8علت خارش دهان چیست؟ آیا هر خارشی باعث آنافیلاکسی می‌شود؟
علت خارش دهان می‌تواند ناشی از عفونت‌های ویروسی یا قارچی و همچنین حساسیت به غذا، گرده گل، لاتکس، داروها و مواد دیگر باشد. خارش دهان یک علامت شایع و هرچند گاهی نگران‌کننده است که بسیاری از افراد آن را تجربه می‌کنند.
اگر علت خارش دهان ناشی از آلرژی باشد، اغلب به آن سندروم آلرژی دهانی می‌گویند. در بعضی موارد علت خارش دهان یک مشکل یا عارضه خفیف است، در حالی که در بعضی شرایط دیگر می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد.
در این مقاله از سیوطب به بررسی علت خارش دهان، علائم و درمان آن می‌پردازیم، با ما همراه باشید.
علت خارش دهان
دلایل مختلفی برای خارش دهان وجود دارد. بعضی از این موارد عبارتند از:
آلرژی
بعضی افراد به دلیل حساسیت به نوع خاصی از مواد غذایی یا گرده افشانی گل‌ها دچار آلرژی می‌شوند. این باعث آلرژی و علت خارش دهان خواهد شد.
در چنین شرایطی این احتمال وجود دارد که بیمار به سندروم آلرژی دهانی مبتلا شده باشد. سندروم آلرژی دهان یک نوع بیماری است که معمولا در سال‌های نوجوانی و بزرگسالی شروع می‌شود.
سندروم آلرژی دهان حتی می‌تواند زمانی رخ دهد که بعد از سال‌ها مصرف بدون مشکل یک غذا به یکباره به آن حساسیت پیدا کنید.
تصور می‌شود که سندروم آلرژی دهان زمانی که پروتئین‌های موجود در غذاهای خاصی مشابه با پروتئین‌های آلرژی‌زا عمل کنند، رخ می‌دهد. این پروتئین‌های شبیه به پروتئین‌های آلرژی‌زا موجود در انواع خاصی از گرده‌ها مانند علف‌ها، توس یا ابروسیا شناسایی می‌شوند.
برخی از افرادی که آلرژی فصلی دارند ممکن است پس از خوردن برخی سبزیجات خام، آجیل، میوه‌های پخته نشده یا ادویه‌جات سندروم آلرژی دهانی را تجربه کنند. این نوع واکنش متقاطع نامیده می‌شود. در این موارد، سیستم ایمنی بدن شباهت‌هایی را بین گرده و پروتئین‌های غذا تشخیص می‌دهد.
بیشتر بخوانید: علت خروپف؛ عارضه‌ای پرسروصدا با درمان‌های ناموفق
یک مورد از علت خارش دهان، تبخال است
تبخال یا تاول‌های تب، زخم‌هایی هستند که در اطراف و بیرون دهان، معمولا روی لب یا اطراف آن ایجاد می‌شوند. تبخال توسط ویروس هرپس سیمپلکس ایجاد خواهد شد و به شدت مسری است. تبخال معمولا کوچک بوده؛ اما امکان دارد چندین مورد آن در کنار هم قرار بگیرند.
آنافیلاکسی
آنافیلاکسی (Anaphylaxis) یک واکنش آلرژیک تهدیدکننده زندگی و یک حالت اورژانسی پزشکی است. این آلرژی شدید نیاز به مراقبت‌های فوری پزشکی دارد. اگر شخصی در معرض یک آلرژن (ماده آلرژی‌زا) قرار گرفته باشد، واکنش آنافیلاکتیک می‌تواند با خارش، سوزن سوزن شدن یا تورم در دهان شروع شود.
علت شایع آنافیلاکسی آلرژی به موارد زیر است:
- زهر زنبورها یا سایر حشرات
- بعضی از داروها
- بعضی از خوراکی‌ها
- مواد تشکیل شده از لاتکس
بیشتر بخوانید: 13 درمان خروپف عاملی برای دوری از کشمکش‌های خانوادگی
عفونت قارچی
اگر شخصی به طور منظم در دهان خود خارش احساس کند، امکان دارد که یک عفونت قارچی در دهان آن ایجاد شده باشد. علت خارش دهان به دلیل عفونت قارچی، ناشی از رشد بیش از حد کاندیدا آلبیکنس (Candida albicans) در بافت‌های دهان است. لکه‌های قارچی می‌توانند روی زبان، داخل گونه‌ها (در داخل دهان)، روی لوزه‌ها، لثه‌ها یا سقف دهان ایجاد شوند.
برفک دهان
معمولا برفک دهان به عنوان وضعیتی در نظر گرفته می‌شود که روی نوزادان تاثیر می‌گذارد. با این حال، اساسا برفک همان عفونت قارچی است. این نوع عفونت زمانی بیشتر ایجاد می‌شود که سیستم ایمنی بدن ضعیف شده باشد.
عفونت ویروسی
انواع خاصی از ویروس‌ها می‌توانند باعث خارش و احساس سوزش در گوش و حلق و بینی شوند. فرقی نمی‌کند ویروس تبخال باشد یا ویروسی که بر کل بدن تاثیر می‌گذارد. در صورت عفونت ویروسی دهان، دستگاه تنفسی فوقانی به راحتی تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
بیشتر بخوانید :9 درمان خانگی خشکی گلو؛ زروستومیا را نابود کنید
علت خارش دهان و لب‌ها به دلیل آلرژی غذایی
داشتن آلرژی غذایی یکی از شایع‌ترین دلایل ایجاد خارش سقف دهان است. این آلرژی معمولا بعد از مصرف غذاهای جدید ایجاد می‌شود. در این مواقع هنگام خوردن غذا احساس گزگز یا خارش در دهان به وجود می‌آید.
مواردی وجود دارد که شخص بعد از سال‌ها مصرف یک ماده غذایی به صورت ناگهانی به آن حساسیت پیدا می‌کند. علت خارش دهان بعد از خوردن غذا می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- آلرژی غذایی خفیف تا شدید
- آلرژی به دارو
- سندروم آلرژی دهان
- آنافیلاکسی
اضطراب
اگر چه این مورد کمتر شایع است؛ اما اضطراب می‌تواند باعث احساس سوزن سوزن شدن یا سوزش در اطراف لب‌ها و دهان شود.
بیشتر بخوانید: وزوز گوش؛ 15 علت صدای زنگی که می‌آید و دیگر نمی‌رود
علائم خارش دهان چیست؟
بسته به علت خارش دهان، ممکن است طیف وسیعی از علائم با خارش به وجود بیاید، از جمله:
- احساس سوزش یا سوزن سوزن شدن در دهان، زبان یا گلو
- تورم زبان، لب‌ها یا گلو
- احساس خارش یا خزیدن در یک یا هر دو مجرای گوش
- آبریزش بینی
- عطسه کردن
- سرفه خشک
- آبریزش چشم
علائم خارش دهان می‌توانند خفیف باشند و هرگز از قسمت دهان یا سر به اندام‌های دیگر سرایت نکنند؛ اما در بعضی موارد این علائم می‌توانند نشان‌دهنده یک واکنش آلرژیک خطرناک نیز باشند.
بیشتر بخوانید: چه عواملی باعث سرفه صبحگاهی می شود؟
علائم آلرژی خفیف
اغلب اوقات، افراد مبتلا به آلرژی تنها زمانی که در معرض یک آلرژن (ماده آلرژی‌زا) قرار می‌گیرند علائم خفیف یا متوسطی دارند. این علائم شامل:
- آبریزش بینی
- بثورات پوستی
- کهیر
- آبریزش چشم
- خارش خفیف و سوزن سوزن شدن دهان و بعضی از قسمت‌های پوست
با این حال، ممکن است یک واکنش آلرژیک خفیف به آنافیلاکسی تبدیل شود. این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که بدن دچار شوک شده باشد.
بیشتر بخوانید: زرد بودن سقف دهان و ۹ علتی که بهتر است بدانید!
علائم سندروم آلرژی دهان
سندروم آلرژی دهان شایع‌ترین نوع آلرژی غذایی است. علائم آن عبارتند از:
- خارش و سوزن سوزن شدن داخل و اطراف دهان، زبان و گلو
- تورم بافت‌های داخل و اطراف دهان
- طعم عجیب در دهان
- خارش کانال‌های گوش
این علائم ممکن است خفیف باشند و اغلب بیش از 20 دقیقه طول نکشند؛ اما گاهی اوقات به یک واکنش آنافیلاکسی خطرناک‌تر تبدیل می‌شوند که یک شرایط اورژانسی پزشکی به شمار می‌رود.
بیشتر بخوانید: بهترین راه قطع آبریزش بینی،درمان آبریزش بینی
علائم آنافیلاکسی
علائم آنافیلاکسی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- ورم
- کهیرهای شدید
- احساس تنگی در گلو
- مشکل در تنفس
- گرفتگی صدا
- درد شکم
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال
- فشار خون پایین
- غش کردن
- سرگیجه
- ضربان قلب سریع
- احساس عذاب قریب‌الوقوع
برخی از افرادی که آنافیلاکسی را تجربه می‌کنند دچار ایست قلبی می‌شوند و ممکن است جان خود را از دست بدهند.
هشدار
اگر یک واکنش آلرژیک شدید را تجربه می‌کنید، فورا با 115 تماس بگیرید. در حالی که واکنش‌های شدید می‌توانند به خودی خود برطرف شوند؛ اما در مواردی پتانسیل تبدیل شدن به شوک آنافیلاکتیک را دارند که یک وضعیت پزشکی تهدیدکننده زندگی است.
علائم تبخال
بیشتر افرادی که تبخال می‌زنند، احتمال دارد که خارش دهان را نیز تجربه کنند. قبل از ظاهر شدن تاول‌ها، بسیاری از افراد دچار خارش و سوزن سوزن شدن در اطراف لب‌های خود می‌شوند.
تبخال به صورت تاول‌های کوچک پر از مایع در نزدیکی دهان، گونه‌ها و بینی به وجود می‌آید. تبخال‌ها آبکی بوده و بعد از چند روز پوسته پوسته می‌شوند و زخم‌هایی ایجاد می‌کنند. این زخم‌های کوچک می‌توانند تا دو هفته روی دهان باقی بمانند.
بیشتر بخوانید: 2 روش آسان بلعیدن قرص و کپسول
علائم برفک دهان
علائم برفک دهان عبارتند از:
- دهان خشک
- ضایعات برجسته و کرمی رنگی که شبیه پنیر هستند
- احساس سوزش یا درد
- سرخی
- خون‌ریزی
- پوست ترک خورده در قسمت بیرونی دهان، اغلب در گوشه‌های لب
- حس چشایی ضعیف شده یا از بین رفته
افراد مسن، نوزادان و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند بیشتر مستعد ابتلا به برفک دهان هستند. نوزادان در شرایطی که دچار برفک دهان شده باشند تحریک‌پذیر می‌شوند و احتمال دارد خوب غذا نخورند.
علائم عفونت ویروسی
علاوه بر تحریک یا سوزش سقف دهان، ممکن است علائم شایع ویروسی دیگری مانند موارد زیر مشاهده شوند:
- عطسه
- آبریزش بینی
- گلودرد
- تورم غدد لنفاوی متورم
علائم حساسیت غذایی
آلرژی ناشی از غذا تقریبا بلافاصله علائم دهانی زیر را ایجاد می‌کند:
- تورم لب‌ها
- خارش سقف دهان
- در موارد شدید محدودیت در راه هوایی
بیشتر بخوانید: خون دماغ یا اپیستاکسی، بررسی علت های خون دماغ
علائم خارش دهان به دلیل اضطراب
نوع اضطراب برای افراد مختلف متفاوت است. امکان دارد این اضطراب با افزایش تنفس، تعریق و ضربان قلب همراه باشد. همچنین در مواردی احساس سرگیجه و سبکی سر نیز دیده می‌شود. برای برخی افراد، سوزن سوزن شدن در دهان یا سایر قسمت‌های بدن در شرایط پر استرس رایج خواهد بود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
در صورت مشکوک بودن به ایجاد برفک دهان یا تبخال، پیشنهاد می‌شود به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر واکنش‌های آلرژیک به غذا یا سایر آلرژن‌های خاصی را تجربه کردید در اسرع وقت از متخصص آلرژی وقت ملاقات بگیرید.
این کار را بررسی‌های بیشتر و دریافت اپی نفرین (داروی آدرنالین برای مواقع ضروری) انجام دهید.
در صورت مشاهده علائم واکنش آلرژیک و عدم اطمینان از نوع ماده آلرژن با متخصص صحبت کنید. یک متخصص آلرژی قادر به انجام تست آلرژی است که می‌تواند آلرژن‌های شما را مشخص کند. این کار به عدم مصرف موادی که به آن‌ها آلرژی دارید کمک می‌کند.
در مواردی خارش دهان نشان‌دهنده یک آلرژی خفیف است؛ اما همین آلرژی خفیف می‌تواند زنگ هشداری برای واکنش‌های آلرژیک خطرناک باشد. در صورت بروز این عارضه در گوش و حلق و بینی خود با یک پزشک مشورت کنید. با تشخیص و درمان مناسب، در صورت نیاز، آمادگی خوددرمانی یا دریافت کمک اضطراری را خواهید داشت.
بیشتر بخوانید: خطرات استفاده از هدفون های بلوتوث و بي سيم
پیشگیری از خارش دهان
در بعضی موارد می‌توان از خارش دهان جلوگیری کرد. بعضی از این اقدامات عبارتند از:
- پیروی از توصیه‌های درمانی پزشک برای تبخال و برفک دهان
- اجتناب از آلرژن‌ها، از جمله غذاها
- پختن میوه‌ها و سبزیجات به جای خوردن آن‌ها به صورت خام
- اجتناب از برخی داروها
- پوست کندن میوه‌ها و سبزیجات
بیشتر بخوانید: درمان سوزش چشم؛ دست از خاراندن چشم‌ها بردارید!
راه‌های درمانی خارش دهان
توجه داشته باشید که درمان خارش دهان به علت آن بستگی دارد. در ادامه درمان هر کدام از علت‌های خارش دهان را معرفی خواهیم کرد:
درمان واکنش‌های آلرژیک خفیف
برای واکنش‌های آلرژیک خفیف، علائم معمولا در عرض چند دقیقه خود به خود از بین می‌روند. همچنین با عدم مصرف یا خارج کردن ماده غذایی که باعث آلرژی شده می‌توان علائم را کاهش داد.
برای جلوگیری از ورود پروتئین‌های مشکل‌ساز بهتر است که از مصرف مواد غذایی یا داروهایی که به آن‌ها حساسیت دارید، خودداری کنید. همچنین برای مبازره با علائم خفیف آلرژی می‌توانید از داروهای آنتی هیستامین استفاده کنید.
بهتر است که داروهای ضد آلرژی با تجویز پزشک مصرف شوند.
بیشتر بخوانید :درمان خشکی چشم؛ مقابله با شرایطی که اشک، کم و بی‌کیفیت است!
درمان واکنش‌های آلرژیک شدید و آنافیلاکسی
واکنش‌های آلرژیک شدید را می‌توان با آنتی هیستامین‌ها، مراقبت‌های پزشکی و در بعضی موارد اپی نفرین درمان کرد. افرادی که سابقه بیماری و واکنش‌های آلرژیک شدید دارند باید همیشه در مواقع اضطراری یک تزریق‌کننده خودکار اپی نفرین همراه خود داشته باشند؛ زیرا این دارو می‌تواند آنافیلاکسی را متوقف یا از آن جلوگیری کند.
هشدار
اگر یک واکنش آلرژیک شدید را تجربه می‌کنید، فورا با 115 تماس بگیرید، حتی اگر درمان با اپی نفرین را انجام داده‌اید. واکنش‌های شدید می‌توانند به خودی خود برطرف شوند؛ اما همچنان پتانسیل تبدیل شدن به شوک آنافیلاکتیک را دارند.
درمان تبخال
به طور معمول، تبخال در حدود 10 تا 14 روز طول می‌کشد. با این حال، اگر شخصی مستعد ابتلا به تاول‌های تب مکرر است، پزشک می‌تواند داروهای خاصی را تجویز کند که طول عمر این تاول‌ها را کوتاه کند. لیزر درمانی نیز برای درمان این تبخال‌ها مفید خواهد بود.
همچنین تبخال به صورت موضعی یا از طریق داروهای خوراکی درمان می‌شود. در بعضی موارد، پزشک امکان دارد که یک تزریق ضد ویروسی را تجویز کنید. از این داروها برای مبارزه با ویروس هرپس سیمپلکس که باعث ایجاد زخم می‌شود استفاده می‌کنند. بعضی از داروها برای درمان تبخال عبارتند از:
- پنسیکلوویر (دناویر)
- آسیکلوویر (زویراکس)
- فامسیکلوویر (فامویر)
- والاسیکلوویر (والترکس)
بیشتر بخوانید: درمان ادرار خونی در صورت تشخیص سریع، به راحتی انجام می‌شود
درمان عفونت قارچی
برفک دهان می‌تواند طیف وسیعی از درمان‌های ضد قارچی را بسته به سطح سلامتی و شدت عفونت نیاز داشته باشد. درمان به شکل قرص یا به صورت دهانشویه ضد قارچی خواهد بود.
از دیگر روش‌های درمانی عفونت قارچی دهان می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- بهبود بهداشت دهان و دندان
- تمیز کردن پروتزهای متحرک
- مصرف مواد غذایی پروبیوتیک
- داروهای ضد قارچ مانند نیستاتین
توجه داشته باشید که در صورتی که دهان نوزاد برفک زده باشد، بعد از هر بار شیر خوردن با یک پارچه تمیز و مرطوب دهان کودک را پاک کنید.
درمان عفونت ویروسی
ویروس‌هایی مانند سرماخوردگی معمولا مسیر خود را طی می‌کنند. با این حال، آنفولانزا یا سایر انواع ویروس‌ها به داروهای ضد ویروسی نیاز دارند. در چنین مواقعی پیشنهاد می‌شود که بیمار در کنار مصرف داروها، استراحت کند و آب زیادی بنوشد.
درمان اضطراب
یک روانپزشک یا مشاور متخصص می‌تواند به افرادی که دچار اضطراب شدید می‌شوند کمک کند. کنترل بر اضطراب و استرس می‌تواند علائم خارش دهان را کاهش دهد.
بیشتر بخوانید: درمان خانگی مسمومیت غذایی؛ درمان به راحتی ابتلا
خلاصه
علت خارش دهان بسیار متنوع بوده و باید اشاره کرد که خارش دهان یک احساس طبیعی نیست. زمانی دهان شروع به خارش می‌کند که در آن عارضه‌ای ایجاد شده باشد. این عارضه می‌تواند یک آلرژی ساده یا شروع یک حالت آلرژیک شدید باشد.
برای درمان این عارضه باید علت خارش دهان مشخص شود. در بعضی موارد مصرف یک داروی خاص باعث بروز خارش دهان، تورم لب‌ها، تنگی نفس و مشکلات دیگر می‌شود.
در صورت مشخص شدن علت خارش دهان، شخص می‌تواند از مصرف آن ماده غذایی یا دارو خودداری کنید؛ اما در مواردی که نمی‌توان عامل آلرژی‌زا را حذف کرد، بیمار داروهای خاصی را برای مبارزه با علائم آلرژی باید در دسترس داشته باشد. معمولا افرادی که دچار آنافیلاکسی می‌شوند، یک تزریق‌کننده اپی نفرین همراه خود دارند.
سپاس که تا انتهای مقاله علت خارش دهان ما را همراهی کردید. در صورتی که سوال یا نظری دارید با ما در میان بگذارید.