سرطان معده، رشد غیرطبیعی سلول‌های معده است، این سلول‌ها روی پوشش داخلی معده ایجاد می‌شوند. در شرایط عادی سلول‌های انسان تکثیر می‌شوند و جایگزین سلول‌های پیر می‌گردند؛ اما اگر این تکثیر از کنترل خارج شود، عارضه سرطان ایجاد می‌گردد. در ادامه این مقاله می‌خواهیم به طور مشخص در مورد سرطان معده صحبت کنیم.
سرطان معده چیست؟
سرطان معده تکثیر خارج از کنترل و ایجاد سلول‌های بدخیم در معده است. سن، رژیم غذایی و عارضه‌های گوناگون معده ممکن است ریسک ابتلا به سرطان معده را افزایش دهند. این اختلال امکان دارد که توسعه پیدا کند و از معده به سایر قسمت‌های شکم، به ویژه کبد، ریه، استخوان، دیواره شکم و گره‌های لنفاوی راه پیدا کند.
نفخ، سوزش سر دل و تهوع از نشانه‌های اولیه سرطان معده هستند؛ اما مشکل اینجاست که به دلیل شایع بودن این علائم در بیماری‌های گوناگون، شخص مبتلا اغلب آنها را جدی نمی‌گیرد. معده از بخش‌های کاردیا، فوندوس، بادی، انتروم و اسفنکترپیلورتشکیل شده است. سرطان معده یک بیماری تهاجمی است و چون نشانه‌های مشهودی ندارد، اغلب زمانی تشخیص داده می‌شود که کار از کار گذشته است.
امروزه میزان سرطان در قسمت اصلی معده کمتر و در بخش بالای معده (کاردیا یا دهانه معده) یا محل اتصال به انتهای تحتانی لوله بلع (مری) بیشتر شده است.
بیشتر بخوانید: ریفلاکس معده چیست و چه علائمی دارد
انواع سرطان معده
دیواره معده از 5 لایه بافت تشکیل شده است. از درونی‌ترین لایه تا بیرونی‌ترین لایه، لایه‌های دیواره معده عبارت‌اند از: مخاط، زیر مخاط، عضله، زیر سروز (بافت همبند) و سروز. سرطان معده از مخاط شروع شده و با رشد در لایه‌های خارجی گسترش می‌یابد.
هنگامی که سرطان به قسمت دیگری از بدن سرایت می‌کند، متاستاز اتفاق می‌افتد. سلول‌های سرطانی از جایی که بیماری شروع شده (تومور اولیه) جدا شده و از طریق سیستم لنفاوی یا خون حرکت می‌کنند. سپس در قسمت دیگری از بدن تومور (تومور متاستاتیک) ایجاد می‌کنند.
بیشتر بخوانید: درمان عفونت معده از روش‌های پزشکی گرفته تا خانگی و طب اسلامی
تومورهای استرومایی معده درمانی متفاوت از سرطان معده دارند. به طور کلی انواع سرطان معده به شرح زیر است:
- آدنوکارسینوم
- تومورهای استرومایی دستگاه گوارش
- تومورهای کارسینوئید
- لنفوم سرطان
سه راه برای انتشار سرطان در بدن وجود دارد. سرطان می‌تواند از طریق بافت، سیستم لنفاوی و خون گسترش یابد.
بافت: سرطان از همان جایی که شروع شده است، با رشد در مناطق مجاور گسترش می‌یابد.
سیستم لنفاوی: سرطان از جایی که شروع شده است با ورود به سیستم لنفاوی گسترش می‌یابد. سرطان از طریق عروق لنفاوی به سایر قسمت‌های بدن منتقل می‌شود.
خون: سرطان وارد خون می‌شود، از طریق رگ‌های خونی حرکت می‌کند و در قسمت دیگری از بدن تومور (تومور متاستاتیک) ایجاد می‌کند. تومور متاستاتیک همان نوع تومور اولیه است. به عنوان مثال اگر سرطان معده به کبد سرایت کند، سلول‌های سرطانی در کبد در واقع سلول‌های سرطانی معده هستند. این بیماری متاستاتیک سرطان معده است نه سرطان کبد.
بسیاری از مرگ‌های ناشی از سرطان زمانی ایجاد می‌شود که سرطان از تومور اصلی حرکت کرده و به بافت‌ها و اندام‌های دیگر سرایت کند. به این پدیده سرطان متاستاتیک می‌گویند.
بیشتر بخوانید: چگونه اسید معده را کاهش دهیم ؟
عوامل
سن، رژیم غذایی و بیماری معده می‌توانند بر خطر ابتلا به سرطان معده تأثیر بگذارند. هر چیزی که خطر ابتلا به بیماری را افزایش دهد، عامل خطر نامیده می‌شود. داشتن یک عامل خطرساز به این معنی نیست که به سرطان مبتلا می‌شوید. نداشتن عوامل خطرساز نیز به این معنی نیست که به سرطان مبتلا نمی‌شوید. اگر فکر می‌کنید ممکن است در معرض خطر باشید با پزشک خود مشورت کنید. عوامل خطر ابتلا به سرطان معده شامل موارد زیر است:
- عفونت هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) معده
- گاستریت مزمن (التهاب معده)
- کم خونی خطرناک
- متاپلازی روده (حالتی که در آن پوشش طبیعی معده با سلول‌های روده جایگزین می‌شود)
- پولیپ معده
- عفونت ویروس اپستین بار
- سندرم‌های خانوادگی (از جمله پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی)
- داشتن رژیم غذایی سرشار از نمک، غذاهای دودی و میوه و سبزیجات کم
- خوردن غذاهایی که به درستی تهیه یا ذخیره نشده‌اند
- اشخاص مسن
- جنسیت مرد
- کشیدن سیگار
- داشتن مادر، پدر، خواهر یا برادر مبتلا به سرطان معده
بیشتر بخوانید: برای مسمومیت غذایی چی بخوریم؟
علائم
علائم سرطان معده شامل سوءهاضمه و ناراحتی یا درد معده است. البته دقت کنید که این علائم ممکن است در اثر سرطان معده یا سایر شرایط ایجاد شود. در مراحل اولیه سرطان معده ، علائم زیر ممکن است ظاهر شود:
- سوء هاضمه و ناراحتی معده
- احساس نفخ بعد از غذا خوردن
- حالت تهوع خفیف
- از دست دادن اشتها
- سوزش سردل
بیشتر بخوانید: اسپاسم معده ۱۱ علت مختلف دارد؛ از کم آبی بدن تا گاستروپارزی
در مراحل پیشرفته‌تر سرطان معده، علائم و نشانه‌های زیر ممکن است رخ دهد:
- خون در مدفوع
- استفراغ
- کاهش وزن بدون دلیل مشخص
- دل درد
- زردی (زردی چشم و پوست)
- آسیت (تجمع مایع در شکم)
- مشکل در بلع
در صورت داشتن هر یک از این مشکلات با پزشک خود مشورت کنید.
بیشتر بخوانید: مشکلات گوارشی که باید جدی بگیرید
تشخیص
آزمایشاتی که معده و مری را بررسی می‌کنند، برای تشخیص سرطان معده استفاده می‌شوند. آزمایش‌ها و روش‌های زیر ممکن است مورد استفاده قرار گیرند:
معاینه فیزیکی و سابقه سلامت
معاینه بدن برای بررسی علائم عمومی سلامت انجام خواهد شد. این معاینه شامل بررسی علائم بیماری (مانند توده یا هر چیز دیگری که غیرمعمول به نظر می‌رسد) به علاوه سابقه عادات سلامتی بیمار و بیماری‌ها و درمان‌های گذشته است.
مطالعات شیمی خون
روشی است که در آن نمونه خون برای اندازه‌گیری مقادیر مواد خاصی که توسط اندام‌ها و بافت‌های بدن در خون آزاد می‌شود، بررسی می‌شود. مقدار غیرمعمول یک ماده می‌تواند نشانه بیماری باشد.
شمارش کامل خون (CBC)
روشی است که در آن نمونه خون گرفته شده و موارد زیر بررسی می‌شوند:
- تعداد گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها
- میزان هموگلوبین (پروتئینی که اکسیژن را حمل می‌کند) در گلبول‌های قرمز خون
آندوسکوپی فوقانی
آندوسکوپی فوقانی، روشی برای بررسی داخل مری، معده و اثنی عشر (قسمت اول روده کوچک) برای بررسی مناطق غیرطبیعی است. آندوسکوپ (یک لوله نازک) از طریق دهان و از گلو به داخل مری منتقل می‌شود. تا مناطق غیرطبیعی در مری، معده و قسمت اول روده کوچک را جستجو کند.
بیشتر بخوانید: ۱۱ درمان خانگی سوزش معده با موادی که در هر خانه‌ای پیدا می‌شود!
بلع باریم
بلع باریم عکس‌برداری با اشعه ایکس از مری و معده به کمک باریم است. بیمار، مایع حاوی باریم را می‌نوشد. این مایع، مری و معده را می‌پوشاند و اشعه ایکس می‌تواند تصویربرداری خوبی انجام دهد.
سی تی اسکن (CAT)
سی تی اسکن، روشی است که مجموعه‌ای از تصاویر دقیق از نواحی داخل بدن را از زوایای مختلف تهیه می‌کند. تصاویر توسط یک کامپیوتر متصل به دستگاه اشعه ایکس تهیه شده است. ممکن است یک رنگ به داخل رگ تزریق شود یا توسط شخص بلعیده شود تا اندام‌ها یا بافت‌ها به وضوح ظاهر شوند. این روش همچنین توموگرافی کامپیوتری نیز نامیده می‌شود.
بیوپسی
بیوپسی یعنی برداشتن سلول‌ها یا بافت‌ها تا بتوان آنها را در زیر میکروسکوپ مشاهده کرد تا علائم سرطان بررسی شود. بیوپسی معده معمولاً در طول آندوسکوپی انجام می‌شود.
ممکن است نمونه بافت بررسی شود تا تعداد ژن HER2 و میزان تولید پروتئین HER2 مشخص شود. اگر تعداد ژن HER2 یا سطح پروتئین HER2 بیشتر از حد معمول باشد، سرطان HER2 مثبت نامیده می شود. سرطان معده HER2 مثبت ممکن است با آنتی بادی مونوکلونال که پروتئین HER2 را هدف قرار می‌دهد، درمان شود.
همچنین ممکن است نمونه بافت از نظر عفونت هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori) بررسی شود.
بیشتر بخوانید : زخم معده چیست؟ علت زخم معده، علائم زخم معده، روش های درمان خانگی زخم معده
درمان
عوامل خاصی بر احتمال بهبودی و گزینه‌های درمانی تأثیر می‌گذارند. درمان بستگی به مرحله سرطان دارد؛ خواه فقط در معده باشد یا در غدد لنفاوی یا اینکه در سایر نقاط بدن گسترش یافته باشد.
سلامت عمومی بیمار
وقتی سرطان معده خیلی زود تشخیص داده شود، شانس بیشتری برای بهبود وجود دارد. سرطان معده اغلب هنگام تشخیص در مراحل پیشرفته قرار دارد. در این مراحل سرطان معده به ندرت قابل درمان است.
مراحل سرطان معده
پس از تشخیص سرطان معده، آزمایشاتی انجام می‌شود تا مشخص گردد که سلول‌های سرطانی در معده یا سایر قسمت‌های بدن گسترش یافته‌اند یا خیر.
سرطان ممکن است از جایی که شروع شده است به سایر نقاط بدن گسترش یابد.
در سوی دیگر، سرطان معده پس از درمان می‌تواند عود (بازگشت) کند. پس از تشخیص سرطان معده، آزمایش‌هایی انجام می‌شود تا مشخص شود سلول‌های سرطانی در معده یا سایر قسمت‌های بدن گسترش یافته‌اند یا خیر. فرآیندی که برای مشخص شدن گسترش سرطان در معده یا سایر نقاط بدن استفاده می‌شود، مرحله‌بندی نامیده می‌شود.
اطلاعات جمع‌آوری شده از مرحله‌بندی، مرحله بیماری را تعیین می‌کند. دانستن مرحله برای برنامه‌ریزی درمان بسیار مهم است. آزمایش‌ها و روش‌های زیر ممکن است در مراحل مرحله‌بندی مورد استفاده قرار گیرد:
سونوگرافی آندوسکوپی (EUS)
روشی است که در آن آندوسکوپ معمولاً از طریق دهان یا راست روده وارد بدن می‌شود. آندوسکوپ یک ابزار باریک و شبیه لوله است که دارای نور و لنز برای مشاهده است. در این روش، از یک کاوشگر اولتراسوند در انتهای آندوسکوپ برای ایجاد پژواک استفاده می‌شود.
این پژواک‌ها تصویری از بافت‌های بدن به نام سونوگرام ایجاد می‌کنند. این روش اندوسونوگرافی نیز نامیده می‌شود.
اسکن توموگرافی
اسکن توموگرافی روشی برای یافتن سلول‌های بدخیم تومور در بدن است. مقدار کمی گلوکز رادیواکتیو (قند رادیواکتیو) به داخل ورید تزریق می‌شود. اسکنر توموگرافی در اطراف بدن می‌چرخد و تصویری از محل استفاده از گلوکز در بدن ایجاد می‌کند. سلول‌های بدخیم تومور در تصویر روشن‌تر نشان داده می‌شوند زیرا فعال‌تر هستند و گلوکز بیشتری نسبت به سلول‌های معمولی می‌گیرند. ممکن است اسکن توموگرافی و سی تی اسکن به طور همزمان انجام شود.
MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی)
روشی که از آهنربا، امواج رادیویی و رایانه برای تهیه یک سری تصاویر دقیق از مناطق داخل بدن استفاده می‌کند. ماده‌ای به نام گادولینیوم به داخل ورید تزریق می‌شود. گادولینیوم در اطراف سلول‌های سرطانی جمع می‌شود تا در تصویر روشن‌تر ظاهر شوند. این روش تصویربرداری، رزونانس مغناطیسی هسته‌ای (NMRI) نامیده می‌شود.
لاپاراسکوپی
یک روش جراحی برای بررسی اندام‌های داخل شکم برای بررسی علائم بیماری است. برش‌های کوچک (بریدگی) در دیواره شکم ایجاد می‌شوند و لاپاراسکوپ (لوله‌ای نازک) از یکی از برش‌ها وارد می‌شود. ابزارهای دیگر ممکن است از طریق برش‌های مشابه برای انجام روش‌هایی مانند برداشتن اندام‌ها یا گرفتن نمونه‌های بافتی برای بررسی در زیر میکروسکوپ از نظر علائم سرطان وارد شوند. ممکن است یک محلول روی سطح اندام‌های شکم پخش شده و سپس برای جمع‌آوری سلول‌ها برداشته شود. این سلول‌ها همچنین برای بررسی علائم سرطان زیر میکروسکوپ مورد بررسی قرار می‌گیرند.
مروری بر گزینه درمان
انواع مختلفی از درمان برای بیماران مبتلا به سرطان معده وجود دارد. معمولا از هفت نوع درمان استاندارد استفاده می‌شود:
- عمل جراحي
- برداشتن آندوسکوپی مخاط
- شیمی‌درمانی
- پرتودرمانی
- شیمی‌درمانی
- درمان هدفمند
- ایمونوتراپی
انواع جدیدی از درمان در مطالعات بالینی در حال آزمایش هستند. درمان سرطان معده ممکن است عوارض جانبی ایجاد کند. بیماران ممکن است بخواهند در مورد شرکت در کارآزمایی بالینی فکر کنند. بیماران می‌توانند قبل، در حین یا بعد از شروع درمان سرطان خود وارد آزمایشات بالینی شوند. ممکن است به آزمایشات بعدی نیاز باشد. انواع مختلفی از درمان برای بیماران مبتلا به سرطان معده وجود دارد.
شیمی درمانی
شیمی درمانی یک درمان سرطان است که از داروها برای جلوگیری از رشد سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند، چه با کشتن سلول‌ها و چه با جلوگیری از تقسیم آنها.
شیمی درمانی سیستمیک
هنگامی که داروی شیمی درمانی از طریق دهان مصرف می‌شود یا به رگ یا عضله تزریق می‌شود، داروها وارد جریان خون می‌شوند و می‌توانند به سلول‌های سرطانی در سراسر بدن برسند (شیمی درمانی سیستمیک).
شیمی درمانی منطقه‌ای
هنگامی که داروی شیمی‌درمانی مستقیماً در مایع مغزی نخاعی، یک اندام یا حفره بدن مانند شکم قرار می‌گیرد، داروها عمدتا بر سلول‌های سرطانی در آن مناطق تأثیر می‌گذارد (شیمی درمانی منطقه‌ای). نحوه انجام شیمی درمانی بستگی به نوع و مرحله سرطان تحت درمان دارد.
شیمی‌درمانی داخل صفاقی
یک نوع شیمی‌درمانی منطقه‌ای که برای درمان سرطان معده مورد مطالعه قرار می‌گیرد، شیمی‌درمانی داخل صفاقی (IP) است. در شیمی درمانیIP ، داروهای ضدسرطان مستقیماً از طریق یک لوله نازک به حفره صفاقی (فضایی که شامل اندام‌های شکمی است) منتقل می‌شوند.
شیمی‌درمانی داخل صفاقی هیپرترمیک
شیمی درمانی داخل صفاقی هیپرترمیک (HIPEC) درمانی است که در طول جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرد و برای سرطان معده در حال مطالعه است. بعد از اینکه جراح تا حد امکان بافت تومور را برداشت، داروی شیمی درمانی مستقیماً به حفره صفاقی ارسال می‌شود.
خلاصه
معده یک اندام J شکل در بالای شکم است. این ناحیه بخشی از دستگاه گوارش است که مواد مغذی نظیر ویتامین‌ها، مواد معدنی، کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها، پروتئین‌ها و آب را در غذاهایی که مصرف می‌شوند، پردازش می‌کند و به دفع مواد زائد از بدن کمک می‌کند. سرطان معده نوعی بیماری است که در آن سلول‌های بدخیم (سرطانی) در دیواره داخلی معده تشکیل می‌شوند.
انواع مختلفی از درمان برای بیماران مبتلا به سرطان معده در دسترس است. برخی از درمان‌ها استاندارد هستند (درمان مورد استفاده در حال حاضر) و برخی نیز در مطالعات بالینی در حال آزمایش هستند.
کارآزمایی بالینی درمانی یک مطالعه تحقیقی است که به منظور کمک به بهبود درمان‌های فعلی یا کسب اطلاعات در مورد درمان‌های جدید برای بیماران مبتلا به سرطان انجام می‌گردد. وقتی آزمایش‌های بالینی نشان می‌دهد که درمان جدید بهتر از درمان استاندارد است، درمان جدید ممکن است به درمان استاندارد تبدیل شود. بیماران ممکن است بخواهند در مورد شرکت در کارآزمایی بالینی فکر کنند. برخی از آزمایشات بالینی فقط برای بیمارانی که درمان سرطان معده را شروع نکرده‌اند قابل انجام است.