابتلا به ام اس را افزایش دهد. فرد باید از پزشک خود درخواست کند تا سطح این ویتامین را در او کنترل کرده و در صورت نیاز، مکمل ویتامین دی تجویز کند.
طب سوزنی
این درمان سنتی چینی، بر این باور است که نوعی انرژی به نام «چی» در خطوطی در بدن جریان دارد. به هم خوردن جریان این انرژی در بدن، باعث بیماری و بازگرداندن این انرژی به خطوط خود با استفاده از سوزن‌ها، باعث بازگشت سلامتی خواهد شد. مطالعات نشان می‌دهد طب سوزنی به رفع علائمی مانند خستگی، درد، مشکلات روحی، اسپاسم، بی‌حسی، سوزن سوزن شدن و مشکلات مثانه کمک می‌کند.
چشم انداز
ام اس، یک بیماری خودایمنی است که هنوز درمانی قطعی برای آن پیدا نشده است. با این وجود درمان ام اس با استفاده از داروها، مکمل‌ها، روش‌های مبتنی بر سبک زندگی و حتی روش‌های سنتی تا حدود زیادی این بیماری را کنترل می‌کند و باعث می‌شود فرد مبتلا به ام اس زندگی بهتری داشته باشد.