هپاتیت ب و مرگ خاموش
هپاتیت ب یک بیماری عفونی خطرناک و به شدت مسری است که معمولا در بزرگسالان علائم ضعیفی ایجاد می‌کند و ممکن است فرد متوجه نشود که به ویروس آلوده شده است. همچنین هپاتیت B در بزرگسالان اغلب پس از چند ماه بدون درمان از بین می‌رود؛ اما این بیماری در کودکان می‌تواند تا سال‌ها باقی بماند و در نهایت باعث آسیب جدی به کبد شود.
هپاتیت ب اغلب در نقاطی از جهان که عفونت در آن شایع‌تر است دیده می‌شود. با این حال گروه‌های خاصی از مردم بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند. این شامل افرادی می‌شود که در کشورهای پرخطر زندگی کرده‌اند، مواد مخدر تزریق می‌کنند و رفتارهای محافظت نشده و پرخطر جنسی دارند.
برای اینکه بدانید هپاتیت ب چیست و چگونه منتقل می‌شود؟ راه درمان هپاتیت ب چیست؟ و در صورت عدم درمان انتظار چه عوارضی را می‌توان داشت، با این مطلب از سیوطب همراه باشید.
هپاتیت ب چیست؟
هپاتیت ب (Hepatitis B) یک عفونت کبدی است که توسط ویروس عامل ایجاد کننده آن به وجود می‌آید. این ویروس که اچ‌بی‌وی (HBV) نام دارد، در خون و مایعات بیولوژیکی بدن فرد آلوده یافت می‌شود. بسیاری از بزرگسالان مبتلا به این نوع از بیماری‌های عفونی، یعنی چیزی در حدود 95درصد از آن‌ها، این عفونت را بدون عوارض خاصی پشت سر می‌گذارند. از طرفی دیگر، این عفونت در نوزادان و کودکان خردسال، احتمال بروز عوارض بلندمدت را به همراه دارد.
بیشترین آسیب این بیماری، متوجه کبد افراد مبتلا است. این ویروس سه روز پس از ورود به سلول‌های کبدی، شروع به تکثیر می‌کند؛ اما علائم بالینی به علل نامعلومی حدود ۴۵ روز بعد ظاهر می‌شوند. این زمان بستگی به راه ورود، مقدار ویروس و وضعیت فرد مبتلا دارد.
میزان شیوع این بیماری چقدر است؟
تحقیقات می‌گویند تعداد افرادی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، طی سال‌های اخیر کاهش یافته است. آمارها میانگین 200000 نفر در سال فرد مبتلا را برای سال 1980 به ثبت رسانده‌اند؛ اما این رقم در سال 2016 به حدود 20000 نفر در سال کاهش پیدا کرده است.
انواع هپاتیت ب را بشناسید
این بیماری با توجه به مدت زمان عفونت دسته‌بندی می‌شود، که عبارت است از:
هپاتیت ب حاد
هپاتیت ب حاد در بزرگسالان شایع است و علائم آن معمولا در عرض یک تا سه ماه از بین می‌رود. این نوع از عفونت هپاتیت B به ندرت باعث ایجاد مشکلات جدی می‌شود.
هپاتیت ب مزمن
در مواردی نیز عفونت ممکن است برای شش ماه یا بیشتر طول بکشد. این نوع از عفونت به عنوان هپاتیت ب مزمن شناخته می‌شود. حدود 90درصد از نوزادان و 25 تا 50درصد از کودکان بین 1 تا 5 سال مبتلا، این عفونت را به طور مزمن تجربه می‌کنند.
همچنین هپاتیت ب مزمن به دو صورت فعال و غیرفعال ظاهر می‌شود.
هپاتیت ب مزمن فعال
در حالت فعال، تست‌های کبد، غیرطبیعی و نشان‌دهنده روند تخریب و التهاب کبد است. همچنین شمارش ویروس در خون، بالا و حاکی از فعال بودن ویروس در بدن است و حتی احتمال بروز علائم بالینی نیز وجود دارد. در این صورت بیمار نیاز به پیگیری و درمان خواهد داشت.
هپاتیت ب غیرفعال چیست؟
در این حالت ویروس هپاتیت بیش از شش ماه در بدن باقی می‌ماند، اما در بدن به صورت غیرفعال یا مخفی زندگی کرده و به سلول‌های کبدی آسیبی نمی‌رساند. این بیماران کاملا سالم به نظر می‌رسند، هیچگونه علامتی ندارند و تست‌های کبدی و سایر آزمایشات آن‌ها طبیعی است.
در اغلب موارد، این نوع هپاتیت در نوزادانی که از مادران آلوده به دنیا می‌آیند دیده شده و گاهی هم به دنبال هپاتیت حاد ایجاد می‌شود. در کسانی که به نوع غیرفعال هپاتیت ب مزمن مبتلا هستند، ویروس ممکن است در بدن‌شان دوباره فعال شده و سبب آسیب و التهاب کبدی شود.
بیشتر بخوانید: انواع هپاتیت A تا E و بهترین روش‌های پیشگیری از ابتلا
نحوه انتشار ویروس هپاتیت ب چگونه است؟
هپاتیت ب که در خون و مایعات داخلی بدن افراد آلوده یافت می‌شود، به چند طریق امکان انتقال دارد که عبارت‌اند از:
- انتقال از مادر به نوزاد، این اتفاق به ویژه در کشورهایی که عفونت در آنجا شایع است رخ می‌دهد. در کشورهایی مانند انگلستان، به همه زنان باردار خدمات غربالگری هپاتیت B ارائه می‌شود. در صورت آلوده بودن مادر، نوزاد را بلافاصله پس از تولد واکسینه می‌کنند تا از عفونت جلوگیری شود
- در خانواده‌ها (کودک به کودک) در کشورهایی که عفونت شایع است
- تزریق مواد مخدر و استفاده مشترک از سوزن و سایر تجهیزات اشتراکی
- داشتن رابطه جنسی با فرد مبتلا بدون استفاده از کاندوم
- انجام خالکوبی، سوراخ کردن بدن، درمان پزشکی یا دندان‌پزشکی در یک محیط غیربهداشتی با تجهیزات غیراستریل
- انتقال خون آلوده، این اتفاق در کشورهایی که خون‌های اهدایی برای عفونت هپاتیت B آزمایش نمی‌شوند اتفاق می‌افتد
- استفاده مشترک از مسواک یا تیغ‌های آلوده به خون فرد مبتلا
- سوراخ شدن پوست به طور تصادفی توسط سوزن آلوده به خون فرد مبتلا، احتمال وقوع این اتفاق برای کارکنان مراقبت‌های بهداشتی بالا است
- وارد شدن خون فرد مبتلا به زخم باز، بریدگی یا خراشیدگی روی پوست فردی دیگر، در موارد نادر ممکن است با گاز گرفتگی توسط فرد آلوده به ویروس نیز سرایت اتفاق بیفتد
توجه: هپاتیت ب با بوسیدن، گرفتن دست، در آغوش گرفتن، سرفه، عطسه یا استفاده از حوله و ظروف مشترک منتقل نمی‌شود.
بیشتر بخوانید: آنفلوانزا، ویروس روزهای سرد
چه کسانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به هپاتیت ب هستند
بعضی افراد بیشتر از سایرین در خطر ابتلا به بیماری هپاتیت ب هستند. این موارد عبارت‌اند از:
- افرادی که در کشوری متولد شده یا بزرگ شده‌اند که عفونت در آن شایع است
- نوزادان متولد شده از مادران مبتلا
- افرادی که تا به حال مواد مخدر تزریق کرده‌اند
- هر کسی که رابطه جنسی محافظت نشده و پرخطر داشته، به ویژه در مناطقی که هپاتیت B در آنجا شایع است
- تماس و ارتباط نزدیک مانند اعضای خانواده با فرد مبتلا به عفونت طولانی مدت (مزمن)
علائم هپاتیت ب را بشناسید
علائم و نشانه‌های هپاتیت ب معمولا سه ماه بعد از آلوده شدن به ویروس HBV ظاهر می‌شوند. همچنین بسیاری از افراد مبتلا، هیچ علامتی را تجربه نخواهند کرد و ممکن است بدون اینکه بدانند این ویروس را داشته‌اند، با آن مبارزه کنند.
در واقع فقط برخی از افراد مبتلا، علائمی را در شرایطی تجربه خواهند کرد که معمولا حدود دو تا سه ماه پس از آلوده شدن بروز پیدا می‌کنند.
توجه: البته نکته حائز اهمیت این است که در این مدت نیز، فرد آلوده می‌تواند ناقل بوده و ویروس را به دیگران منتقل کند.
علائم هپاتیت ب عبارت‌اند از:
- علائم مشابه با آنفولانزا (از جمله خستگی، درجه حرارت بالای بدن و احساس درد عمومی)
- از دست دادن اشتها
- ناخوشی و احساس بیمار بودن
- اسهال
- درد شکم
- زردی پوست و چشم (یرقان)
- ادرار تیره (قهوه‌ای یا نارنجی) و مدفوع کم‌رنگ مایل به خاکستری
- استفراغ
- درد مفاصل
این علائم معمولا در عرض یک تا سه ماه (هپاتیت B حاد) از بین می‌روند؛ اگرچه گاهی اوقات این عفونت می‌تواند برای شش ماه یا بیشتر (هپاتیت B مزمن) نیز ادامه یابد.
بیشتر بخوانید: درمان درد مفاصل با روش‌های دارویی، خانگی و جراحی
علائم هپاتیت ب چقدر طول می‌کشد؟
حاد: هپاتیت B در بزرگسالان معمولا در عرض یک تا سه ماه از بین می‌رود. این حالت به عنوان هپاتیت ب حاد شناخته می‌شود و به ندرت باعث ایجاد مشکلات جدی می‌شود. بنابراین به طور کلی می‌توان گفت این نشانه‌ها پس از مدتی بهبود می‌یابند و به ندرت پیش می‌آید که عفونت اولیه سبب مرگ بیمار شود.
مزمن: در مواردی نیز عفونت می‌تواند شش ماه یا بیشتر طول بکشد که به عنوان هپاتیت ب مزمن شناخته می‌شود. هپاتیت B مزمن به طور عمده بر نوزادان و کودکان خردسال مبتلا به این عفونت ویروسی تاثیر می‌گذارد. این نوع از هپاتیت در کودکانی که دیرتر به آن دچار می‌شوند یا در بزرگسالانی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، شیوع بسیار کمتری دارد.
علائم هپاتیت ب مزمن، معمولا خفیف هستند و ممکن است برای مدتی ظاهر شده و به مرور از بین بروند. همچنین برخی از افراد ممکن است در صورت ابتلا، علائم قابل توجهی نداشته باشند.
احتمال ابتلا به نوع مزمن این بیماری، با توجه به رده سنی افراد، به صورت زیر است:
- 90درصد از نوزادان مبتلا
- 20درصد از کودکان بزرگ‌تر مبتلا
- 5درصد از بزرگسالان مبتلا
اگرچه درمان می‌تواند کمک‌کننده باشد، اما این خطر وجود دارد که افراد مبتلا به هپاتیت B مزمن در نهایت به مشکلات تهدیدکننده زندگی مانند زخم شدن کبد (سیروز) یا سرطان کبد مبتلا شوند.
چه زمانی باید مشاوره پزشکی دریافت کنید
هپاتیت ب می‌تواند جدی باشد، بنابراین اگر:
- فکر می‌کنید ممکن است در معرض ویروس قرار گرفته باشید، درمان اورژانسی می‌تواند به جلوگیری از عفونت کمک کند. این در شرایطی است که در عرض چند روز پس از قرار گرفتن در معرض آن برای درمان اقدام کنید
- علائم مرتبط با هپاتیت B را دارید
- در معرض خطر بالای هپاتیت B هستید. گروه‌های پرخطر شامل افرادی است که در کشوری متولد شده‌اند که عفونت در آن شایع است، نوزادان متولد شده از مادران آلوده به هپاتیت B و افرادی که تا به حال مواد مخدر تزریق کرده‌اند
آزمایش خون می‌تواند در بررسی این که آیا به هپاتیت ب مبتلا هستید یا در گذشته به آن دچار شده‌اید کمک کند. همچنین ممکن است واکسن هپاتیت ب، برای کاهش خطر ابتلا به عفونت توصیه شود.
تشخیص هپاتیت ب
پزشک شما را معاینه می‌کند و به دنبال علائم آسیب کبدی مانند زرد شدن پوست یا درد شکم می‌گردد. آزمایشاتی که می‌تواند به تشخیص هپاتیت ب یا عوارض آن کمک کند، عبارت‌اند از:
- آزمایشات خون: آزمایش خون می‌تواند علائم ویروس را در بدن شما تشخیص دهد و به پزشک شما بگوید که از نوع حاد یا مزمن است. یک آزمایش خون ساده همچنین می‌تواند مشخص کند که آیا شما نسبت به این بیماری مصون هستید یا خیر
- سونوگرافی کبد: یک سونوگرافی ویژه به نام الاستوگرافی گذرا می‌تواند میزان آسیب کبدی را نشان دهد
- بیوپسی کبد: پزشک شما ممکن است نمونه کوچکی از کبد شما را برای آزمایش و بررسی آسیب کبدی بردارد. در طول این آزمایش، پزشک یک سوزن نازک را از طریق پوست به داخل کبد شما وارد می‌کند و یک نمونه بافت را برای تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی برمی‌دارد
بیشتر بخوانید: کبد| انواع بیماری کبد| علت تا درمان
پیشگیری از ابتلا به هپاتیت ب
اجتناب از انجام کارهایی که احتمال ابتلا به هپاتیت ب را افزایش می‌دهند، می‌تواند باعث مصونیت نسبی افراد شود. بنابراین خطر ابتلا به این بیماری برای مسافرانی که به مناطق آلوده می‌روند، در صورتی که نکات بهداشتی را رعایت کنند، به طور کلی کم در نظر گرفته می‌شود.
اگر در معرض خطر ابتلا به هپاتیت B هستید با پزشک خود مشورت کنید. او می‌تواند برای شما آزمایش خون تجویز کرده و نتیجه را برای انجام واکسیناسیون مورد بررسی قرار دهد.
پیشگیری از هپاتیت ب به کمک واکسن
واکسنی که در برابر هپاتیت ب محافظت می‌کند به طور معمول برای همه نوزادانی که در کشورهای دارای واکسیناسیون عمومی متولد می‌شوند، در دسترس است.
این واکسن همچنین برای افرادی که در معرض خطر بالای عفونت یا عوارض ناشی از آن هستند نیز قابل تزریق است.
این افراد شامل موارد زیر است:
- نوزادان متولد شده از مادران مبتلا
- خانواده نزدیک و شریک جنسی فرد مبتلا
- افرادی که به مناطقی از جهان که این بیماری در آن شیوع دارد (مانند جنوب صحرای آفریقا، شرق و جنوب شرق آسیا و جزایر اقیانوس آرام)، سفر می‌کنند
- خانواده‌هایی که کودکانی را از کشورهای پرخطر به فرزندخواندگی می‌پذیرند
- افرادی که مواد مخدر تزریق می‌کنند یا شریک جنسی آن‌ها مواد مخدر تزریق می‌کند
- افرادی که مکررا شریک جنسی خود را تغییر می‌دهند یا روابط جنسی پرخطر دارند
- افرادی که در جایی کار می‌کنند که آن‌ها را در معرض خطر تماس با خون یا مایعات بدن افراد مبتلا قرار می‌دهد، مانند پرستاران، کارکنان زندان، پزشکان، دندانپزشکان و کارکنان آزمایشگاه
- افراد مبتلا به بیماری مزمن کبدی
- افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه
- افرادی که اچ‌آی‌وی مثبت هستند
- زندانیان
- افرادی که به طور منظم خون یا فرآورده‌های خونی دریافت می‌کنند و همچنین مراقبین آن‌ها
واکسن هپاتیت ب به عنوان بخشی از برنامه معمول واکسیناسیون دوران کودکی و همچنین به کسانی که در معرض خطر بالای ابتلا به عفونت هستند، تزریق می‌شود.
بیشتر بخوانید: عفونت ادراری | چگونه به این عفونت مبتلا نشویم؟
راه درمان هپاتیت ب چیست؟
درمان هپاتیت ب به مدت زمان ابتلا بستگی دارد. به طور کلی می‌توان گفت یک درمان اختصاصی برای هپاتیت B وجود ندارد و درمان‌ها بیشتر بر کنترل علائم و حفاظت از عوارض این بیماری متمرکز هستند.
- اگر در چند روز گذشته در معرض ویروس قرار گرفته‌اید، درمان اورژانسی می‌تواند به جلوگیری از ابتلا کمک کند
- اگر فقط چند هفته یا چند ماه به این عفونت مبتلا شده‌اید (هپاتیت B حاد)، ممکن است فقط به درمان برای تسکین علائم خود نیاز داشته باشید در حالی که بدن شما با عفونت مبارزه می‌کند
- اگر بیش از شش ماه به این عفونت مبتلا بوده‌اید (هپاتیت B مزمن)، ممکن است داروهایی به شما پیشنهاد شود که می‌توانند ویروس را تحت کنترل داشته باشند و خطر آسیب کبدی را کاهش دهند. هپاتیت B مزمن اغلب نیاز به درمان طولانی مدت یا مادام‌العمر و نظارت منظم برای بررسی مشکلات بعدی کبدی دارد
در صورتی که بعد از گذشت شش ماه از درمان، آزمایش خون ابتلا به هپاتیت B را نشان داد، مصرف دارو به منظور به حداقل رساندن احتمال بروز عوارض و تست‌های آزمایشگاهی به منظور بررسی سلامت بدنی از سوی پزشک تجویز خواهد شد
زمانی نیاز به دنبال کردن اقدامات درمانی است که:
- سیستم ایمنی به تنهایی قادر به کنترل هپاتیت B نیست
- شواهدی از آسیب‌های کبدی مشاهده شود
درمان هپاتیت ب یک فرآیند پیچیده، طولانی و معمولا پرهزینه است. با این حال داروهای هپاتیت B می‌توانند به شکل موثری ویروس را تحت کنترل درآورند و از بروز آسیب‌های کبدی پیشگیری کنند.
ادامه زندگی با هپاتیت ب
در صورت ابتلا به این بیماری، رعایت موارد زیر الزامی است:
- خودداری از برقراری رابطه جنسی محافظت نشده
- عدم استفاده از سوزن مشترک در تزریق دارو
- رعایت احتیاط در خصوص پیشگیری از پخش شدن عفونت، مانند عدم استفاده از تیغ یا مسواک به طور مشترک
- داشتن رژیم غذایی سالم و متعادل
- دوری از مصرف مشروبات الکلی
حدود ۸۵درصد بیماران، کاملا بهبود پیدا می‌کنند و چیزی در حدود ۵ تا ۱۰درصد افراد به هپاتیت مزمن دچار می‌شوند. این مبتلایان در واقع، منبع اصلی انتشار ویروس در جامعه هستند.
بیشتر بخوانید: تب مالت، به اندازه یک لیوان شیر غیر پاستوریزه نزدیک است
عوارض عدم درمان هپاتیت ب مزمن
بدون درمان، افراد مبتلا به هپاتیت ب مزمن ممکن است دچار مشکلات متعددی مانند نارسایی، سرطان و زخم شدن کبد (سیروز) شوند.
همچنین محققان دریافته‌اند که افراد مبتلا به سیروز کبدی ناشی از هپاتیت، ممکن است بیشتر از دیگران به انواع خاصی از بیماری‌های کلیوی مبتلا شوند.
در مواردی نیز مشکلات مرتبط با عروق خونی که شامل التهاب رگ‌های خونی است، دیده شده است.
طول عمر بیماران هپاتیت ب چقدر است؟
هپاتیت ب مزمن معمولا بدون علامت است؛ اگرچه که ویروس می‌تواند باعث آسیب پیش‌رونده کبدی شده و پیامدهای جدی برای فرد ایجاد کند. در صورت عدم درمان، ابتلا به سرطان علت اصلی مرگ ناشی از این بیماری عفونی خواهد بود. میانگین طول عمر و بقای فرد پس از تشخیص، حدود ۲۰ ماه است.
بیشتر بخوانید: سل، یک بیماری شایع که اگر درمان نشود می‌تواند مرگبار باشد
خلاصه
هپاتیت ب یک عفونت ویروسی است که از طریق مایعات بدن منتقل می‌شود. اکثریت قریب به اتفاق افرادی که در بزرگسالی به این عفونت مبتلا می‌شوند، می‌توانند با ویروس مبارزه کنند و در عرض یک تا سه ماه به طور کامل بهبود یابند. در این صورت، اکثر این موارد به طور مادام‌العمر در برابر عفونت مصون خواهند بود.
اما نوزادان و کودکان مبتلا به هپاتیت B بیشتر در معرض ابتلا به عفونت مزمن هستند که می‌تواند عوارض خطرناکی به همراه داشته باشد.
در هفته‌های نخست ابتلای فرد به ویروس، نشانه‌ای در وی دیده نمی‌شود و به اصطلاح دوره کمون را طی می‌کند. گاهی ممکن است نشانه‌های بیماری حتی برای سال‌ها بروز پیدا نکرده و نهفته بمانند. با این حال در این دوره، کبد آسیب دیده و پس از آن، علائم بیماری آشکار می‌شوند.
در جوامعی که احتمال ابتلا به هپاتیت ب بالا است، واکسیناسیون عمومی کودکان، برای پیشگیری از ابتلا انجام می‌گیرد. توجه داشته باشید که افراد مبتلا به طور کلی می‌توانند بارداری سالم و ایمنی داشته باشند، اما توصیه می‌شود که حتما در این خصوص با پزشک مشورت شود. گاهی نیاز است داروها و مراقبت‌های ویژه‌ای برای این دوران و حفاظت از مادر و کودک، لحاظ شود.
اگر ناقل یا به عفونت هپاتیت ب مبتلا هستید، از اهدای خون، پلاسما، اندام‌های دیگر، بافت یا اسپرم خودداری کنید. همچنین لازم است این موضوع را به هر کسی که احتمال سرایت بیماری از شما به او وجود دارد مانند شریک جنسی، خانواده، پزشک، دندانپزشک، آرایشگر و… اطلاع دهید.