درمان ادرار خونی در صورت تشخیص سریع، به راحتی انجام می‌شود
درمان ادرار خونی از آن موضوعاتی نیست که بخواهید پشت گوش بیندازید، زیرا اگر زود اقدام کنید، این بیماری به راحتی رفع می‌شود. شاید وجود خون در ادرار و دفع لخته در همه مواقع ناشی از مشکلی جدی نباشد؛ اما برای کسب اطمینان از دلیل این معضل، باید این نشانه را جدی گرفت. در این مقاله با مجله پزشکی سیوطب همراه باشید تا به بررسی همه راه‌های درمان ادرار خونی بپردازیم.
ادرار خونی
مشاهده خون در ادرار موضوعی نیست که به راحتی از کنار آن بگذریم و هر شخصی را نگران می‌کند. با وجود اینکه خون در ادرار همیشه گویای یک اتفاق بد نیست، اما یک هشدار است پس باید به آن توجه کرد.
خونی که با چشم در ادرار دیده شود، پدیده «هماچوری» نام دارد و ممکن است به سرعت و خود به خود برطرف شود. با این حال نیاز است که سرمنشا آن پیدا شود، به همین دلیل به پیگری نیاز دارد.
دفع خون از دستگاه و مجاری ادراری امکان دارد با درد باشد یا بدون اینکه هیچ احساس ناراحت‌کننده‌ای ایجاد کند، خارج شود.
بیشتر بخوانید: علائم بواسیر؛ از خارش مقعد تا نشت مدفوع
علائم ادرار خونی
هماچوری ناخالص به دلیل وجود گلبول‌های قرمز، ادراری به رنگ صورتی، قرمز یا کولا تولید می‌کند. برای تولید ادرار قرمز خون کمی نیاز است و خونریزی معمولا دردناک نیست. با این حال، عبور لخته‌های خون در ادرار می‌تواند دردناک باشد.
علل ادرار خونی چیست؟
در هماچوری، کلیه‌ها یا سایر بخش‌های دستگاه ادراری به سلول‌های خونی اجازه می‌دهند به ادرار نشت کنند. مشکلات مختلفی می‌تواند باعث این نشت شود، از جمله:
عفونت‌های دستگاه ادراری
این مورد زمانی اتفاق می‌افتند که باکتری‌ها از طریق مجرای ادرار وارد بدن شده و در مثانه تکثیر می‌شوند. علائم می‌تواند شامل میل مداوم به ادرار کردن، درد و سوزش همراه با ادرار و ادرار با بوی بسیار قوی باشد. برای برخی از افراد، به ویژه افراد مسن، تنها نشانه بیماری امکان دارد وجود خون میکروسکوپی در ادرار باشد.
بیشتر بخوانید: نارسایی کلیه و شناخت کامل مراحل پنجگانه این بیماری
عفونت‌های کلیه (پیلونفریت)
این عفونت‌ها زمانی اتفاق می‌افتند که باکتری‌ها از جریان خون وارد کلیه‌ها شده یا از حالب به کلیه منتقل می‌شوند. علائم و نشانه‌ها اغلب شبیه عفونت‌های مثانه هستند، اگرچه عفونت‌های کلیه بیشتر باعث تب و درد پهلو می‌شوند.
سنگ مثانه یا کلیه
مواد معدنی موجود در ادرار غلیظ گاهی اوقات روی دیواره کلیه یا مثانه بلورهایی تشکیل می‌دهند. با گذشت زمان، کریستال‌ها می‌توانند به سنگ‌های کوچک و سخت تبدیل شوند.
سنگ ها عموما بدون درد هستند، بنابراین احتمالا متوجه نخواهید شد که آن‌ها را دارید، مگر اینکه باعث انسداد شوند یا در حال دفع باشند. پس معمولا علائم اشتباه وجود ندارد به خصوص سنگ کلیه می‌تواند باعث درد طاقت فرسا شود. سنگ‌های مثانه یا کلیه نیز می‌توانند باعث خونریزی شدید و میکروسکوپی شوند و فرد را درمان ادرار خونی نیازمند کنند.
بیشتر بخوانید: سنگ مثانه چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟ + راه‌های درمان
پروستات بزرگ شده
غده پروستات که درست زیر مثانه است و قسمت بالایی مجرای ادرار را احاطه می‌کند اغلب با نزدیک شدن به میانسالی مردان بزرگ می‌شود. سپس مجرای ادرار را فشرده می‌کند و تا حدی جریان ادرار را مسدود خواهد کرد. علائم و نشانه‌های بزرگی پروستات (هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات یا BPH) شامل اشکال در ادرار کردن، نیاز فوری یا مداوم به ادرار کردن و وجود خون قابل مشاهده یا میکروسکوپی در ادرار است. عفونت پروستات (پروستاتیت) می‌تواند علائم و نشانه‌های مشابهی را ایجاد کند.
بیشتر بخوانید: درمان سنگ کیسه صفرا بدون عمل
بیماری کلیوی
خونریزی میکروسکوپی ادراری یکی از علائم رایج گلومرولونفریت «التهاب سیستم فیلتر کلیه‌ها» است. گلومرولونفریت ممکن است بخشی از یک بیماری سیستمیک مانند دیابت باشد یا به خودی خود رخ دهد.
عفونت‌های ویروسی یا استرپتوکوکی، بیماری‌های عروق خونی (واسکولیت) و مشکلات ایمنی مانند نفروپاتی IgA که بر مویرگ‌های کوچکی (مویرگ‌هایی که خون موجود در کلیه‌ها را فیلتر می‌کنند یا گلومرول‌ها) تأثیر می‌گذارند، می‌توانند باعث گلومرولونفریت شوند و درمان ادرار خونی را در برنامه بیمار قرار دهند.
بیشتر بخوانید: انواع سنگ کلیه به همراه علائم، تشخیص، درمان
سرطان و ادرار خونی
ادرار خونی قابل مشاهده ممکن است نشانه سرطان پیشرفته کلیه، مثانه یا پروستات باشد. متاسفانه امکان دارد در مراحل اولیه، زمانی که این سرطان‌ها قابل درمان هستند، علائم یا علائمی نداشته باشید.
بیشتر بخوانید:جراحی سرطان معده؛ درمان بیماری که اغلب دیر تشخیص داده می‌شود
اختلالات ارثی کم خونی داسی شکل
نقص ارثی هموگلوبین در گلبول‌های قرمز خون باعث ادرار خونی می‌شود. سندرم آلپورت که بر غشاهای فیلتر کننده در گلومرول کلیه‌ها ت‌ثیر می‌گذارد نیز می‌تواند هماچوری قابل مشاهده و میکروسکوپی را پدید بیاورد.
بیشتر بخوانید: درمان زخم معده؛ درمان دیرهنگام مساوی با جراحی
آسیب کلیه
ضربه یا آسیب دیگر به کلیه‌های شما در اثر تصادف یا ورزش‌های تماسی می‌تواند باعث ایجاد خون قابل مشاهده در ادرار شود. این موارد بیمار را به درمان ادرار خونی محتاج خواهد کرد.
داروها و ادرار خونی
داروی ضد سرطان سیکلوفسفامید و پنی سیلین می‌توانند باعث خونریزی ادراری شوند. خون قابل مشاهده ادرار گاهی اوقات در صورت مصرف یک داروی ضد انعقاد مانند آسپرین و هپارین رقیق‌کننده خون رخ می‌دهد و همچنین به بیماری مبتلا می‌شوید که باعث خونریزی مثانه می‌شود.
بیشتر بخوانید: انگل چیست؟ نشانه های وجود انگل در بدن چیست؟
ورزش سنگین
به ندرت پیش می‌آید که ورزش شدید منجر به هماچوری شدید شود و علت آن ناشناخته است. ممکن است با ضربه به مثانه، کم آبی بدن یا تجزیه گلبول‌های قرمز خون که با ورزش هوازی پایدار اتفاق می‌افتد، مرتبط باشد.
دوندگان اغلب تحت تاثیر قرار می‌گیرند، اگرچه هر کسی ممکن است بعد از یک تمرین شدید دچار خونریزی ادراری قابل مشاهده شود. اگر بعد از ورزش دچار ادرار خونی شدید، تصور نکنید که این خون ناشی از ورزش است. به پزشک خود مراجعه کنید. در این شرایط اغلب علت هماچوری قابل شناسایی نیست اما درمان ادرار خونی لازم است.
بیشتر بخوانید: درمان کبد چرب با روش پزشکی و خانگی و تغییر سبک زندگی
تشخیص عارضه ادرار خونی
آزمایشات و معاینات زیر نقش کلیدی در یافتن علت وجود خون در ادرار دارند:
- معاینه فیزیکی که شامل بحث در مورد سابقه پزشکی شخص می‌شود
- اگر خونریزی از طریق آزمایش ادرار کشف شده باشد، احتمالا آزمایش دیگری لازم خواهد بود تا مشخص شود که آیا ادرار هنوز حاوی گلبول‌های قرمز خون است یا خیر. آزمایش ادرار همچنین می‌تواند عفونت دستگاه ادراری یا وجود مواد معدنی که باعث سنگ کلیه می‌شوند را بررسی کند
- آزمایش‌های تصویربرداری اغلب برای یافتن علت هماچوری مورد نیاز است
- پزشک ممکن است سی تی اسکن یا ام آر آی یا آزمایش اولتراسوند (سونوگرافی) را توصیه کند
- سیستوسکوپی که در آن پزشک یک لوله باریک مجهز به یک دوربین کوچک را به مثانه وارد می‌کند تا مثانه و مجرای ادرار را از نظر علائم بیماری بررسی کند
گاهی اوقات علت خونریزی ادراری را نمی‌توان یافت. در این صورت، پزشک ممکن است آزمایش‌های پیگیری منظم را توصیه کند، به ویژه اگر عوامل خطرساز سرطان مثانه مانند سیگار کشیدن، قرار گرفتن در معرض سموم محیطی یا سابقه پرتودرمانی را داشته باشید.
بیشتر بخوانید: درمان خانگی مسمومیت غذایی؛ درمان به راحتی ابتلا
مراجعه به پزشک برای درمان ادرار خونی
اقدام برای آغاز روند درمان ادرار خونی می‌تواند با مراجعه به پزشک عمومی شروع شود. امکان دارد شخص در مرحله بعد به پزشک متخصص در اختلالات دستگاه ادراری (اورولوژیست) ارجاع داده شود.
در اینجا اطلاعاتی وجود دارد که به شخص کمک می‌کند تا برای مراجعه به پزشک آماده شود. آنچه فرد می‌تواند انجام دهد این است که فهرستی از موارد زیر را تهیه کند:
- همه علائم از جمله علائمی که ممکن است نامرتبط به نظر برسد
- اطلاعات کلیدی پزشکی، از جمله درمان‌های در حال انجام برای بیماری‌های دیگر و اشاره به بیماری‌های مثانه یا کلیوی در خانواده
- تمام داروها، ویتامین‌ها یا سایر مکمل‌هایی که مصرف می‌شود و میزان دوز آن‌ها
بیشتر بخوانید: سرطان روده بزرگ؛ هر علائم و نشانه‌ای را جدی بگیرید
سوالاتی که برای درمان ادرار خونی باید از پزشک پرسید
در هنگام مراجعه به پزشک برای درمان ادرار خونی، برخی از سؤالات مطرح شده عبارتند از:
- علل احتمالی علائم چیست؟
- چه آزمایشاتی نیاز است؟
- آیا وضعیت موقتی است یا امکان دارد خون در ادرار باز هم مشاهده شود
- در صورت ابتلا به بیماری‌های دیگر، چگونه می‌توان آن‌ها را با هم مدیریت کرد؟
بیمار نباید از پرسیدن سوالات خود دریغ کند.
بیشتر بخوانید: سرطان معده، علائم، تشخیص و هفت نوع درمان استاندارد
سوالاتی که پزشک باید برای درمان ادرار خونی پرسید
پزشک احتمالا پیش از درمان ادرار خونی سؤالاتی از شخص می‌پرسد، مانند:
- آیا هنگام ادرار درد دارید؟
- آیا فقط گاهی یا همیشه خون در ادرار خود می‌بینید؟
- چه زمانی در ادرار خود خون می‌بینید؛ زمانی که شروع به ادرار می‌کنید، در انتهای جریان ادرار یا تمام مدتی که ادرار می‌کنید؟
- آیا در حین ادرار نیز لخته‌های خون را دفع می‌کنید؟ چه اندازه و شکلی هستند؟
- آیا سیگار می‌کشید؟
- آیا شغل شما به گونه‌ای است که در حین کار در معرض مواد شیمیایی هستید؟ اگر هستید چه نوع موادی؟
- آیا پرتودرمانی کرده‌اید؟
بیشتر بخوانید: ریفلاکس معده چیست و چه علائمی دارد
چه زمانی برای درمان ادرار خونی باید به پزشک مراجعه کرد؟
هر زمان که متوجه خون در ادرار شدید، به پزشک مراجعه کنید. برخی از داروها مانند داروهای مدر یا ملین و برخی غذاها از جمله چغندر، ریواس و انواع توت‌ها می‌توانند باعث قرمز شدن ادرار شوند.
تغییر رنگ ادرار ناشی از دارو، غذا یا ورزش ممکن است ظرف چند روز از بین برود. ادرار خونی متفاوت به نظر می‌رسد، اما ممکن است نتوان تفاوت را تشخیص داد.
بهتر است هر زمان که ادرار قرمز رنگ مشاهده شد، به پزشک مراجعه کرد.
بیشتر بخوانید: هپاتیت ب و مرگ خاموش
درمان ادرار خونی
درمان بستگی به علت وجود خون در ادرار دارد. همان‌طور که گفتیم برای کشف علت، پزشک ممکن است در مورد سابقه خانوادگی شخص سوال و ادرار او را آزمایش کند.
یک آزمایشگاه، نمونه ادرار را برای علائم عفونت، بیماری کلیوی یا سایر مشکلات آزمایش می‌کند. اگر عفونت باعث خون در ادرار فرد شود، ممکن است پزشک به او داروی آنتی‌بیوتیک بدهد. علل دیگر می‌توانند به درمان‌های متفاوتی نیاز داشته باشند.
در صورت عدم درمان سنگ‌های بزرگ کلیه، خونریزی در ادرار ناشی از آن می‌تواند دردناک باشند. داروها و درمان‌های تجویزی شرایطی را پدید می‌آروند تا به دفع سنگ کمک کنند. پزشک ممکن است استفاده از روش سنگ‌شکن را برای شکستن سنگ‌ها پیشنهاد کند. برخی روش‌ها شامل استفاده از امواج صوتی برای شکستن سنگ‌های کلیه به قطعات ریز است که می‌توانند در ادرار فرد دفع شوند.
این عمل معمولا حدود یک ساعت طول می‌کشد و امکان دارد در حالت نیمه بیهوشی انجام شود. پزشک همچنین احتمال دارد از یک اسکوپ برای برداشتن سنگ کلیه استفاده کند.
برای انجام این کار، آن‌ها یک لوله نازک به نام یورتروسکوپ را از مجرای ادرار و مثانه به حالب (مسیری برای عبور ادرار و سنگ‌های تولیدشده داخل کلیه و مجاری ادراری به مثانه) عبور می‌دهند. اسکوپ مجهز به دوربینی برای مکان‌یابی سنگ‌ها است.
پزشک از ابزارهای ویژه‌ای برای به دام انداختن سنگ‌ها و برداشتن آن‌ها استفاده می‌کند. اگر سنگ‌ها بزرگ باشند، قبل از برداشتن، تکه تکه می‌شوند.
اگر بزرگ شدن پروستات باعث ادرار خونی شود، پزشک ممکن است داروهایی مانند مسدودکننده‌های آلفا یا مهارکننده‌های 5_آلفا ردوکتاز را تجویز کند. در برخی موارد، جراحی می‌تواند یک گزینه لازم و ضروری باشد.
بیشتر بخوانید: سرخک| علائم، عوارض و راه‌های پیشگیری از آن را بشناسید
عوارض مرتبط با عدم درمان ادرار خونی
برخی از علل خون در ادرار جدی هستند، بنابراین در صورت مشاهده این علامت باید با پزشک تماس گرفت. اگر این علامت به دلیل سرطان باشد، نادیده گرفتن آن می‌تواند منجر به پیشرفت تومورها شود تا جایی که درمان دشوار است.
عفونت درمان نشده در نهایت می‌توانند منجر به نارسایی کلیه شوند. اگر علت خونریزی در ادرار بزرگ شدن پروستات باشد، درمان می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.
نادیده گرفتن این عارضه ممکن است منجر به ناراحتی ناشی از نیاز به تکرر ادرار، درد شدید و حتی سرطان شود.
بیشتر بخوانید: عفونت ادراری | چگونه به این عفونت مبتلا نشویم؟
پیشگیری از ادرار خونی
پیشگیری از هماچوری به معنای جلوگیری از علل زمینه‌ای است که شامل موارد زیر خواهد بود:
برای جلوگیری از عفونت، روزانه مقدار زیادی آب بنوشید، بلافاصله پس از رابطه جنسی ادرار کنید و بهداشت را رعایت کنید
برای پیشگیری از سنگ، آب فراوان بنوشید و از نمک زیاد و برخی مواد غذایی مانند اسفناج و ریواس پرهیز کنید
برای پیشگیری از سرطان مثانه، از سیگار کشیدن خودداری کنید، قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی را محدود کرده و آب فراوان بنوشید.
بیشتر بخوانید: سل، یک بیماری شایع که اگر درمان نشود می‌تواند مرگبار باشد
سخن آخر در ارتباط با درمان ادرار خونی
در صورت مشاهده خون در ادرار به پزشک مراجعه کنید، حتی اگر فقط یک بار در ادرار خون ببینید شاید به درمان ادرار خونی نیاز داشته باشید. علائم ممکن است شامل لخته شدن خون یا رنگ قرمز، صورتی، نارنجی یا قهوه‌ای در ادرار باشد.
هنگام مراجعه به پزشک آماده پاسخگویی به این سوالات باشید:
- خون در ادرار چه رنگی بود؟
- آیا لخته خون وجود داشت؟ اگر بله، چه اندازه و چه شکلی است؟
- آیا خون در ابتدا یا انتهای جریان ادرار یا در کل جریان خون وجود داشت؟
- آیا ادرار کردن دردناک بود؟ درد کجا بود (مثلا کمر، پهلو، کشاله ران یا ناحیه تناسلی)؟
- آیا علائم دیگری مانند تکرر ادرار وجود دارد؟ سوزش در هنگام ادرار؟ تب یا لرز چطور؟
بیشتر بخوانید: تب مالت، به اندازه یک لیوان شیر غیر پاستوریزه نزدیک است
بیشتر علل خون در ادرار جدی نیستند، اما برخی از آن‌ها را باید جدی گرفت. پزشک امکان دارد یک یا چند مورد از این آزمایش‌ها را تجویز کند:
- آزمایش ادرار برای بررسی عفونت دستگاه ادراری یا بیماری کلیوی
- آزمایش خون برای بررسی بیماری کلیوی
- آزمایش تصویربرداری کلیه برای بررسی تومور، سنگ کلیه یا مثانه یا انسداد جریان ادرار
- معاینه سیستوسکوپی (نگاه کردن به داخل مثانه با یک لوله بسیار نازک) برای بررسی وجود تومور یا سنگ مثانه
پزشک شرایطی را که باعث ایجاد خون در ادرار می‌شود، درمان می کند. سپس، دوباره آزمایش خواهد کرد تا ببیند آیا خون از بین رفته یا همچنان باقی مانده است. اگر هنوز خون در ادرار وجود دارد، ممکن است به آزمایشات بیشتری نیاز باشد یا امکان دارد بیمار به متخصصی به نام اورولوژیست یا نفرولوژیست ارجاع داده شود.
اگر پزشک نتواند علتی را در اولین ارزیابی پیدا کند، ممکن است به فرد بگوید که هر 3 تا 6 ماه یکبار آزمایش ادرار و فشار خون را پیگیری کند، به خصوص اگر عوامل خطرساز سرطان مثانه را داشته باشد.
این موارد خطرساز شامل سن 50 سال یا بیشتر، کشیدن سیگار و تماس با برخی مواد شیمیایی صنعتی است. همه این روش‌ها می‌توانند به تشخیص بهتر و در نتیجه انتخاب بهترین درمان ادرار خونی کمک کنند.