درمان خارش دهان با روش‌های پزشکی و خانگی
درمان خارش دهان بستگی به علت ایجاد آن دارد. خارش در قسمت دهان به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد که از آن‌ها می‌توانیم به سندروم آلرژی دهان، آلرژی به مواد غذایی و داروها، آنافیلاکسی، عفونت قارچی و ویروسی اشاره کنیم.
آنافیلاکسی (Anaphylaxis) یک واکنش آلرژیک تهدیدکننده زندگی و یک حالت اورژانسی پزشکی است.
درمان خارش دهان برای هر کدام از علت‌های گفته شده متفاوت خواهد بود. به عنوان مثال برای درمان خارش دهان به دلیل مواد غذایی، کافی است که بیمار آن ماده غذایی را از رژیم غذایی خود حذف کرده و برای درمان علائم ایجاد شده آنتی هیستامین مصرف کند.
در صورتی که برای درمان خارش دهان به دلیل آنافیلاکسی باید به بیمار سریعا اپی نفرین تزریق شود و تحت مراقبت‌های پزشکی قرار بگیرد.
در این مقاله ما به بررسی علت‌ها، علائم و درمان خارش دهان می‌پردازیم، ما را همراهی کنید.
بیشتر بخوانید: علت خروپف؛ عارضه‌ای پرسروصدا با درمان‌های ناموفق
علت خارش لب، زبان، سقف دهان و گلو چیست؟
لازم به ذکر است که خارش دهان، لب‌ها و گلو بیشتر در اثر حساسیت غذایی ایجاد می‌شود. در این شرایط سیستم دفاعی بدن پروتئین‌های موجود در غذا را مشابه با گرده‌های گیاهان شناسایی می‌کند. بنابراین سیستم ایمنی بدن به همان روشی که نسبت به گرده گل‌ها واکنش نشان می‌دهد، به غذای مصرف شده نیز واکنش نشان خواهد داد.
امکان دارد که میوه‌ها و سبزیجات بسیار رسیده واکنش شدیدتری نسبت به آن‌هایی که کمتر رسیده‌اند ایجاد کنند.
خارش دهان همیشه به معنی حساسیت به مواد غذایی نیست. در بعضی موارد امکان دارد که این خارش به دلیل حساسیت فرد به گرده افشانی گل‌ها و گیاهان باشد. گرده‌های بعضی از درختان و گیاهان وحشی، مانند درختان توس، علف‌ها و ابروسیا حساسیت‌زا هستند.
بیشتر بخوانید :13 درمان خروپف عاملی برای دوری از کشمکش‌های خانوادگی
محرک‌های خارش دهان مرتبط با آلرژی
امکان دارد که بعد از مصرف مواد غذایی در شرایط زیر علائم خارش دهان آغاز شوند:
- هنگام پیک نیک
مصرف بعضی از غذاها در محیطی خارج از خانه که در آنجا گرده‌های گیاهی حساسیت‌زا وجود دارند، باعث بروز آلرژی خواهند شد. این شرایط می‌تواند واکنش‌های آلرژی شدید و ناگهانی ایجاد کند.
ورزش کردن و مصرف غذاهای حساسیت‌زا می‌تواند باعث ایجاد آلرژی شود. این عارضه تقریبا بلافاصله پس از خوردن غذای تهاجمی به وجود می‌آیند.
- نوشیدن الکل
مصرف الکل نیز می‌تواند علائم حساسیت غذایی را تشدید کند.
بیشتر بخوانید: زرد بودن سقف دهان و ۹ علتی که بهتر است بدانید!
غذاهای مرتبط با آلرژی گرده درخت توس
شایع‌ترین آلرژنی که باعث خارش دهان می‌شود، گرده درخت توس است. شخصی که به گرده درخت توس حساسیت دارد، اگر مواد غذایی زیر را بخورد امکان دارد علائم حساسیت و خارش دهان را تجربه کند:
- سیب
- هلو
- گلابی
- آلو
- گیلاس
- کیوی
- هویج
- کرفس
- فندق
- بادام‌ها
بیشتر بخوانید: 9 درمان خانگی خشکی گلو؛ زروستومیا را نابود کنید
غذاهای مرتبط با آلرژی به گرده چمن
مصرف مواد غذایی زیر در شرایطی که بیمار به گرده چمن حساسیت دارد، علائم خارش را بروز یا شدیدتر می‌کنند:
- مرکبات
- هلو
- خربزه
- گوجه فرنگی
- کرفس
غذاهای مرتبط با آلرژی به گرده ابروسیا
مصرف مواد غذایی زیر با حساسیت به گرده ابروسیا مرتبط هستند:
- خربزه
- موز
- خیار
این فهرست شامل توصیه‌های پزشکی نمی‌شوند و امکان دارد به درستی بیانگر آنچه شما تجربه می‌کنید نباشد.
بیشتر بخوانید: وزوز گوش؛ 15 علت صدای زنگی که می‌آید و دیگر نمی‌رود
آنافیلاکسی یکی از علل خارش دهان
در آنافیلاکسی، دو نوع سلول ایمنی «سلول‌ها ماست (mast) و بازوفیل‌ها» به طور ناگهانی فعال می‌شوند. این فعال شدن مواد التهابی متعددی را آزاد می‌کنند که باعث گشاد شدن و نشت رگ‌های خونی خواهد شد.
این پاسخ‌ها همگی باعث ایجاد علائم آنافیلاکسی و خطرات ناشی از آن می‌شوند.
باید اشاره کنیم که پاسخ یا واکنش‌های آلرژیک همیشه خطرناک نیستند. این واکنش‌ها نوعی واکنش سیستم محافظتی بدن بوده که در مقابل عوامل حساسیت‌زا از خود نشان می‌دهد. واکنش بدن به مواد غیر مضر، مانند غذاها یا گرده‌های گیاهان، به حساسیت نوع یک مشهور است.
بیشتر بخوانید :چه عواملی باعث سرفه صبحگاهی می شود؟
تبخال
تاول‌های کوچک کنار هم که در اطراف دهان، روی لب و کناره‌های آن ایجاد می‌شوند، یکی از علت‌های خارش دهان هستند. تبخال به دلیل ویروس هرپس سیمپلکس (ساده) ایجاد می‌شود که یک ویروس به شدت مسری است.
معمولا افرادی که ویروس هرپس را در صورت خود دارند، بعد از تب شدید، ترس و اضطراب تبخال می‌زنند.
عفونت قارچی و برفک دهان
خارش دائمی در دهان می‌تواند نشان‌دهنده یک عفونت قارچی باشد. این عفونت معمولا به دلیل رشد بیش از حد قارچ کاندیدا آلبیکنس (Candida albicans) ایجاد می‌شود. این عفونت نشانه‌ای از ضعف سیستم ایمنی بدن است و می‌تواند علائمی از یک بیماری جدی باشد.
لکه‌های سفید قارچی که در موارد خفیف به برفک دهان معروف هستند، می‌توانند روی زبان، داخل گونه‌ها، روی لوزه‌ها، لثه‌ها و سقف دهان ایجاد شوند.
این نوع برفک‌ها معمولا در نوزادان و کودکان زیاد به وجود می‌آیند؛ زیرا هنوز سیستم ایمنی آن‌ها به طور کامل شکل نگرفته است. همچنین افرادی که سیستم ایمنی ضعفی دارند، معمولا در دهان خود این نوع برفک‌ها را مشاهده خواهند کرد.
بیشتر بخوانید: بهترین راه قطع آبریزش بینی،درمان آبریزش بینی
عفونت ویروسی
نمونه‌های مختلفی از ویروس‌ها می‌توانند علتی برای خارش دهان، گوش و حلق و بینی باشند. ویروس چه از نوع تبخال و چه نمونه‌هایی که روی تمامی بدن تاثیر می‌گذارند، قادر هستند باعث خارش دهان شوند.
توجه داشته باشید که عفونت‌های ویروسی دهان احتمال دارد دستگاه تنفسی فوقانی را نیز تحت تاثیر قرار دهند.
اضطراب و ترس
برخی افراد در هنگام اضطراب شدید و ترس دچار خارش در قسمت دهان می‌شوند. ترس شدید در مواقعی باعث بروز تبخال در اطراف دهان خواهد شد.
بیشتر بخوانید :2 روش آسان بلعیدن قرص و کپسول
چه غذاهایی می‌توانند منجر به خارش دهان شود؟
باید اشاره کنیم که هر غذایی می‌تواند باعث واکنش آلرژیک در افراد مختلف شود و نیاز به درمان خارش دهان را پدید بیاورد. از مواد غذایی که در اکثر افراد حساس، باعث ایجاد آلرژی و خارش می‌شوند می‌توانیم موارد زیر را نام ببریم:
- میوه‌ها و آجیل‌های درختی مانند: سیب، هلو، زردآلو، گیلاس، آلو، گلابی، بادام
- سبزیجات: مانند هویج، کرفس، گشنیز
- مغزها: مانند سویا و کره بادام زمینی
بیشتر بخوانید: خون دماغ یا اپیستاکسی، بررسی علت های خون دماغ
آیا عفونت سینوسی می‌تواند باعث خارش دهان شود؟
معمولا عفونت سینوسی باعث خارش دهان نمی‌شود. عفونت سینوسی می‌تواند باعث درد یا فشار روی سینوس‌های صورت، ایجاد خلط و حتی تخلیه چرک از بینی شود.
توجه داشته باشید که زخم‌‌های موجود در دهان که در حال بهبودی هستند، امکان دارد باعث ایجاد احساس خارش در حین بهبودی شوند.
بیشتر بخوانید :خطرات استفاده از هدفون های بلوتوث و بي سيم
علائم خارش دهان
برخی افراد تصور نمی‌کند که یک خارش ساده در دهان می‌تواند نشان‌دهنده بیماری‌ها و شرایط خطرناک مانند آنافیلاکسی باشد. با این حال باید اشاره کنیم که خارش دهان امکان دارد به دلیل حساسیت به یک ماده غذایی ایجاد شود.
ویژگی‌های رایج خارش دهان
خارش دهان معمولا با علائم زیر همراه است:
- علائم شایع و رایج: احساس عجیب در دهان، خارش و گزگز داخل دهان که لب‌ها، زبان، گلو و سقف دهان را نیز درگیر می‌کند
- تورم لب‌ها، زبان و گلو
- خارش کانال‌های گوش
- طعم غیرعادی در دهان
- بی‌حسی لب
- کهیر
این علائم معمولا بعد از 5 تا 20 دقیقه آشکار می‌شوند. همچنین بیشتر از 5 تا 20 دقیقه نیز طول نمی‌کشند. در صورتی که شخص به یک ماده غذایی آلرژی داشته باشد و از آن مطلع نباشد، باید خیلی سریع آن غذا را از دهان خود خارج کند. این کار باعث کاهش بروز علائم یا حتی متوقف شدن آن‌ها می‌شود.
از علائم آنافیلاکسی می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- ورم
- کهیرهای پوستی شدید و بزرگ
- احساس تنگی و گرفتگی در گلو
- مشکلاتی در تنفس
- گرفتگی صدا
- درد در قسمت شکم
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال
- افت فشار خون
- غش کردن
- سرگیجه
- سریع شدن ضربان قلب
- ایست قلبی در مواد شدید
علائم تبخال:
- خارش در اطراف دهان
- بروز تاول‌های کوچک کنار هم
- قرمزی در ناحیه تاول‌ها
- خارش و سوزن سوزن شدن اطراف لب
علائم عفونت قارچی و برفک:
- خشک شدن دهان
- لکه‌های برجسته دردناک با رنگ سفید یا کرمی
- احساس سوزن یا درد در قسمت لکه‌های سفید
- سرخی اطراف لکه‌ها
- خونریزی لثه‌ها
- ترک خوردگی پوست اطراف لب و گوشه‌های دهان
- ضعیف شدن حس چشایی
علائم آلرژی خفیف:
- آبریزش بینی و چشم
- بثورات پوستی
- کهیر
- خارش خفیف و سوزن سوزن در دهان و قسمت‌هایی از پوست
علائم سندروم آلرژی دهان:
- خارش و سوزن سوزن شدن داخل و اطراف دهان، گلو و زبان
- تورم بافت‌های داخل و خارج دهان
- احساس طعم عجیب در دهان
- خارش کانال‌های گوش
بیشتر بخوانید :علت و درمان سفیدی زبان|درمان لکوپلاکیا در طب سنتی
چه افرادی بیشتر تحت تاثیر آلرژی و خارش دهان قرار می گیرند؟
کودکان خردسال به ندرت تحت تاثیر آلرژی و سندروم آلرژی دهان قرار می‌گیرند و نیازمند درمان خارش دهان نمی‌شوند. سندروم آلرژی دهان معمولا در کودکان بالای 5 سال، نوجوانان، جوانان و بزرگسالان ایجاد خواهد شد. این نوع آلرژی احتمال دارد که ناگهانی بروز داده شود، در حالی که شخص سال‌ها بدون هیچ مشکلی از آن ماده غذایی استفاده کرده است. این نوع آلرژی‌ها می‌توانند با افزایش سن به تدریج بدتر شوند و درمان خارش دهان را طلب کنند.
چه زمانی خارش دهان بیشتر رخ می‌دهد؟
علائم معمولا به سرعت و در عرض چند دقیقه پس از خوردن غذای مشکل‌ساز شروع می‌شوند. در موارد نادرتر، امکان دارد که علائم ساعت‌ها بعد از مصرف یا قرارگیری در معرض ماده آلرژن (ماده آلرژی‌زا) به وجود بیایند.
بیشتر بخوانید :جلوگیری از پوسیدگی دندان | علائم و نشانه ها
آیا خارش دهان جدی است؟
شدت جدی بودن خارش در قسمت دهان و صورت به علت خارش دهان و سایر علائم مرتبط به آن بستگی دارد. از نظر جدی بودن این عارضه به سه دسته زیر تقسیم خواهد شد:
عارضه‌های کمتر جدی: واکنش‌های خفیف معمولا فراتر از سر پیشرفت نمی‌کنند و امکان دارد شامل آبریزش بینی، آبریزش چشم، عطسه و سرفه خشک باشد.
عارضه‌های نسبتا جدی: این نوع عارضه‌ها با واکنش‌های قوی‌تری مانند لکه‌های قرمز، متورم و خارش‌دار به نام کهیر در نقاطی از پوست ظاهر می‌شوند. همچنین امکان دارد که بیماری با ناراحتی معده مانند حالت تهوع، استفراغ و اسهال همراه باشد.
عارضه‌های جدی: این نوع آلرژی‌ها در ابتدا خفیف به نظر می‌رسند؛ اما به سرعت تشدید می‌شوند. این تشدید علائم می‌تواند به سرعت یک حالت اورژانسی و تهدیدکننده زندگی را ایجاد کند.
بیشتر بخوانید: بیماری لثه و کرونا چه ارتباطی باهم دارند؟
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت تجربه موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:
- در صورت بروز یک واکنش برای اولین بار، حتی اگر خفیف به نظر برسد: زیرا امکان دارد این علائم اولین نشانه از حساسیت به مواد غذایی باشند. علائم می‌توانند در مصرف بعدی از همان غذا بسیار شدیدتر ایجاد شوند
- واکنش‌های خفیف؛ اما مداوم: این واکنش‌ها می‌توانند در کیفیت زندگی شخص تداخل ایجاد کنند و رفته رفته شدیدتر شوند
- واکنش به موادی که قبلا حساسیت ایجاد نمی‌کردند: این شرایط می‌تواند بیانگر شروع یک دوره حساسیت یا بیماری سندروم آلرژی دهان باشد
درمان خارش دهان، لب‌ها، زبان و گلو
همان‌طور که گفته شد، نوع درمان خارش دهان به علت آن بستگی دارد. در بیشتر مواد حذف عامل آلرژی‌زا باعث جلوگیری یا کاهش علائم آلرژی خواهد شد.
اما در مواردی که حذف ماده آلرژن ممکن نیست، پزشکان داروهای آنتی هیستامین را برای درمان خارش دهان تجویز می‌کنند. در ادامه با روش‌های درمان خارش دهان منطبق بر دلایل مختلف آشنا خواهیم شد:
درمان خارش دهان به دلیل آنافیلاکس
اکثر افرادی که آنافیلاکسی را قبلا تجربه کرده‌اند، همراه خود یک آمپول خودکار اپی نفرین دارند. این آمپول باعث کاهش علائم آنافیلاکسی و رفع خطرات آن می‌شود. توجه داشته باشید که با تزریق این آمپول، بیمار هنوز به مراقبت‌های پزشکی نیاز دارد.
اگر علائمی از واکنش شدید آلرژیک آنافیلاکسی دارید، فورا با اورژانس (تلفن 115) تماس بگیرید.
درمان تبخال
دوره تبخال 10 تا 14 روزه است. در این دوران پزشکان برای افرادی که به صورت مستمر تبخال می‌زنند داروهای خاصی را تجویز می‌کنند. داروها به کوتاه‌تر شدن دوره بهبودی تبخال کمک می‌کنند. از این داروها می‌توانیم موارد زیر را نام ببریم:
- پنسیکلوویر (دناویر)
- آسیکلوویر (زویراکس)
- فامسیکلوویر (فامویر)
- والاسیکلوویر (والترکس)
بیشتر بخوانید :علت لکه های سياه دندان
درمان عفونت قارچی دهان
درمان خارش دهان به دلیل عفونت قارچی به نوع قارچ، شدت بیماری و سطح سلامتی بیمار بستگی دارد. از روش‌های درمانی این نوع بیماری می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- تمیز نگه داشتن دهان و دندان
- تمیز کردن پروتزهای متحرک دهان
- مصرف غذاهای حاوی پروبیوتیک
- مصرف داروهای ضد قارچ مانند نیستاتین
- تمیز کردن دهان نوزاد با پارچه تمیز و مرطوب بعد از شیر خوردن آن
توجه داشته باشید که نمونه‌های خفیف عفونت قارچی به دلیل ضعف سیستم ایمنی ایجاد می‌شوند. پیشنهاد می‌شود بعد از درمان این عفونت‌ها، سیستم ایمنی بدن خود را تقویت کنید.
درمان خارش دهان به دلیل عفونت‌های ویروسی
بعضی از ویروسی‌ها یک دوره بیماری و درمان دارند که باید آن را طی کنند. این در حالی است که ویروس‌هایی مانند آنفولانزا و تعدادی دیگر از ویروس‌ها به داروهای ضد ویروسی نیاز دارند.
در کنار مصرف داروهای ضد ویروسی، استراحت کافی، مصرف آب زیاد و غذاهای مقوی به بیماران توصیه می‌شود.
بیشتر بخوانید: شوری دهان؛ درمان شوری دهان و بررسی عوارض شوری دهان
درمان خارش دهان با روش‌های خانگی
برای علائم خفیف یا گاه به گاه خارش دهان، می‌توان از روش‌های زیر برای جلوگیری یا درمان خارش دهان استفاده کرد:
- اجتناب از غذاهایی که به نظر می‌رسد باعث واکنش آلرژیک می‌شوند
- مصرف میوه‌های تازه و کندن پوست آن‌ها برای جلوگیری از علائم آلرژی
- مصرف بعضی از میوه‌ها و سبزیجات حساسیت‌زا به صورت پخته شده
این کار معمولا پروتئین‌های موجود در سبزیجات و میوه‌هایی که باعث حساسیت می‌شوند را تغییر می‌دهد تا دیگر حساسیت ایجاد نکنند.
خلاصه
روش‌های درمان خارش دهان بسیار متنوع است؛ زیرا هر علتی یک درمان مخصوص به خود را نیاز دارد. به عنوان مثال برای درمان تبخال از داروهای پنسیکلوویر و آسیکلوویر استفاده می‌کنند. در صورتی که برای آلرژی‌های خفیف از آنتی هیستامین استفاده خواهد شد.
درمان خارش دهان علاوه بر نوع علت آن به شدت علائم ایجاد شده، سلامتی عمومی بیمار، سن و تشخیص پزشک بستگی دارد. در بیشتر موارد افرادی که عوامل آلرژن خود را می‌شناسند از مصرف آن ماده غذایی یا قرارگیری در معرض ماده آلرژی‌زا خودداری می‌کنند.
درمان خارش دهان می‌تواند از بروز علائم شدیدتر و جدی‌تر جلوگیری کند؛ زیرا در بعضی شرایط علائم خفیف می‌توانند به علائم شدید و خطرناک تبدیل شوند. سپاس که تا انتهای این مقاله ما را همراهی کردید. ما مشتاق ارتباط با همراهان خود و پاسخگوی سوالات شما هستیم.