علائم بواسیر؛ از خارش مقعد تا نشت مدفوع
علائم بواسیر (یا در اصطلاح پزشکی هموروئید) در اکثر افراد به شکل خارش، تورم و ناراحتی خفیف خلاصه می‌شود که خوشبختانه به درمان‌های خانگی پاسخ می‌دهند.
با این حال در تعداد کمی از موارد، علائم و نشانه‌های هموروئید به اندازه‌ای شدید هستند که نیاز به درمان توسط پزشک دارند. به ندرت، هموروئیدهایی که باعث از دست دادن قابل توجه خون یا لخته شدن خون شوند، می‌توانند تهدید کننده زندگی باشند.
توجه به این نکته مهم است که یکی از علائم اصلی هموروئید، خون در مدفوع، روی مدفوع یا روی دستمال توالت است که هرگز نباید عادی تلقی شود.
در حالی که علت آن می‌تواند ابتلا به بواسیر باشد، اما یک وضعیت جدی‌تر ممکن است این علائم را ایجاد کند که نیازمند مداخله پزشکی است.
در ادامه این نوشتار در خصوص علائم بواسیر، انواع و درمان آن اطلاعاتی را دراختیارتان قرار داده‌ایم که می‌تواند در شناخت این بیماری یاری‌گر باشد.
بیشتر بخوانید :درمان خانگی مسمومیت غذایی؛ درمان به راحتی ابتلا
هموروئید چیست؟
در ابتدا به چیستی این بیماری گوارشی می‌پردازیم. گفتنی است که همه افراد تا حدی دچار هموروئید هستند، دسته‌های بالش مانندی از سیاهرگ‌ها که درست زیر غشاهای مخاطی پوشاننده پایین‌ترین قسمت راست روده و مقعد قرار دارند.
وضعیتی که اکثر ما آن را هموروئید (یا بواسیر) می‌نامیم، زمانی ایجاد می‌شود که آن سیاهرگ‌ها مانند رگ‌های واریسی در پاها، متورم شوند.
از آنجایی که رگ‌های خونی باید دائما با جاذبه مبارزه کنند تا خون را به قلب برگردانند، برخی از مردم معتقدند که هموروئید بخشی از تلاشی است که رگ‌های خونی ما در ازای راست قامت بودن‌مان می‌پردازد.
بیشتر بخوانید :سرطان روده بزرگ؛ هر علائم و نشانه‌ای را جدی بگیرید
انواع هموروئید
دو نوع هموروئید وجود دارد: هموروئید داخلی که در قسمت تحتانی رکتوم (راست‌روده) ایجاد می‌شود و هموروئید خارجی که در زیر پوست اطراف مقعد به وجود می‌آید.
هموروئید خارجی ناراحت کننده‌تر از نوع داخلی است، زیرا پوست روی آن تحریک شده و فرسایش می‌یابد. اگر لخته خون داخل هموروئید خارجی ایجاد شود، درد می‌تواند ناگهانی و شدید باشد.
ممکن است توده‌ای را در اطراف مقعد احساس کنید یا ببینید. لخته معمولا حل می‌شود و پوست اضافی باقی می‌ماند که ممکن است دچار خارش یا تحریک شود.
هموروئیدهای داخلی معمولا بدون درد هستند، حتی زمانی که خونریزی ایجاد کنند. برای مثال امکان دارد خون قرمز روشن را روی دستمال توالت ببینید یا در کاسه توالت چکه کند.
بواسیر داخلی نیز ممکن است پرولاپس داشته باشد یا فراتر از مقعد گسترش یابد و باعث ایجاد چندین مشکل بالقوه شود.
هنگامی که هموروئید بیرون بزند، می‌تواند مقادیر کمی مخاط و ذرات ریز مدفوع را جمع کند که باعث تحریکی به نام خارش آنی می‌شود. پاک کردن مداوم مقعد برای کاهش خارش می‌تواند مشکل را بدتر کند.
بیشتر بخوانید: سرطان معده، علائم، تشخیص و هفت نوع درمان استاندارد
چه چیزی باعث هموروئید می‌شود؟
به طور سنتی، هموروئید با یبوست مزمن، به دلیل زور زدن در حین اجابت مزاج و نشستن طولانی مدت برای این عمل ایجاد می‌شود.
هر دو علت در جریان خون به داخل و خارج از ناحیه مقعد اختلال ایجاد می‌کنند و باعث جمع شدن و بزرگ شدن عروق می‌شوند.
بنابراین با این ادله می‌توان نتیجه گرفت که این مشکل به دلیل بزرگ شدن رحم و فشار بر رگ‌ها هموروئید در دوران بارداری، رایج است.
مطالعات جدیدتر نشان می‌دهد که بیماران مبتلا به علائم بواسیر تمایل بیشتری به سفت کردن کانال مقعد در حال استراحت دارند (یعنی سفت کردن عضلات صاف کانال مقعدی بیش از میزان متوسط است، حتی زمانی که اجابت مزاج نمی‌کنند).
بیشتر بخوانید: خارش مقعد چقدر شایع است ۹ علت اصلی که باید حتما بدانید
یبوست به این مشکلات می‌افزاید، زیرا زور زدن در حین اجابت مزاج، فشار را در کانال مقعدی افزایش می‌دهد و هموروئیدها را به سمت عضله اسفنکتر هل می‌دهد.
در نهایت، بافت‌های همبند که هموروئید را پشتیبانی می‌کنند و در جای خود نگه می‌دارند، با افزایش سن ضعیف می‌شوند و باعث برآمدگی و افتادگی هموروئید خواهند شد.
بیشتر بخوانید: ریفلاکس معده چیست و چه علائمی دارد
آشنایی با علائم بواسیر
بواسیر بسته به نحوه شکل‌گیری می‌تواند با علائم خارجی یا داخلی همراه باشد. بنابراین هموروئید داخلی و خارجی هر کدام علائم خاص خود را خواهند داشت که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
هموروئید خارجی
همان‌طور که اشاره شد، بواسیر در قسمت بیرونی مقعد به عنوان هموروئید خارجی شناخته می‌شود. یک توده سفت که ممکن است در آن ناحیه احساس شود و اغلب می‌تواند ناراحت کننده باشد؛ زیرا با اجابت مزاج تحریک می‌شود.
بواسیر خارجی به دلیل وجود پایانه‌های عصبی زیادی که روی پوست اطراف مقعد قرار دارند دردناک است.
اگر هموروئید ملتهب و پر از خون شود (ترومبوز) ممکن است بنفش مایل به آبی به نظر برسد و نه تنها در حین اجابت مزاج، بلکه حتی هنگام راه رفتن یا نشستن دردناک باشد.
علائم بواسیر خارجی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- درد مقعدی
- خونریزی هنگام اجابت مزاج
- احساس سوزش در اطراف مقعد
- خارش (خارش آنی)
- تورم در اطراف مقعد
- حساسیت هنگام پاک کردن
هموروئید داخلی
بواسیر داخل راست روده که بواسیر داخلی نامیده می‌شود ممکن است علائمی ایجاد نکند و تنها زمانی کشف یا تشخیص داده شود که باعث خونریزی شود.
بر خلاف هموروئید خارجی، بواسیر داخلی به دلیل فقدان پایانه‌های عصبی حسی، داخل مقعد دردناک نیست. خون مشاهده شده قرمز روشن است و روی مدفوع، داخل توالت یا دستمال توالت پس از پاک کردن دیده می‌شود.
با این حال در برخی موارد، هموروئید داخلی می‌تواند از مقعد خارج شود که ممکن است، هنگام بلند کردن اجسام سنگین یا در حین اجابت مزاج اتفاق بیفتد. افتادگی بواسیر ممکن است دردناک شود؛ اما معمولا خود به خود به داخل مقعد باز می‌گردد.
علائم بواسیر داخلی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- خونریزی هنگام اجابت مزاج
- خارش (خارش آنی)
- درد در صورت افتادگی
بیشتر بخوانید :چگونه اسید معده را کاهش دهیم ؟
علائم نادر بواسیر
بواسیر معمولا یک مشکل خفیف و شایع در نظر گرفته می‌شود، اما در شرایط نادر، علائم بواسیر دردسرساز می‌شوند. در برخی موارد، ممکن است احساس عدم تخلیه کامل روده پس از رفتن به دستشویی وجود داشته باشد.
بواسیر خارجی امکان دارد به ندرت دارای علائم خونی باشد و گاهی اوقات خون لخته شود که به آن هموروئید ترومبوز حاد می‌گویند.
این نوع هموروئید ممکن است باعث التهاب شود و می‌تواند مانند یک توده دردناک سخت به اندازه یک سنگ در قسمت بیرونی مقعد باشد.
اگر هموروئید داخلی پرولاپس (بیرون‌زدگی) داشته باشد و نتوان آن را به داخل برگرداند، ممکن است به صورت مزمن پرولاپس شده باشد.
به ندرت، افتادگی می‌تواند منجر به عوارضی مانند کمبود جریان خون در ناحیه و عفونت شود.
بیشتر بخوانید :امپرازول چیست؟موارد استفاده و عوارض امپرازول
عوارض بواسیر
علائم بواسیر می‌تواند مزمن و دردناک باشد، اما معمولا عوارضی ایجاد نمی‌کند. به ندرت هموروئید ترومبوزه ممکن است پاره شود یا باعث خونریزی و درد بیشتر شود، اما محل پارگی معمولا خود به خود بهبود می‌یابد.
این اتفاق نادر است اما از دست دادن خون قابل توجهی از هموروئید مزمن با ایجاد کم خونی همراه است.
یکی دیگر از عارضه‌های نادر، هموروئید خفه شده است که در آن جریان خون به یک هموروئید داخلی قطع می‌شود که می‌تواند باعث درد شدید شود.
هموروئید خفه شده خطر عفونت را به همراه دارد، بنابراین برای جلوگیری از این عواقب مهم است که به دنبال مراقبت باشید.
نشانه و علائم بواسیر به صورت کلی شامل موارد زیر باشد:
- درد یا ناراحتی، به ویژه هنگام نشستن
- درد در هنگام اجابت مزاج
- خارش یا سوزش در اطراف ناحیه مقعد
- خون قرمز روشن روی مدفوع، دستمال توالت یا در کاسه توالت
- تورم در اطراف مقعد
- یک یا چند توده در نزدیکی مقعد که ممکن است حساس یا دردناک باشد
خونریزی هنگام اجابت مزاج از شایع‌ترین علائم بواسیر است. با این حال، خونریزی مقعدی می‌تواند نشان دهنده یک بیماری جدی‌تر، مانند سرطان روده یا سرطان مقعد باشد. بنابراین باید با پزشک خود مشورت کنید اگر:
- هموروئید مکررا یا بیش از حد خونریزی می‌کند
- هموروئید به خوددرمانی پاسخ نمی‌دهد
- علائم بواسیر با تغییر آشکاری در عادات روده همراه بوده است
- در حال دفع مدفوع سیاه یا قهوه‌ای باشید
- لخته‌های خون تشکیل شده باشد
- خون با مدفوع مخلوط شود
علائم بواسیر اغلب پس از چند روز برطرف می‌شود و بواسیرهایی که در دوران بارداری رخ می‌دهند معمولا پس از زایمان برطرف می‌شوند.
گاهی اوقات ممکن است در نتیجه جراحی هموروئید عوارض ایجاد شود. این موارد می تواند شامل موارد زیر باشد:
- خون ریزی بیش از حد
- عفونت
- بی‌اختیاری مدفوع که در آن کنترل بر حرکات روده خود را از دست می‌دهید و گاهی اوقات می‌تواند با عمل دیگری اصلاح شود
- فیستول مقعد که یک کانال کوچک است و بین قسمت داخلی مقعد و سطح پوست نزدیک مقعد ایجاد می‌شود
قبل از انجام عمل جراحی مهم است که در مورد خطرات و مزایای احتمالی با جراح خود صحبت کنید.
بیشتر بخوانید: مشکلات گوارشی که باید جدی بگیرید
تشخیص هموروئید
علائم بواسیر را معمولا می‌توان با یک تاریخچه پزشکی ساده و معاینه فیزیکی تشخیص داد. بواسیر خارجی به طور کلی آشکار است، به خصوص اگر لخته خون تشکیل شده باشد. پزشک ممکن است یک معاینه دیجیتال رکتوم برای بررسی وجود خون در مدفوع انجام دهد.
او همچنین امکان دارد کانال مقعد را با یک آنوسکوپ، یک لوله پلاستیکی کوتاه که با نور وارد رکتوم می‌شود، بررسی کند.
اگر شواهدی از خونریزی رکتوم یا خون میکروسکوپی در مدفوع وجود داشته باشد، سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر یا کولونوسکوپی می‌تواند برای رد سایر علل خونریزی، مانند پولیپ کولورکتال یا سرطان، به ویژه در افراد بالای 45 سال انجام شود.
درمان خانگی هموروئید
تسکین چشمگیر بیشتر علائم بواسیر با درمان‌های ساده و خانگی امکان‌پذیر است. برای جلوگیری از تشدید گاه به گاه، می‌توانید موارد زیر را امتحان کنید:
- مصرف فیبر بیشتر: فیبر بیشتری را از طریق غذا، مکمل‌های فیبر (مانند متاموسیل، سیتروسل یا فیبر کان) یا هر دو به رژیم غذایی خود اضافه کنید. فیبر همراه با مایعات کافی، مدفوع را نرم، دفع آن‌ها را آسان و فشار روی هموروئید را کاهش می‌دهد. غذاهای پر فیبر شامل کلم بروکلی، لوبیا، سبوس گندم و جو دوسر، غذاهای سبوس‌دار و میوه‌های تازه است
مکمل‌های فیبر به کاهش خونریزی، التهاب و بزرگ شدن هموروئید کمک می‌کنند. آن‌ها همچنین ممکن است تحریک ناشی از تکه‌های کوچک مدفوع که در اطراف رگ‌های خونی به دام افتاده‌اند را کاهش دهند.
برخی افراد متوجه می‌شوند که افزایش فیبر باعث نفخ یا گاز معده می‌شود. برای جلوگیری از این اتفاق به آرامی شروع کنید و به تدریج مصرف خود را به 25 تا 30 گرم فیبر در روز افزایش دهید. همچنین مصرف مایعات خود را افزایش دهید
- توجه به ورزش: ورزش هوازی متوسط، مانند پیاده‌روی سریع 20 تا 30 دقیقه در روز، می‌تواند به تحریک عملکرد روده کمک کند
- توجه به زمان اجابت مزاج: هنگامی که میل به اجابت مزاج دارید، فورا به دستشویی بروید. منتظر زمان مناسب‌تر نباشید. مدفوع می‌تواند عقب نشینی کند و منجر به افزایش فشار و زور زدن شود. همچنین هر روز یک زمان مشخص، مثلا بعد از غذا را برای چند دقیقه نشستن در توالت در نظر بگیرید. این می‌تواند به شما در ایجاد یک عادت روده منظم کمک کند
- حمام آب گرم: «سیتزن» یک حمام آب گرم برای باسن است (این نام از کلمه آلمانی sitzen به معنای نشستن گرفته شده است). این حمام می‌تواند خارش، تحریک و اسپاسم عضله اسفنکتر را تسکین دهد. می‌توانید برای این نوع حمام از صندلی مخصوص آن استفاده کنید یا در یک وان معمولی با چند لیتر آب گرم بنشینید
اکثر متخصصان اجابت مزاج دو یا سه بار در روز را توصیه می‌کنند. مراقب باشید که بعد از آن به آرامی ناحیه مقعد را خشک کنید. همچنین می‌توانید از سشوار برای خشک کردن محل استفاده کنید
- تسکین موضعی علائم بواسیر: کرم‌های هموروئید بدون نسخه حاوی یک بی‌حس کننده موضعی می‌توانند به طور موقت درد را تسکین دهند. دستمال مرطوب مخصوص نیز تسکین دهنده بوده و هیچ اثر مضری ندارد.
قرار دادن یک کیسه یخ کوچک روی ناحیه مقعد برای چند دقیقه نیز می‌تواند به کاهش درد و تورم کمک کند.
در نهایت، نشستن روی یک کوسن به جای یک سطح سخت به کاهش تورم بواسیرهای موجود کمک و از ایجاد هموروئیدهای جدید جلوگیری می‌کند
- درمان لخته خون: هنگامی که یک هموروئید خارجی لخته خون را تشکیل می‌دهد، درد می‌تواند طاقت فرسا باشد. اگر درد قابل تحمل است و لخته بیش از دو روز وجود داشته است، از درمان‌های خانگی برای علائم بواسیر استفاده کنید و منتظر بمانید تا خود به خود از بین برود. اگر لخته جدیدتر باشد، می‌توان هموروئید را با جراحی برداشت یا لخته را از ورید که توسط جراح انجام می‌شود خارج کرد
بیشتر بخوانید: زخم معده چیست؟ علت زخم معده، علائم زخم معده، روش های درمان خانگی زخم معده
هموروئید چگونه درمان می شود؟
علائم خفیف ممکن است پس از چند روز بدون درمان خاصی از بین بروند. در بیشتر موارد، در صورت داشتن یبوست، پزشک اقداماتی را برای تسکین یبوست توصیه می‌کند.
اگر هموروئید باعث درد یا ناراحتی شما می‌شود، از پزشک در مورد کرم‌ها یا پمادهای دارویی که ممکن است علائم بواسیر را کاهش دهند، سوال کنید.
دارو درمانی علائم بواسیر
- درد و التهاب را می‌توان با استفاده از درمان‌های بدون نسخه هموروئید، از جمله کرم‌های دارویی، پمادها و شیاف‌ها (داروهای جامد که برای قرار دادن در مقعد طراحی شده‌اند) کاهش داد
- اگر التهاب شدید باشد، پزشک ممکن است یک کرم کورتیکواستروئیدی تجویز کند
سایر درمان‌های هموروئید
برخی از هموروئیدها را به دلیل تداوم علائم بواسیر یا به دلیل افتادگی بواسیر داخلی نمی‌توان تنها با درمان‌های محافظه‌کارانه کنترل کرد.
خوشبختانه تعدادی از درمان‌های کم تهاجمی هموروئید در دسترس هستند که نسبت به برداشتن بواسیر سنتی (هموروئیدکتومی) درد کمتری دارند و امکان بهبودی سریع‌تری را فراهم می‌کنند. این روش‌ها عموما در مطب جراح یا به صورت جراحی سرپایی در بیمارستان انجام می‌شود.
در برخی موارد ممکن است به درمان‌های دیگری نیاز باشد. روش‌های رایج برای هموروئید داخلی عبارتند از:
- تزریق (اسکلروتراپی): در این روش یک ماده شیمیایی به بواسیر تزریق می‌شود که ناحیه را بی‌حس و هرگونه خونریزی را متوقف می‌کند و باعث می‌شود اندازه هموروئید در طی یک دوره 4 تا 6 هفته‌ای کاهش یابد
- بستن نوار لاستیکی: در این روش یک نوار الاستیک بسیار محکم در اطراف هموروئید قرار می‌گیرد تا جریان خون آن قطع شود
- هموروئیدکتومی: در موارد کمتر، یک روش جراحی به نام هموروئیدکتومی ممکن است برای هموروئید داخلی درجه سوم یا چهارم، هموروئید خارجی بزرگ، هموروئید ترومبوز شده یا هموروئید داخلی و خارجی ترکیبی مورد نیاز باشد. در این زمان، یک عمل تحت بیهوشی عمومی برای برداشتن بواسیر با جراحی انجام می‌شود
- بخیه: جایگزینی برای هموروئیدکتومی سنتی، هموروئیدوپکسی منگنه نامیده می‌شود. این روش خونریزی یا پرولاپس هموروئید داخلی را درمان می‌کند. جراح از یک دستگاه منگنه برای قرار دادن هموروئید در موقعیت طبیعی خود سود می‌برد. مانند برداشتن بواسیر سنتی، هموروئیدوپکسی منگنه تحت بیهوشی عمومی به عنوان جراحی روزانه انجام می‌شود
بیشتر بخوانید :جراحی هموروئید کودکان سرپایی است؟ نگاهی به انواع درمان و عوارض‌ها
آیا می‌توان از هموروئید پیشگیری کرد؟
بهترین راه برای پیشگیری از بواسیر، خوردن یک رژیم غذایی سالم و پر فیبر، نوشیدن مقدار زیادی آب و ورزش منظم است.
برای جلوگیری از یبوست:
- غذاهای پر فیبر زیاد بخورید
- هر روز مقدار زیادی آب بنوشید
- به طور منظم ورزش کن
- در صورت نیاز روده‌های خود را خالی کنید
- از مصرف داروهایی که باعث یبوست می‌شود خودداری کنید (مثلا مسکن‌های حاوی کدئین)
- از نشستن طولانی مدت روی توالت پرهیز کنید
مصرف فیبر خود را افزایش دهید:
می‌توانید به تدریج مقدار فیبر را در رژیم غذایی خود با مصرف مواد غذایی از جمله موارد زیر افزایش دهید:
- میوه و سبزیجات تازه
- نان و غلات سبوس‌دار
- آجیل و دانه‌ها
- حبوبات (نخود، لوبیا و عدس)
اطمینان حاصل کنید که فیبر خود را به تدریج افزایش می‌دهید تا دستگاه گوارش شما زمان مناسبی برای سازگاری داشته باشد.
همچنین مهم است که مصرف مایعات را هم‌زمان افزایش دهید. این کارها به این دلیل است که فیبر موجود در مدفوع مانند یک اسفنج عمل کرده و رطوبت را از بدن جذب می‌کند.
سعی کنید آب زیادی بنوشید. کاهش مصرف نوشیدنی‌های شیرین نیز به شما کمک می‌کند تا کالری‌هایی را که باعث افزایش وزن می‌شوند، کاهش دهید.
حفظ وزن سالم:
اضافه وزن یکی دیگر از عواملی است که ممکن است در ایجاد هموروئید نقش داشته باشد. شما می‌توانید با ورزش منظم، رژیم غذایی کم‌چرب و پرهیز از مصرف الکل وزن کم کنید.
بیشتر بخوانید: بواسیر یا هموروئید، رگ‌های متورم شده دردناک راست روده
یادداشت پایانی در ارتباط با علائم بواسیر
همان‌طور که اشاره شد بواسیر معمولا به دلیل افزایش فشار ناشی از بارداری، اضافه وزن یا زور زدن در حین اجابت مزاج ایجاد می‌شود.
در میانسالی، هموروئید اغلب به یک شکایت دائمی تبدیل می‌شود. در سن 50 سالگی، حدود نیمی از مردم یک یا چند مورد از علائم کلاسیک را تجربه کرده‌اند که شامل درد مقعدی، خارش، خونریزی و احتمالا افتادگی (بواسیرهایی که از کانال مقعد بیرون زده‌اند) است.
اگرچه هموروئید به ندرت خطرناک است، اما می‌تواند یک حمله عود کننده و دردناک باشد. خوشبختانه، درمان‌های زیادی می‌توانیم در مورد هموروئید انجام دهیم.
بنابراین برای درمان علائم بواسیر نگرانی وجود ندارد. لازم به ذکر است که اکنون برای درمان این عارضه تبلیغات فراوانی در رسانه‌ها وجود دارد؛ پیشنهاد این است که قبل از هرگونه خوددرمانی یا استفاده از داروهایی که بدون تجویز پزشک در دسترس قرار می‌گیرد؛ حتما با متخصص گوارش مشورت کنید.