واکسن آنفولانزا؛ هر چیزی که باید راجع به این واکسن بدانید

واکسن آنفولانزا یکی از بهترین دستاوردهای پزشکی در قرن گذشته است که باعث کاهش ابتلا و خطر مرگ و میر ناشی از این بیماری در جهان شده‌است. زیرا تا قبل از کشف و واکسیناسیون عمومی، آنفولانزا سالانه چندین هزار کشته برجای می‌گذاشت. طبق آمار CDC تزریق واکسن FLU اثربخشی بسیار بالایی دارد. به طوری که بین سال‌های 2009 تا 2022 اثر بخشی ناشی از این واکسن حدودا 50 درصد بوده‌است.

طبق آمار و میزان موفقیت این واکسن، CDC پیشنهاد تزریق سالانه واکسن آنفولانزا را می‌دهد. اما چه کسانی باید واکسن بزنند؟ چه کسانی نباید واکسن آنفولانزا بزنند؟ این واکسن چه عوارضی دارد؟ برای اطلاع از این موارد این مطلب از مجله سلامت سیوطب را بخوانید.

چرا افراد مختلف باید نسبت به واکسن آنفولانزا واکسینه شوند؟

آنفولانزا بیماری بالقوه جدی است که منجر به بستری شدن در بیمارستان و گاهی اوقات مرگ بیمار می‌شود. در هر فصل آنفولانزا متفاوت خواهد بود و این بیماری افراد را به‌صورت مختلفی تحت تاثیر قرار می‌دهد. اما در طول فصول مختلف سالانه میلیون‌ها نفر به آنفولانزا مبتلا می‌شوند و شاید صدها هزار نفر در بیمارستان بستری می‌شوند یا جان خود را از دست می‍‌دهند.

بیشتر بدانید: درمان سریع آنفولانزا؛ معرفی ۵ دمنوش گیاهی

این بیماری به راحتی باعث خواهد شد که بیمار برای چند روز از کار و زندگی خود عقب بمانند. از دیگر عوارض ناشی از آنفولانزا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ذات الریه باکتریایی
• عفونت گوش
• عفونت سینوسی
• بدتر شدن شرایط پزشکی مزمن مانند نارسایی احتقانی قلب، آسم یا دیابت

به همین دلیل توصیه می‌شود که افراد به‌صورت سالانه واکسن آنفولانزا را دریافت کنند. این کار باعث کاهش خطر ابتلا به آنفولانزا، خفیف شدن علائم و حتی جلوگیری از عوارض جدی می‌شود. البته در مواردی برخی افراد با دریافت واکسن آنفولانزا باز هم دچار علائم شدید و عوارض این بیماری خواهند شد.

بیشتر بدانید: علائم آنفولانزا در کودکان؛ بررسی ۳ نوع مختلف این بیماری در کودکان

واکسن آنفولانزا چگونه کار می‌کند؟

واکسن آنفولانزا حدود دو هفته پس از واکسیناسیون باعث ایجاد آنتی بادی در بدن می‌شود. این آنتی بادی‌ها در برابر بیماری آنفولانزا از بدن محافظت می‌کنند.

درحالی‌که واکسن‌های آنفولانزای فصلی برای محافظت از بدن در برابر ویروس‌های آنفولانزا در پاییز و زمستان طراحی شده‌اند. البته برخی از نمونه‌های واکسن چهار ظرفیتی هستند. به این معنی که از بدن در برابر یک ویروس آنفولانزای A (H1N1)، یک ویروس آنفولانزای A (H3N2) و دو ویروس آنفلوانزای B مراقبت می‌کنند.

بیشتر بدانید: آنفولانزای گوجه فرنگی بیماری مسری جدید در هند!

انواع واکسن آنفولانزا موجود مورد تایید CDC

برای افراد زیر 65 سال گزینه‌های واکسن مورد تایید CDC شامل موارد زیر است:

• واکسن آنفولانزای غیرفعال یا IIV (inactivated influenza vaccine)
• واکسن آنفولانزای نوترکیب یا RIV (recombinant influenza vaccine)
• واکسن آنفلوانزای ضعیف‌شده زنده یا LAIV (live attenuated influenza vaccine)

سه واکسن جدید برای برای اوایل 2023 برای افراد 65 سال به بالا وجود دارد که ترجیحا به صورت دوز استاندارد و غیر کمکی توصیه می‌شوند. این نوع واکسن‌ها به صورت چهار ظرفیتی هستند.

برای افراد با سنین مختلف واکسن‌های متفاوتی تولید می‌شود. همچنین واکسن‌های تولیدشده با توجه به نحوه تولید و شیوه اثرگذاری متفاوت هستند. در ادامه با چند نمونه از این واکسن‌ها آشنا خواهیم شد.

بیشتر بدانید: تفاوت آنفولانزا و کرونا چیست؟

• واکسن‌های آنفولانزا با دوز استاندارد مناسب حتی برای کودکان زیر 6 ماه

این نمونه واکسن با استفاده از ویروس رشدیافته در تخم مرغ تولید می‌شوند. چندین برند مختلف این نمونه واکسن را تولید می‌کنند که از آن‌ها می‌توان به Afluria، Fluarix، FluLaval و Fluzone که هر چهار مورد از نمونه واکسن‌های چهار ظرفیتی هستند اشاره کرد.

بیشتر بدانید: دوز یادآور واکسن کرونا و اهمیت دریافت آن در جلوگیری از شیوع موج های بعدی کرونا

• واکسن آنفولانزای مبتنی بر سلول (Flucelvax Quadrivalent)

این واکسن حاوی ویروس رشدیافته در کشت سلولی است که برای کودکان زیر 6 ماه تا بزرگسالان بالای 100 سال تاییدشده است. در این واکسن از تخم مرغ استفاده نمی‌شود.

بیشتر بدانید: واکسن امیکرون | امیکرون و تاثیر انواع واکسن‌های روی کرونا جدید

• واکسن آنفولانزای نوترکیب

این نمونه با استفاده از فناوری نوترکیب ساخته می‌شود و برای افراد بالای 18 سال مورد تایید است. واکسن نوترکیب بدون ویروس آنفولانزا تولید می‌شود و حاوی سه آنتی ژن است که نسبت به سایر واکسن‌های غیر فعال آنفولانزا با دوز استاندارد، ایمنی قوی‌تری ارائه می‌دهد.

آنتی ژن بخشی از واکسن است که به بدن کمک می‌کند تا در برابر ویروس‌های آنفولانزا محافظت ایجاد کند.

بیشتر بدانید: واکسن آبله مرغان و ضرورت تزریق آن

• واکسن آنفولانزا با دوز بالا مبتنی بر تخم مرغ

این واکسن برای افراد 65 سال به بالا تایید شده‌است و چهار برابر آنتی ژن بیشتری نسبت به سایر واکسن‌های غیرفعال آنفولانزا با دوز استاندارد دارد. در این حالت برای کمک به بدن در برابر ویروس پاسخ ایمنی قوی‌تری ایجاد می‌کند.

بیشتر بدانید: واکسن گارداسیل؛ پیشگیری از زگیل تناسلی تا سرطان گردن رحم

• واکسن کمکی مبتنی بر تخم مرغ

این نوع واکسن برای افراد بالای 65 سال تایید شده‌است و در طراحی آن یک ادجوانت (adjuvant) به کار می‌رود. ادجوانت ماده‌ای است که به ایجاد پاسخ ایمنی قوی‌تر بدن کمک خواهد کرد.

بیشتر بدانید: واکسن‌های بعد از زایمان؛ هرآنچه باید در مورد واکسیناسیون بارداری بدانید

• واکسن اسپری بینی آنفولانزای ضعیف‌شده زنده مبتنی بر تخم مرغ

این نمونه واکسن با ویروس‌های ضعیف‌شده آنفولانزای زنده درست می‌شود. در این حالت برای افراد بین 2 تا 49 سال مورد تایید است. همچنین استفاده از این نوع واکسن آنفولانزا در زنان باردار، بیماران دارای نقص ایمنی و شرایط پزشکی خاص تایید نمی‌شود.

بیشتر بدانید: واکسن پلی ساکارید و تاثیر آن در پیشگیری از عفونت‌های کشنده

چه کسانی باید واکسن آنفولانزا را تزریق کنند؟

همه افراد بالای 6 ماه باید این واکسن را در هر فصل (یا شروع فصل سرما) دریافت کنند. تزریق واکسن در زمان شروع شیوع این بیماری بسیار مهم است. واکسیناسیون برای جلوگیری از آنفولانزا و عوارض بالقوه جدی آن به ویژه برای افرادی که در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عوارض جدی آنفولانزا هستند، مهم است.

از این دسته از افراد که باید واکسن آنفولانزا دریافت کنند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افراد با بیماری‌های خاص و شرایط پزشکی ویژه
• بیماران مبتلا به سرطان و نقص ایمنی
• زنان باردار
• افراد شاغل
• کودکان

به طورکلی همه می‌توانند از انواع خاصی واکسن آنفولانزا استفاده کنند. اما به عنوان مثال استفاده از واکسن اسپری بینی برای زنان باردار و افرادی که شرایط پزشکی خاص دارند ممنوع است.

بیشتر بدانید: تاثیر واکسن کرونا بر امیکرون

چه کسانی نباید واکسینه شوند؟

واکسن‌های مختلف آنفولانزا برای استفاده در افراد با گروه‌های سنی متفاوت تایید شده‌است. اما برخی از واکسن‌ها برای گروه‌های خاصی از افراد توصیه نمی‌شود. عواملی که مناسب بودن فرد برای واکسیناسیون با واکسن خاص را تعیین می‌کنند، عبارتند از:

• سن
• سلامت کلی بدن در حال و گذشته
• هرگونه حساسیت به واکسن آنفولانزا یا اجزای آن

در این بین از گروه‌های خاصی که نباید واکسینه شوند یا تزریق آن‌ها در شرایط با نمونه‌های خاصی از واکسن آنفولانزا ممکن است. به عنوان مثال از مواد آلرژی‌زا می‌توان به ژلاتین، آنتی بیوتیک‌ها و حتی تخم مرغ اشاره کرد.

چه زمانی باید واکسن آنفولانزا را بزنیم؟

اکثر افراد برای شروع فصل سرما واکسن آنفولانزا را دریافت می‌کنند. اما حالت ایده آل این است که واکسینه قبل از شروع فصل سرما صورت گیرد. البته یکسری ملاحظات اضافی در مورد زمان واکسیناسیون برای گروه‌های خاصی از افراد عبارتند از:

• اکثر بزرگسالان، به ویژه افراد بالای 65 سال و زنان باردار در سه ماهه اول یا دوم نباید زودتر از شهریور واکسینه شوند. زیرا امکان دارد که میزان محافظتی که واکسن ایجاد می‌کند در طول زمان کاهش یابد.
• برخی از کودکان به دو دوز واکسن آنفولانزا نیاز دارند. برای این کودکان توصیه می‌شود که اولین دوز را به محض در دسترس بودن واکسن دریافت کنند. زیرا دوز دوم باید حداقل چهار هفته پس از واکسن اول تزریق شود. واکسیناسیون در ماه‌های مرداد و شهریور برای کودکانی که به یک دوز نیاز دارند مناسب است.
• زنان باردار در سه ماهه سوم بهتر است در ماه مرداد و شهریور واکسن تزریق کنند. با این کار نوزاد نیز در چند ماه پس از تولدش نسبت به آنفولانزا واکسینه است.

پس با توجه به این موارد افراد باید قبل از شروع فصل خطر واکسن دریافت کنند.

چرا هر سال به واکسن آنفولانزا نیاز داریم؟

هر سال به دو دلیل باید واکسن آنفولانزا دریافت کنید:

1. ایمنی بدن در برابر واکسیناسیون با گذشت زمان کاهش می‌یابد. بنابراین تزریق واکسن سالانه آنفولانزا برای محافظت بهینه مورد نیاز است.
2. از آنجایی که ویروس‌های آنفولانزا دائما در حال تغییر هستند، ترکیب واکسن‌های آنفولانزا سالانه بازنگری می‌شوند. در این حالت واکسن‌های جدید برای محافظت در برابر ویروس‌هایی که تحقیقات نشان می‌دهد در طول فصل آنفولانزای آینده رایج‌تر خواهند بود، به روز می‌شوند.

در این حالت افراد برای بهترین میزان محافظت از خود باید هر 6 ماه یا یک سال واکسن آنفولانزا دریافت کنند.

آیا واکسن آنفولانزا پس از تزریق فورا کار می‌کند؟

در جواب به این سوال باید گفت که خیر این واکسن خیلی سریع اثرگذاری خود را بر بدن شروع نمی‌کند. تقریبا حدودا دو هفته پس از واکسیناسیون طول می‌کشد تا آنتی بادی در بدن ایجاد شود و بدن در برابر عفونت ویروس مقاومت پیدا کند. به همین دلیل است که پیشنهاد می‌شود قبل از شروع انتشار ویروس آنفولانزا در جامعه، واکسینه شوید.

آیا افرادی که واکسینه می‌شوند باز هم آنفولانزا می‌گیرند؟

بله، امکان ابتلا به آنفولانزا در صورت واکسینه شدن وجود دارد. این موضوع به دلیل موارد زیر پیش می‌آید:

• امکان دارد مدت کمی از تزریق واکسن آن‌ها گذشته باشد و در بدن فرد آنتی بادی کافی تولید نشده‌است.
• امکان دارد که بیمار خیلی زود واکسن تزریق کرده‌باشد و تا انتهای فصل سرما بدن آن او مقاومت کافی نداشته باشد.
• احتمال دارد در معرض ویروس آنفولانزایی قرار گرفته باشد که در واکسنی که تزریق کرده‌است آن ویروس گنجانده نشده باشد.
• تزریق واکسن در افراد مسن یا برخی افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن، ایمنی کمتری ایجاد می‌کند.

با این اوصاف فرد به آنفولانزا دچار خواهد شد. اما در این حالت ممکن است که شدت علائم و حتی دوره بیماری کمتر از حالتی باشد که فرد واکسن تزریق کرده است. در مطالعه‌ای در سال 2021 نتایج به این صورت بود که واکسیناسیون در افراد بزرگسال 26 درصد خطر بستری در ICU و 31 درصد خطر مرگ را نسبت به افرادی که واکسینه نشده‌اند نشان داده‌است.

 فواید واکسن آنفولانزا چیست؟

از مزایای تزریق واکسن آنفولانزا همین که میزان ابتلا و خطرهای ناشی از آن را کاهش می‌دهد، کافی است. اما این واکسن مزایای دیگری دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.

• جلوگیری موثر از ابتلا به آنفولانزا (طبق آمارهای CDC طی سال‌های 2019 تا 2020 واکسن FLU از حدود 7.5 میلیون ابتلا به آنفولانزا، 105 هزار بستری در بیمارستان جلوگیری کرده‌است).
• کاهش شدت علائم در افرادی که واکسینه شده‌اند (طبق آمار CDC در سال 2021 افرادی که واکسن آنفولانزا دریافت کرده‌اند حدود 26 درصد کمتر در معرض خطر بستری در ICU قرار گرفته‌اند).
• تزریق واکسن خطر بستری را در بیمارستان کاهش خواهد داد.
• واکسیناسیون آنفولانزا یک ابزار پیشگیرانه مهم برای افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن خاص است.
• واکسیناسیون آنفولانزا با نرخ کمتر برخی از حوادث قلبی در میان افراد مبتلا را کاهش خواهد داد.
• تزریق واکسن آنفولانزا خطر بدتر شدن بیماری‌های مزمن ریوی را کاهش می‌دهد.
• واکسیناسیون آنفولانزا در دوران بارداری به محافظت از فرد در برابر آنفولانزا در دوران بارداری و بعد از آن کمک می‌کند. همچنین این واکسیناسیون به محافظت از نوزادان در برابر آنفولانزا در چند ماه اول زندگی نیز کمک خواهد کرد.
• واکسن آنفولانزا جان کودکان را نجات می‌دهد. طبق مطالعات در سال 2022 خطر ابتلا به آنفولانزای شدید را در کودکان 75 درصد کاهش می‌دهد.
• یکی از دیگر مزایای واکسینه شدن در برابر آنفولانزا این است که با این کار از سایر اعضای خانواده نیز محافظت می‌شود. زیرا برخی افراد به دلیل شغل یا فعالیت‌هایشان در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آنفولانزا قرار دارند. با واکسیناسیون به موقع خطر ابتلا به این بیماری در بین این افراد و انتقال به دوستان و خانواده کاهش خواهد یافت.

در صورتی که تعداد بیشتری از افراد واکسن دریافت کنند، خطر ابتلا به آنفولانزا کاهش خواهد یافت.

تطابق خوب بین ویروس‌های در گردش flu و واکسن آنفولانزا یعنی چه؟

زمانی می‌گویند که ویروس واکسن آنفولانزا تزریق‌شده بین افراد با ویروس در گردش بین جامعه تطابق دارد که شبیه یکدیگر باشند. در این حالت آنتی بادی‌های ایجادشده توسط واکسن در بدن افراد، در برابر عفونت ناشی از ویروس در گردش از فرد محافظت خواهند کرد.

این در حالی است که اگر ویروس در گردش با ویروس واکسن متفاوت باشد، اثربخشی واکسن در برابر این ویروس کاهش می‌یابد. به‌طورکلی واکسن آنفولانزا در برابر 4 ویروس مختلف از بدن محافظت می‌کند. معمولا چندین ویروس در طول فصل شیوع این بیماری در گردش هستند. در این حالت حتی اگر اثربخشی واکسن در برابر یک ویروس کاهش یابد، واکسیناسیون همچنان در پیشگیری از بیماری آنفولانزای ناشی از سایر ویروس‌های در گردش موثر است.

پس می‌توان اینگونه عنوان کرد که تزریق واکسن، حتی با نمونه‌های متفاوت از ویروس‌های در گردش، از عدم تزریق واکسن بهتر است.

چرا گاهی تطابق خوبی بین ویروس و واکسن وجود ندارد؟

ویروس‌های flu دائما در حال تغییر هستند و به همین دلیل از فصلی به فصل دیگر تغییر خواهند کرد. گاهی این تغییر در طول یک فصل رخ می‌دهد. البته باید اشاره کنیم که محققین با تحققیات بسیار چند ماه قبل از تولید واکسن‌ها، انتخاب می‌کنند که در نمونه‌های جدید واکسن چه ویروس‌هایی را قرار دهند. به همین دلیل همیشه احتمال تطابق کمتر از حد مطلوب بین ویروس در گردش و واکسن وجود دارد.

آیا احتمال ابتلا به آنفولانزا پس از تزریق واکسن وجود دارد؟

خیر، واکسن flu باعث بیماری آنفولانزا نمی‌شود. زیرا واکسن‌های آنفولانزا به صورت زیر تولید و تزریق می‌شوند:

نوع تزریق	نحوه تولید واکسن
تزریق از طریق سوزن	ویروس از بین‌رفته یا غیرفعال‌شده بیماری که در نهایت عفونی نیست.
	پروتئین‌های موجود در ویروس flu
اسپری بینی	ویروس آنفولانزای زنده ضعیف‌شده

در این حالت تزریق واکسن آنفولانزا باعث ابتلای اشخاص به این بیماری نخواهد شد. دلیل دیگر برای اثبات عدم ابتلا به آنفولانزا پس از تزریق واکسن این است که ویروس‌های ضعیف‌شده با سرما سازگار هستند. به این معنی که آن‌ها در دماهای خنک تکثیر پیدا می‌کنند. پس با وارد شدن به بدن و در ریه‌ها به دلیل گرم بودن این نواحی تکثیر نمی‌شوند.

عوارض احتمالی تزریق واکسن آنفولانزا چیست؟

در حالی که واکسن آنفولانزا باعث ابتلا به بیماری نمی‌شود. اما امکان بروز عوارض جانبی پس از تزریق یا اسپری بینی وجود دارد. این عوارض جانبی معمولا خفیف تا کوتاه مدت هستند، به ویژه وقتی با علائم flu مقایسه شوند. از عوارض جانبی جزئی تزریق واکسن آنفولانزا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد، قرمزی یا تورم در محل تزریق واکسن
• سردرد خفیف
• تب
• دردهای عضلانی
• حالت تهوع
• خستگی

عوارض ناشی از واکسن آنفولانزا به صورت اسپری بینی در کودکان عبارتند از:

• آبریزش بینی
• خس خس سینه
• سردرد
• استفراغ
• دردهای عضلانی
• تب (درجه پایین)

احتمال دارد که عوارض جانبی واکسن flu به صورت اسپری بینی در بزرگسالان به صورت زیر باشد:

• آبریزش بینی
• سردرد
• گلو درد
• سرفه کردن

این عوارض بلافاصله بعد از استفاده از واکسن آنفولانزا شروع می‌شوند و معمولا خفیف و کوتاه مدت هستند. اما امکان دارد در برخی افراد تزریق واکسن منجر به غش کردن فرد شود. همچنین در صورت احساس سرگیجه، تغییرات بینایی یا زنگ زدن در گوش به پزشک خود اطلاع دهید.

پرتکرارترین سوالات در مورد واکسن آنفولانزا