برونشیت یک بیماری تنفسی شایع در بین افراد مختلف، حتی کودکان
برونشیت یک بیماری ریوی است که در اثر التهاب برونش‌ها ایجاد می‌شود. برونش‌ها همان لوله‌هایی هستند که هوا را به داخل ریه برده و خارج می‌کنند. التهاب در این لوله‌ها می‌تواند در اثر یک سرماخوردگی، آنفولانزا یا قرارگیری به صورت مداوم در معرض دود سیگار، گرد و غبار، بخار مواد شیمیایی یا منسوجات ایجاد شود.
نایژه آماس یکی از بیماری‌های تنفسی بوده که به دو صورت حاد و مزمن می‌تواند افراد را درگیر کند. برونشیت حاد التهاب موقت راه‌های هوایی است که باعث سرفه و تولید مخاط ریه می‌شود و تا 3 هفته دوام دارد. این بیماری می‌تواند افراد را در هر سنی تحت تاثیر قرار دهد؛ اما بیشتر در کودکان زیر 5 سال اتفاق می‌افتد. همچنین باید اشاره کنیم که این نمونه نایژه آماس در زمستان شایع بوده و اغلب پس از سرماخوردگی، گلودرد یا آنفولانزا ایجاد می‌شود.
برونشیت مزمن یک سرفه روزانه است که 3 ماه از سال و حداقل 2 سال متوالی ادامه دارد. این نمونه نایژه آماس می‌تواند به ذات‌الریه یا بیماری مزمن انسداد ریه (COPD) منجر شود.
برای درمان برونشیت ابتدا باید نوع حاد یا مزمن آن تشخیص داده شود. سپس برای درمان نمونه‌های حاد مصرف داروهای سرفه، خلط‌آور و انجام خودمراقبتی‌هایی در خانه کافی است. در حالی که برای درمان برونشیت مزمن معمولا پزشکان دوره‌های توان‌بخشی ریوی و پرهیز از قرارگیری در معرض مواد تحریک‌کننده ریه مانند دود سیگار را تجویز می‌کنند.
بیشتر بخوانید: بیماری گریوز و علت پدیار شدن آن به همراه انواع درمان‌های موجود
برونشیت چیست؟
برونشیت التهاب پوشش لوله‌های برونش است که هوا را به ریه‌ها برده و سپس از آن‌ها خارج می‌کنند. افرادی که برونشیت دارند معمولا مخاط غلیظی را سرفه می‌کنند که رنگ آن در مواردی تغییر می‌کند. این بیماری به صورت حاد یا مزمن ایجاد می‌شود.
بیشتر بخوانید: کزاز و عوارض تهدید کننده آن برای زندگی + ۵ مرحله مهم
انواع برونشیت
برونشیت حاد اغلب از سرماخوردگی یا سایر عفونت‌های تنفسی ایجاد می‌شود و بسیار شایع است. در صورتی که برونشیت مزمن یک بیماری جدی‌تر بوده و در اثر تحریک یا التهاب مداوم پوشش لوله‌های برونش ایجاد خواهد شد (اغلب در اثر سیگار کشیدن).
برونشیت حاد که سرماخوردگی قفسه سینه نیز نامیده می‌شود، معمولا طی یک هفته تا 10 روز بدون تاثیرات پایدار بهبود می‌یابد. اگرچه سرفه ممکن است برای هفته‌ها ادامه داشته باشد؛ اما برونشیت مزمن یکی از شرایطی ایجاد بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) است. این بیماری باعث محدود شدن مسیر هوایی ریه شده که از علائم آن می‌توانیم به تنگی نفس، سرفه و ایجاد خلط سینه اشاره کنیم.
بیشتر بخوانید: بیماری لوپوس؛ از علائم پوستی تا آسیب به مفاصل، کلیه، مغز، قلب و ریه
علل ایجاد برونشیت چیست؟
نایژه آماس حاد معمولا توسط همان ویروس‌هایی که باعث سرماخوردگی و آنفولانزا می‌شوند ایجاد خواهد شد. همچنین باید اشاره کنیم که شایع‌ترین علت برونشیت مزمن، کشیدن سیگار است. آلودگی هوا و گرد و غبار یا گازهای سمی در محیط یا محل کار نیز می‌تواند به این وضعیت کمک کند.
بیشتر بخوانید: ذات الریه یا پنومونی؛ از علائم خطرناک تا درمان‌های خانگی سینه پهلو
عوامل خطر در ابتلا به برونشیت
عواملی که خطر ابتلا به برونشیت را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- دود سیگار
افرادی که سیگار می‌کشند یا با افراد سیگاری زندگی می‌کنند در معرض خطر بیشتری برای برونشیت حاد و برونشیت مزمن هستند.
- مقاومت پایین بدن
امکان دارد که مقاومت پایین بدن ناشی از یک بیماری حاد دیگر مانند سرماخوردگی یا یک بیماری مزمن باشد که سیستم ایمنی را به خطر می‌اندازد. بزرگسالان مسن، نوزادان و کودکان خردسال آسیب‌پذیری بیشتری در برابر عفونت‌ها دارند.
- قرار گرفتن در معرض عوامل تحریک‌کننده در محل کار یا زندگی
خطر ابتلا به نایژه آماس در افرادی که در اطراف آن‌ها محرک‌هایی برای ریه وجود دارد بیشتر است. از این مواد می‌توانیم غلات، منسوجات، گرد و غبار و بخار مواد شیمیایی را نام ببریم.
- رفلاکس معده
حملات مکرر سوزش سر دل شدید می‌تواند گلوی بیمار را تحریک و او را مستعد ابتلا به برونشیت کند.
بیشتر بخوانید: تعریق شبانه در فصول مختلف زنگ خطری برای حضور بیماری‌های دیگر
علائم برونشیت چیست؟
برای برونشیت حاد یا برونشیت مزمن، علائم و نشانه‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- سرفه کردن
- تولید مخاط (خلط) که می‌تواند به رنگ شفاف، سفید، خاکستری متمایل به زرد یا سبز باشد (به ندرت ممکن است رگههای خونی روی آن ایجاد شوند)
- خستگی
- تنگی نفس
- تب و لرز خفیف
- ناراحتی قفسه سینه
افرادی که برونشیت حاد دارند، ممکن است علائم سرماخوردگی مانند سردرد خفیف یا بدن درد داشته باشند. این علائم می‌توانند در یک هفته خوب شوند، در صورتی که سرفه‌های آزاردهنده چندین هفته ادامه می‌یابند.
برونشیت مزمن به عنوان سرفه‌های مولد تعریف می‌شود که حداقل سه ماه طول می‌کشد و حملات مکرر آن حداقل برای دو سال متوالی رخ می‌دهند.
احتمالا افرادی که نایژه آماس مزمن دارند دوره‌هایی را تجربه می‌کنند که سرفه و سایر علائم آن‌ها بدتر می‌شود. امکان دارد که در این مواقع یک عفونت حاد در بالای برونشیت مزمن ایجاد شده باشد.
بیشتر بخوانید: ۱۲ درمان خانگی زخم دهان و رهایی از دردهای آزار دهنده
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت بروز سرفه‌هایی با علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:
- سرفه‌ها بیش از سه هفته طول بکشند
- سرفه‌ها از خوابیدن بیمار جلوگیری کنند
- سرفه همراه با تب بالای 38 درجه سانتی‌گراد ایجاد شوند
- تولید مخاط بد رنگ
- بودن خون در سرفه یا مخاط
- سرفه همراه با خس خس سینه یا تنگی نفس
بیشتر بخوانید: هپاتیت ب و مرگ خاموش
نحوه تشخیص برونشیت
در چند روز اول بیماری، تشخیص علائم و نشانه‌های نایژه آماس از سرماخوردگی دشوار است. در طول معاینه فیزیکی، پزشک از گوشی پزشکی برای گوش دادن به صدای ریه‌های بیمار در حین تنفس استفاده می‌کند.
در بعضی موارد پزشک ممکن است آزمایش‌های زیر را پیشنهاد کند:
- اشعه ایکس از قفسه سینه
رادیوگرافی قفسه سینه می‌تواند به تشخیص ذات‌الریه یا بیماری‌های دیگری که باعث سرفه بیمار می‌شوند کمک کند. این کار برای افرادی که سیگاری هستند یا بوده‌اند بسیار مهم و مفید است.
- آزمایشات خلط
خلط مخاطی است که از ریه‌ها هنگام سرفه خارج می‌شود. آزمایش روی این ماده می‌تواند به تشخیص بیماری و تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها کمک کند. در مواردی خلط را برای علائم آلرژی آزمایش می‌کنند.
- تست عملکرد ریوی
در طول آزمایش عملکرد ریوی به بیمار وسیله‌ای به نام اسپیرومتر داده می‌شود که باید در آن نفس بکشد. این وسیله میزان هوای قابل تحمل ریه‌ها را اندازه‌گیری می‌کند و نشان می‌دهد که بیمار با چه سرعتی می‌تواند هوا را از ریه‌های خود خارج کند. این آزمایش علائم آسم یا آمفیزم را بررسی می‌کند.
آمفیزم به معنای نابودی و تخریب بافت پارانشیمی ریوی بوده که منجر به از بین رفتن ویژگی ارتجاعی ریه‌ها و همچنین نابودی دیواره‌های کیسه‌های هوایی ریه می‌شود. این شرایط یکی از علائم اصلی بیماری مزمن انسداد ریه (COPD) است.
بیشتر بخوانید: سرخک| علائم، عوارض و راه‌های پیشگیری از آن را بشناسید
آیا می‌توان از ابتلا به برونشیت پیشگیری کرد؟
برای کاهش خطر نایژه آماس، نکات زیر را دنبال کنید:
- از دود سیگار اجتناب کنید
ترک سیگار یا دوری از افراد در هنگام سیگار کشیدن می‌تواند از ابتلا به نایژه آماس و التهاب ریه جلوگیری کند.
- واکسن آنفولانزا بزنید
بسیاری از موارد حاد برونشیت ناشی از آنفولانزا و سرماخوردگی هستند. دریافت سالانه واکسن آنفولانزا می‌تواند بدن را در برابر ویروس‌ها مقاوم و از ابتلا به برونشیت ریه جلوگیری کند. همچنین در مواردی استفاده از واکسن‌هایی که بدن را در برابر بعضی از انواع ذات‌الریه واکسینه می‌کنند توصیه می‌شود.
- شستشوی دست‌ها به صورت مرتب
برای کاهش خطر ابتلا به عفونت‌های ویروسی، دست‌های خود را به طور مکرر بشویید و از ضدعفونی‌کننده‌های حاوی الکل استفاده کنید
- از ماسک استفاده کنید
افرادی که مبتلا به بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) هستند، در صورت قرارگیری در معرض گرد و غبار، بخار مواد شیمیایی و در میان جمعیت باید از ماسک استفاده کنند. این کار باعث جلوگیری از عود کردن علائم بیماری آن‌ها می‌شود.
بیشتر بخوانید: انواع هپاتیت A تا E و بهترین روش‌های پیشگیری از ابتلا
آیا برونشیت مزمن قابل درمان است ؟ برونشیت حاد چطور؟
در اکثر موارد برونشیت حاد بدون درمان، معمولا در عرض چند هفته بهبود می‌یابند. در ادامه روش‌های مختلف درمان نایژه آماس حاد و مزمن را معرفی خواهیم کرد:
بیشتر بخوانید: آنفلوانزا، ویروس روزهای سرد
داروهای مورد نیاز برای درمان برونشیت حاد
از آنجایی که بیشتر موارد نایژه آماس ناشی از عفونت‌های ویروسی است، آنتی‌بیوتیک‌ها نمی‌توانند برای درمان موثر باشند. با این حال اگر پزشک مشکوک به عفونت باکتریایی باشد، ممکن است آنتی‌بیوتیک‌های خاصی را تجویز کند.
امکان دارد که در بعضی شرایط پزشکان داروهای دیگری را توصیه کنند، از این داروها می‌توانیم موارد زیر را نام ببریم:
- داروی سرفه
اگر سرفه کردن باعث بی‌خوابی یا از خواب بیدار شدن بیمار شود، پزشک داروهایی را برای رفع و کمتر شدن سرفه‌ها تجویز می‌کند.
- سایر داروها
اگر بیمار آلرژی، آسم یا بیماری انسداد مزمن ریه (COPD) داشته باشد، پزشک برای کاهش التهاب و باز کردن مجاری باریک در ریه‌ها، یک دستگاه استنشاقی و سایر داروها را توصیه می‌کند.
داروهایی به نام برونکودیلاتورها و استروئیدها راه‌های هوایی ریه‌ها را باز می‌کنند و به صورت استنشاقی یا قرص تجویز می‌شوند. همچنین داروهای موکولیتیک، مخاط ریه‌ها را رقیق کرده و سرفه را آسان‌تر می‌کنند.
بیشتر بخوانید: عفونت ادراری | چگونه به این عفونت مبتلا نشویم؟
درمان برونشیت مزمن
اگر بیمار برونشیت مزمن داشته باشد، ممکن است پزشک توان‌بخشی ریوی را برای او تجویز کند. توان‌بخشی ریوی یک برنامه تنفسی است که در آن درمان‌گر به بیمار آموزش می‌دهد که چگونه راحت‌تر نفس بکشد و توانایی خود را برای ورزش افزایش دهد.
بیشتر بخوانید: تب مالت، به اندازه یک لیوان شیر غیر پاستوریزه نزدیک است
شیوه زندگی و درمان خانگی برونشیت
انجام اقدامات زیر می‌توانند به افرادی که نایژه آماس دارند کمک کنند:
- از موادی که باعث تحریک ریه می‌شوند، دوری کنید
این مواد شامل سیگار، گرد و غبار، بخار مواد شیمیایی، آلودگی هوا و حتی بوهای تند می‌شوند.
- استفاده از ماسک در شرایط غیرقابل اجتناب
در مواردی که نمی‌توانید از مواد تحریک‌کننده ریه دوری کنید، از ماسک پزشکی یا فیلتردار استفاده کنید.
- استفاده از مرطوب‌کننده‌های هوا
هوای گرم و مرطوب به تسکین سرفه و شل شدن مخاط در مجاری تنفسی کمک می‌کند؛ اما حتما دستگاه رطوبت‌ساز را طبق توصیه‌های سازنده تمیز کنید تا از رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها در ظرف آب آن جلوگیری کنید.
- مصرف شربت عسل و آب لیمو
برای تهیه این شربت مقداری عسل و آب لیمو را در آب ولرم رو به گرم مخلوط کرده و میل کنید (مصرف این شربت صبح‌ها پیشنهاد می‌شود)
- داشتن یک رژیم غذایی سالم
- ورزش منظم با شدت متوسط
بیشتر بخوانید: سل، یک بیماری شایع که اگر درمان نشود می‌تواند مرگبار باشد
برونشیت ریه خطرناک است؟ عوارض آن چیست؟
اگرچه یک دوره نایژه آماس معمولا جای نگرانی ندارد، اما در برخی افراد می‌تواند منجر به ذات الریه یا پنومونی شود. این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که عفونت به داخل ریه‌ها گسترش می‌یابد و باعث می‌شود که کیسه‌های هوای کوچک درون ریه‌ها از مایع پر شوند. از هر 20 مورد برونشیت 1 مورد منجر به ذات‌الریه خواهد شد.
افرادی که در معرض خطر ابتلا به پنومونی هستند، عبارتند از:
- افراد مسن
- افرادی که سیگار می‌کشند
- افراد مبتلا به بیماری‌های دیگر مانند بیماری قلبی، کبدی یا کلیوی هستند
- بیمارانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند
پنومونی خفیف معمولا با آنتی‌بیوتیک در خانه قابل درمان است، اما موارد شدیدتر آن نیاز به بستری در بیمارستان دارند. همچنین باید توجه داشت که حملات مکرر برونشیت می‌تواند به معنی ابتلا به بیماری مزمن انسداد ریه (COPD) شود.
بیشتر بخوانید: کبد| انواع بیماری کبد| علت تا درمان
خلاصه
برونشیت، عفونت دیواره راه‌های هوایی اصلی ریه‌ها (نایژه‌ها) است که باعث تحریک و ملتهب شدن آن‌ها می‌شود. راه‌های هوایی اصلی در دو طرف نای منشعب می‌شوند وسپس به راه‌های هوایی کوچک‌تر و کوچک‌تری داخل ریه‌ها به نام برونش (برونشیول) منتهی خواهند شد.
در بیشتر موارد نایژه آماس زمانی اتفاق می‌افتد که عفونتی مجاری تنفسی را تحریک و ملتهب کند و باعث تولید مخاط بیش از حد معمول شود. در این حالت بدن با نشان دادن عکس‌العمل خود که سرفه است، می‌خواهد مخاط اضافی را از ریه‌ها خارج کند.
برونشیت به دو صورت حاد و مزمن ایجاد می‌شود که نمونه‌های حاد بعد از چند هفته بهبود می‌یابند؛ اما برونشیت مزمن می‌تواند چندین ماه ادامه داشته باشد و حتی تبدیل به بیماری‌های مزن دیگری مانند انسداد مزمن ریه یا ذات‌الریه شود.
این بیماری معمولا در اثر یک سرماخوردگی یا آنفولانزا ایجاد می‌شود و در افراد سیگاری یا اشخاصی که به دلیل شغل خود در معرض گرد و غبار، بخاری مواد شیمیایی یا منسوجات هستند بیشتر شایع است.
از راه‌های درمان نایژه آماس می‌توانیم به مصرف داروهای سرفه، داروهای ضدآلرژی برای کاهش التهاب و باز کردن مجاری باریک در ریه‌ها اشاره کنیم. همچنین برای درمان برونشیت مزمن پزشکان دوره‌های توان‌بخشی ریوی را توصیه می‌کنند.
سپاس که تا انتهای مقاله برونشیت از مجله پزشکی سیوطب با ما همراه بودید. در صورتی که سؤال، پیشنهاد یا انتقادی داشتید با ما در ارتباط باشید.