10درمان آفت دهان؛ با روش های خانگی یا مراجعه به پزشک؟

درمان‌ آفت دهان با روش‌های خانگی و بدون نسخه (OTC) به راحتی امکان‌پذیر است. اکثر آفت‌ها در عرض یک یا دو هفته خود به خود از بین می‌روند. ولی اگر زخم‌های آفت بزرگ و بسیار دردناک بوده یا تمایل به خوب شدن نداشته باشند، باید به پزشک یا دندان‌پزشک مراجعه کرد.

آفت‌ها عمدتا دردناک بوده و اغلب غذا خوردن و صحبت کردن را تا حدودی مختل می‌کنند. به همین دلیل فرد مبتلا برای درمان آفت دهان به دنبال سریع‌ترین و راحت‌ترین شیوه درمان می‌رود.

این مقاله از مجله سلامت سیوطب به درمان سریع آفت دهان به روش‌های خانگی و دارویی و همچنین به علل و علائم بروز آن پرداخته است.

 

آفت دهان یا زخم شانکر چیست؟

آفت دهان، زخم‌های کوچک و کم عمقی است که روی بافت‌های نرم دهان یا در پایه لثه ایجاد می‌شود. اصطلاح پزشکی برای آفت‌ها “زخم آفتی” است. زخم‌های دهانی به صورت زخم‌های سفید تا زردی که با قرمزی احاطه شده‌اند، شروع می‌شوند. این زخم‌ها معمولا بسیار کوچکند اما می‌توانند تا قطر دو سانتیمتر بزرگ شوند.

بر خلاف تبخال، آفت روی سطح لب ایجاد نمی‌شود و مسری نیست. اما گاهی دردناکبوده  و خوردن و صحبت کردن را دشوار می‌کند. اینجاست که درمان آفت دهان به عنوان یک دغدغه تعریف می‌شود. انواع مختلفی از آفت وجود دارد، از جمله زخم‌های جزئی، بزرگ و هرپتی‌فرم.

بیشتر بخوانید: ۱۷ علت زرد شدن زبان و داروهایی که زبان را زرد می‌کنند

علائم آفت دهان

بیشتر آفت‌ها گرد یا بیضی شکل با مرکز سفید یا زرد و حاشیه قرمز هستند. آن‌ها در داخل دهان، رو یا زیر زبان، داخل گونه‌ها یا لب‌ها، در پایه لثه‌ها یا روی کام نرم تشکیل می‌شوند. امکان دارد یک یا دو روز قبل از ظاهر شدن واقعی زخم‌ها متوجه احساس سوزن سوزن شدن یا سوزش شوید.

بیشتر بخوانید : جرم گیری دندان و خلاصی از بوی بد دهان و تضمین سلامت لثه ‌

زخم‌های خفیف شانکر

آفت‌های خفیف شایع‌ترین نوع آفت و دارای ویژگی‌هایی هستند که عبارتند از:

• معمولا کوچک بوده و لزومی به درمان آفت دهان در آن دیده نمی‌شود
• به شکل بیضی با لبه قرمز بروز می‌کنند
• بدون ایجاد جای زخم در عرض یک تا دو هفته بهبود می‌یابد

بیشتر بخوانید : علت و درمان سفیدی زبان|درمان لکوپلاکیا در طب سنتی

زخم‌های شانکر عمده

زخم‌های شانکر عمده کمتر شایع هستند و ویژگی‌های زیر را با خود دارند:

• بزرگ‌تر و عمیق‌تر از زخم‌های شانکر جزئی
• معمولا گرد و با حاشیه‌های مشخص‌اند، اما ممکن است زمانی که بسیار بزرگند لبه‌های نامنظم داشته باشند
• به علت شدت دردناک بودن، شخص را وادار به درمان آفت دهان می‌کنند
• معمولا تا شش هفته زمان برای درمان آفت دهان در این نوع نیاز است. امکان دارد بعد از درمان زخم شانکر عمده، تا مدت‌ زیادی جای زخم‌ها در دهان باقی بماند

بیشتر بخوانید: جلوگیری از پوسیدگی دندان | علائم و نشانه ها

زخم‌های شانکر هرپتی فرم

زخم‌های شانکر هرپتی‌فرم غیرمعمول بوده و معمولا در اواخر زندگی ایجاد می‌شوند، اما ناشی از عفونت ویروس تبخال نیستند. ویژگی این آفت‌ها عبارتند از:

• اندازه دقیق و مشخصی دارند
• اغلب در خوشه‌های 10 تا 100 زخم ایجاد می‍‌شود که احتمال دارد تبدیل به یک زخم بزرگ شوند
• دارای لبه‌های نامنظم هستند
• بدون ایجاد جای زخم درمان افت دهان هرپتی‌فرم یک تا دو هفته زمان نیاز دارد

بیشتر بخوانید: بیماری لثه و کرونا چه ارتباطی باهم دارند؟

علل ایجاد آفت دهان

علت دقیق آفت دهان ناشناخته باقی مانده است، اگرچه محققان بر این باورند که‌ ترکیبی از عوامل در شیوع بیماری، حتی در یک فرد، نقش دارند. گاهی برای درمان آفت دهان باید عارضه‌های دیگری را کنترل کرد که علت به وجود آمدن آن هستند.

محرک‌های احتمالی برای آفت‌ها عبارتند از:

• آسیب جزئی به دهان در اثر کار دندانپزشکی، مسواک زدن بیش از حد، حوادث ورزشی یا گاز گرفتن تصادفی گونه
• خمیر دندان‌ها و دهان شویه‌های حاوی سدیم لوریل سولفات
• حساسیت‌های غذایی، به ویژه به شکلات، قهوه، انگور، خربزه، آجیل، پنیر و غذاهای تند یا اسیدی
• رژیم غذایی فاقد ویتامین B-12، روی، فولات (اسید فولیک) یا آهن
• پاسخ آلرژیک به باکتری‌های خاص در دهان
• هلیکوباکتر پیلوری (باکتری که باعث زخم معده می‌شود)
• تغییرات هورمونی در دوران قاعدگی
• استرس عاطفی

بیشتر بخوانید : شوری دهان؛ درمان شوری دهان و بررسی عوارض شوری دهان

آفت دهان امکان دارد به دلیل شرایط و بیماری‌های خاصی به وجود آید که فرد قبل از پیگیری درمان آفت دهان، باید عامل ایجادی آن را بیابد. این بیماری‌ها عبارتند از:

• بیماری سلیاک، یک اختلال روده‌ای جدی ناشی از حساسیت به گلوتن، پروتئینی که در بیشتر غلات وجود دارد
• بیماری‌های التهابی روده، مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو
• بیماری بهجت، یک اختلال نادر که باعث التهاب در سراسر بدن از جمله دهان می‌شود
• سیستم ایمنی معیوب که به جای پاتوژن‌ها مانند ویروس‌ها و باکتری‌ها به سلول‌های سالم دهان حمله می‌کند
• HIV/AIDS که سیستم ایمنی را سرکوب می‌کند

بر خلاف تبخال، آفت با عفونت ویروس تبخال همراه نیست.

بیشتر بخوانید : علت لکه های سياه دندان

درمان‌ آفت دهان با روش‌های خانگی

علت دقیق آفت ناشناخته است، اما برای درمان آفت دهان باید محرک‌هایی مانند استرس و آسیب جزئی در داخل دهان را شناخت. علاوه بر این، برخی از غذاها، مانند میوه‌ها و سبزیجات اسیدی، یا داروها می‌توانند باعث تحریک آفت یا بدتر شدن زخم‌های موجود شوند.

بدیهی است که مدیریت هر محرک احتمالی، قدمی برای شروع درمان آفت دهان است. همچنین این امکان وجود دارد که برای درمان آفت دهان و کاهش درد ناشی از آن، روش‌های خانگی را در پیش گرفت.

بیشتر بخوانید: زخم سرد یا تبخال؛ بلای جان لب، چانه، گونه و بینی+درمان خانگی

1. آب نمک و بی کربنات سدیم

نمک (آب نمک) و بی کربنات سدیم (جوش شیرین) با کاهش سطح اسید در دهان به بهبود سریعتر زخم‌ها کمک می‌کنند. رشد باکتری‌ها در محیط حاوی این مواد، آسان نیست و معمولا از این روش برای درمان آفت دهان استفاده می‌کنند. شستشو با آب نمک موجب تقویت لثه‌های سالم نیز خواهد شد.

 

2. آب نمک

هرگز نباید نمک را برای درمان آفت دهان مستقیما روی زخم ریخت. با مخلوط کردن یک قاشق چایخوری نمک در یک فنجان آب گرم، محلول آب نمک درست کنید. آن را در دهان چرخانده یا حدود 30 ثانیه غرغره کنید و سپس آن را بیرون بریزید. اگرچه در ابتدا با احساس سوزش همراه است اما مزایای آن ارزشش را دارد.

بیشتر بخوانید: درمان تبخال دهان با ۱۵ روش برای خشک شدن سریع تاول‌های تبخال

3. خمیر جوش شیرین

جوش شیرین را با مقدار کمی ‌آب مخلوط کرده تا غلیظ شود. خمیر را روی زخم شانکر قرار داده تا زمانی که روند درمان آفت دهان، خود را نشان دهد. هر چند وقت یکبار تکرار شود.

 

4. محلول پراکسید هیدروژن

به عنوان یک ضد عفونی کننده، پراکسید هیدروژن، زخم را عاری از باکتری خواهد کرد و در درمان آفت دهان ایفای نقش می‌کند.

یک واحد پراکسید هیدروژن را با یک واحد آب مخلوط کرده و محلول را با یک پنبه روی زخم شانکر قرار دهید. فراموش نکنید که هرگز نباید محلول پراکسید هیدروژن را قورت داد.

بیشتر بخوانید: کاهش پلاکت خون و ارتباط آن با کرونا ویروس + ۹ علت ترومبوسیتوپنی

5. درمان آفت دهان با عسل

بر اساس اسناد تاریخی از عسل نه تنها به عنوان غذا بلکه همواره به عنوان مرهمی برای درمان زخم، التهاب و عفونت، نام برده‌اند. استفاده از عسل روی هر زخم چند بار در روز می‌تواند به کاهش تعداد روزهای درد و اندازه زخم و قرمزی کمک کند.

با قرار دادن عسل به وسیله یک قاشق چایخوری یا گوش‌پاک‌کن روی زخم ناشی از آفت، درمان آفت دهان را شروع کنید تا نتایج شگفت‌انگیز آن را مشاهده نمایید.

همچنین با مخلوط کردن آن در چای یا دمنوش مانند بابونه و نوشیدن چندین فنجان در طول روز به عنوان یک درمان آفت دهان، تاثیر آن را خواهید دید. مطالعات نشان داده‌اند که بابونه به خودی خود برای درمان آفت دهان مفید است.

بیشتر بخوانید : برونشیت یک بیماری تنفسی شایع در بین افراد مختلف، حتی کودکان

6. روغن نارگیل

روغن نارگیل حاوی اسید لوریک است که می‌تواند در مبارزه با برخی از باکتری‌های مضر در بدن موثر باشد. چرخاندن روزانه یک قاشق غذاخوری از این روغن در دهان – عملی که به روغن کشی معروف است – به کاهش باکتری‌های دهان و روند درمان آفت دهان کمک می‌کند.

 

7. پودر آلوم یا زاج سفید

پودر آلوم (سولفات آلومینیوم پتاسیم متبلور) یک افزودنی غذایی که اغلب برای کمک به تازه نگه‌داشتن میوه‌ها و سبزیجات ‌ترشی استفاده می‌شود. همچنین یکی از مواد تشکیل دهنده بیکینگ پودر است. می‌توان آن را در بخش ادویه فروشگاه مواد غذایی پیدا کرد.

تحقیقات نشان داده که زاج اندازه و درد زخم شانکر را کاهش می‌دهد. برای استفاده از زاج، با مخلوط کردن یک قطره به اندازه یک نخود با یک قطره آب، خمیر ایجاد کرد. سپس مخلوط را مستقیما روی هر زخم شانکر قرار داده و حداقل یک دقیقه بماند، سپس با آب شسته شود. برای درمان آفت دهان این کار را روزانه انجام داده تا نتیجه آن مشخص شود.

بیشتر بخوانید : بیماری لوپوس؛ از علائم پوستی تا آسیب به مفاصل، کلیه‌، مغز، قلب و ریه‌

8. درمان گیاهی آفت دهان با سرکه سیب

یکی دیگر از مواد اصلی آنتی باکتریال خانگی، سرکه سیب است برای آفت دهان می‌توان زخم های شانکر را به وسیله آن شستشو داد.

یک قاشق چایخوری سرکه را با یک فنجان آب مخلوط کنید و به مدت یک دقیقه در دهان بچرخانید. سپس محلول را بیرون ریخته و دهان خود را کاملا با آب بشویید.

به خاطر داشته باشید که شستشوی سرکه سیب ممکن است باعث گزش شود. اگر باعث درد می‌شود، ممکن است بخواهید راه حل دیگری را امتحان کنید. علاوه بر این، سرکه بسیار اسیدی است و می‌تواند به مینای دندان آسیب برساند، بنابراین بهتر است از آن فقط یک بار در روز استفاده کنید.

بیشتر بخوانید: خواص سرکه سیب و راه‌های بهره بردن از این خواص

9. درمان آفت دهان با ماست

ماست‌های پروبیوتیک دارای خاصیت ضد باکتریایی هستند که با از بین بردن باکتری‌های مضر در درمان افت دهان نقش دارند. از آن جایی که ماست خاصیت ضد باکتریای دارد مانع رشد باکتری‌های مضر در دهان خواهد شد.

برای درمان آفت دهان بهتر است که در طول روز چند بار ماست استفاده کنید. ماست را مستقیم روی آفت قرار داده و حدود 30 ثانیه ماساژ دهید.

بیشتر بخوانید : تعریق شبانه در فصول مختلف زنگ خطری برای حضور بیماری‌های دیگر

10. درمان آفت دهان با رب انار

انار و مشتقات به دست آمده از آن مانند رب و آب انار همیشه با خاصیت ضد باکتری و ضد ویروسی شناخته می‌شوند که در درمان بسیاری از بیماری‌های ویروسی موثرند. آب انار ضد عفونی کننده محیط دهان و از بین برنده ویروس و باکتری‌های مضر است. علاوه بر این انار در تقویت لثه و جلوگیری از آسیب به دندان‌ها نیز ایفای نقش می‌کند. خوردن رب یا آب انار و همچنین مالیدن آن به زخم ناشی از آفت در درمان آفت دهان اثر زیادی دارد.

 

درمان آفت دهان با دارو‌های OTC یا بدون نسخه

درمان آفت‌ دهان معمولا خود به‌ خود امکان‌پذیر است و نیاز به درمان خاصی ندارد.  با این حال، تغییرات مفید زیادی در شیوه زندگی برای درمان آفت دهن وجود دارد.

به عنوان مثال، برای جلوگیری از عفونت باکتریایی باید به طور مرتب دندان‌ها را مسواک زد، نخ دندان کشید و برای تسریع روند بهبودی از مصرف غذاهای تند پرهیز کرد.

درد آفت گاهی اوقات شدید خواهد شد که با غرغره کردن دهانشویه یا آب نمک این ناراحتی کاهش می‌یابد. در ابتدا ممکن است حس ناخوشایندی داشته باشید، اما به مرور زمان درد شما کمتر می‌شود.

برخی از مواد موجود در محصولات موضعی بدون نسخه به تسکین و بهبود زخم‌های آفتی کمک می‌کنند، از جمله:

 

1. محصولات بهداشت دهان و دندان

دهانشویه‌های ضد عفونی کننده حاوی موادی هستند که با کاهش تعداد باکتری‌ها در دهان به بهبود زخم‌های دهان کمک می‌کنند.

محصولات مراقبت از دهان که نواحی دردناک در دهان را بی‌حس می‌کنند، برای درمان آفت‌ دهان نیز مفید هستند. محصولاتی که صراحتا برای زخم‌های دهانی به بازار عرضه می‌شوند باعث تسکین درد و تسریع روند بهبودی خواهند شد. این‌ محصولات به شکل ژل، خمیر و مایع هستند.

هنگام استفاده از محصولات OTC، رعایت دقیق دستورالعمل‌های سازنده ضروری است.

 

2. شیر منیزیا و آنتی هیستامین

شیر منیزیا یک سوسپانسیون مایع از هیدروکسید منیزیم است. اغلب به عنوان ضد اسید و برای رفع یبوست استفاده می‌شود. همچنین می‌تواند با خنثی کردن اسید و پوشاندن زخم به کاهش درد شانکر کمک کند. بهترین راه برای استفاده از شیر منیزیا روی زخم شانکر، استفاده از پنبه است. می‌توانید آن را سه تا چهار بار در روز اعمال کنید.

 

3. داروهای تجویزی

داروهای تجویزی برای درمان آفت دهان مداوم و شدید که عفونی شده‌اند ضروری به نظر می‌رسد.

• بنادریل مایع (دیفن هیدرامین): یک داروی آلرژی است که به کاهش و بهبود التهاب کمک می‌کند. ممکن است به ویژه برای زخم‌های دهان ناشی از آلرژی یا حساسیت غذایی مفید باشد.

می‌توانید بنادریل مایع را با شیر منیزیا ‌ترکیب کرده و برای درمان آفت دهان در دهان قرقره کنید. یک قسمت از هر کدام را مخلوط کرده و به مدت یک دقیقه با محلول استفاده کنید، سپس آن را بیرون بریزید.

• سوسپانسیون تتراسایکلین (مایع): دارو را قبل از قورت دادن به مدت دو تا پنج دقیقه باید در دهان نگه داشت. تتراسایکلین معمولا برای کودکان تجویز نمی‌شود زیرا باعث تغییر رنگ دائمی ‌دندان‌های در حال رشد خواهد شد.
• کورتیکواستروئیدها: در موارد نادر، دندانپزشک کورتیکواستروئیدهایی مانند پردنیزون و دگزامتازون را تجویز خواهد کرد. سوسپانسیون دگزامتازون (مایع) به عنوان شستشوی دهان باید پس از مدت زمان معینی کاملا خارج شود.
• دهانشویه ضد میکروبی مانند لیسترین یا دهانشویه با کلرهگزیدین (Peridex، Periogard)
• یک آنتی بیوتیک برای درمان آفت دهان، مانند دهان شویه‌ها یا قرص‌های حاوی داکسی سایکلین (مونودوکس، آدوکسا، ویبرامایسین)
• پماد کورتیکواستروئیدی مانند هیدروکورتیزون همی‌سوکسینات یا بکلومتازون
• دهانشویه تجویزی، به ویژه دهانشویه حاوی دگزامتازون یا لیدوکائین برای التهاب و درد

 

چه زمانی برای درمان آفت دهان باید به پزشک مراجعه کرد

• زخم‌های بزرگ غیر معمول شانکر
• زخم‌های عودکننده، با زخم‌های جدید قبل از التیام زخم‌های قدیمی ‌یا شیوع مکرر
• زخم‌های مداوم، دو هفته یا بیشتر
• زخم‌هایی که به داخل لب‌ها کشیده می‌شوند (حاشیه سرخابی)
• دردی که با اقدامات خود مراقبتی نمی‌توان آن را کنترل کرد
• مشکل شدید در خوردن یا نوشیدن
• تب بالا همراه با آفت
• اگر سطوح دندانی تیز یا وسایل دندانی دارید که باعث ایجاد زخم می‌شوند، باید به دندانپزشک مراجعه کنید.

ارزیابی زودهنگام نه تنها کمک می‌کند تا زودتر ناراحتی آفت دهان را کاهش دهید، بلکه در صورت وجود از ابتلا به عفونت نیز جلوگیری خواهد کرد.

 

عوارض آفت دهان

اگر زخم شانکر طی چند هفته برطرف نشد، شخص را با عوارض جدی‌تری مواجه می‌سازد، مانند:

• ناراحتی یا درد هنگام صحبت کردن، مسواک زدن یا غذا خوردن
• خستگی
• زخم‌هایی که در خارج از دهان پخش می‌شوند
• تب
• سلولیت

اگر زخم شانکر باعث ایجاد درد غیرقابل تحمل یا اختلال در زندگی ‌شود و درمان‌های خانگی موثر نباشند، باید حتما به پزشک برای درمان آفت دهان مراجعه کرد.

عفونت‌های باکتریایی می‌توانند گسترش پیدا کنند و مشکلات جدی‌تری به وجود آورند، بنابراین مهم است که به سرعت عامل باکتریایی احتمالی زخم شانکر را متوقف کرد.

 

آفت دهان چقدر طول می‌کشد

آفت‌ها معمولا در عرض یک یا دو هفته خود به ‌خود بهبود می‌یابند. درمان‌های خانگی، التهاب و باکتری‌ها را کاهش می‌دهند و تحمل زخم‌ها را تا زمانی که برطرف شوند، راحت‌تر می‌سازند.

خمیرهای OTC، ژل‌ها و درمان‌های مایع نیز به طور موقت به تسکین درد و تسریع بهبود کمک خواهند کرد. به محض ظاهر شدن آفت، قرار دادن این مواد مستقیما روی هر زخم، بهترین عملکرد درمان آفت دهان را منجر خواهد شد.

 

یادداشت پایانی

آفت دهان یک مسئله دردناک و ناراحت کننده است که توسط عوامل مختلفی به وجود می‌آید. درمان آفت دهان معمولا خود به خود و بدون نیاز به هیچ راه درمانی شکل می‌گیرد. همچنین درمان‌های خانگی زیادی برای تسکین علائم وجود دارد که همراه با چندین استراتژی برای جلوگیری از شکل‌گیری آن‌ها در وهله اول قابل استفاده هستند.

با پرهیز از غذاهایی که قبلا باعث شیوع این عارضه شده‌اند، از عود آفت جلوگیری کنید. این‌ موارد اغلب شامل غذاهای تند، شور یا اسیدی هستند. همچنین از غذاهایی که باعث علائم آلرژی مانند خارش دهان، تورم زبان یا کهیر خواهند شد به شدت خودداری شود.

اگر آفت به دلیل استرس ظاهر شد، روش‌های کاهش استرس و تکنیک‌های آرام‌بخش مانند تنفس عمیق و مدیتیشن را امتحان کنید. رعایت بهداشت دهان و دندان و استفاده از مسواک نرم برای جلوگیری از تحریک لثه و بافت نرم نیز اثرگذار است.

برای تعیین اینکه آیا کمبود ویتامین یا مواد معدنی خاصی دارید باید با پزشک صحبت کنید. در صورت بروز مواردی مانند زخم‌های بزرگ، شیوع زخم، درد طاقت فرسا، تب بالا، اسهال، راش و سردرد باید برای درمان آفت دهان به پزشک مراجعه کرد.

 

سوالات متداول