درمان وبا بسیار راحت است، اما چیزی که باعث جواب دادن درمان می‌شود، تشخیص و انجام اقدامات درمانی به موقع است. وبا از جمله بیماری‌های عفونی باکتریایی به شمار می‌رود که از طریق آب و غذای آلوده به باکتری ویبریو کلرا ایجاد می‌شود. این بیماری قدرت شیوع بالایی دارد؛ زیرا عوامل بیماری‌زا پس از خروج از سیستم گوارشی بیمار، در محیط باقی می‌مانند و باعث آلوده شدن آب و خاک و افراد دیگر در اثر استفاده می‌شوند.
برای درمان وبا باید آب از دست رفته بدن را دوباره احیا کرد. این کار با تزریقات داخل وریدی و همچنین تجویز داروهای آنتی‌بیوتیکی امکان‌پذیر است. در این مطلب از مجله علمی پزشکی سیوطب به بررسی درمان وبا و آشنایی بیشتر با این بیماری عفونی خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
نگاهی کلی به موضوع درمان وبا
- اکثر افراد آلوده به وبا هیچ علائمی ندارند یا علائم خفیفی خواهند داشت و با محلول‌های آبرسانی خوراکی با موفقیت درمان می‌شوند
- موارد شدید وبا نیاز به درمان سریع با مایعات داخل وریدی و آنتی بیوتیک دارند
- با درمان زودهنگام و مناسب، میزان مرگ و میر کمتر از یک درصد باقی می‌ماند
- تایید و تشخیص سریع وبا به کاهش شیوع و میزان مرگ و میر در منطقه کمک می‌کند
وبا چه نوع بیماری است؟
وبا (Cholera) نوعی بیماری عفونی است که باعث اسهال شدید و آبکی می‌شود که در صورت عدم درمان منجر به کم آبی بدن و حتی مرگ بیمار خواهد شد. این بیماری در اثر خوردن غذا یا نوشیدن آب آلوده به باکتری به نام ویبریو کلرا (Vibrio cholerae.) ایجاد می‌شود.
وبا در سال 1800 میلادی در ایالات متحده آمریکا شایع بود؛ زیرا تا آن زمان از سیستم‌های مدرن تصفیه آب و فاضلاب استفاده نمی‌کردند. این بیماری شیوع بالایی دارد و هنوز هم جزو مشکلات جدی در سایر نقاط جهان محسوب می‌شود. طبق آمار سازمان بهداشت جهانی هر ساله 1.3 تا 4 میلیون مورد ابتلا به این بیماری وجود دارد که 21000 تا 143000 مرگ و میر در سراسر جهان به دلیل آن ثبت می‌شود. وبا در مکان‌هایی با بهداشت نامناسب، شلوغ، مناطقی جنگی و قحطی شایع است.
بیشتر بخوانید: عفونت در خون با ۵ روش درمانی برای جلوگیری از ابتلا به سپسیس
اپیدمیولوژی، عوامل خطر و بار بیماری وبا
وبا به صورت اپیدمی یا منطقه بومی رخ می‌دهد که منظور از منطقه بومی وبا منطقه‌ای است که در آن موارد تایید شده وبا در طول 3 سال گذشته با شواهدی از انتقال محلی شناسایی شده است (به این معنی که موارد از جای دیگری وارد نشده‌اند). شیوع یا اپیدمی وبا هم در کشورهای بومی و هم در کشورهایی که وبا به طور منظم رخ نمی‌دهد دیده می‌شوند.
در کشورهای بومی وبا، شیوع فصلی یا پراکنده است و تعداد موارد بیش از حد انتظار را نشان می‌دهد. در کشوری که وبا به طور مرتب اتفاق نمی‌افتد، شیوع با وقوع حداقل 1 مورد تایید شده و از این بیماری با شواهد انتقال موضعی در منطقه‌ای که معمولا وبا در آنجا وجود ندارد تعریف می‌شود.
بیشتر بخوانید: درمان مسمومیت غذایی در خانه با 11 روش سریع و آسان!
علت بیماری وبا چیست؟
Vibrio cholerae، باکتری عامل وبا معمولا در غذا یا آب آلوده به مدفوع افراد مبتلا به عفونت یافت می‌شود. هنگامی که فرد غذا یا آب آلوده را مصرف می‌کند، باکتری ویبریو کلرا سمی را در روده ترشح می‌کند که باعث اسهال شدید می‌شود. باید اشاره کرد که احتمال ابتلا به وبا از فردی مبتلا به فردی سالم فقط با تماس اتفاقی بعید است.
وبا کودکان و بزرگسالان را تحت تاثیر قرار می‌دهد و در صورت عدم درمان ظرف چند ساعت باعث مرگ می‌شود. اکثر افراد آلوده به V. cholerae هیچ علامتی ندارند، اگرچه این باکتری به مدت 1-10 روز پس از عفونت در مدفوع آن‌ها وجود دارد و دوباره به محیط ریخته می‌شود و به طور بالقوه افراد دیگر را آلوده می‌کند.
بیشتر بخوانید: تشنگی بعد از خوردن بستنی و بررسی ۶ علت علمی برای واکنش بدن
راه‌های انتقال بیماری وبا؛ با خطر شیوع بالا
در اکثر موارد بیماری وبا از طریق راه‌های زیر بین افراد مختلف منتقل می‌شود:
- آلوده شدن منبع تامین آب شهری
- یخ ساخته شده از آب شهری آلوده
- غذاهای خیابانی آلوده به آب یا کود انسانی آلوده
- سبزیجاتی که با آب حاوی فضولات انسانی رشد می‌کنند
- ماهی خام یا نیم‌پز و غذاهای دریایی صید شده در آب‌های آلوده به فاضلاب
همچنین از راه‌های انتقال آن از فردی به فرد دیگر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- وسایل آلوده به میکروب وبا مانند دست‌ها، ظروف و لوازم شخصی
- ملحفه و لباس آلوده بیمار
- استفراغ و اسهال بیمار آلوده
باید اشاره کنیم که اولین افراد در معرض انتقال این بیماری، افراد خانواده و پرسنل بیمارستان هستند.
بیشتر بخوانید: علائم بواسیر؛ از خارش مقعد تا نشت مدفوع
علائم وبا چیست؟
احتمال دارد که علائم وبا از 12 ساعت تا 5 روز پس از عفونت شروع شوند. در اغلب موارد علائم خفیف هستند؛ اما گاهی اوقات این علائم خیلی جدی می‌شوند. تقریبا از هر 20 نفر مبتلا به این بیماری، یک نفر به اسهال شدید آبکی همراه با استفراغ مبتلا می‌شود که به سرعت باعث کم آبی بدن خواهد شد.
اگرچه بسیاری از افراد مبتلا ممکن است حداقل علائم را داشته باشند یا علائمی نداشته باشند؛ اما همچنان در گسترش عفونت نقش خواهند داشت. مهم‌ترین علامت وبا، کم آبی است که علائم و نشانه‌های آن در بدن عبارتند از:
- ضربان قلب سریع
- فشارخون پایین
- تشنگی
- گرفتگی عضلات
- خشکی غشاهای مخاطی شامل داخل دهان، گلو، بینی و پلک‌ها
- از دست دادن خاصیت ارتجاعی پوست (توانایی بازگشت سریع به حالت اولیه در صورت نیشگون گرفتن)
در صورت عدم درمان وبا، کم آبی بدن منجر به شوک و مرگ در عرض چند ساعت می‌شود. امکان دارد که علائم این بیماری در کودکان به صورت زیر باشد:
- تب
- خواب آلودگی شدید
- تشنج
- کما
کودکان به دلیل ضعیف بودن سیستم ایمنی خود نسبت به این بیماری مقاومت کمتری دارند.
بیشتر بخوانید: ۱۸ مواد غذایی برای تقویت سیستم ایمنی بدن + معرفی دارو و ویتامین
آیا می‌توان از ابتلا به وبا پیشگیری کرد؟
در جواب به این سوال می‌توان گفت: بله، واکسن وبا تولید گشته و در دسترس است. همچنین سازمان بهداشت جهانی و مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها دستورالعمل‌های خاصی را برای جلوگیری از ابتلا و شیوع این بیماری اعلام کرده‌اند که شامل موارد زیر هستند:
- استفاده از آب جوشیده شده برای آشامیدن و تهیه غذا
- استفاده از محصولات خوراکی بهداشتی و ضدعفونی شده
- ضدعفونی لوازم شخصی و ظروف غذا مانند مسواک و ظروف غذا و نوشیدنی‌ها
بیشتر بخوانید: ۱۴ درمان خانگی باد شکم زیاد که حتما باید بدانید!
همچنین اقدامات زیر در هنگام شیوع وبا در محیط اطراف به شدت تاکید می‌شوند:
- شستن مرتب دست‌ها و صورت با آب و صابون
- شستن ظروف غذا
- شستن میوه‌ها و سبزیجات
- ضدعفونی سرویس بهداشتی و محیطی‌های مشترک؛ به ویژه در محیط‌های عمومی
توجه داشته باشید که برای ضدعفونی کردن آب باید آن را به مدت 1 تا 3 دقیقه با درجه حرارت بالا بجوشانید یا آن را فیلتر کنید. همچنین باید از غذاهای خام از جمله موارد زیر اجتناب کنید:
- خوردن میوه و سبزیجات نشسته با پوست
- مصرف شیر و فرآورده‌های لبنی غیرپاستوریزه
- مصرف گوشت خام یا نیم‌پز
باید گفت که مناطقی وجود دارد که احتمال آلودگی آن‌ها به باکتری ایجادکننده وبا بیشتر است؛ مانند ماهی‌های صید شده در صخره‌های استوایی.
بیشتر بخوانید: مونونوکلئوز عفونتی مسری و ۳ مورد از عوارض بیماری بوسه
چه زمانی باید برای درمان وبا به پزشک مراجعه کرد؟
خطر ابتلا به وبا در کشورهای صنعتی اندک است؛ حتی در مناطقی که این بیماری وجود دارد، اگر از توصیه‌های ایمنی مواد غذایی پیروی شود، احتمال ابتلا به آن خیلی کم خواهد بود. با این حال موارد ابتلا به وبا در سراسر جهان رخ می‌دهد.
در صورتی که پس از بازگشت از سفر به مناطق محروم یا خوردن غذایی خیابانی دچار اسهال شدید به پزشک مراجعه کنید. درمان به موقع وبا از ایجاد عوارض این بیماری جلوگیری می‌کند.
بیشتر بخوانید: درمان قطعی دل پیچه با ۸ روش خانگی و آسان
آیا وبا عوارض خطرناکی دارد؟
در جواب به این سوال باید گفت: بله؛ زیرا کم آبی شدید در بدن باعث ایجاد شوک یا حتی مرگ بیمار خواهد شد. در صورت عدم درمان وبا احتمال مرگ بیمار در کمتر از 18 ساعت در اثر کمبود شدید آب در بدن وجود دارد. شوک و اسهال شدید جدی‌ترین عارضه وبا هستند که ممکن است باعث بروز مشکلات دیگری همچون موارد زیر شوند:
- قندخون پایین
- کمبود پتاسیم
- نارسایی کلیه
هر کدام از این عوارض به تنهایی یا در کنار هم به بدن صدمه وارد می‌کند.
نحوه تشخیص وبا به چه صورتی است
علائم و نشانه‌های وبا شدید در مناطقی که این بیماری شایع است غیرقابل انکار خواهد بود؛ اما به طور کلی تنها راه برای تایید وبا، شناسایی باکتری در نمونه مدفوع است. تایید و تشخیص سریع وبا به کاهش شیوع و میزان مرگ و میر در منطقه کمک می‌کند.
درمان وبا؛ بسیار راحت و ساده
درمان وبا بسیار راحت است؛ اما این به معنی ساده بود این بیماری و عدم نیاز به درمان آن نیست؛ بلکه بیمار با شروع علائم اختلال در سیستم گوارش خود؛ یعنی اسهال و استفراغ، باید به پزشک مراجعه کند. دلیل این پیگیری این است که کم آبی در بدن دراثر اسهال و استفراغ به سرعت اتفاق می‌افتد و باید خیلی سریع درمان شود.
از راهکارهای درمان وبا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1- هیدراته نگه داشتن بدن
بسته به شدت اسهال و استفراغ درمان وبا شامل محلول‌های خوراکی یا داخل وریدی برای جایگزینی مایعات از دست رفته می‌شود.
بیشتر بخوانید: ۱۲ درمان خانگی گرما زدگی؛ از هیدراته شدن تا تمر هندی
2- تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها
آنتی‌بیوتیک‌هایی که باکتری‌ها را از بین می‌برند بخشی از درمان اورژانسی برای موارد شدید وبا هستند. همچنین این روش درمانی مدت زمان اسهال را به نصف کاهش می‌دهند و باعث دفع باکتری‌ها شده و در نتیجه به جلوگیری از گسترش بیماری کمک می‌کنند.
تجویز زیاد آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان وبا توصیه نمی‌شود؛ زیرا هیچ اثر ثابت شده‌ای بر گسترش وبا ندارند و ممکن است به مقاومت ضدمیکروبی منجر شوند.
آنتی بیوتیک برای درمان وبا؛ داروهای مورد تایید وزارت بهداشت
آنتی‌بیوتیک‌های مختلفی وجود دارد که از آن‌ها می‌توان برای درمان بیمای‌های عفونی استفاده کرد؛ اما بعضی از این داروها زیادی ضعیف یا قوی هستند و به همین دلیل برای درمان وبا توصیه نمی‌شوند. از همین رو وزارت بهداشت لیستی از داروهای مورد تایید برای درمان وبا را ارائه کرده است که به منظور تسریع در روند درمان و بهبود وضعیت بیماران تهیه شده است. در جدول زیر میزان دوز پیشنهادی آنتی‌بیوتیک‌های مختلف برای درمان وبا در کودکان و بزرگسالان معرفی شده است.
| آنتی‌بیوتیک | دوز قابل استفاده برای کودکان کمتر از 8 سال | دوز قابل استفاده برای بزرگسالان |
| سیپروفلوکساسین | زیر 17 سال تجویز نمی‌شود | Mg250 دو مرتبه در روز به مدت 3 روز یا یک گرم به صورت تک دوز |
| اریترومایسین | Mg/kg/dose10 چهار مرتبه در روز به مدت 3 روز | Mg400 برای 4 مرتبه در روز به مدت 4 روز |
| آزیترومایسین | Mg/kg/dose20 واحد | Gr1 دوز واحد |
| آمپی سیلین | Mg/kg/dose12.5 چهار مرتبه در روز برای 3 روز | Mg500 برای 4 مرتبه در روز برای 3 روز |
| کوتویموکسازول | Trimethoprin 8- 10/mg/day و Solfamethoxazol 40mg/kg/day در 2 دوز تقسیم شده برای 3 روز | —– |
| تتراسیکلین | —— | Mg/kg/day50 در 4 دوز تقسیم شده برای 3 روز، حداکثر 2 گرم در روز |
| داکسی سیکلین | —— | Mg/kg/single dose5 حداکثر 200 mg در روز |
همچنین علت دیگر تهیه این جدول این است که باکتری ویبریو کلرا به بعضی از آنتی‌بیوتیک‌ها مقاوم شده و درمان با آن‌ها دیگر جواب نمی‌دهد. به همین دلیل توجه به این موضوع حائز اهمیت است که امکان دارد هر کدام از این داروهای نام برده شده در جدول در شیوع بعدی وبا قابل استفاده نباشند؛ زیرا باکتری‌های بیماری‌زا به مرور زمان خود را با شرایط وفق داده و نسبت به روش‌های درمانی مقاوم می‌شوند.
3- تجویز مکمل‌های روی
تحقیقات نشان داده است که امکان دارد روی اسهال را کاهش دهد و مدت زمان آن را در کودکان مبتلا به وبا کوتاه کند.
درمان خانگی وبا با راهکارهای ساده
توصیه می‌شود که درمان خانگی وبا را در کنار درمان پزشکی آن انجام دهید؛ زیرا در موارد شدید این بیماری، کم آبی وخیم به صورت ناگهانی رخ می‌دهد که برای بیمار خطرناک است. به همین دلیل توصیه می‌شود که در صورت متوسط یا شدید بودن علائم به پزشک مراجعه کنید و همراه با داروهای تجویزی، روش‌های خانگی را نیز انجام دهید.
از جمله راهکارهای درمان وبا در خانه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مصرف آب میوه طبیعی مانند موز
- مصرف آب زیاد
- خوردن غذاهای مناسب برای رفع اسهال مانند برنج
- عدم مصرف غذاهای محرک اسهال و استفراغ
- تغذیه کودک با شیر مادر
همچنین استفاده از غذاهای مقوی برای تامین انرژی و مواد مغذی از دست رفته توصیه می‌شود.
بیشتر بخوانید: درمان استفراغ و تهوع؛ راه حل‌ها، نکات و مواردی که استفراغ را متوقف می‌سازند
واکسن‌های مورد تایید WHO برای پیشگیری از وبا
در حال حاضر سه واکسن خوراکی وبا وجود دارد که مورد تایید سازمان جهانی بهداشت هستند. این واکسن‌ها عبارتند از:
- Dukoral (قابل استفاده برای همه افراد بالای 2 سال)
- Shanchol
- Euvichol-Plus
هر سه واکسن برای محافظت و ایمنی کامل به دو دوز نیاز دارند. باید اشاره کرد که بین دوز اول و دوم واکسن Dukoral باید حداقل 7 روز تا 6 هفته فاصله وجود داشته باشد. همچنین کودکان 5-2 ساله به نوبت سوم از این واکسن نیاز دارند. Dukoral عمدتا برای مسافران استفاده می‌شود و به مدت 2 سال در بدن مقاومت در برابر وبا ایجاد می‌کند.
Shanchol و Euvichol-Plus فرمول یکسانی دارند، اما توسط دو سازنده مختلف تولید می‌شوند و برای افراد بالای یک سال قابل استفاده هستند. این دو نمونه نیز به دو دوز واکسن نیاز دارند که فاصله بین آن‌ها باید حداقل دو هفته باشد.
یادداشت پایانی درباره درمان وبا
وبا از جمله بیماری‌های باکتریایی است که از طریق آب و غذای آلوده به باکتری ویبریو کلرا منتقل می‌شود. این بیماری باعث ایجاد اسهال شدید آبکی و استفراغ خواهد شد که منجر به کم آبی شدید بدن می‌شوند. این کم آبی در صورت عدم درمان وبا بسیار خطرناک بوده و در مواردی حتی باعث مرگ بیمار خواهد شد.
کم آبی علائم مخصوص به خود را دارد که شامل خشکی دهان، بینی و چشم‌ها، تیره بودن رنگ ادرار، کاهش خاصیت ارتجاعی پوست و گرفتگی عضلات می‌شود. به همین دلیل بیماران بعد از شروع علائم باید به دنبال درمان وبا باشند تا از عوارض آن جان سالم به در ببرند.
در این مطلب به بررسی علت، علائم و روش‌های درمان وبا پرداخته‌ایم؛ در صورتی که شما روش درمان خانگی دیگری برای وبا می‌شناسید خوشحال می‌شویم که با ما و دیگر مخاطبین سیوطب به اشتراک بگذارید.
سوالات متداول در مورد درمان وبا
آیا آنتی بیوتیک وبا را از بین می‌برد؟
در مواردی پزشک داروهای آنتی بیوتیکی را برای رفع علائم و از بین بردن باکتری ایجادکننده وبا استفاده می‌کند؛ اما باید توجه داشته که استفاده زیاد از این داروها باعث مقاومت باکتری به آنتی‌بیوتیک‌ها می‌شود.
طول درمان وبا چقدر است؟
با توجه به شدت علائم طول دوره درمان وبا متفاوت است؛ اما روش‌های درمانی مانند هیدراته کردن و آنتی‌بیوتیک‌ها مدت زمان درمان بیماری را به نصف کاهش می‌دهند.
درمان وبا با طب اسلامی امکان‌پذیر است؟
روش‌های مختلفی برای درمان وبا وجود دارد که طب اسلامی نیز یکی از آن‌ها است؛ اما پیشنهاد می‌شود که بیماران در ابتدا به پزشک مراجعه کنند و داروهای تجویزی را مصرف نمایند.