مونونوکلئوز عفونتی مسری و 3 مورد از عوارض بیماری بوسه

مونونوکلئوز نوعی بیماری عفونی مسری است که به وسیله ویروس تبخال به نام اپشتین بار ایجاد می‌شود. این بیماری به دلیل اینکه به راحتی با بزاق دهان، عطسه یا سرفه و همچنین استفاده از وسایل غذاخوری، نوشیدنی و بوسیدن فرد بیمار به افراد دیگر منتقل می‌شود، به بیماری بوسه نیز مشهور است.

بیماری بوسه، درمان مشخص یا واکسن خاصی ندارد، به همین دلیل بهترین راه برای درمان، پیشگیری از ابتلا به این بیماری عفونی است. اما باید گفت که پزشکان برای درمان بیماری مونونوکلئوز از روش‌هایی برای تسکین و کنترل علائم استفاده می‌کنند تا بیمار راحت‌تر دوره بیماری را پشت سر بگذارد.

در این مقاله از مجله پزشکی سیوطب به بررسی بیماری مونونوکلئوز خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

 

نگاهی کلی به موضوع این مقاله

• بیماری مونونوکلئوز به راحتی به افراد دیگر سرایت می‌کند
• برخی افراد مبتلا به ویروس اپشتین بار و بیماری بوسه هیچ علائمی نشان نمی‌دهند و تنها ناقل این بیماری هستند
• بهترین راه برای جلوگیری از ابتلا به بیماری بوسه، رعایت بهداشت فردی است
• بزرگ‌ترین و مهمترین عارضه بیماری بوسه، ترکیدن یا پاره شدن طحال بزرگ شده است

بیشتر بخوانید: تالاسمی بیماری ارثی خونی با ۳ روش درمانی تخصصی

مونونوکلئوز یا بیماری مونو چیست؟

مونونوکلئوز (Mononucleosis) بیماری است که معمولا نوجوانان و جوانان را درگیر می‌کند؛ اما در کودکان نیز دیده می‌شود. علت ابتلا به این بیماری معمولا ویروس‌هایی مانند ویروس اپشتین بار یا EBV (Epstein-Barr Virus) و بعضی عفونت‌ها هستند.

بیماری مونونوکلئوز را با نام مونو یا بیماری بوسه نیز می‌شناسند؛ زیرا به راحتی از طریق مایعات بدن مانند بزاق از فردی به فرد دیگر سرایت می‌کند.

برای بیشتر افراد، بیماری مونو جدی نیست و بدون درمان بهبود می‌یابد. با این حال خستگی مفرط، بدن درد و سایر علائم آن در فعالیت‌های مدرسه، کار و زندگی روزمره اختلال ایجاد خواهند کرد. در بعضی شرایط این بیماری ممکن است حدود یک ماه طول بکشد و فرد در طول این یک ماه احساس بیماری داشته باشد.

بیشتر بخوانید: دیفتری؛ گلو درد شدید، تب و تورم غدد لنفاوی را جدی بگیرید

مونونوکلئوز چقدر شایع است؟

ویروس اپشتین بار (EBV) که باعث مونونوکلئوز می‌شود بسیار رایج است. حدود 90درصد از آمریکایی‌ها تا سن 35 سالگی به این ویروس مبتلا می‌شوند. این نکته در مورد این ویروس بسیار مهم است که همه افراد آلوده به آن علائمی نشان نمی‌دهند و تنها ناقل یا حامل هستند.

بیشتر بخوانید : زخم سرد یا تبخال؛ بلای جان لب، چانه، گونه و بینی+درمان خانگی

چه افرادی بیشتر به بیماری بوسه مبتلا می‌شوند؟

نقطه اوج مبتلا به ویروس EBV در دو دوره زیر است:

• کودکان در سنین اولیه مدرسه
• نوجوانان و بزرگسالان

در بیشتر موارد کودکان خردسال علائمی از این بیماری نشان نمی‌دهند. این در حالی است که افراد بالای 20 سال بیشتر به مونونوکلئوز مبتلا می‌شوند. تقریبا از هر چهار نفر در این گروه سنی که به EBV مبتلا می‌شوند، یک نفر به بیماری مونو مبتلا خواهد شد.

بیشتر بخوانید: درمان عفونت ناف با ۵ روش راحت در کمتر از یک هفته

آیا بیماری بوسه عفونتی مقاربتی است؟

اپشتین بار نوعی ویروس تبخال است که با ویروس هرپس سیمپلکس (herpes simplex virus) که باعث تبخال تناسلی و دهانی می‌شود متفاوت است. هر دو ویروس از طریق روابط جنسی منتقل می‌شوند؛ اما باید گفت که ویروس EBV به احتمال زیاد از طریق راه‌های دیگری مانند اشتراک نوشیدنی یا بوسیدن نیز گسترش می‌یابد.

بیشتر بخوانید : سرطان ریه، یک بیماری خاموش اما خطرناک با ۵ راه تشخیص

آیا مونونوکلئوز مسری است؟

ویروس‌هایی که باعث بیماری مونو می‌شوند بسیار مسری هستند. افراد مختلف می‌توانند این بیماری را از طریق تماس با مایعات بدن فرد آلوده مانند بزاق دریافت کنند. راه‌های دیگر انتقال این بیماری بین افراد مختلف عبارتند از:

• انتقال خون
• سرفه یا عطسه کردن
• بوسیدن
• تماس جنسی
• اشتراک غذا، نوشیدنی یا ظروف غذاخوری
• پیوند عضو

بیشتر بخوانید: آزمایش انعقاد خون چرا باید انجام شود؟+تفسیر آزمایش

آیا امکان ابتلا به این بیماری بیش از یک بار وجود دارد؟

حتی بعد از ناپدید شدن علائم اپشتین بار در بدن بیمار، این ویروس به شکل غیرفعال در بدن باقی می‌ماند؛ اما اکثر مردم تنها یکبار به بیماری بوسه مبتلا می‌شوند. احتمال دارد افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بیش از یک بار دچار علائم بیماری مونونوکلئوز شوند.

در صورتی که EBV در بدن فردی دوباره فعال شود، به ندرت علائمی ایجاد می‌شود. با این حال امکان دارد که فرد ناقل به صورت ناآگاهانه ویروس فعال شده را به دیگران منتقل کند.

بیشتر بخوانید : ۸ درمان آلرژی فصلی برای رفع خطرات نهفته در واکنش ‌های آلرژیک  

دلایل ابتلا به مونونوکلئوز

بیش از 90درصد موارد بیماری بوسه توسط ویروس اپشتین بار ایجاد می‌شود. سایر ویروس‌ها و عفونت‌های خاص نیز ممکن است باعث ابتلا به این بیماری شوند.

دلایل ابتلا به این بیماری عبارتند از:

• آدنوویروس
• سیتومگالوویروس یا CMV (Cytomegalovirus)
• هپاتیت A، هپاتیت B و هپاتیت C
• ویروس هرپس سیمپلکس (HSV)
• ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV)
• سرخچه
• توکسوپلاسموز

بیشتر بخوانید: زرد زخم و آشنایی با ۳ نمونه رایج این یبماری مسری عفونی

علائم بیماری بوسه

علائم بیماری مونونوکلئوز از خفیفت تا شدید متفاوت است. به طور کلی علائم این بیماری تمایل دارند که به تدریج ظاهر شوند. معمولا علائم فردی که به این بیماری مبتلا می‌شود بعد از 4 تا 6 هفته پس از تماس با ویروس EBV ظاهر می‌شوند. این علائم چهار هفته یا بیشتر ادامه خواهند داشت و شامل موارد زیر هستند:

• بزرگ شدن طحال یا کبد
• خستگی مفرط
• تب
• سردرد
• از دست دادن اشتها
• درد یا ضعف عضلانی
• کهیر
• گلو درد
• غدد لنفاوی متورم در گردن، زیر بغل یا کشاله ران

بیشتر بخوانید : بیماری های خود ایمنی؛ ۱۵ نمونه حمله به خودی توسط سیستم ایمنی بدن!

دوره انکوباسیون مونوکلئوز

دوره انکوباسیون یا نهفتگی (کمون) ویروس، دوره‌ای است بین زمانی که فرد درگیر عفونت می‌شود تا زمانی که علائم بیمار شروع می‌شوند. برای این بیماری دوره نهفتگی بین 4 تا 6 هفته طول می‌کشد و علائم و نشانه‌های بیماری معمولا 1 تا 2 ماه باقی می‌مانند.

دوره کمون ممکن است در کودکان خردسال کوتاه‌تر باشد. بعضی علائم مانند گلودرد و تب معمولا پس از 1 یا 2 هفته کاهش می‌یابند. علائم دیگر مانند تورم غدد لنفاوی، خستگی و بزرگ شدن طحال ممکن است چند هفته بیشتر طول بکشد.

بیشتر بخوانید : انواع بیماری های عفونی و ۳ راهکار مصونیت در برابر این بیماری‌‌ها

آیا بیماری مونونوکلئوز خطرناک است؟

با توجه به علائم گفته شده امکان دارد که این بیماری به عاملی تهدیدکننده برای زندگی بیمار تبدیل شود؛ زیرا بزرگ شدن طحال در بدن خطرهای زیادی به دنبال دارد که یکی از آن‌ها پاره شدن آن و خونریزی داخلی شدید است.

بیشتر بخوانید : کم خونی یا آنمی؛ بیماری شایع در کودکی و بزرگسالی را بشناسید و درمان کنید

نحوه تشخیص مونونوکلئوز

برای تشخیص این بیماری، پزشک علائم بیمار را ارزیابی می‌کند. برای این کار پزشک به صورت ویژه غدد لنفاوی متورم در گردن و علائم بزرگ شدن طحال یا کبد را بررسی خواهد کرد.

همچنین آزمایش خون را برای شناسایی آنتی‌بادی‌هایی را که بدن برای مبارزه با ویروس اپشتین بار می‌سازد را تجویز می‌کنند. در آزمایش خون تعداد گلبول‌های سفید خون (لنفوسیت‌ها) که نشان‌دهنده مبارزه با عفونت‌ها هستند را بررسی خواهند کرد.

بیشتر بخوانید: درمان تبخال دهان با ۱۵ روش برای خشک شدن سریع تاول‌های تبخال

آیا امکان پیشگیری از ابتلا به مونونوکلئوز وجود دارد؟

در حال حاضر هیچ واکسنی برای این بیماری وجود ندارد. بهترین راه برای جلوگیری از ابتلا به ویروس‌هایی که باعث مونو می‌شوند، رعایت بهداشت است. به طور کلی از به اشتراک گذاشتن غذاها و نوشیدنی‌ها یا برخورد و تماس با مایعات بدن فردی که علائم بیماری ویروسی مانند تب، سرفه، گلودرد یا خستگی دارد پرهیز کنید.

 

زمان مراجعه به پزشک

افرادی که به بیماری بوسه مبتلا هستند در صورت بروز علائم زیر باید با پزشک تماس بگیرند:

• مشکل در تنفس یا بلع
• سرگیجه یا غش
• ضعف شدید عضلانی در بازوها یا پاها
• بدن دردهای شدید
• تب بالا مداوم
• سردردهای شدید
• درد شدید در سمت چپ بالای شکم

بیشتر بخوانید : برونشیت یک بیماری تنفسی شایع در بین افراد مختلف، حتی کودکان

چگونگی مدیریت یا درمان مونونوکلئوز

در ابتدا باید گفت که هنوز واکسن یا درمان ویژه‌ای برای این بیماری مشخص نشده است. همچنین آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای ضدویروسی برای مبارزه با عفونت‌های باکتریایی و بیماری مونونوکلئوز موثر نیستند.

برای درمان این بیماری پزشکان از روش‌هایی برای تسکین علائم و ایجاد احساس بهتر در بیمار تمرکز می‌کنند. در این حالت روش‌های درمان مونونوکلئوز عبارتند از:

• استراحت: بیماری بوسه باعث ایجاد احساس خستگی زیاد در بدن می‌شود. به همین دلیل خوابیدن و استراحت کردن به بدن کمک می‌کند تا با عفونت‌ها بهتر مبارزه کند
• آبرسانی به بدن: بیمار باید برای جلوگیری از کم آبی، مایعات و آب زیادی بنوشد
• مصرف مسکن‌ها: داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) تب، التهاب، سردرد و دردهای عضلانی را کاهش می‌دهند. این داروها شامل ایبوپروفن و ناپروکسن هستند
• روش‌های تسکین گلودرد: غرغره کردن آب نمک و مصرف قرص‌های گلودرد
• اجتناب از ورزش: فعالیت بدنی فشار زیادی به طحال بزرگ شده وارد می‌کنند و خطر پارگی آن را افزایش می‌دهند. در زمان ابتلا به بیماری بوسه و تا چهار هفته پس از آن، بیمار باید از ورزش‌های تماسی و شدید اجتناب کند

بیشتر بخوانید: بیماری لوپوس؛ از علائم پوستی تا آسیب به مفاصل، کلیه‌، مغز، قلب و ریه‌

عوارض بیماری مونونوکلئوز

علائم مونو در حدود چهار هفته به تدریج بهبود می‌یابند؛ اما امکان دارد که احساس خستگی ماه‌ها باقی بماند. در مواردی علائم به قدری شدید هستند که بیمار در حین بهبودی نیز از حضور در محل کار یا مدرسه غیبت می‌کند. از دیگر عوارض مهم این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

 

• بزرگ شدن طحال

باید گفت که بزرگ‌ترین و مهمترین عارضه بیماری بوسه، ترکیدن یا پاره شدن طحال بزرگ شده است. طحال غده‌ای در سمت چپ و بالای شکم است که به فیلتر کردن خون کمک می‌کند. اگر طحال بترکد، ممکن است در داخل شکم خونریزی شدیدی ایجاد شود.

خونریزی داخلی ناشی از پارگی طحال عاملی تهدیدکننده برای زندگی است و نیاز به جراحی اورژانسی دارد.

بیشتر بخوانید : ذات الریه یا پنومونی؛ از علائم خطرناک تا درمان‌های خانگی سینه پهلو

• مشکلات کبدی

احتمال دارد که این بیماری باعث مشکلات کبدی شود که عبارتند از:

• هپاتیت: التهاب خفیف کبد (هپاتیت)
• زردی: زردی پوست و سفیدی چشم‌ها (یرقان)

 

• عوارض کمتر شایع

مونونوکلئوز همچنین منجر به عوارض کمتر شایعی می‌شود، از جمله:

• کم خونی: کاهش گلبول‌های قرمز و هموگلوبین (پروتئین غنی از آهن در گلبول‌های قرمز)
• ترومبوسیتوپنی: تعداد کم پلاکت‌ها که در لخته شدن سلول‌های خونی نقش دارند
• مشکلات قلبی: التهاب عضله قلب (میوکاردیت)
• عوارض مربوط به سیستم عصبی: مننژیت، آنسفالیت و سندروم گیلن باره (Guillain-Barre syndrome)
• لوزه‌های متورم: که تنفس را مسدود می‌کنند

همچنین ویروس اپشتین بار باعث بیماری‌های بسیار جدی‌تری در افرادی می‌شود که سیستم ایمنی ضعیفی دارند. این دسته افراد شامل بیماران مبتلا به HIV، کسانی که جراحی پیوند عضو داشته‌اند و داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی مصرف می‌کنند.

بیشتر بخوانید : تعریق شبانه در فصول مختلف زنگ خطری برای حضور بیماری‌های دیگر

بیماری بوسه و سرطان

همان‌طور که گفته شد بیماری بوسه در اغلب موارد به دلیل ویروس اپشتین بار ایجاد می‌شود. این ویروس عفونی جهش‌هایی را در سلول‌ها ایجاد می‌کند که ممکن است منجر به بعضی از سرطان‌ها شوند.

سرطان‌های نادر به دلیل ابتلا به این نوع ویروس عبارتند از:

• لنفوم بورکیت یا سرطان لنفی
• سرطان نازوفارنکس (قسمتی از حلق است که بالای ناحیه نرمی در قسمت پشت دهان قرار گرفته است)
• لنفوم هوچکین یا هاچکین (Hodgkin) نوعی سرطان غیرمعمول در سیستم لنفاوی
• سرطان معده

بیشتر بخوانید : ۱۲ درمان خانگی زخم دهان و رهایی از دردهای آزار دهنده

بیماری مونونوکلئوز و بارداری

زنان بارداری که به بیماری بوسه ناشی از ویروس EBV مبتلا شده‌اند، معمولا حاملگی سالمی دارند. البته در صورت داشتن تب شدید امکان سقط جنین یا زایمان زودرس وجود دارد؛ پس زنان باردار باید در صورت بروز علائم با پزشک خود تماس بگیرند.

همچنین در مورد انتقال این ویروس به جنین یا نوزاد شیرخوار باید گفت که احتمال کمی وجود دارد که ویروس EBV در دوران بارداری یا شیردهی به کودک منتقل شود. در صورتی که بیماری مونونوکلئوز به دلیل عفونت سیتومگالوویروس (CMV) ایجاد شده باشد، این احتمال وجود دارد که نوزاد تحت تاثیر قرار گیرد. به همین دلیل زنان باردار در صورت داشتن این بیماری باید با پزشک خود مشورت کنند.

بیشتر بخوانید: عفونت ادراری | چگونه به این عفونت مبتلا نشویم؟

بیماری مونونوکلئوز در کودکان

معمولا کودکان به دلیل موارد زیر به این بیماری مبتلا می‌شوند:

• استفاده مشترک از وسایل غذاخوری یا لیوان‌های نوشیدنی
• قرارگرفتن در نزدیکی فردی که مبتلا به این بیماری، حتی سرفه یا عطسه فرد مبتلا

از آنجایی که کودکان ممکن است فقط علائم خفیفی مانند گلودرد داشته باشند، امکان دارد که این بیماری در آن‌ها تشخیص داده نشود. در صورت تشخیص این بیماری در کودکان، لازم است که در حین بهبودی از فعالیت بدنی کودک جلوگیری شود؛ اما کودک می‌تواند به مدرسه یا مهدکودک برود.

کودکان مبتلا به بیماری بوسه باید به صورت مرتب دست‌های خود را بشویند، به ویژه بعد از سرفه یا عطسه.

بیشتر بخوانید : تب مالت، به اندازه یک لیوان شیر غیر پاستوریزه نزدیک است

بیماری بوسه در کودکان نوپا

اکثر افراد در اوایل زندگی به EBV مبتلا می‌شوند. همانند بزرگسالان و کودکان خردسال، کودکان نوپا نیز امکان دارد که با استفاده از وسایل مشترک غذا خوری یا لیوان‌های نوشیدنی به مونونوکلئوز آلوده شوند. آن‌ها همچنین می‌توانند با گذاشتن اسباب‌بازی‌هایی که در دهان سایر کودکان مبتلا به مونو بوده است در دهان خود به این عفونت آلوده شوند.

کودکان نوپا مبتلا به بیماری مونو به ندرت علائم دارند و در صورت تب یا گلودرد، ممکن است با آنفولانزا یا سرماخوردگی اشتباه گرفته شود.

بیشتر بخوانید : انگل چیست؟ نشانه های وجود انگل در بدن چیست؟

پیش آگهی برای افراد مبتلا به مونونوکلئوز

امکان دارد که علائم این بیماری شدید باشند و برای مدتی بر زندگی فرد تاثیر بگذارند؛ اما این علائم بعد از مدتی از بین می‌روند. همچنین روش‌های درمانی خانگی نیز بر بهبودی این علائم تاثیر می‌گذارند.

 

یادداشت پایانی

مونونوکلئوز بیماری عفونی است که معمولا توسط ویروس اپشتین بار (EBV) ایجاد می‌شود. این بیماری را با نام مونو یا بیماری بوسه نیاز می‌شناسند. بیماری مونونوکلئوز از جمله بیماری‌های عفونی مسری است و افراد سالم با قرارگیری در معرض ترشحات بزاقی یا دیگر ترشحات بدن فرد مبتلا به آن دچار می‌شوند.

بیماری بوسه معمولا بیماری جدی نیست، اما ممکن است عوارضی ایجاد کند که آن را خطرناک‌تر می‌کند. علائم مونونوکلئوز از خفیف تا شدید متغیر هستند و امکان دارد که تا چند هفته بیمار نتواند در فعالیت‌های روزانه خود شرکت کند.

 

سوالات متداول: