کیست تخمدان چیست و در چه صورتی خطرناک می‌شود؟

تخمدان‌ها بخشی از دستگاه تناسلی زنان هستند. آن‌ها در پایین شکم در دو طرف رحم قرار دارند. زنان دارای دو تخمدان هستند که تخمک و هورمون‌های استروژن و پروژسترون تولید می‌کنند. گاهی اوقات کیسه‌ای پر از مایع به نام کیست تخمدان روی یکی از تخمدان‌ها ایجاد می‌شود. پیدایش کیست تخمدان زمانی اتفاق می‌افتد که مایع در یک غشای نازک، داخل تخمدان جمع شود. اندازه آن می‌تواند از یک نخود کوچک تا بزرگ‌تر از یک پرتقال متغیر باشد.

کیست یک ساختار بسته کیسه مانند دارد. این غشا از بافت اطراف جدا است. کیست تخمدان محتوی مایعی غیرطبیعی شبیه تاول است. مواد داخل آن می‌توانند مواد مایع، گازی یا نیمه جامد باشند. قسمت بیرونی یا کپسولی کیست را دیواره کیست می‌نامند. این با آبسه متفاوت است، زیرا با چرک پر نشده است. آن‌ها اغلب در سال‌های باروری پدید می‌‌آیند، اما می‌توانند در هر سنی ظاهر شوند.

بسیاری از زنان در طول زندگی خود حداقل یک کیست ایجاد می‌کنند. در بیشتر موارد، کیست‌ها بدون درد هستند و هیچ علامتی ندارند. اکثر آن‌ها بدون درمان طی چند ماه ناپدید می‌شوند. با این حال کیست‌های تخمدان، به ویژه آن‌هایی که پاره می‌شوند، می‌توانند علائم جدی ایجاد کنند. برای مثال ایجاد درد و خونریزی از این علائم هستند. برای حفظ سلامتی خود، به طور منظم معاینات لگنی را انجام دهید و علائم را بشناسید. اگر قطر کیست بیش از 5 سانتی‌متر باشد، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد.

علائم کیست تخمدان

اغلب اوقات، کیست تخمدان هیچ علامتی ندارد. با این حال علائم می‌توانند با رشد کیست ظاهر شوند. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد.

• مشکلات شکمی، ممکن است نفخ، تورم یا سنگینی در شکم
• حرکات دردناک روده
• درد لگن، دردی مبهم یا تیز در قسمت پایین شکم کنار کیست که قبل یا در طول چرخه قاعدگی حس می‌شود. ممکن است یک درد مداوم یا یک درد کسل کننده متناوب باشد که به کمر و ران گسترش می‌یابد
• مقاربت دردناک (دیسپارونیا)، این درد لگن است که در حین مقاربت جنسی ایجاد می‌شود. برخی از زنان ممکن است بعد از رابطه جنسی احساس درد و ناراحتی در شکم داشته باشند
• مشکلات روده، شامل درد هنگام دفع مدفوع، فشار روی روده یا نیاز مکرر به دفع مدفوع
• کمردرد یا درد در ناحیه ران
• تهوع و استفراغ
• قاعدگی نامنظم و احتمالا دردناک که ممکن است سنگین‌تر یا سبک‌تر از قبل شود
• مشکلات ادراری، ممکن است بیمار در زمان تخلیه کامل مثانه مشکل داشته باشد یا دچار تکرر ادرار شود
• ناهنجاری‌های نادر هورمونی که در آن‌ها بدن مقادیر غیرطبیعی هورمون تولید می‌کند و در نتیجه تغییراتی در نحوه رشد سینه‌ها و موهای بدن ایجاد می‌شود

بیشتر بخوانید : کیست چیست | انواع کیست و درمان ان 

علائم شدیدی از کیست تخمدان که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد

• درد شدید یا درد شدید لگن
• درد همراه با تب یا استفراغ
• ضعف یا سرگیجه
• تنفس سریع و پی در پی
• پوست سرد و ملتهب
• سبکی سر یا ضعف

این علائم می‌تواند نشان دهنده پارگی کیست یا پیچ خوردگی تخمدان باشد. هر دو عارضه اگر به موقع درمان نشوند امکان پدید آوردن عواقب جدی را برای فرد دارند.

عوارض کیست تخمدان

بیشتر کیست‌های تخمدان خوش خیم هستند و به طور طبیعی بدون درمان خود به خود برطرف می‌شوند. این کیست‌ها در صورت وجود، علائم کمی ایجاد می‌کنند. اما در یک مورد نادر، پزشک شما ممکن است توده تخمدان کیستیک سرطانی را در طول یک معاینه معمول تشخیص دهد.

پیچ خوردگی تخمدان یکی دیگر از عوارض نادر کیست تخمدان است. این زمانی است که یک کیست بزرگ باعث پیچش یا حرکت تخمدان از موقعیت اولیه خود می‌شود. خون‌رسانی به تخمدان قطع می‌شود و در صورت عدم درمان می‌تواند باعث آسیب یا مرگ بافت تخمدان شود. پیچ خوردگی تخمدان اگرچه غیر معمول است‌، اما تقریبا 3درصد از جراحی‌های اورژانسی زنان را تشکیل می‌دهد.

کیست‌های پاره شده که نادر هستند، می‌توانند باعث درد شدید و خونریزی داخلی شوند. این عارضه خطر ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهد و در صورت عدم درمان می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد.

بیشتر بخوانید:  سوزاک چیست؟ پیشگیری،تشخیص، علائم و درمان سوزاک

علت کیست تخمدان و انواع آن

انواع مختلفی از کیست‌های تخمدان وجود دارد، مانند کیست درموئید و کیست اندومتریوما. با این حال کیست‌های عملکردی رایج‌ترین نوع هستند. دو نوع کیست عملکردی شامل کیست‌های فولیکول و جسم زرد است.

• کیست فولیکول

در طول چرخه قاعدگی زنان یک تخمک در کیسه‌ای به نام فولیکول رشد می‌کند. این کیسه داخل تخمدان‌ها قرار دارد. در بیشتر موارد، این فولیکول یا کیسه باز و تخمک آزاد می‌شود. اما اگر فولیکول باز نشود، مایع داخل فولیکول می‌تواند یک کیست روی تخمدان ایجاد کند.

بیشتر بخوانید : بهترین تغذیه دوران قاعدگی چیست؟

• کیست‌ جسم زرد

کیسه‌های فولیکول معمولا پس از رهاسازی تخمک حل می‌شوند. اما اگر کیسه حل نشود و دهانه فولیکول باز شود، مایع اضافی می‌تواند داخل کیسه ایجاد شده و این تجمع مایع باعث ایجاد کیست جسم زرد خواهد شد.

• کیست های درموئید

این موارد که تراتوما نیز نامیده می‌شوند، می‌توانند حاوی بافتی مانند مو، پوست، چربی و سایر بافت‌ها باشند. زیرا از سلول‌های جنینی تشکیل می‌شوند. آن‌ها به ندرت سرطانی هستند.

• سیستادنوم

رشد غیرسرطانی که در سطح تخمدان ایجاد می‌شود و ممکن است با یک ماده آبکی یا مخاطی پر شود.

• آندومتریوم

در نتیجه شرایطی ایجاد می‌شود که در آن سلول‌های آندومتر رحم خارج از آن رشد می‌کنند (آندومتریوز). مقداری از بافت می‌تواند به تخمدان فرد متصل شده و رشد کند.

کیست‌های درموئید و سیستادنوم‌ها می‌توانند بزرگ شوند و باعث می‌شوند تخمدان از موقعیت خود خارج شود. این امر احتمال پیچ خوردن دردناک تخمدان را که پیچ خوردگی تخمدان نامیده می‌شود، افزایش می‌دهد. پیچ خوردگی تخمدان همچنین ممکن است منجر به کاهش یا توقف جریان خون به تخمدان شود.

برخی از زنان به بیماری سندرم تخمدان پلی کیستیک مبتلا می‌شوند. این وضعیت به این معنا است که تخمدان‌ها حاوی تعداد زیادی کیست کوچک هستند. این عارضه می‌تواند باعث بزرگ شدن تخمدان‌ها شود. در صورت عدم درمان، تخمدان پلی کیستیک می‌تواند باعث ناباروری شود.

عوامل خطر برای ابتلا به کیست تخمدان

خطر ابتلا به کیست تخمدان با موارد زیر افزایش می‌یابد

• مشکلات هورمونی

مشکلاتی که با مصرف داروی باروری کلومیفن (کلومید) رخ می‌دهند.

• بارداری

گاهی اوقات، کیستی که هنگام تخمک‌گذاری ایجاد می‌شود در طول دوران بارداری روی تخمدان فرد باقی می‌ماند.

• اندومتریوز

این وضعیت باعث می‌شود سلول‌های آندومتر رحم در خارج از رحم رشد کنند. مقداری از بافت به تخمدان متصل شده و باعت رشد می‌شود.

• عفونت شدید لگن

اگر عفونت به تخمدان‌ها سرایت کند، می‌تواند کیست ایجاد کند.

• کیست تخمدان قبلی

اگر یکی از آن‌ها باقی مانده باشند به احتمال زیاد پیشرفت بیشتری خواهند کرد.

تشخیص کیست تخمدان

پزشک ممکن است کیست تخمدان را در طول معاینه معمول لگن تشخیص دهد. آن‌ها امکان دارد متوجه تورم یکی از تخمدان‌ها شوند و آزمایش سونوگرافی را برای تایید وجود کیست درخواست کنند. سونوگرافی یک آزمایش تصویربرداری است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصویری از اندام‌های داخلی انسان استفاده می‌کند. آزمایش‌های سونوگرافی به تعیین اندازه، محل، شکل و ترکیب (جامد یا مایع بودن) یک کیست کمک می‌کند.

ابزارهای تصویربرداری مورد استفاده برای تشخیص کیست تخمدان به شرح زیر هستند.

• سی تی اسکن

دستگاه تصویربرداری بدن که برای ایجاد تصاویر مقطعی از اندام‌های داخلی استفاده می‌شود

• MRI

آزمایشی که از میدان‌های مغناطیسی برای تولید تصاویر عمیق از اندام‌های داخلی استفاده می‌کند

• دستگاه سونوگرافی

یک دستگاه تصویربرداری است که برای تجسم تخمدان استفاده می‌شود

از آنجا که اکثر کیست‌ها پس از چند هفته یا چند ماه از بین می‌روند، ممکن است پزشک فورا برنامه درمانی را توصیه نکند. به جای آن‌ها ممکن است، آزمایش سونوگرافی را در چند هفته یا چند ماه تکرار کرده تا وضعیت فرد را بررسی کند.

اگر هیچ تغییری در وضعیت فرد ایجاد نشد یا کیست بزرگ شد، پزشک آزمایش‌های بیشتری را برای تعیین علل دیگر علائم درخواست می‌کند.

این آزمایش‌ها شامل موارد زیر می‌شوند.

• آزمایش بارداری برای اطمینان از باردار نبودن
• آزمایش سطح هورمون برای بررسی مسائل مربوط به هورمون، مانند استروژن زیاد یا پروژسترون
• آزمایش خون CA-125 برای غربالگری سرطان تخمدان

بیشتر بخوانید :  زگیل تناسلی را جدی بگیرید 

درمان کیست تخمدان

اگر کیست به خودی خود برطرف نشود یا بزرگ‌تر شود، پزشک ممکن است درمان کیست تخمدان را توصیه کند. اما این کار به چند مورد بستگی دارد.

• سن فرد
• وضعیت بیمار از نظر یائسگی
• اندازه و ظاهر کیست
• وجود علائم
• مشاهده کیست

پس از دریافت جواب این موارد، پزشک با توجه به پاسخ‌ها، راه‌های زیر را برای بهبود و رسیدن به نتیجه انتخاب می‌کند.

مطالب مفید: اطلاعات کامل در موردمسائل مربوط به زنان و زایمان

• قرص‌های ضد بارداری

اگر کیست تخمدان مکرر پدید آمد، پزشک می‌تواند برای جلوگیری از تخمک‌گذاری و جلوگیری از ایجاد کیست‌های جدید، داروهای ضد بارداری خوراکی تجویز کند. داروهای ضد بارداری خوراکی خطر ابتلا به سرطان تخمدان را هم کاهش می‌دهند. خطر سرطان تخمدان در زنان یائسه بیشتر است.

• لاپاراسکوپی

اگر کیست فرد کوچک و نتیجه آزمایش تصویربرداری نشان از رد سرطان است، پزشک می‌تواند لاپاراسکوپی را برای برداشتن کیست با جراحی انجام دهد. این روش شامل این است که پزشک یک برش کوچک در نزدیکی ناف ایجاد کرده و سپس یک ابزار کوچک را برای برداشتن کیست داخل شکم قرار می‌دهد.

• لاپاروتومی

اگر کیست بزرگی وجود دارد، پزشک می‌تواند آن را با جراحی از طریق یک برش بزرگ در شکم خارج کند. آن‌ها بیوپسی فوری انجام می‌دهند و اگر تشخیص دهند که کیست سرطانی است، ممکن است هیسترکتومی را برای برداشتن تخمدان‌ها و رحم انجام دهند.

پیشگیری از کیست تخمدان

نمی‌توان از کیست تخمدان جلوگیری کرد. با این حال با معاینات معمول زنان می‌توان کیست تخمدان را زود تشخیص داد. کیست‌های خوش خیم تخمدان سرطانی نمی‌شوند. این موضوع در حالی است که علائم سرطان تخمدان می‌تواند علائم کیست تخمدان را تقلید کند. بنابراین مهم است که به پزشک مراجعه شود و تشخیص صحیح اتفاق بیفتد. به پزشک در مورد علائمی که ممکن است مشکلی را نشان دهد اطلاع دهید.

بیشتر بخوانید: آندومتریوز چیست؟ 6 روش درمان آندومتریوز

نگاه به کیست تخمدان در زندگی زنان

نگاه زنان قبل از یائسگی به کیست تخمدان خوب است. بیشتر کیست‌ها ظرف چند ماه از بین می‌روند. با این حال کیست‌های مکرر تخمدان می‌توانند در زنان یائسه و زنانی با عدم تعادل هورمونی رخ دهند.

در صورت عدم درمان، برخی از کیست‌ها می‌توانند باروری را کاهش دهند. این اتفاق در اندومتریوم و سندرم تخمدان پلی کیستیک شایع است. برای بهبود باروری پزشک می‌تواند کیست را برداشته یا کوچک کند. کیست‌های عملکردی، سیستادنوم و کیست‌های درموئید بر باروری تاثیر نمی‌گذارند.

اگرچه برخی از پزشکان در مورد کیست تخمدان رویکرد «انتظار و دیدن» را دنبال می‌کنند. اما پزشک ممکن است با توجه به شرایط بیماری خود موارد دیگری را پیشنهاد دهد. این موارد می‌تواند شامل جراحی برای برداشتن و بررسی هر کیست یا اجازه رشد روی تخمدان‌ها پس از یائسگی باشد. چنین کاری به این دلیل است که خطر ایجاد کیست سرطانی یا سرطان تخمدان پس از یائسگی افزایش می‌یابد. با این حال کیست تخمدان خطر سرطان تخمدان را افزایش نمی‌دهد. در صورتی که قطر کیست بیش از 5 سانتی‌متر باشد، برخی پزشکان آن را بر می‌دارند.

پیشگیری از کیست تخمدان

اگرچه راهی برای پیشگیری از کیست تخمدان وجود ندارد، اما معاینات منظم لگن به فرد اطمینان می‌دهد که تغییرات تخمدان در اسرع وقت تشخیص داده می‌شود. زنان باید مراقب تغییرات در چرخه ماهانه خود باشند. از جمله علائم قاعدگی غیر معمول، به ویژه آن‌هایی که بیش از چند چرخه تغییرات را ثبت کرده‌اند. این افراد باید با پزشک خود در مورد تغییرات مربوط صحبت کنند.

بیشتر بخوانید:  فیبروم رحمی یا میوما چیست؟ 10 نکته درباره فیبروم رحمی

یکی از سوالات رایج و پرتکرار بانوان درباره عوارض کیست تخمدان، سوال زیر است.

در پایان باید بدانیم که کیست تخمدان در بسیاری از مواقع مشکلی نیست که نیاز به نگرانی بسیاری داشته باشد. اما باید همیشه در مورد علائم آن هوشیار بود.