برفک دهان کودکان و درمان آن با روش‌های پزشکی و خانگی

برفک دهان کودکان یکی از انواع بیماری‌های قارچی است که در بیشتر موارد از مادر به کودک منتقل می‌شود. این قارچ معمولا در سیستم گوارشی و ناحیه تناسلی یافت می‌شود و به همین دلیل، هنگام عبور نوزاد از کانال واژن امکان آلوده شدن به آن وجود دارد. این بیماری در کودکان به دلیل مصرف بعضی از داروهای خاص و شرایط پزشکی نیز ایجاد می‌شود.

برفک دهان در بزرگسالان نیز ایجاد می‌شود و به طور معمول بین مادران و نوزادان در حال انتقال و چرخش است. به همین منظور در زمان ابتلای مادر یا نوزاد به برفک دهان، هر دو تحت درمان قرار می‌گیرند. این بیماری به راحتی با داروهای ضدقارچی قابل درمان است.

در این مطلب از مجله پزشکی سیوطب به بررسی برفک دهان کودکان و بزرگسالان خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

نگاهی کلی به موضوع برفک دهان کودکان

• برفک دهان نوعی بیماری قارچی شایع بین کودکان و بزرگسالان است
• گاهی مصرف آنتی‎بیوتیک در کودکان باعث ابتلای کودک به برفک دهان می‌شود
• امکان دارد قارچ برفک دهان به راحتی از مادر به نوزاد و بالعکس در حال انتقال باشد
• درمان برفک دهان کودکان و بزرگسالان سالم به راحتی انجام می‌شود

برفک دهان چه نوع بیماری است؟

برفک نوعی بیماری قارچی است که به وسیله قارچ کاندیدا که نوعی مخمر است ایجاد می‌شود. از همین رو به این بیماری کاندیدیازیس دهان نیز می‌گویند. این بیماری در قسمت‌های مختلف بدن از جمله دهان و ناحیه تناسلی ایجاد می‌شود.

هر شخصی ممکن است به بیماری برفک دهان مبتلا شود؛ اما این بیماری بیشتر در نوزادان، کودکان نوپا، سالمندان و افرادی با سیستم ایمنی ضعیف دیده می‌شود.

بیشتر بخوانید: برفک دهان خطرناک است؟ نکات ضروری انتقال آن را بدانید تا مبتلا نشوید

علت برفک دهان کودکان و افراد دیگر چیست؟

قارچ‌ها معمولا در سیستم گوارشی یافت می‌شوند و معمولا مقدار کمی از قارچ کاندیدا در دهان، دستگاه گوارش و پوست وجود دارد. مقادیر کم این نوع قارچ‌ها و سایر باکتری‌ها با کمک سیستم ایمنی بدن قابل کنترل است؛ اما گاهی بعضی شرایط مانند استفاده از داروهای آنتی‌بیوتیکی یا کورتیکواستروئیدها تعادل را بر هم می‌زند. این شرایط باعث رشد غیرقابل کنترل قارچ می‌شود و آن زمان است که برفک‌ها ایجاد می‌شوند.

بیشتر بخوانید: ۱۰ درمان خانگی دل درد کودکان که باید آن‌ها را بدانید

علت برفک دهان کودکان و نوزادان

از علل ایجادکننده این  بیماری کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1.    بارداری و تولد

امکان دارد که نوزادان تازه متولد شده عفونت کاندیدا را از مادر خود بگیرند. این انتقال بیماری هنگام عبور نوزاد از واژن در زمان تولد صورت می‌گیرد. بیشتر این عفونت‌ها توسط کاندیدا آلبیکنس ایجاد می‌شوند، اگرچه گونه‌های دیگر کاندیدا در حال رایج شدن است.

بیشتر بخوانید: سفید شدن لثه به 9 دلیل مختلف با روش‌های درمانی اختصاصی

2.    مصرف داروهای خاص

گاهی اوقات کودکان پس از مصرف آنتی‌بیوتیک دچار کاندیدیازیس می‌شوند. در حالی که آنتی‌بیوتیک‌ها با میکروب‌هایی که منجر به بیماری کودک می‌شوند، مبارزه می‌کنند، گاهی نیز روی باکتری‌های خوب که به کنترل تعادل میکروب‌های بدن کمک می‌کنند تاثیر می‌گذارند. این وضعیت به قارچ‌هایی مانند کاندیدا فرصت رشد بیش از حد می‌دهد. استفاده از استروئیدهای استنشاقی برای آسم بدون شستشوی دهان، مصرف آب بعد از استنشاق نیز منجر به کاندیدیازیس می‌شود.

3.    شرایط سلامتی

در برخی از کودکان با مشکلات جدی سلامتی، قارچ‌ها وارد جریان خون می‌شوند. بیشترین خطر ابتلا به عفونت‌های جریان خون با کاندیدا شامل نوزادان نارس یا بسیار کم وزن، کودکان با کاتترهای داخل وریدی طولانی مدت (IV) و کودکان با سیستم ایمنی ضعیف ناشی از سرطان‌ها یا مصرف داروهای خاص است. برای این کودکان، نیستاتین خوراکی و فلوکونازول اغلب برای جلوگیری از کاندیدیازیس استفاده می‌شود.

باید گفت که در مواردی استفاده زیاد از داروی نیستاتین برای درمان برفک دهان نوزاد و گرفتگی صدا با هم ارتباط دارند. زیرا داروی نیستاتین باعث تاثیر روی تارهای صوتی خواهد شد.

توجه داشته باشید که اگر عفونت کاندیدا مزمن شود یا در دهان کودکان بزرگ‌تر رخ دهد، ممکن است نشانه‌ای از یک چالش سیستم ایمنی مانند عفونت ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) باشد. همچنین امکان دارد که عفونت‌های کاندیدا پوست، دهان (برفک) یا واژن در کودکان بالای 2 تا 3 سال نیز نشانه دیابت باشد.

بیشتر بخوانید: بیماری های خود ایمنی؛ 15 نمونه حمله به خودی توسط سیستم ایمنی بدن!

همچنین در مواردی علت برفک دهان موارد زیر است:

• استرس زیاد
• دیابت کنترل نشده
• عفونت HIV
• سرطان
• سیگار کشیدن

بیشتر بخوانید: پایین آوردن تب کودک با گلاب! ۹ درمان تب کودکان سه ماه تا ۷ ساله که باید بدانی

انواع نمونه‌های برفک دهان

برفک را می‌توان به سه نوع گروه‌بندی کرد:

1. شبه غشایی: سطوح دهان سفید و کرمی به نظر می‌رسند
2. اریتماتوز: دهان قرمز و خام به نظر می‌رسد
3. هایپرپلاستیک: ضایعات پلاک مانند سفید یا لکه‌های قرمز خال‌دار خواهید داشت

فرق برفک دهان نوزاد با دلمه شیر

برفک دهان کودکان در قسمت‌های ایجاد شده با کمی قرمزی یا تورم همراه هستند، در حالی که دلمه شیر (مقداری از شیر مادر یا شیرخشک که در دهان کودک مانده و حالت پنیری گرفته است) با کمی آب یا شستشوی دهان از بین می‌رود.

باید گفت که ایجاد دلمه شیر کودک را آزار نمی‌دهد، اما برفک دهان باعث آزار و بدطعم شدن دهان کودک، خارش یا عدم تمایل نوزاد به غذاخوردن می‌شود.

بیشتر بخوانید: علت بوی بد دهان کودک؛ از التهاب لوزه‌ها تا بیماری لثه

علائم برفک دهان کودکان و افراد دیگر

علائم برفک دهان در افراد مختلف به صورت زیر است:

• نواحی سفید
• کمی برجسته
• وجود لکه‌هایی اغلب روی زبان، گونه‌های داخلی، سقف دهان، لثه‌ها، لوزه‌ها یا پشت گلو
• لکه‌های برجسته‌ای که شبیه پنیر هستند
• ترک خوردگی و قرمزی در گوشه‌های دهان
• از دست دادن قدرت چشایی
• حس پنبه‌ای و نرم روی برفک‌ها

در مواردی امکان دارد که برفک دهان نوزاد دو ماهه، کوچک‌تر یا بزرگتر باعث بروز موارد زیر شود:

• قرمزی، سوزش و درد (حتی زیر دندان مصنوعی افراد مسن)
• یک علامت قرمز بزرگ و بدون درد در مرکز زبان (گلوسیت رومبویید متوسط)
• ایجاد نواری از تحریک یا التهاب لثه (اریتم خطی لثه)

بیشتر بخوانید: زرد بودن سقف دهان و ۹ علتی که بهتر است بدانید!

در موارد بسیار شدید برفک دهان کودکان به مری سرایت می‌کند و باعث بروز موارد زیر خواهد شد:

• درد هنگام بلع یا مشکل در بلع
• احساس اینکه غذا در گلو یا وسط سینه گیر کرده است
• تب، اگر عفونت به خارج از مری گسترش یابد

هنگامی که نوزادان شیرده به برفک دهان مبتلا می‌شوند، این بیماری را به سینه مادر خود منتقل می‌کنند و باعث بروز علائم زیر خواهند شد:

• نوک سینه‌های قرمز، حساس، ترک خورده یا خارش‌دار
• پوست براق یا پوسته پوسته روی آرئول (ناحیه اطراف نوک پستان)
• شیردهی دردناک یا نوک سینه‌های دردناک بین شیردهی
• دردهای کوبنده عمیق در سینه

قارچی که باعث برفک دهان کودکان و بزرگسالان می‌شود، احتمال دارد به سایر قسمت‌های بدن مانند ریه‌ها، کبد و پوست سرایت کند. این بیشتر در افراد مبتلا به سرطان، اچ آی وی یا سایر شرایطی که سیستم ایمنی را تضعیف می‌کنند، اتفاق می‌افتد.

بیشتر بخوانید: 5 علت تیرگی پوست دور دهان و معرفی راه‌های درمان لکه‌ها

عوارض برفک دهان کودکان و بزرگسالان

در برخی افراد، برفک دهان ممکن است به عفونت سیستمیک جدی‌تر تبدیل شود. این اغلب در افرادی با شرایط سلامت ضعیف ایجاد خواهد شد، مانند:

• اچ‌آی‌وی
• سرطان
• نارسایی کلیه
• دیابت
• جراحی قبلی

در این مورد، پزشکان عفونت را با داروهای ضدقارچ خوراکی یا IV درمان می‌کنند.

تشخیص برفک دهان کودکان

پزشک اطفال به راحتی با معاینه دهان کودک متوجه برفک دهان او خواهد شد. همچنین این بیماری توسط پزشکان و دندانپزشکان برای بزرگسالان قابل تشخیص است. در ضمن برای اطمینان از وجود قارچ در دهان می‌توان نمونه‌ای از برفک را به آزمایشگاه فرستاد.

توجه داشته باشید که اگر برفک دهان کودکان یا بزرگسالان به مری سرایت کند، امکان دارد که به آزمایش‌های دیگری مانند موارد زیر نیاز پیدا شود:

• کشت گلو (سواب پشت گلو)
• آندوسکوپی از مری، معده و روده کوچک
• تهیه اشعه ایکس از مری

پیشگیری از برفک دهان کودکان

در مواردی که مادر از عفونت قارچی خود در ناحیه واژن مطلع نباشد، هنگام زایمان واژینال به احتمال زیاد کودک آلوده خواهد شد. برای جلوگیری از این آلودگی می‌توان در حین بارداری برای معاینه و بررسی وجود عفونت، آزمایش داد.

برای پیشگیری از این بیماری در بزرگسالان می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:

• رعایت بهداشت دهان و دندان
• معاینه منظم دندان‌پزشکی
• بررسی عفونت‌های باکتریایی و قارچی در صورت ابتلا به بیماری‌های مزمن سیستم ایمنی ماند HIV

بیشتر بخوانید: تب بر قوی برای کودکان؛ ۸ دارو و روش ساده برای پایین آوردن تب 

درمان برفک دهان کودکان و بزرگسالان با روش‌های مختلف

درمان برفک دهان کودکان و بزرگسالان سالم و بدون بیماری‌های زمینه‌ای آسان است؛ اما احتمال دارد این علائم در افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بدتر و سخت‌تر باشد.

درمان برفک دهان کودکان با روش‌های پزشکی به صورت زیر است:

• پزشکان معمولا داروهای ضدقارچی را تجویز می‌کنند که به مدت 10 تا 14 روز باید مصرف شوند. این داروها به صورت قرص، قرص پاستیلی یا شربت (مناسب برای درمان برفک دهان کودک یک ساله و کوچک‌تر یا بزرگ‌تر) هستند
• استفاده از کرم‌های ضدقارچ برای سینه مادر مانند تربینافین یا کلوتریمازول (برای پیشگری از انتقال مجدد قارچ به دهان نوزاد) در صورت ابتلای کودک به برفک دهان
• همچنین در مواردی برای تشخیص عفونت، پزشک آزمایش‌ها و داروهایی را برای تشخیص و رفع عفونت تجویز خواهد کرد

بیشتر بخوانید: عفونت در خون با 5 روش درمانی برای جلوگیری از ابتلا به سپسیس

درمان خانگی برفک دهان کودک و دیگر بزرگسالان

علاوه بر درمان پزشکی، اقداماتی وجود دارد که می‌توان از آن‌ها برای درمان و کاهش علائم برفک استفاده کرد:

• مسواک زدن منظم و نخ دندان کشیدن برای تمیز نگه داشتن دهان و دندان‌ها‌
• استفاده از محلول آب و نمک برای شستشوی دهان
• استفاده از مخلوط سرکه سیب، پراکسید هیدروژن، آب لیمو یا جوش شیرین
• مصرف محصولات پروبیوتیکی مانند ماست‌ یا قرص‌های بدون نسخه

اقدامات مراقبتی برای درمان برفک دهان کودکان شامل موارد زیر است:

• شستشوی سینه قبل از هر بار شیر دادن به کودک
• شستشوی منظم شیشه شیر
• محدود کردن استفاده از پستانک
• شستشوی مرتب پستانک برای رفع آلودگی از آن

برفک دهان کودکان را جدی بگیرید

به دلیل رابطه نزدیک بین مادران و کودکان، بیماری‌های مختلفی بین آن‌ها در حال چرخش است. در مواردی دیده شده که بعد از سرماخوردگی مادر، کودک نیز سرما خواهد خورد. برفک دهان نیز یکی دیگر از بیماری‌های قارچی است که بین مادران و نوزادان دیده می‌شود. به همین دلیل در زمان درمان برفک دهان کودکان و مادران باید هر دو تحت درمان قرار گیرند تا از انتقال دوباره این بیماری جلوگیری شود.

سوالات متداول درباه برفک دهان کودکان