تریاک، ماده‌ای شدیدا مخدر و آسیب‌زا
تریاک (opium) دارویی مخدر است که از دانه‌های نارس خشخاش (Papaver somniferum)، گیاهی از خانواده Papaveraceae به دست می‌آید. تریاک با کمی برش کپسول‌های دانه خشخاش پس از ریزش گلبرگ‌های گل حاصل می‌شود. دانه‌های شکاف‌دار لاتکس شیری رنگی از خود بیرون می‌دهند که منعقد شده و تغییر رنگ داده و در معرض هوا به یک توده قهوه‌ای تبدیل می‌شود.
این تریاک خام ممکن است به صورت پودر، توده، کیک یا آجر فروخته شود یا برای به دست آوردن مشتقات مانند مورفین، کدئین و هروئین در درمان مورد استفاده قرار بگیرد. تریاک و داروهای به دست آمده از آن را افیون هم می‌گویند.
آلکالوئیدهای تریاک
مواد دارویی فعال تریاک در آلکالوئیدهای آن قرار دارد که مهم‌ترین آن‌ها مورفین است. مورفین حدود 10 درصد وزنی تریاک خام را تشکیل می‌دهد. سایر آلکالوئیدهای فعال مانند پاپاورین و کدئین در نسبت‌های کوچک‌تر وجود دارند.
بسته به ساختار و عملکرد شیمیایی، آلکالوئیدهای تریاک دو نوع هستند. مورفین، کدئین و تبائین، روی سیستم عصبی مرکزی عمل می‌کنند و ترکیبات ضد درد، مخدر و اعتیادآور به شمار می‌روند. پاپاورین، نوسکاپین (که قبلا به آن نارکوتین می‌گفتند) و اکثر آلکالوئیدهای دیگر فقط برای شل کردن غیر ارادی ماهیچه‌ها عمل می‌کنند.
بیشتر بخوانید: آدامس ترک سیگار؛ قبل از مصرف، همه عوارض آن را بدانید
اقدامات فیزیولوژیکی مواد مخدر
مواد مخدر (مانند مورفین، کدئین و تبائین) تاثیرات اصلی خود را بر مغز و نخاع می‌گذارند. اقدام اصلی آن‌ها تسکین یا سرکوب درد است. این داروها همچنین اضطراب را کاهش می‌دهند. اما مصرف تریاک ممکن است ایجاد آرامش، خواب آلودگی، سرخوشی و سایر علائم خلق و خوی افزایش یافته را ایجاد کند.
مواد مخدر همچنین دارای اثرات فیزیولوژیکی مهمی هستند:
- تنفس و ضربان قلب را کند می‌کنند
- رفلکس سرفه را سرکوب می کنند
- ماهیچه‌های دستگاه گوارش را شل می‌کنند
مواد مخدر داروهای اعتیادآور هستند. آن‌ها وابستگی فیزیکی و علائم ترک را ایجاد می‌کنند که تنها با استفاده مداوم از دارو می‌توان این علائم را برطرف کرد.
با مصرف طولانی مدت، بدن نیاز به مواد مخدر مانند تریاک را ایجاد می‌کند، بنابراین به تدریج دوزهای بیشتری برای دستیابی به همان اثر اولیه مورد نیاز است. تریاک به عنوان داروی مخدر طبقه‌بندی می‌شود، زیرا درد را تسکین می‌دهد، باعث ایجاد خستگی و خواب می‌شود و اعتیاد ایجاد می‌کنند.
استفاده عادی از آن باعث زوال جسمی و روحی می‌شود و عمر را کوتاه می‌کند. مصرف بیش از حد این ماده مخدر باعث مشکلات تنفسی می‌شود که می‌تواند کشنده باشد.
بیشتر بخوانید: ترک اعتیاد، بهترین روش برای عبور از ناممکن‌ها
خواص تریاک
تریاک در پزشکی، قرن‌ها مسکن اصلی بوده است. این ماده در اشکال مختلف و تحت نام‌های گوناگون مورد استفاده قرار می‌گرفته است. به عنوان مثال، Laudanum یک تنتور الکلی (محلول رقیق) تریاک بود که در عمل پزشکی اروپا به عنوان مسکن و آرام‌بخش استفاده می‌شد.
پزشکان برای درمان اسهال با آرام‌سازی دستگاه گوارش، از داروی paregoric، محلول کامفور شده این ماده مخدر استفاده می‌کردند. اثرات این مخدر عمدتا به مورفین مربوط می‌شود که اولین بار در سال 1804 از تریاک جدا شد.
در سال 1898 مشخص شد که مورفین می‌تواند پایه‌ای برای تولید هروئین باشد که از نظر خواص ضد درد و چهار تا هشت برابر قوی‌تر از مورفین قدرت دارد. پتانسیل اعتیادآوری آلکالوئیدهای دیگر که به طور طبیعی در تریاک وجود دارند، بسیار ضعیف‌تر است. به عنوان مثال، کدئین تنها یک ششم مورفین قدرت دارد و عمدتا برای تسکین سرفه استفاده می‌شود.
از اواخر دهه 1930، مواد مخدر مختلف ساخته شده است که دارای خواص ضد درد مورفین و هروئین هستند. این داروها که شامل مپریدین (دمرول)، متادون، لوورفونال و بسیاری دیگر است، به عنوان مخدرهای مصنوعی شناخته می‌شوند. آن‌ها تا حد زیادی جایگزین مورفین و هروئین در درمان دردهای شدید شده‌اند.
چگونگی تاثیر تریاک بر بدن
مواد مخدر تاثیر خود را روی مغز می‌گذارند زیرا ساختار آن‌ها بسیار شبیه به مولکول‌های خاصی به نام اندورفین است که به طور طبیعی در بدن تولید می‌شوند. اندورفین با اشغال مکان‌های گیرنده خاص در سلول‌های عصبی (سلول های عصبی) که در انتقال تکانه‌های عصبی نقش دارند، درد را سرکوب و خلق و خو را تقویت می‌کند. آلکالوئیدهای اوپیاتی قادر به اشغال محل گیرنده‌های یکسان هستند، در نتیجه اثرات اندورفین‌ها را در سرکوب انتقال تکانه‌های درد در سیستم عصبی تقلید می‌کنند.
بیشتر بخوانید: ترک سیگار را همین الان شروع کنید | اتفاقاتی که پس از ترک برایتان رخ می‌دهند
تاریخچه تریاک
خشخاش گیاه بومی منطقه کنونی ترکیه بوده است. لیست گیاهان آشوری باستانی و متون پزشکی هم به گیاه خشخاش و هم به تریاک اشاره می‌کند و در قرن اول میلادی، دیوسکوریدس، پزشک یونانی، این ماده مخدر را در رساله خود به نام De materia medica که قرن‌ها پیشروترین متن غرب در زمینه داروسازی بود، توصیف کرد.
رشد خشخاش به دلیل دارا بودن تریاک به آرامی از بین‌النهرین و یونان به سمت شرق گسترش یافت. ظاهرا در زمان‌های قدیم این ماده مخدر در هند و چین ناشناخته بوده است و اولین بار در قرن هفتم اطلاعات خشخاش به چین رسید. در ابتدا، تریاک به شکل قرص مصرف یا به نوشیدنی‌ها اضافه می‌شد. به نظر می‌رسد که مصرف خوراکی تریاک خام به عنوان یک دارو اعتیاد گسترده‌ای در جوامع آسیای باستان ایجاد نکرده است.
گسترش سوء مصرف تریاک
استعمال تریاک تنها پس از آن آغاز شد که اروپاییان اولیه در آمریکای شمالی روش هندی سیگار کشیدن در لوله‌ها را کشف کردند. برخی از افراد سیگاری شروع به مخلوط کردن تریاک و تنباکو در لوله‌های خود کرده و سیگار کشیدن به تدریج روش ترجیح مصرف این ماده مخدر شد.
کشیدن تریاک در قرن 17 از جاوه به چین وارد شد و به سرعت گسترش یافت. مقامات چینی با ممنوعیت فروش آن واکنش نشان دادند، اما این احکام تا حد زیادی نادیده گرفته شد. در طول قرن هجدهم تجار اروپایی در چین بازار رو به گسترش و سودآوری این دارو را پیدا کردند و تجارت این ماده آن‌ها را قادر ساخت تا کالاهای چینی مانند ابریشم و چای را بدون نیاز به خرج طلا و نقره گرانبها خریداری کنند.
اعتیاد به تریاک در چین گسترده شد و تلاش‌های دولت چین برای ممنوعیت واردات آن از هند تحت سلطه انگلیس، آن را در تضاد مستقیم با دولت انگلیس قرار داد. در نتیجه شکست چین در جنگ تریاک، چینی‌ها مجبور شدند واردات آن را در سال 1858 قانونی کنند. اعتیاد به این ماده مخدر همچنان مشکلی در جامعه چین باقی ماند تا اینکه کمونیست‌ها در سال 1949 به قدرت رسیدند و این عمل را ریشه کن کردند.
بیشتر بخوانید: ترک تریاک، سخت ولی ممکن!
گسترش تریاک در غرب
در غرب، تریاک به عنوان یک مسکن در قرن 18 مورد استفاده گسترده قرار گرفت و تریاک، لودانوم و پاریگوریک در ثبت اختراع بسیاری از داروهای مواد فعال بودند. این داروها به صورت رایگان و بدون محدودیت‌های قانونی و پزشکی در دسترس قرار می‌گرفتند و بسیاری از موارد اعتیاد ناشی از آن‌ها نگرانی‌های اجتماعی ایجاد نمی‌کرد.
مورفین ابتدا در حدود 1804 از تریاک جدا و سرنگ زیر پوستی در اواسط آن قرن اختراع شد. استفاده ترکیبی آن‌ها برای صدها هزار سرباز بیمار یا زخمی آمریکایی در جنگ داخلی باعث ایجاد تعداد بی‌سابقه‌ای معتاد شد. هروئین که برای اولین بار در سال 1898 سنتز شد، حتی بیشتر از مورفین اعتیادآور بود. در دهه‌های اولیه قرن بیستم، استفاده قانونی از مواد مخدر از هر نوع محدود شد، پس قاچاق چنین مواد مخدری آغاز و منجر به تجارت گسترده غیرقانونی هروئین شد.
علائم و نشانه‌های سوء مصرف تریاک
اعتیاد به تریاک می‌تواند باعث تغییرات جسمی و رفتاری شود. در برخی موارد، افراد مبتلا به اختلال مصرف می‌توانند اثرات اعتیاد خود را پنهان کنند. در موارد دیگر، خانواده و دوستان ممکن است تغییرات در روحیه یا ظاهر فرد را تشخیص دهند.
علائم مرتبط با مصرف بیش از حد تریاک را دیگران می‌توانند مشاهده کنند. به عنوان مثال، مردم می‌توانند مردمک‌های کوچک یا دقیق نقاط ضعف و نوسانات خلقی را تشخیص دهند. با این حال، آن‌ها نمی‌توانند علائم دیگری مانند سردرد یا درد معده را ببینند.
علائم رفتاری اعتیاد به تریاک
افراد معتاد به مواد افیونی ممکن است خود را منزوی کرده یا علاقه خود را به سرگرمی‌های معمولی از دست بدهند. آن‌ها اغلب در انجام کارهای روزمره مانند نظافت خانه یا مراقبت از فرزندان خود مشکل دارند.
علائم دیگر اعتیاد عبارتند از:
- نوسانات خلقی
- تحریک‌پذیری
- تغییرات در ظاهر
- مخفی کردن مواد مخدر در اتاق یا وسیله نقلیه
- رفتارهای ناپایدار
- رفتارهای پرخطر مانند رانندگی در هنگام مصرف زیاد مواد افیونی
نشانه بارز اعتیاد به تریاک عدم بهره‌وری در مدرسه یا محل کار است. به عنوان مثال بسیاری از نوجوانان معتاد به مسکن کلاس را ترک کرده یا در آزمون‌ها ضعیف عمل می‌کنند. به گفته اداره مبارزه با مواد مخدر، نوجوانان مبتلا به اعتیاد بیشتر در خطر ترک تحصیل هستند.
اعتیاد به این ماده مخدر همچنین می‌تواند مشکلات روانی مانند اضطراب یا افسردگی را به همراه داشته باشد. برای مثال بسیاری از افرادی که اعتیاد به هروئین را تجربه می‌کنند با اختلالات همزمان که می‌توانند منجر به افکار خودکشی شوند، برخورد خواهند کرد. برای کاهش درد روانی، بسیاری از این افراد از دوزهای بیشتری از محصولات تریاک استفاده می‌کنند که می‌تواند منجر به مصرف بیش از حد شود.
بیشتر بخوانید: عوارض آدامس ترک سیگار را با رعایت این نکات محدود کنید
علائم جسمانی اعتیاد به مواد افیونی
از عوارض تریاک می‌توان مشکلات جسمانی مانند یبوست و موارد تنفسی را نام برد. هرچه مدت طولانی‌تری کسی از محصولات این ماده استفاده کند، بیشتر احتمال دارد که چنین مشکلاتی را تجربه کند.
علائم فیزیکی رایج مرتبط با سوء مصرف عبارت‌اند از:
- دهان خشک
- بی‌حالی
- خواب بیش از حد یا مشکل در خواب
برخی از اثرات مصرف مزمن این ماده مخدر شدیدتر از بقیه عوارض تریاک است. افرادی که چندین سال اعتیاد به مسکن‌هایی مانند OxyContin را تجربه کرده‌اند ممکن است با مشکلات شدیدتری روبه‌رو شوند، مانند:
- فشار خون پایین
- تهوع یا استفراغ
- قرمزی پوست
- خستگی مزمن
بسیاری از افراد معتاد سعی می‌کنند مصرف مواد مخدر خود را کاهش دهند. با این حال، کاهش مصرف آن‌ها می‌تواند علائم ترک دردناکی ایجاد کند که کنترل آن به تنهایی دشوار است. علائم ترک تریاک شامل گرفتگی شکم، درد ماهیچه‌ها و تعریق زیاد است.
اثرات طولانی مدت مصرف تریاک بر سلامتی
مصرف مزمن تریاک می‌تواند منجر به طیف وسیعی از مشکلات فیزیکی طولانی مدت شود. این مشکلات سلامتی امکان دارد شامل شکنندگی استخوان‌ها، تغییرات هورمونی و عوارض روده باشد. سوء مصرف مداوم تریاک همچنین خطر ابتلا به سندرم روده مخدر را در فرد افزایش می‌دهد، وضعیتی که با وجود درد شکمی ثابت ناشی از مواد مخدر مشخص می‌شود.
عوارض روانی ناشی از سوء مصرف مواد افیونی می‌تواند به اندازه مشکلات جسمی ناراحت کننده باشد. مصرف این ماده مخدر با اضطراب، افسردگی و اختلال دوقطبی ارتباط تنگاتنگی دارد. اگر این اختلالات روانی درمان نشوند، می‌توانند به ادامه مصرف یا مرگ دامن بزنند.
بر اساس مطالعه‌ای که در سال 2017 در مجله انجمن پزشکی خانواده آمریکا منتشر شد، 7.2 میلیون نفر در ایالات متحده با اختلال سلامت روانی از داروهای مخدر مصرف می‌کنند. این گزارش نشان می‌دهد که آمریکایی‌هایی که مشکلات روانی دارند، بیش از نیمی از نسخه‌های مخدری که در سراسر کشور توزیع شده است را دریافت می‌کنند.
استفاده از محصولات تریاک به صورت تزریقی می‌تواند خطرات بسیاری مانند ایجاد بیماری‌های عفونی مانند HIV و هپاتیت را افزایش دهد. افرادی که این مواد مخدر را تزریق می‌کنند در معرض خطر برخورد با رگ‌های فروریخته یا گرفتگی رگ‌های خونی هستند.
هر کسی می‌تواند به مسکن‌ها معتاد شود. اعتیاد به این ماده پیامد شدید و طولانی مدت سوء مصرف تریاک است. اعتیاد یک اختلال عصبی است که ممکن است منجر به رفتارهای اجباری شود. اگر اختلال مصرف مواد درمان نشود، می‌تواند چندین اختلال سلامتی ایجاد کرده و اختلالات موجود را تشدید کند.
مصرف بیش از حد تریاک
مصرف بیش از حد این ماده زمانی اتفاق می‌افتد که فردی بیش از مقدار توصیه شده تریاک مصرف کند. با مصرف بیش از حد، این دارو بر قسمت‌هایی از مغز تاثیر می‌گذارد که تنفس را کنترل می‌کند. در نتیجه، مغز و بدن اکسیژن کافی دریافت نمی‌کنند و امکان دارد افراد هوشیاری خود را از دست بدهند.
علائم و نشانه‌های مصرف بیش از حد عبارت‌اند از:
- پوست رنگ پریده
- مشکل در تنفس
- کاهش هوشیاری
- کند شدن ضربان قلب
- استفراغ
- ناخن‌های آبی یا بنفش
مصرف بیش از حد باید به عنوان یک فوریت پزشکی درمان شود.
خواص تریاک برای کبد چرب
یکی از موارد مهم و چیزی که به اشتباه از خواص تریاک شمرده می‌شود، خاصیت این ماده مخدر برای درمان بیماری کبد چرب است. اشتباهی که از گذشته در ذهن افراد قرار گرفته و همچنان بسیاری این باور غلط را دنبال می‌کنند. اما در حقیقت این ماده برای افراد دارای کبد چرب خطرساز است و می‌تواند شرایط بیماری را بدتر کند.
با اینکه سال‌هاست عوارض تریاک و باقی مواد مخدر برای انسان روشن شده است، اما همچنان گروهی از افراد به سوء مصرف آن مشغولند و ترکیب پایدار اعتیاد و مواد مخدر را دنبال می‌کنند. بدون شک این ماده هم مانند بسیاری از مواد موجود در زمین، فقط عامل مخرب نیست و فواید آن در پزشکی روشن است. اما مصرف تریاک بدون توجه به عوارض آن می‌تواند مشکلات زیادی به وجود بیاورد.