تنبلی تخمدان و شناخت عوارض سندرم تخمدان پلی کیستیک
تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلی کیستیک، یک عارضه رایج هورمونی برای خانمهای در سن باروری است. این اختلال، نشانههایی نظیر قاعدگی نامنظم یا طولانی و بروز هورمونهای مردانه را ایجاد میکند. در ادامه بیشتر در مورد تنبلی تخمدان، علل، علائم و درمان آن خواهیم گفت.
تنبلی تخمدان چیست؟
در بیماری تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلی کیستیک، تخمکگذاری انجام نمیشود و فولیکولهای کوچک و زیاد، تخمدان را محاصره میکنند.
در واقع در این عارضه، چند فولیکول کوچک در سطح تخمدان باقی میمانند که بزرگتر از حد طبیعی هستند. در این زمان، سطح پوسته تخمدان یا قشر تخمدان پر از فولیکولهای ریز میشود.
این معضل جزء شایعترین مشکلات ایجادکننده نازایی در زنان است. دقت کنید که علائم تنبلی تخمدان در همه زنان مشترک نیست و همین موضوع ممکن است شما را گمراه کند یا تشخیص بیماری را برای پزشک زنان و زایمان دشوار سازد.
زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است قاعدگیهای نادر، طولانی یا سطح هورمون مردانه (آندروژن) اضافی داشته باشند. از طرفی تخمدانها ممکن است مجموعههای کوچک متعددی از مایع (فولیکول) ایجاد کرده و تخمکها را به طور منظم آزاد نکنند.
علت دقیق عارضه تنبلی تخمدان یا Polycystic ovary syndrome (PCOS)؛ ناشناخته است. تشخیص و درمان زودهنگام همراه با کاهش وزن ممکن است خطر عوارض طولانیمدت مانند دیابت نوع 2 و بیماریهای قلبی را کاهش دهد.
بیشتر بخوانید: علت کمردرد در زنان بعد از نزدیکی چیست؟
علل تنبلی تخمدان
همانطور که گفتیم علت دقیق تنبلی تخمدان مشخص نیست. عواملی که ممکن است نقش داشته باشند عبارتند از:
انسولین اضافی
انسولین، هورمونی است که در لوزالمعده تولید میشود و به سلولها اجازه میدهد از قند، یعنی منبع اصلی انرژی بدن استفاده کنند.
اگر سلولهای شما مقابل انسولین مقاوم شوند، سطح قند خون افزایش مییابد و بدنتان؛ انسولین بیشتری تولید میکند. انسولین اضافی ممکن است تولید آندروژن را افزایش داده و باعث مشکل در تخمکگذاری شود.
التهاب درجه پایین
این اصطلاح برای توصیف تولید گلبولهای سفید خون برای مبارزه با عفونت استفاده میشود. تحقیقات نشان داده است که زنان مبتلا به تنبلی تخمدان، نوعی التهاب با درجه پایین دارند که باعث تحریک تخمدان پلی کیستیک در تولید آندروژن میشود که میتواند منجر به مشکلات قلبی و عروقی شود.
وراثت
تحقیقات نشان میدهد که ژنهای خاصی ممکن است با تنبلی تخمدان مرتبط باشند. آندروژن اضافی تخمدانها، به طور غیرعادی آندروژن تولید میکنند که منجر به هیرسوتیسم و آکنه میشود.
بیشتر بخوانید: دانستههایتان در مورد سرطان سینه را تکمیل کنید
عوامل خطرساز
عواملی که خطر ابتلا به نارسایی اولیه تخمدان را افزایش میدهند عبارتند از:
سن
این خطر بین سنین 35 تا 40 سال افزایش مییابد. اگرچه پیش از 30 سالگی نادر است، اما نارسایی اولیه تخمدان در زنان جوان و حتی در نوجوانان امکانپذیر است.
سابقه خانوادگی
داشتن سابقه خانوادگی نارسایی اولیه تخمدان، خطر ابتلا به این اختلال را افزایش میدهد.
جراحی تخمدان
جراحیهای مربوط به تخمدانها خطر نارسایی اولیه تخمدان را افزایش میدهد.
علائم تنبلی تخمدان
علائم و نشانههای سندرم تخمدان پلی کیستیک اغلب در اولین دوره قاعدگی در دوران بلوغ ظاهر میشود. گاهی اوقات سندرم تخمدان پلی کیستیک بعدا در پاسخ به افزایش قابل توجه وزن ایجاد میشود.
علائم و نشانههای سندرم تخمدان پلی کیستیک متفاوت است. تنبلی تخمدان زمانی اتفاق میافتد که حداقل دو مورد از این علائم را تجربه کنید:
- گرگرفتگی
- عرق شبانه
- اضطراب، افسردگی یا نوسانات خلقی
- تمرکز یا مشکلات حافظه
- کاهش میل جنسی
- مشکل خواب
- خشکی واژن، که میتواند رابطه جنسی را تحت تاثیر قرار دهد
پریودهای نامنظم یا طولانیمدت
پریودهای نامنظم یا طولانیمدت، شایعترین علامت سندرم تخمدان پلی کیستیک است. به عنوان مثال، شما ممکن است کمتر از 9 دوره در سال، بیش از 35 روز بین دورهها یا دورههای غیرطبیعی شدید داشته باشید.
آندروژن اضافی و افزایش سطح هورمونهای مردانه ممکن است منجر به علائم جسمانی مانند موهای زائد صورت و بدن (هیرسوتیسم) و گاها آکنه شدید و طاسی با الگوی مردانه شود.
در عارضه تنبلی تخمدان، تخمدانها ممکن است بزرگ شده و حاوی فولیکولهایی باشند که تخمکها را احاطه کردهاند. در نتیجه، تخمدانها ممکن است به طور منظم عمل نکنند.
در صورت چاق بودن علائم و نشانههای تنبلی تخمدان، معمولاً شدیدتر است.
بیشتر بخوانید: آندومتریوز چیست و چه علائمی دارد؟
عوارض تنبلی تخمدان
عوارض تنبلی تخمدان میتواند شامل موارد زیر باشد:
- ناباروری
- دیابت بارداری یا فشار خون ناشی از بارداری
- سقط جنین یا زایمان زودرس
- استئاتوهپاتیت غیرالکلی: التهاب شدید کبد ناشی از تجمع چربی در کبد
- سندرم متابولیک: مجموعهای از شرایط شامل فشار خون بالا، قند خون بالا و سطح غیرطبیعی کلسترول یا تریگلیسیرید که به طور قابل توجهی خطر ابتلا به بیماریهای قلبی عروقی را افزایش میدهد
- دیابت نوع 2 یا پیش دیابت (دیابت مقدماتی)
- آپنه خواب
- افسردگی، اضطراب و اختلالات خوردن
- خونریزی غیرطبیعی رحم
- سرطان دیواره رحم (سرطان آندومتر)
- چاقی: چاقی میتواند عوارض این اختلال را بدتر کند
زمان مراجعه به پزشک
در صورت نگرانی در مورد دورههای قاعدگی، ناباروری یا علائم آندروژن اضافی مانند تشدید هیرسوتیسم (پرمویی)، آکنه و طاسی مردانه، به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص تنبلی تخمدان
زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک اغلب علائم و نشانههای متفاوتی دارند. از این رو نبود دوره مشخص بروز علائم، تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک دشوار را دشوار میکند.
به همین دلیل ممکن است مدتی طول بکشد تا ابتلا به تنبلی تخمدان قطعی شود. تشخیص معمولاً هنگامی انجام میشود که دو مورد از موارد زیر را داشته باشید:
- دورههای نامنظم، طولانیمدت یا بدون قاعدگی
- موهای صورت یا بدن بیش از حد معمول یا آزمایشات خونی که سطح تستوسترون بالاتر از حد معمول را نشان میدهد
- سونوگرافی که تخمدان پلی کیستیک را نشان میدهد
*ممکن است نیاز باشد برای تشخیص یا پس از آن، به متخصص غدد مراجعه کنید.
بیشتر بخوانید: اگر فیبروم رحمی شما را نگران کرده است، این مطلب را بخوانید
پیشگیری از تنبلی تخمدان
راههای اصلی برای کاهش خطر کلی مشکلات سلامتی در درازمدت عبارتند از:
- از رژیم غذایی متعادل و سالم استفاده کنید. این رژیم باید شامل میوهها و سبزیجات و غذاهای کامل (مانند نان سبوسدار، غلات سبوسدار، برنج قهوهای، ماکارونی گندم کامل)، گوشت بدون چربی، ماهی و مرغ باشد. شما باید نمک، کافئین و الکل را کاهش دهید
- به طور منظم وعدههای غذایی به ویژه صبحانه بخورید
- به طور منظم ورزش کنید (حداقل 3 بار در هفته 30 دقیقه)
پزشک عمومی اطلاعات کاملی در مورد رژیم غذایی سالم و ورزش در اختیار شما قرار میدهد. با این هدف که وزن خود را در حد طبیعی نگه دارید. از این رو باید BMI (معیار اندازهگیری وزن نسبت به قد) خود را بین 19 تا 25 حفظ کنید.
اگر اضافه وزن دارید، کاهش وزن و حفظ وزن در این سطح جدید مفید خواهد بود. اگر چاق هستید، یعنی BMI بیشتر از 30 دارید، بنابراین بهتر است راهکارهای کاهش وزن را با پزشک خود در میان گذارید.
مزایای کاهش وزن عبارتند از:
- کاهش خطر مقاومت به انسولین و ابتلا به دیابت
- کاهش خطر ابتلا به مشکلات قلبی
- کاهش خطر ابتلا به سرطان رحم
- پریودهای منظمتر
- افزایش احتمال بارداری
- کاهش آکنه و کاهش رشد موهای زائد در طول زمان
- بهبود روحیه و عزت نفس
به صورت مرتب چکآپهای سلامتی داشته باشید. پس از تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک، تحت بررسی قرار خواهید گرفت تا علائم اولیه مشکلات سلامتی را بررسی کنید.
زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک بالای 40 سال باید سالی یکبار آزمایش قند خون انجام دهند تا علائم دیابت بررسی شود. اگر چاق هستید یا سابقه خانوادگی دیابت دارید، ممکن است آزمایش زودتر از 40 سالگی به شما پیشنهاد شود.
اگر برای مدت طولانی (بیش از 4 ماه) پریود نشدهاید، توصیه میشود به پزشک مراجعه کنید. ممکن است انجام آزمایشهای بیشتری مانند اسکن اولتراسوند باشد، به شما توصیه شود.
با پزشک خود مشورت کنید که هر چند وقت یکبار باید فشار خون خود را چک کنید و آیا باید آزمایش خون برای سطح کلسترول را انجام دهید یا خیر.
درمان تنبلی تخمدان
هیچ درمانی برای تنبلی تخمدان وجود ندارد، اما هدف از درمان، مدیریت علائمی است که بر فرد تأثیر میگذارد.
این موضوع بستگی به این دارد که آیا فرد میخواهد باردار شود یا هدفش کاهش خطر بیماریهای ثانویه پزشکی مانند بیماری قلبی و دیابت است.
چندین گزینه درمانی توصیه شده وجود دارد از جمله:
قرصهای ضدبارداری
قرصهای ضدبارداری میتوانند به تنظیم هورمونها و قاعدگی کمک کنند
داروهای دیابت
این داروها در صورت لزوم به مدیریت دیابت کمک میکنند
داروهای باروری
در صورت تمایل به بارداری، داروها شامل استفاده از کلومیفن (کلومید)، ترکیبی از کلومیفن و متفورمین یا گنادوتروپینهای تزریقی مانند هورمون تحریککننده فولیکول (FSH) و داروهای هورمون لوتئینیزه (LH) است. در موارد خاص، لتروزول (Femara) ممکن است توصیه شود
درمان های باروری
این موارد شامل لقاح آزمایشگاهی (IVF) یا تلقیح است
برای کاهش رشد بیش از حد موها ممکن است داروی اسپیرونولاکتون (آلداکتون) یا افلورنیتین (وانیقا) کاهش یابد. فیناستراید (Propecia) نیز توصیه شود، اما نباید توسط زنانی که احتمال بارداری دارند مورد استفاده قرار گیرد.
سایر گزینهها برای کاهش رشد مو؛ لیزر موهای زائد، الکترولیز، درمانهای هورمونی یا استفاده از ویتامین و مواد معدنی است
در صورت استفاده از اسپیرونولاکتون ، باید از روشهای پیشگیری از بارداری بهره برد. زیرا در صورت مصرف در دوران بارداری احتمال نقص نوزاد هنگام تولد وجود دارد. تغذیه با شیر مادر نیز حین مصرف این دارو توصیه نمیشود
گزینههای جراحی
گزینههای جراحی عبارتند از:
- حفاری تخمدان: سوراخهای ریزی که در تخمدان ایجاد میشود، میتواند سطح تولید آندروژنها را کاهش دهد
- اووفورکتومی: در این جراحی یک یا هر دو تخمدان را برداشته میشود
- هیسترکتومی: این جراحی شامل برداشتن تمام یا قسمتی از رحم است
- آسپیراسیون کیست: در این جراحی، مایع از کیست خارج میشود
بیشتر بخوانید: کیست تخمدان چیست و در چه صورتی خطرناک میشود؟
درمانهای خانگی تنبلی تخمدان
همانطور که گفتیم هیچ درمانی برای سندرم تخمدان پلی کیستیک وجود ندارد، اما برخی از مداخلات در خانه و شیوه زندگی میتوانند تفاوت ایجاد کرده و برخی علائم را تسکین دهند. این موارد شامل گزینههای زیر است:
- یک رژیم غذایی سالم و متعادل شامل مقدار زیادی میوه و سبزیجات
- شرکت در فعالیت بدنی منظم
- حفظ وزن سالم، کاهش سطح آندروژن و کاهش خطر بیماریهایی مانند دیابت و بیماریهای قلبی
- ترک دخانیات، زیرا باعث افزایش سطح آندروژنها و خطر بیماریهای قلبی میشود
- بارداری و یائسگی
جمعبندی نهایی
نارسایی اولیه تخمدان گاهی با یائسگی زودرس اشتباه گرفته میشود، اما این دو بیماری زنان، یکسان نیستند.
زنانی که نارسایی اولیه تخمدان دارند میتوانند سالها قاعدگی نامنظم یا گاه به گاه داشته باشند و حتی ممکن است باردار شوند.
اما زنانی که یائسگی زودرس دارند، پریود نمیشوند و نمیتوانند باردار شوند.
بازگرداندن سطح استروژن در زنان مبتلا به نارسایی اولیه تخمدان به جلوگیری از برخی عوارض ناشی از استروژن پایین مانند پوکی استخوان کمک میکند.
اگر امیدوار بودید که باردار شوید اما متوجه نارسایی اولیه تخمدان شدهاید، ممکن است بخواهید با یک مشاور صحبت کنید.
همچنین با پزشک خود مشورت کنید تا بفهمید گزینههای شما برای شروع درمان تنبلی تخمدان چیست.