علائم غلظت خون زمانی آشکار می‌شود که تعداد گلبول‌های قرمز در جریان خون بیشتر از حد طبیعی باشد. گلبول‌های قرمز همراه با گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها اجزای اصلی خون هستند. گلبول‌های قرمز به حمل اکسیژن در سراسر بدن کمک می‌کنند. وقتی تعداد گلبول‌های قرمز خون بالا باشد، می‌تواند هشداری برای وجود یک بیماری زمینه‌ای باشد.
پزشکان تعداد گلبول‌های قرمز را اندازه‌گیری می‌کنند تا شرایط فرد را بررسی و در مورد سلامت او اطلاعات بیشتری بدست آورند. میزان طبیعی گلبول‌های قرمز که به بروز علائم غلظت خون منتهی نمی‌شود عباتند از:
- برای افرادی که در بدو تولد مرد هستند، 4.7 میلیون تا 6.1 میلیون گلبول قرمز در هر میکرولیتر خون.
- برای افرادی که در بدو تولد زن تعیین شده‌اند، 4.2 تا 5.4 میلیون گلبول قرمز در هر میکرولیتر خون.
- برای کودکان 4.0 تا 5.5 میلیون گلبول قرمز در هر میکرولیتر خون.
این مقاله از مجله سلامت سیوطب به بررسی علائم غلظت خون بالا می‌پردازد. همچنین این نوشتار با هدف شناسایی علل افزایش گلبول‌های قرمز و درمان علائم غلظت خون ارائه می‌گردد.
علائم غلظت خون، 11 نشانه‌ای که خبر از وجود بیماری می‌دهد
همه افراد مبتلا به پلی سیتمی یا غلظت خون علائمی ندارند، اما بسیاری از آن‌ها این علائم را دارند. علائم غلظت خون مداوم یا پلی سیتمی عبارتند از:
- سردرد
- تاری دید
- پوست قرمز به ویژه در صورت، دست‌ها و پاها
- خستگی
- فشار خون بالا
- سرگیجه
- ناراحتی در شکم
- گیجی
- مشکلات خونریزی مانند خونریزی بینی و کبودی
- نقرس که می‌تواند باعث درد مفاصل، سفتی و تورم شود
- خارش پوست به خصوص بعد از حمام یا دوش گرفتن
بیشتر بخوانید: درمان سریع کم خونی؛ هفت برنامه غذایی برای خون‌رسانی به بدن
آیا غلظت خون خطرناک است؟ چه زمانی باید به دنبال مشاوره فوری پزشکی بود
غلظت خون یا پلی سیتمی می‌تواند باعث لخته شـدن خون شود. خطراتی که امکان دارد با غلظت خون همراه باشد عبارتند از:
- آمبولی ریه: انسداد در رگ خونی که خون را از قلب به ریه‌ها می‌برد.
- ترومبوز ورید عمقی (DVT): از علائم غلظت خون در پاها است. انسدادی که در رگ‌های خونی پا ایجاد می‌شود قبل از اینکه به جای دیگری در بدن حرکت کند.
بیشتر بخوانید: آمبولی ریه و ۵ روش درمانی
علائم آمبولی ریه که باید برای درمان آن فورا به پزشک مراجعه کرد
- درد، تورم، قرمزی و حساسیت در یکی از پاها
- درد شدید در ناحیه آسیب‌دیده
- گرم شدن پوست در ناحیه لخته
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه یا بالای کمر
- سرفه کردن خون
- احساس سبکی سر یا سرگیجه
- غش کردن
- افزایش حمله قلبی و سکته
بیشتر بخوانید: سرطان ریه، یک بیماری خاموش اما خطرناک با ۵ راه تشخیص
چه چیزی باعث ایجاد علائم غلظت خون و درد مفاصل می‌شود؟
پلی سیتمی را می‌توان با توجه به علت زمینه‌ای به چند نوع مختلف تقسیم کرد. در برخی موارد، علت زمینه‌ای قابل شناسایی نیست. در ادامه چهار پلی سیتمی و علل ایجاد آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم
1.پلی سیتمی یا غلظت خون ظاهری
در پلی سیتمی ظاهری تعداد گلبول‌های قرمز طبیعی است. اما مقدار مایعی به نام پلاسما در خون کاهش می‌یابد و این باعث بروز علائم غلظت خون خواهد شد. درمان غلظت خون با اب راه مقابله با پلی سیتمی ظاهری است.
پلی سیتمی ظاهری اغلب به دلیل اضافه وزن، سیگار کشـیدن، مصرف الکل زیاد یا مصرف داروهایی از جمله دیورتیک‌ها شکل می‌گیرد. دیورتیک‌ها قرص‌های فشار خون بالا هستند که باعث ادرار بیشتر خواهند شد.
اگر علت زمینه‌ای شناسایی و مدیریت شود، پلی سیتمی ظاهری امکان بهبودی دارد. مثلا ترک سیگار یا کاهش مصرف الکل ممکن است کمک کننده باشد.
بیشتر بخوانید: آب آوردن ریه، علائم، درمان و خطرات ناشی از ادم ریه
2. غلظت خون یا پلی سیتمی نسبی
این نوع شبیه پلی سیتمی ظاهری و امکان دارد در نتیجه کم آبی رخ دهد. طبیبان تجربی برای درمان پلی سیتمی نسبی و رفع علائم غلظت خون در طب اسلامی مصرف بیشتر آب و مایعات را توصیه می‌کنند.
بیشتر بخوانید: ۱۰ درمان خانگی فشار خون پایین؛ علائم، علل، تشخیص و داروهای درمانی هیپوتانسیون
3. غلظت خون یا پلی سیتمی مطلق
پلی سیتمی مطلق یعنی بدن تعداد زیادی گلبول قرمز تولید می‌کند و شامل دو نوع اصلی است:
- پلی سیتمی اولیه: مشکلی در سلول‌های تولیدشده توسط مغز استخوان که تبدیل به گلبول‌های قرمز خون می‌شوند وجود دارد. شایع‌ترین نوع آن با نام پلی سیتمی ورا (PV) شناخته می‌شود.
- پلی سیتمی ثانویه: تعداد زیادی گلبول قرمز خون که در نتیجه یک بیماری زمینه‌ای تولید می‌شود.
بیشتر بخوانید: خونریزی در بارداری؛ دلایلی که هرگز فکرش را نمیکنید!
4. پلی سیتمی ورا (PV) غلظت خونی که منشا آن در مغز استخوان است
PV نادر است. معمولا به دلیل تغییر در ژن ایجاد و باعث می‌شود سلول‌های مغز استخوان تعداد زیادی گلبول قرمز تولید کنند.
سلول‌های مغز استخوان آسیب‌دیده می‌توانند به سلول‌های دیگر موجود در خون تبدیل شوند. به این معنی که افراد مبتلا به PV ممکن است تعداد پلاکت‌ها و گلبول‌های سفید خون، به طور غیرعادی بالایی داشته باشند.
PV ناشی از یک تغییر ژنتیکی و معمولا ارثی نیست. بیشتر علائم غلظت خون پلی سیتمی ورا در مراحل زندگی ایجاد می‌شوند. میانگین سنی در هنگام تشخیص 60 سال است.
بیشتر بخوانید: ۷ علت خون در مدفوع؛ چه زمانی خون در مدفوع خطرناک است؟
5. غلظت خون یا پلی سیتمی ثانویه
یک بیماری زمینه‌ای باعث می‌شود اریتروپویتین بیشتری تولید شود. این هورمونی است که توسط کلیه‌ها ترشح و سلول‌های مغز استخوان را برای تولید گلبول‌های قرمز تحریک می‌کند. شرایط بهداشتی که می‌توانند باعث پلی سیتمی ثانویه شوند عبارتند از:
بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) و آپنه خواب: این‌ها می‌توانند باعث افزایش اریتروپویتین شوند، به دلیل اینکه اکسیژن کافی به بافت‌های بدن نمی‌رسد.
مشکل در کلیه‌ها: مانند تومور کلیه یا تنگ شدن شریآن‌های خون رسانی به کلیه‌ها
بیشتر بخوانید: خونریزی زیر پوستی؛ پدیده‌ای که ممکن است با آن مواجه شوید و روش‌های جلوگیری از آن
درمان‌‌های اصلی غلظت خون که دانستن آن مهم است
هدف درمان غلظت خون در افراد سیگاری، پیشگیری از علائم و عوارض غلظت خون در مردان و زنان و درمان هر گونه علت زمینه‌ای است.
1.درمان سریع غلظت خون با روش ونیزشن یا از بین بردن خون
ونیزاسیون ساده‌ترین و سریع‌ترین راه برای کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون است. در صورت داشتن PV، سابقه لخته شدن خون یا علائمی‌که نشان می‌دهد خون شما بیش از حد غلیظ است، امکان دارد توصیه شود. ونیزشن شامل برداشتن حدود نیم لیتر خون در یک زمان به روشی مشابه اهدای خون است.
هر چند وقت یکبار به این مورد نیاز است و برای هر فرد متفاوت است. در ابتدا، ممکن است هر هفته به درمان نیاز داشته باشید. اما هنگامی‌که پلی سیتمی تحت کنترل قرار گرفت، ممکن است هر 6 تا 12 هفته یا کمتر به آن نیاز داشته باشید.
2. برای غلظت خون چه بخوریم؛ دارویی که برای کاهش گلبول‌های قرمز مفید است
در موارد PV، ممکن است دارویی برای کاهش سرعت تولید گلبول‌های قرمز تجویز شود. داروهای مختلفی برای رفع علائم غلظت خون در دسترس هستند. پزشک هنگام انتخاب مناسب‌ترین دارو برای درمان علائم غلظت خون در زنان و مردان، سن و سلامت، پاسخ به رگ‌گیری و تعداد گلبول‌های قرمز را در نظر می‌گیرد.
داروهایی که برای رفع علائم غلظت خون تجویز می‌شود عبارتند از:
- هیدروکسی کاربامید: این دارو هر روز صبح به صورت قرص مصرف می‌شود و به طور کلی به خوبی تحمل می‌شود. اما اگر باردار هستید یا در تلاش برای باردار شدن هستید، نباید آن را مصرف کرد.
- اینترفرون: با شناسایی علائم غلظت خون در آزمایش این دارو از طریق تزریق به شکم یا ران یک تا سه بار در هفته تجویز می‌گردد. اینترفرون این مزیت را دارد که می‌توان آن را در دوران بارداری مصرف کرد. اما امکان دارد عوارض جانبی ناخوشایندی مانند ریزش مو و علائم آنفولانزا ایجاد کند.
3. تغییرات سبک زندگی که به درمان علائم غلظت خون کمک می‌کند
ایجاد تغییرات در شیوه زندگی می‌تواند خطر لخته شدگی خون را برای افراد مبتلا به انواع پلی سیتمی‌کاهش دهد. ابتلا به پلی سیتمی یعنی فرد در معرض خطر بالای لخته شدگی خون قرار دارد. اضافه وزن یا سیگار کشـیدن تنها این خطر را افزایش می‌دهد.
چشم اندازی کلی درباره پلی سیتمی یا علائم غلظت خون
کنترل علائم غلضت خون یا پلی سیتمی تا حد زیادی به علت زمینه‌ای بستگی دارد. بسیاری از موارد خفیف و عوارض دیگری به همراه ندارند. برخی موارد به ویژه موارد PV می‌تواند جدی‌تر باشد و نیاز به درمان طولانی مدت داشته باشد.
اگر به خوبی کنترل شود، پلی سیتمی نباید امید به زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد و باید یک زندگی عادی داشته باشد. افراد مبتلا به PV می‌توانند به دلیل افزایش خطر مشکلاتی مانند حملات قلبی و سکته، امید به زندگی کمتر از حد معمولی دارند.
PV همچنین گاهی اوقات می‌تواند باعث ایجاد اسکار در مغز استخوان (میلوفیبروز) شود که در نهایت می‌تواند منجر به سلول‌های خونی بسیار کمی شود. در برخی موارد نادر عدم درمان غلظت خون، می‌تواند به نوعی سرطان به نام لوسمی میلوئید حاد (AML) تبدیل شود.
سوالات متداول
1.وقتی تعداد گلبول‌های قرمز خون بالاست چه معنایی دارد؟
اگر تعداد گلبول‌های قرمز خون بالا باشد، به چیزی به نام اریتروسیتوز مبتلا هستید. این باعث می‌شود خون غلیظ‌تر از حالت عادی باشد، و می‌تواند خطر لخته شدن خون را افزایش دهد.
2. تعداد گلبول‌های قرمز خون بالا در حالت طبیعی چقدر است؟
به طور کلی تعداد گلبول‌های قرمز خون بالای 6.1 میلیون گلبول قرمز برای مردان، 5.4 میلیون برای زنان و 5.5 برای کودکان است.
3. چگونه می‌توان تشخیص داد که تعداد گلبول‌های قرمز خون بالاست؟
تعدادی آزمایش برای تعیین تعداد گلبول‌های قرمز خون انجام می‌گیرد. این آزمایشات موارد زیر را در بر می‌گیرد:
- شمارش گلبول قرمز (RBC)
- آزمایش هموگلوبین
- آزمایش هماتوکریت
- شمارش کامل خون (CBC)