برفک دهان خطرناک است؟ نکات ضروری انتقال آن را بدانید تا مبتلا نشوید

برفک دهان باعث ایجاد ضایعات سفید خامه‌ای روی زبان یا گونه‌های داخلی خواهد شد و گاهی به سقف دهان، لثه‌ها یا لوزه‌ها و پشت گلو نیز گسترش می‌یابد.

اگرچه این بیماری امکان دارد هر کسی را درگیر کند، اما احتمال بروز آن در نوزادان و افراد مسن بیشتر به نظر می‌رسد؛ زیرا ایمنی بدن آن‌ها کاهش یافته است. ابتلای افراد دیگر با سیستم ایمنی سرکوب شده یا شرایط سلامت خاص، یا افرادی که داروهای خاصی مصرف می‌کنند دور از ذهن نیست. در صورت سلامت فرد برفک دهان یک مشکل جزئی به شمار می‌رود، اما در صورت سیستم ایمنی ضعیفی، علائم ممکن است شدیدتر و کنترل آن دشوار باشد.

بیشتر بخوانید: علت و درمان سفیدی زبان|درمان لکوپلاکیا در طب سنتی

برفک دهان چیست؟

برفک دهان که به آن کاندیدیازیس دهانی  نیز گفته می‌شود، یک عفونت قارچی (مخمری) به نام کاندیدا آلبیکنس تجمع یافته در پوشش داخلی دهان است. کاندیدا یک ارگانیسم طبیعی موجود در دهان است که گاهی اوقات  بیش از حد رشد کرده و علائمی را ایجاد می‌کند.

برفک به عنوان یک زائده در دهان، گلو و سایر قسمت‌های بدن ظاهری شبیه به پنیر کوتاژ دارد. ضایعات سفید و برجسته روی زبان و گونه‌ها، معرف این بیماری هستند که به سرعت تحریک و باعث درد و قرمزی در دهان خواهد شد.

بیشتر بخوانید: دندان قروچه و ۷ درمان برای براکسیسم در کودکان و بزرگسالان

علل برفک دهان

برفک دهان و سایر عفونت‌های مخمری ناشی از رشد بیش از حد قارچ کاندیدا آلبیکنس است. طبیعی است که مقدار کمی ‌از آن در دهان باشد، بدون اینکه موجب آسیب شود. هنگامی‌که سیستم ایمنی به درستی کار ‌کند، باکتری‌های مفید در بدن به کنترل این قارچ خواهند پرداخت.

اما اگر سیستم ایمنی بدن به خطر بیفتد یا تعادل میکروارگانیسم‌ها در بدن مختل شود، قارچ می‌تواند خارج از کنترل رشد کند و موجب بیماری شود.

اگر فرد از داروهای خاصی استفاده می‌کند که تعداد میکروارگانیسم‌های مفید را در بدن کاهش می‌دهد، مانند آنتی‌بیوتیک‌ها، امکان دارد فرد دچار رشد بیش از حد قارچ کاندیدا و در نهایت مبتلا به آن شود.

درمان‌های سرطان، از جمله شیمی‌درمانی و پرتودرمانی نیز به سلول‌های سالم آسیب می‌زنند یا آن‌ها را از بین می‌برند. این شخص را مستعد ابتلا به برفک دهان و سایر عفونت‌ها خواهد کرد.

شرایطی که سیستم ایمنی بدن را تضعیف ‌کند، مانند سرطان خون و HIV نیز خطر ابتلا به آن را افزایش می‌دهد. برفک دهان یک عفونت فرصت طلب شایع در افراد مبتلا به HIV به شمار می‌آید.

دیابت نیز در ایجاد برفک دهان می‌تواند نقش داشته باشد. دیابت کنترل نشده سیستم ایمنی بدن را ضعیف و باعث افزایش سطح قند خون می‌شود. این امر شرایط مساعدی را برای رشد قارچ محیا می‌سازد.

بیشتر بخوانید: ۱۰درمان آفت دهان؛ با روش های خانگی یا مراجعه به پزشک؟

آیا برفک دهان خطرناک است؟

در صورت داشتن برفک دهان انتقال آن مسری است و با بوسیدن کسی او را نیز مبتلا به این بیماری خواهید کرد. قارچی که باعث ایجاد این عارضه می‌شود باعث عفونت‌های مخمری در سایر قسمت‌های بدن نیز خواهد شد. این امکان وجود دارد که قارچ را از یک قسمت بدن خود به قسمت دیگر بدن شخص دیگری منتقل کرد. در صورت داشتن سیستم ایمنی ضعیف فرد تازه مبتلا شده خطرات جدی در کمین خواهد بود.

اگر شخصی برفک دهان، عفونت مخمری واژن یا عفونت قارچی آلت تناسلی داشته باشد، قارچ را از طریق رابطه جنسی واژینال، مقعدی یا رابطه جنسی دهانی به شریک خود منتقل خواهد کرد.

در صورت باردار بودن و ابتلا به عفونت مخمری واژینال، در حین زایمان کودک نیز مبتلا می‌گردد. اگر شخصی عفونت مخمری سینه یا عفونت قارچی نوک پستان دارد، قارچ را در حین شیردهی به کودک خود منتقل می‌کند. فراموش نکنید کودک مبتلا هنگام شیر خوردن قارچ را به مادر منتقل خواهد کرد.

بیشتر بخوانید: ترش شدن دهان و ۱۵ علتی که منجر به ترش کردن می‌شوند+ ۵ درمان

علائم برفک دهان

در مراحل اولیه، برفک دهان هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند. اما با بدتر شدن عفونت، یک یا چند مورد از علائم زیر بروز می‌یابند:

• تکه‌های سفید یا زرد برآمده روی گونه‌های داخلی، زبان، لوزه‌ها، لثه‌ها یا لب‌ها
• خونریزی خفیف در صورت خراشیدگی برجستگی‌ها
• درد یا سوزش در دهان
• احساس پنبه مانند در دهان
• پوست خشک و ‌ترک خورده در گوشه‌های دهان
• مشکل در بلع
• احساس طعم بد در دهان
• از دست دادن طعم

در برخی موارد، برفک دهان، مری را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اگرچه این مورد غیر معمول ولی دور از ذهن نیست. همان قارچی که باعث بیماری می‌شود عفونت‌های مخمری را در سایر قسمت‌های بدن نیز به وجود می‌آورد.

بیشتر بخوانید: ۱۷ علت زرد شدن زبان و داروهایی که زبان را زرد می‌کنند

تشخیص برفک دهان

پزشک قادر است این عارضه را به سادگی با معاینه دهان از نظر برجستگی‌های مشخص ایجاد شده تشخیص دهد.

در برخی موارد، برای تایید تشخیص، از ناحیه آسیب دیده نمونه‌گیری به عمل می‌آید. برای انجام بیوپسی، قسمت کوچکی از یک برآمدگی را در دهان می‌خراشند. سپس نمونه به آزمایشگاه فرستاده تا از نظر قارچ‌شناسی مورد آزمایش قرار گیرد.

اگر پزشک مشکوک به برفک دهان در مری باشد، امکان دارد از کشت سواب گلو یا آندوسکوپی برای تایید تشخیص بهره ببرد.

برای انجام آندوسکوپی، پزشک از یک لوله نازک با نور و دوربین متصل به آن استفاده می‌کند. آن‌ها این آندوسکوپی را از طریق دهان به مری وارد و عکس‌هایی از برفک دهان برای بررسی تهیه می‌کنند. برداشت یک نمونه از بافت برای تجزیه و تحلیل دور از ذهن نیست.

بیشتر بخوانید : جرم گیری دندان و خلاصی از بوی بد دهان و تضمین سلامت لثه ‌

درمان برفک دهان

برای درمان کودکان و بزرگسالان، پزشک یک یا چند دارو را تجویز خواهد کرد که عبارتند از:

• فلوکونازول (Diflucan): داروی ضد قارچ خوراکی است
• کلوتریمازول (Mycelex Troche): داروی ضد قارچی که به عنوان قرص در دسترس است
• نیستاتین (Nystop، Nyata): دهان شویه‌ای ضد قارچ که می‌توان آن را در دهان چرخاند یا با پنبه دهان کودک را به آن آغشته کرد
• ایتراکونازول (اسپورانوکس): داروی ضد قارچ خوراکی برای افرادی که به سایر درمان‌های بیماری پاسخ نمی‌دهند. افراد مبتلا به HIV در این دسته قرار دارند
• آمفوتریسین: دارویی که برای درمان موارد شدید برفک دهان تجویز خواهد شد

پس از شروع درمان، برفک دهان معمولا ظرف چند هفته از بین می‌رود. اما در برخی موارد امکان بازگشت نیز دارد.

برای بزرگسالانی که موارد مکرر برفک دهان بدون علت شناخته شده دارند، متخصص بهداشت دهان و دندان آن‌ها را از نظر شرایط پزشکی زمینه‌ای اثرگذار در ایجاد بیماری، ارزیابی می‌کند. نوزادان امکان دارد در سال اول زندگی خود چندین دوره این عارضه را تجربه کنند.

بیشتر بخوانید : علت و درمان سفیدی زبان|درمان لکوپلاکیا در طب سنتی

درمان‌ خانگی برفک دهان

برای کمک به درمان برفک دهان یا جلوگیری از عود آن، درمان‌های خانگی و تغییر شیوه زندگی مفید خواهد بود.

هم زمان با بهبودی، رعایت بهداشت دهان و دندان بسیار مهم است. نکاتی که باید رعایت کرد عبارتند از:

• برای جلوگیری از خراشیدن برجستگی‌ها، دندان‌ها با یک مسواک نرم شسته شود
• پس از اتمام درمان برفک دهان، مسواک خود را تعویض و در صورت استفاده از پروتزهای دندانی، به درستی تمیز شوند تا خطر عفونت مجدد کاهش یابد
• از دهانشویه‌ها یا اسپری‌های دهان خودداری شود، مگر اینکه پزشک آن‌ها را تجویز کرده باشد

بیشتر بخوانید : جلوگیری از پوسیدگی دندان | علائم و نشانه ها

برخی از درمان‌های خانگی به تسکین علائم در بزرگسالان کمک می‌کند. برای مثال، شستن دهان با یکی از موارد زیر کمک‌کننده خواهد بود:

• آب نمک
• محلول آب و جوش شیرین
• مخلوطی از آب و آب لیمو
• مخلوطی از آب و سرکه سیب

خوردن ماست حاوی باکتری‌های مفید یا مصرف مکمل‌های پروبیوتیک نیز می‌تواند مفید باشد. قبل از دادن هرگونه مکمل به نوزاد باید با پزشک مشورت کرد.

بیشتر بخوانید: بیماری لثه و کرونا چه ارتباطی باهم دارند؟

درمان برفک دهان نوزاد با فلوس

این بیماری اغلب نوزادان و کودکان نوپا را تحت تاثیر قرار می‌دهد. نوزادان پس از ابتلا به این قارچ از مادرشان در دوران بارداری، زایمان، یا شیردهی یا فقط از مخمرهایی که به طور طبیعی در محیط آن‌ها وجود دارد، دچار برفک دهان می‌شوند.

از جمله راه‌های سنتی برای درمان برفک دهان نوزادن بهره‌مندی از فلوس است. فلوس را باید به طور کامل پودر کرد و با آب گشنیز مخلوط ساخت. سپس روزی چند بار در دهان بچرخانید یا غرغره کنید. این ترکیب آفت دهان و برفک را تا حدودی کنترل و درمان می‌کند.

بیشتر بخوانید : شوری دهان؛ درمان شوری دهان و بررسی عوارض شوری دهان

طول درمان برفک دهان در بزرگسالان

برفک دهان بیشتر در نوزادان و افراد مسن که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند شایع است. اما رخ دادن آن در هر سنی دور از ذهن نیست.

بزرگسالان جوانتر نیز مبتلا می‌شوند، به خصوص اگر سیستم ایمنی ضعیفی داشته باشند. به عنوان مثال، اگر بزرگسالان سابقه برخی از بیماری‌ها، درمان‌های پزشکی یا عادات سبک زندگی که سیستم ایمنی آن‌ها را تضعیف می‌کند، را داشته باشند بیشتر احتمال دارد مبتلا شوند.

موارد شدید برفک معمولا با داروهای ضد قارچ درمان می‌شوند. آن‌ها به صورت قرص و شربت در دسترس هستند.  دوره درمان بستگی به سن و علت عفونت قارچی دارد. یک دوره دارو از 10 تا 14 روز طول می کشد.

بیشتر بخوانید : علت لکه های سياه دندان

برفک دهان و شیردهی

همان قارچی که باعث این عارضه می‌شود عفونت‌های مخمری روی سینه‌ها و نوک سینه‌ها را نیز به همراه دارد. این قارچ در دوران شیردهی بین مادر و نوزاد منتقل می‌شود.

اگر کودک برفک دهان داشته باشد به طور بالقوه قارچ را به سینه‌ها یا سایر نواحی پوست منتقل خواهد کرد. اگر فرد عفونت مخمری سینه یا عفونت مخمر نوک پستان داشته باشد انتقال عفونت به کودک حتمی خواهد بود.

از آنجایی که مخمر بدون ایجاد عفونت روی پوست زنده می‌ماند، امکان ابتلای کودک به برفک دهان بدون علائم عفونت مخمری سینه یا نوک پستان وجود دارد.

عفونت قارچی در سینه یا نوک پستان علائمی به همراه دارد که عبارتند از:

• درد در سینه‌ها، در حین و بعد از شیردهی
• خارش یا احساس سوزش در نوک پستان
• لکه‌های سفید یا کم رنگ روی نوک پستان
• پوست براق روی نوک پستان
• پوسته پوسته شدن روی نوک پستان یا اطراف آن

در صورت ابتلای کودک به برفک دهان، عفونت مخمری سینه یا نوک پستان، مهم است که هر دو نفر تحت درمان قرار بگیرند چون به جلوگیری از چرخه انتقال کمک می‌کنند.

پزشک مربوطه برای جلوگیری از انتقال و درمان توصیه‌هایی خواهد کرد که عبارتند از:

درمان کودک را با یک داروی ضد قارچ شروع می‌کنید. کرم ضد قارچی مانند ‌تربینافین یا کلوتریمازول را روی سینه‌های خود می‌مالید. قبل از شیر دادن به کودک، کرم را از روی سینه‌ها پاک کنید تا از ورود آن به دهان کودک جلوگیری به عمل آید.

پستانک، حلقه دندان درآوردن نوزاد، نوک بطری و هر وسیله دیگری را که کودک در دهان می‌گذارد باید استریل کرد. در صورت استفاده از پمپ سینه تمام قطعات آن باید استریل شود.

بیشتر بخوانید: سفید شدن لثه به ۹ دلیل مختلف با روش‌های درمانی اختصاصی

عوامل خطر برفک دهان

نوزادان، کودکان نوپا و سالمندان بیشتر از دیگران در معرض ابتلا هستند. برخی از شرایط پزشکی، درمان‌های پزشکی و عوامل سبک زندگی با تضعیف سیستم ایمنی یا برهم زدن تعادل میکروب‌ها در بدن، خطر ابتلا به برفک را افزایش می‌دهند.

عواملی که فرد را در معرض خطر ابتلا به برفک قرار می‌دهد عبارتند از:

• شرایطی که باعث خشکی دهان ‌شود
• ابتلا به دیابت، کم خونی، لوسمی ‌یا اچ آی وی
• مصرف آنتی بیوتیک‌ها، کورتیکواستروئیدها یا داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی
• دریافت درمان‌های سرطان مانند شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی
• سیگار کشیدن
• استفاده از دندان مصنوعی

بیشتر بخوانید: زرد بودن سقف دهان و ۹ علتی که بهتر است بدانید!

یادداشت پایانی

برفک دهان یک عفونت قارچی است که بر روی غشاهای مخاطی دهان ایجاد می‌شود. علائم رایج آن شامل لکه‌های ضخیم، سفید یا کرم رنگ بر روی غشای مخاطی است. این لکه‌ها گاهی برجسته شده و درد و ناراحتی به همراه دارند.

برای اکثر افراد، برفک دهان مشکلات جدی ایجد نمی‌کند. با این حال، افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند علائم شدیدتری را تجربه می‌کنند و احتمال بیشتری برای انتشار عفونت در جریان خون دارند. پزشکان برفک دهان را با داروهای ضد قارچی مانند نیستاتین یا میکونازول درمان می‌کنند.

داروهای ضد قارچ که معمولا به مدت 10 تا 14 روز مصرف می‌شوند، اغلب برای درمان برفک دهان تجویز خواهند شد. برخی شرایطی که خطر ابتلا به برفک دهان را در فرد افزایش می‌دهد شامل سیگار کشیدن، دیابت، استفاده از دندان مصنوعی، مصرف آنتی بیوتیک‌ها و سیستم ایمنی ضعیف است.

 

سوالات متداول