درمان سوختگی با ارزیابی میزان و شدت آن، هم در خانه و هم با مراجعه به پزشک انجامپذیر خواهد بود. سوختگیهای ایجادشده توسط گرما، مواد شیمیایی، الکتریسیته و تشعشع نیاز به درمانهای منحصر به خود را دارند. در کشور آمریکا سالانه نزدیک به نیم میلیون نفر برای درمان سوختگیهای تصادفی به دنبال مراقبتهای پزشکی هستند.
سوختگیهای درجه یک و بیشتر سوختگیهای درجه دو با درمانهای خانگی بهبود مییابند. درمان سوختگی درجه سه که تهدیدکننده زندگی است نیاز به مراقبتهای پزشکی تخصصی دارد. باید دقت کرد اگر سوختگی بیش از 10 درصد از کل سطح بدن را بپوشاند، بسیار عمیق باشد، روی صورت، پاها یا کشاله ران ایجاد شود. برای درمان حتما به مرکز سوختگی باید مراجعه کرد.
در این مقاله از مجله سلامت سیوطب به انواع سوختگیها و راههای درمانی خانگی و پزشکی خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
سوختگی چیست؟
سوختگی آسیب بافتی است که در معرض گرما، مواد شیمیایی، الکتریسیته، تشعشع یا نور خورشید قرار بگیرد. بیشتر سوختگیهای تصادفی درجات مختلفی دارند. ارائهدهنده مراقبتهای بهداشتی شدت (درجه) سوختگی را بر اساس عمق سوختگی و میزان پوست آسیبدیده تعیین میکند. سوختگی دردناک بوده و در صورت عدم درمان آن احتمال ایجاد عفونت دور از ذهن نخواهد بود.
کودکان بیشتر در معرض خطر بالای سوختگی تصادفی هستند. هرروز بیش از 300 کودک برای جراحات ناشی از سوختگی تحت درمان سوختگی اضطراری قرار میگیرند.
بیشتر بخوانید: پاکسازی پوست و آشنایی با ۹ مزایا انجام آن در خانه و کلینیکهای تخصصی
انواع سطوح سوختگی
سه نوع اولیه سوختگی وجود دارد: درجه اول، دوم و سوم که بر اساس شدت آسیب وارده به پوست تقسیمبندی میشوند. درجه اول جزئیترین و درجه سوم شدیدترین نوع سوختگی است. آسیبهایی که به پوست وارد میآید و لزوم درمان سوختگی را ضروری میسازد عبارتاند از:
- سوختگی درجه یک: پوست قرمز و بدون تاول
- سوختگی درجه دو: تاول و مقداری ضخیم شدن پوست
- سوختگی درجه سه: ضخامت گسترده با ظاهری سفید و چرمی
- سوختگیهای درجه چهار نیز وجود دارد. این نوع سوختگی شامل تمام علائم سوختگی درجه سه است و همچنین فراتر از پوست به داخل تاندونها و استخوانها نیز گسترش مییابد.
بیشتر بخوانید: پی آر پی صورت راهکاری مطمئن برای جلوگیری از پیری پوست
دلایل ایجاد سوختگی
- سوختن از مایعات داغ و در حال جوش
- سوختگیهای شیمیایی
- سوختگیهای الکتریکی
- آتش، از جمله شعلههای کبریت، شمع و فندک
- قرار گرفتن بیشازحد در معرض نور خورشید
نوع سوختگی بر اساس علت آن نیست. برای مثال، آب داغ میتواند باعث هر سه سطح سوختگی شود، بسته به اینکه مایع چقدر داغ و چه مدت زمانی با پوست در تماس بوده درجهبندی و درمان سوختگی تعریف خواهد شد.
سوختگیهای شیمیایی و الکتریکی نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند زیرا میتوانند داخل بدن را تحت تاثیر قرار دهند حتی اگر آسیب پوستی جزئی باشد.
بیشتر بخوانید: درمان خشکی پوست و ۱۰ درمان خانگی سدی محکم در مقابل باکتریهای مهاجم
درجات مختلف سوختگی
همانطور که گفتیم سوختگی بر اساس شدت و عمق به سه درجه تقسیم میشود که عبارتاند از:
-
سوختگی درجه یک
نوع درجه یک کمترین آسیب را به پوست وارد میکنند. به آنها سوختگیهای سطحی نیز میگویند زیرا خارجیترین لایه پوست را تحت تاثیر قرار میدهند. علائم درجه یک که مسیر درمان سوختگی را روشن میسازند عبارتاند از:
- سرخی
- التهاب جزئی یا تورم
- درد
بیشتر بخوانید: درمان سلولیت پوستی؛ تجمع چربیها را پراکنده کنید
بعد از درمان سوختگی محل آسیبدیده دارای پوست خشک و پوستهپوسته خواهد بود که نشانهای از بهبود محل سوختگی است. از آنجایی که این سوختگی لایه بالایی پوست را تحت تاثیر قرار میدهد، پس از ریزش سلولهای پوست، علائم و نشانهها ناپدید میشوند. درمان سوختگی درجه یک معمولا طی 7 تا 10 روز بدون ایجاد اسکار شکل خواهد گرفت.
اگر سوختگی ناحیه بزرگی از پوست را در بر بگیرد و روی صورت یا مفصل اصلی باشد، باید حتما به پزشک مراجعه کرد. نقاط حساسی از بدن که درمان سوختگی آنها نیاز به درمان پزشکی دارد شامل موارد زیر است:
- زانو
- مچ پا
- پا
- ستون فقرات
- شانه
- آرنج
- ساعد
بیشتر بخوانید: علت سلولیت به همراه ۶ عامل اصلی در ایجاد ترکهای پوستی
درمان سوختگی درجه یک معمولا با مراقبتهای خانگی انجام میپذیرند. هر چه زودتر برای درمان سوختگی اقدام کرد زمان بهبودی سریعتر خواهد بود. مراحل و راههای درمان سوختگی درجه یک عبارتاند از:
- خیساندن زخم در آب خنک به مدت پنج دقیقه یا بیشتر
- مصرف استامینوفن یا ایبوپروفن برای تسکین درد
- استفاده از لیدوکائین (بیحسکننده) با ژل یا کرم آلوئه ورا برای تسکین و درمان سوختگی پوست
- استفاده از پماد آنتیبیوتیک و گاز شل برای محافظت از ناحیه آسیبدیده
بیشتر بخوانید : لیزر پوست، کدام تکنولوژی برای پوست شما مناسب است+۸ نکته طلایی
برای درمان سوختگی درجه یک از یخ استفاده نکنید، زیرا احتمال دارد آسیب را بدتر کند. هرگز توپهای پنبهای را روی محل سوختگی قرار ندهید زیرا الیاف کوچک به آسیب میچسبند و خطر عفونت را افزایش خواهند داد. همچنین برای درمان سوختگی از راهکارهای خانگی مانند کره و تخممرغ اجتناب کنید، زیرا اثربخشی آنها ثابت نشده است.
-
سوختگی درجه دو
سوختگیهای درجه دو جدیترند چون که آسیب از لایه بالایی پوست فراتر رفته و باعث تاول، قرمزی شدید و درد خواهد شد. برخی از تاولها باز و ظاهری خیس و آبدار به سوختگی میدهند. با گذشت زمان، بافت ضخیم، نرم و دلمه مانندی به نام اگزودای فیبرینی امکان دارد روی زخم ایجاد شود.
به دلیل ماهیت ظریف این زخمها، تمیز نگه داشتن ناحیه و بانداژ مناسب آن برای درمان سوختگی و جلوگیری از عفونت ضروری است. برخی از سوختگیهای درجه دوم بیش از سه هفته طول خواهد کشید تا بهبود یابند، اما بیشتر آنها در عرض دو تا سه هفته بدون زخم، اما اغلب با تغییرات رنگدانهای در پوست بهبود خواهند یافت.
هر چه تاولها بدتر باشند، مدت زمان بیشتری برای درمان سوختگی نیاز خواهد بود. در بعضی موارد شدید، پیوند پوست برای رفع آسیب لازم است. پیوند پوست، پوست سالم را از ناحیه دیگری از بدن گرفته و به محل پوست سوخته منتقل میکند.
بیشتر بخوانید: مزوتراپی روشی برای افزایش حجم مو، زیبایی پوست و لاغری
مانند نوع درجه یک، برای درمان سوختگی از توپهای پنبهای و راهکارهای خانگی مشکوک باید خودداری کرد. درمان سوختگی خفیف درجه دو به طور کلی شامل موارد زیر است:
- قرار دادن پوست به مدت 15 دقیقه یا بیشتر زیر آب خنک
- مصرف داروهای مسکن بدون نسخه (استامینوفن یا ایبوپروفن)
- استفاده از کرم آنتیبیوتیک روی تاولها
با این حال، اگر سوختگی ناحیه وسیعی مانند هر یک از موارد زیر را تحت تاثیر قرار داد، باید سریعا به دنبال درمان فوری پزشکی بود:
- صورت
- دستها
- باسن
- کشاله ران
- پا
بیشتر بخوانید: چه غذاهایی برای جوش صورت مضر است
-
سوختگی درجه سه
بدون احتساب سوختگیهای درجه چهار، نوع درجه سه شدیدترین هستند. آنها بیشترین آسیب را ایجاد و در هر لایه پوست گسترش مییابند. این تصور غلط وجود دارد که سوختگیهای درجه سه دردناکترین هستند. با این حال، در این نوع سوختگی، آسیب آنقدر گسترده است که احتمال دارد به دلیل آسیب عصبی، دردی در ناحیه سوخته وجود نداشته باشد. بسته به علت، علائم سوختگی درجه سه شامل موارد زیر خواهد شد:
- رنگ مومی و سفید
- ظاهر متفاوت
- رنگ قهوهای تیره
- بافت برجسته و چرمی
- تاولهایی که ایجاد نمیشوند
بیشتر بخوانید : روش هاي طبيعي درمان چین و چروك دور لب
درمان سوختگی درجه سه گاهی بدون جراحی و با اسکار و انقباض شدید همراه خواهد بود. هیچ جدول زمانی مشخصی برای درمان سوختگی و بهبود خود به خودی کامل سوختگی درجه سه وجود ندارد.
هرگز با روش خوددرمانی برای درمان سوختگی درجه سه اقدام نکنید و فورا به پزشک مراجعه کنید. در حالی که منتظر درمان پزشکی هستید، مطمئن شوید که هیچ لباسی به محل سوختگی نچسبیده است.
عوارض بالقوه سوختگی درجه سه عبارتاند از:
- آریتمی، یا اختلالات ریتم قلب، ناشی از سوختگی الکتریکی
- کمآبی بدن
- اسکارها و انقباضات بدشکل
- مایع اضافی و تورم در بافتها
- نارسایی ارگانها که درمان سوختگی را دچار اختلال میکند
- پنومونی
- فشارخون پایین (هیپوتانسیون) که ممکن است منجر به شوک شود
- عفونت شدید که امکان دارد منجر به قطع عضو یا سپسیس (نوعی التهابکه سراسر بدن را فراگرفته و به دلیل عفونت پیش میآید)
بیشتر بخوانید : ۷ ماده غذایی موثر در ایجاد آکنه
راههای درمان سوختگی
درمان سوختگی جزئی اکثرا در خانه امکانپذیر است و معمولا ظرف چند هفته بهبودی حاصل خواهد شد. برای سوختگیهای جدی، پس از کمکهای اولیه مناسب و ارزیابی زخم، درمان سوختگی شامل داروها، پانسمان زخم و جراحی میشود. اهداف درمان سوختگی کنترل درد، برداشتن بافت مرده، جلوگیری از عفونت، کاهش خطر ایجاد اسکار و بازیابی عملکرد است.
افراد مبتلا به سوختگی شدید نیاز به درمان در مراکز تخصصی سوختگی دارند. آنها برای درمان سوختگی و پوشاندن زخمهای بزرگ گاهی به پیوند پوست نیاز پیدا میکنند. همچنین حمایت عاطفی و ماهها مراقبتهای بعدی مانند فیزیوتراپی برای درمان کامل آسیبهای ناشی از سوختگی نیاز خواهد بود.
بیشتر بخوانید: پارافین تراپی چیست ؟ مزایای موم پارافین و کاربرد پارافین تراپی چیست ؟
روشهای پزشکی درمان سوختگی
پس از دریافت کمکهای اولیه برای سوختگی شدید، مراقبتهای پزشکی شامل داروها و محصولاتی برای تشویق بهبودی خواهد بود.
1. درمانهای مبتنی بر آب:
تیم مراقبت برای درمانهای مبتنی بر آب از تکنیکهایی مانند غبار اولتراسوند برای تمیز کردن و تحریک بافت زخم استفاده میکند.
2. مصرف مایعات برای جلوگیری از کمآبی بدن:
احتمال دارد برای جلوگیری از کمآبی و نارسایی اندامها به مایعات داخل وریدی (IV) نیاز داشته باشید.
3. داروهای ضد درد و اضطراب:
بهبودی و درمان سوختگی امکان دارد فوقالعاده دردناک باشد. بعضی مواقع برای تغییر پانسمان به مورفین و داروهای ضد اضطراب نیاز مبرمی وجود دارد.
4. کرمها و پمادهای سوختگی:
اگر به مرکز سوختگی منتقل نمیشوید، تیم مراقبت از بین انواع محصولات موضعی برای درمان سوختگی، مانند باسیتراسین و سولفادیازین نقره (سیلوادن) یک گزینه را انتخاب خواهد کرد. این پمادها به جلوگیری از عفونت کمک و زخم را برای بسته شدن آماده میکنند.
5. پانسمان:
تیم مراقبت بعضی مواقع از پانسمانهای تخصصی مختلف برای آمادهسازی زخم و درمان سوختگی بهره میبرد. اگر به مرکز سوختگی منتقل میشوید، احتمالا زخم شما فقط با گاز خشک پوشانده میشود.
6. داروهایی که با عفونت مبارزه میکنند:
در صورت بروز عفونت شدید، استفاده از آنتیبیوتیک IV دور از ذهن نیست.
7. واکسن کزاز
پزشک ممکن است پس از سوختگی واکسن کزاز را توصیه کند.
بیشتر بخوانید : ارتباط ویتامین b12 ب جوش و آکنه صورت
فیزیوتراپی و کاردرمانی
اگر ناحیه سوخته بزرگ و به خصوص مفاصلی را بپوشاند، نیاز به تمرینات فیزیوتراپی ضروری خواهد بود تا از ایجاد بیماریهای مفصلی جلوگیری به عمل آید. فیزیوتراپی به کشش پوست کمک کرده تا مفاصل بتوانند انعطافپذیر باقی بمانند. انواعی از تمرینات میتوانند قدرت و هماهنگی عضلات را در فعالیتهای روزانه بهبود بخشند.
جراحی و روشهای دیگر درمان سوختگی
برخی از روش های دیگر درمان سوختگی عبارتاند از:
· کمک تنفس
سوختگی در ناحیه صورت یا گردن گاهی موجب تورم در گلوی فرد بیمار خواهد شد. اگر این امر محتمل به نظر برسد، پزشک لولهای را در نای فرد قرار میدهد تا اکسیژن را به ریهها برساند.
· لوله تغذیه
افرادی که دچار سوختگیهای گسترده هستند یا دچار سوءتغذیه هستند نیاز به حمایت تغذیهای خواهند داشت. پزشک در این مرحله از درمان سوختگی یک لوله تغذیه را از طریق بینی به معده میبرد.
· تسهیل جریان خون در اطراف زخم
اگر زخم سوختگی (اسکار) به طور کامل در اطراف اندام قرار گیرد، میتواند گردش خون را سفت و قطع کند. اسکاری که به طور کامل در اطراف قفسه سینه قرار میگیرد تنفس را دشوار خواهد کرد که پزشک برای کاهش این فشار، بافت اسکار را برمیدارد.
· پیوند پوست
پیوند پوست یک روش جراحی برای درمان سوختگی است که در آن بخشهایی از پوست سالم نقطه دیگری از بدن شخص برای جایگزینی بافت اسکار ناشی از سوختگی عمیق استفاده میشود. پوست اهدایی اهداکنندگان فوتشده یا خوکها میتواند به عنوان یک راهحل موقت مورد استفاده قرار گیرد.
· جراحی پلاستیک
جراحی پلاستیک (بازسازی) میتواند ظاهر اسکارهای سوختگی را بهبود بخشد و انعطاف مفاصل آسیبدیده از اسکار را افزایش دهد.
بیشتر بخوانید : سفیده تخم مرغ برای ماسک صورت و مو
درمانهای خانگی سوختگی
برخی از درمان های خانگی سوختگی عبارتاند از:
· محل سوختگی را خنک کنید
ناحیه سوخته را زیر آب جاری خنک (نه سرد) نگهدارید یا از کمپرس خنک و مرطوب استفاده کنید تا درد کاهش یابد. از یخ برای درمان سوختگی استفاده نکنید؛ قرار دادن مستقیم یخ روی سوختگی امکان دارد باعث آسیب بیشتر به بافت شود.
· حلقهها یا سایر وسایل تنگ را بردارید
سعی کنید این کار را به سرعت و به آرامی انجام دهید، قبل از اینکه ناحیه سوخته متورم شود.
· تاولها را پاره نکنید
تاولهای پر مایع از عفونت محافظت میکنند. در صورت پاره شدن تاولها با آب تمیز شسته شود (صابون ملایم اختیاری است). بعد از شستشو یک پماد آنتیبیوتیک بزنید. در صورت پیدا شدن جوش در محل سوختگی استفاده از پماد را متوقف کنید.
· لوسیون بزنید
پس از خنک شدن کامل محل سوختگی، از لوسیونی مانند لوسیون حاوی آلوئه ورا یا مرطوبکننده برای درمان سوختگی و کنترل درد آن استفاده کنید. این به جلوگیری از خشک شدن کمک کرد و درد ناشی از سوختگی را تسکین میدهد.
· محل سوختگی را بانداژ کنید
محل سوختگی را با باند گاز استریل (نه پنبهای کرکی) بپوشانید. آن را شل بپیچید تا به پوست سوخته فشار وارد نکند. باند انداختن، هوا را از ناحیه سوختگی خارج میکند، درد را کاهش داده و از پوست تاولدار محافظت میکند.
· مصرف مسکن
داروهای بدون نسخه، مانند ایبوپروفن، ناپروکسن سدیم یا استامینوفن به تسکین درد کمک خواهند کرد.
خواه سوختگی جزئی باشد یا جدی، پس از درمان سوختگی و بهبود زخم به طور مرتب از کرم ضد آفتاب و مرطوبکننده استفاده کنید.
بیشتر بخوانید : عوارض بوتاکس چیست؟
عوارض سوختگی
در مقایسه با سوختگیهای درجه یک و دو، سوختگیهای درجه سه، بیشترین خطر را برای بروز عوارضی مانند عفونت، از دست دادن خون و شوک دارند که اغلب منجر به مرگ میشود. در عین حال، همه سوختگیها خطر عفونت را به همراه دارند زیرا باکتریها میتوانند وارد پوست آسیبدیده شوند.
کزاز یکی از عوارض احتمالی ناشی از سوختگی در تمام سطوح است که در صورت عدم درمان سوختگی، ابتلا به کزاز دور از ذهن نخواهد بود. کزاز مانند سپسیس یک عفونت باکتریایی است که سیستم عصبی را تحت تاثیر قرار میدهد و درنهایت منجر به مشکلاتی در انقباضات عضلانی میشود. به عنوان یک قانون کلی، هر فردی باید هر 10 سال یکبار واکسنهای به روز کزاز را دریافت کند تا از این نوع عفونت جلوگیری شود.
سوختگیهای شدید نیز خطر هیپوترمی و هیپوولمی را به همراه دارد. دمای پایین غیرعادی بدن بعد از سوختگی، هیپوترمی را مشخص میکند. در حالی که امکان دارد مانند یک عارضه غیرمنتظره سوختگی به نظر برسد، این وضعیت درواقع به دلیل از دست دادن بیشازحد گرمای بدن در اثر آسیب ایجاد میشود. هیپوولمی یا حجم کم خون نیز زمانی اتفاق میافتد که بدن خون زیادی را در اثر سوختگی از دست میدهد.
بیشتر بخوانید: نحوه استفاده از آلوئه ورا براي شفافي پوست
چه زمانی و برای چه نوع سوختگی باید به پزشک مراجعه کرد؟
- سوختگی در دستها، پاها، صورت یا اندام تناسلی
- سوختگیهایی که بعد از دو هفته بهبود نمییابند
- تاول زدن
- درد شدید
- تب، ترشحات زرد یا سبز، یا سایر علائم عفونت
- علائم PTSD یا افسردگی
بیشتر بخوانید : درمان سریع جوش چرکی
یادداشت پایانی
سوختگی به طور تصادفی اتفاق میافتد. همهی افراد در معرض خطر سوختگی قرار دارند اما کودکان بیشتر به سوختگیهای تصادفی دچار میشوند. تمام سوختگیهای عمیق برای جلوگیری از عفونت و زخم نیاز به درمان دارند. عدم درمان سوختگی درجه سوم که جدیترین نوع است میتوانند تهدیدکننده زندگی باشد البته سوختگیهای درجه یک و دو دردناکترند. با داشتن سوختگی تاولدار، مراقبت فوری پزشکی به بهبود و درمان سوختگی سرعت بیشتری خواهد بخشید.
با راهکارهای مناسب، بیشتر سوختگیهای درجه یک و دو در طی دو تا سه هفته بهبود مییابند. بسته به شدت سوختگی، احتمال دارد مقداری اسکار به وجود آید که به مرور زمان محو خواهند شد. افراد بعد از درمان سوختگی درجه سه به فیزیوتراپی و کاردرمانی برای حفظ تحرک مفاصل و بهبود عملکرد نیاز دارند. برخی افراد پس از یک حادثه سوختگی دچار اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) یا افسردگی میشوند. به لطف پیشرفتهای پزشکی، بسیاری از افرادی که حتی تا 90 درصد بدنشان سوختگی دارند زنده میمانند.