درمان ناباروری به روش IVF و آشنایی با مراحل مختلف لقاح خارج از رحم

درمان ناباروری به روش IVF یا لقاح آزمایشگاهی مجموعه پیچیده‌ای از روش‌ها است که برای کمک به باروری یا جلوگیری از مشکلات ژنتیکی استفاده می‌شود.

در طی IVF، تخمک‌های بالغ از تخمدان‌ها جمع‌آوری (بازیابی) شده و توسط اسپرم در آزمایشگاه بارور می‌شوند. سپس تخمک بارور شده (جنین) را به رحم منتقل می‌‌کنند. قابل به ذکر است که یک چرخه و مراحل مختلف IVF حدود سه هفته طول خواهد کشید. گاهی اوقات این مراحل به بخش‌های مختلفی تقسیم می‌شوند و فرآیند ممکن است طولانی‌تر شود.

درمان ناباروری به روش IVF موثرترین نوع فناوری و کمک به باروری زوج‌ها است. این روش را می‌توان با استفاده از تخمک و اسپرم خود زوج انجام داد یا از تخمک، اسپرم یا جنین یک اهداکننده شناخته شده یا ناشناس استفاده کرد. در بعضی موارد ممکن است از یک حامل حاملگی – فردی که یک جنین در رحم او کاشته شده – استفاده شود.

توجه داشته باشید که میزان موفقیت درمان ناباروری به روش IVF به عوامل زیادی مانند و به صورت ویژه به سن زن و علت ناباروری زن و مرد بستگی دارد. همچنین باید اشاره کنیم که این روش می‌تواند زمان‌بر، پر هزینه و تهاجمی باشد.

در این مقاله از مجله پزشکی سیوطب به بررسی درمان ناباروری به روش IVF می‌پردازیم، با ما همراه باشید.

چرا از درمان ناباروری به روش IVF استفاده می‌شود؟

لقاح آزمایشگاهی یا IVF (In vitro fertilization) درمانی برای ناباروری یا مشکلات ژنتیکی است. به طور معمول قبل از IVF از روش‌های کمتر تهاجمی استفاده می‌شود. یکی از این روش‌ها درمان ناباروری به روش IUI است که در آن لقاح تخمک در داخل رحم زن صورت می‌گیرد.

IVF معمولا برای زنان بالای 40 سال یا افرادی که شرایط سلامتی خاصی دارند استفاده می‌شود.

بیشتر بخوانید: انسداد لوله‌های فالوپ رحمی؛ عارضه‌ای بدون علائم اما خطرناک برای باروری

درمان ناباروری به روش IVF برای زنان با چه مشکلاتی توصیه می‌شود؟

پزشکان زنان و زایمان به طور معمول درمان ناباروری به روش IVF را برای افراد با مشکلات زیر توصیه می‌کنند:

آسیب یا انسداد لوله فالوپ

دو لوله فالوپ مجرای ارتباطی بین تخمدان‌ها و رحم هستند و تخمک‌ها از این مسیر به سمت رحم حرکت می‌کنند. آسیب و انسداد در یک یا هر دو لوله‌های فالوپ، بارور شدن تخمک یا حرکت جنین به رحم را دشوار می‌کند.

اختلالات تخمک گذاری

بعضی از خانم‌ها به بیماری‌های خاصی مبتلا هستند که باعث می‌شود تخمک گذاری آن‌ها کند یا نادر باشد. تخمک گذاری نادر در بین زنان بالای 40 سال زیاد است. در شرایطی که تخمک گذاری به صورت نادر رخ دهد، تخمک کمتری برای لقاح با اسپرم در دسترس خواهد بود.

اندومتریوز

اندومتریوز زمانی اتفاق می‌افتد که بافت‌ها و ترشحات رحمی به خارج از رحم نشت و در آنجا رشد می‌کند. این مشکل اغلب بر عملکرد تخمدان‌ها، رحم و لوله‌های فالوپ تاثیر می‌گذارد.

فیبروئید رحم

فیبروم‌ها تومورهای خوش‌خیم رحم هستند که در بین زنان 30 و 40 ساله زیاد دیده می‌شوند. فیبروم‌ها می‌توانند در کاشت تخمک بارور شده اختلال ایجاد کنند.

عقیم‌سازی یا برداشتن لوله فالوپ

بستن لوله‌ها نوعی عقیم‌سازی است که در آن لوله‌های فالوپ بریده یا مسدود می‌شوند تا به طور دائم از بارداری زن جلوگیری شود. افرادی که می‌خواهند بعد از بستن لوله‌ها باردار شوند، می‌توانند از روش IVF استفاده کنند.

زنان با عملکرد ضعیف رحم

زنانی که رحم آن‌ها عملکرد لازم برای بارداری یا نگهداری از جنین را ندارند یا بارداری برای آن‌ها خطر جدی سلامتی ایجاد می‌کند، می‌توانند از روش IVF استفاده کنند. در این شرایط تخمک بارور از زن گرفته شده و با اسپرم مرد در آزمایشگاه لقاح داده می‌شو. سپس تخمک بارور در رحم زنی دیگر قرار می‌گیرد که به این نوع رحم‌ها، رحم حامل می‌گویند.

بیشتر بخوانید: اختلالات تخمک گذاری؛ مشکلات هورمونی و معضلات تشکیل لقاح

درمان ناباروری به روش IVF برای مردان با چه مشکلاتی توصیه می‌شود؟

در بعضی شرایط مشکلات مردان باعث ناباروری تخمک می‌شود، به همین دلیل پزشکان از روش‌های IUI یا IVF برای بارور شدن تخمک‌ها استفاده می‌کنند. در ادامه چند نمونه از مشکلات آقایان که باعث ناباروری آن‌ها و استفاده از روش لقاح آزمایشگاهی می‌شود معرفی خواهد شد:

اختلال در تولید یا عملکرد اسپرم

غلظت کمتر از حد متوسط ​​اسپرم، حرکت ضعیف اسپرم‌ها (تحرک ضعیف) یا ناهنجاری در اندازه و شکل اسپرم می‌تواند بارور کردن تخمک را برای اسپرم دشوار کند. همچنین اگر ناهنجاری‌های مایع منی پیدا شود، ممکن است نیاز به مراجعه به متخصص ناباروری برای بررسی وجود مشکلات قابل اصلاح یا نگرانی‌های اساسی سلامتی باشد.

ناباروری بدون دلیل مشخص

ناباروری غیرقابل توضیح به این معنی است که با وجود ارزیابی علل شایع، هیچ دلیلی برای ناباروری یافت نشده است.

یک اختلال ژنتیکی

اگر زن یا مرد در معرض خطر انتقال یک اختلال ژنتیکی به فرزندشان باشند، امکان دارد که آزمایش ژنتیک قبل از لانه‌گزینی تخمک برای آن‌ها انجام شود. در این حالت تخمک زن و اسپرم مرد در آزمایشگاه لقاح داده می‌شوند و بعد از بارورو شدن تخمک، آن را از نظر مشکلات ژنتیکی خاص غربالگری می‌کنند. باید اشاره کنیم که همه مشکلات ژنتیکی را نمی‌توان تشخیص داد.

بعد از آزمایش ژنتیک، جنین‌هایی که مشکلات مشخصی ندارند می‌توانند به رحم منتقل شوند.

حفظ باروری برای بیماران مبتلا به سرطان یا سایر شرایط بهداشتی

در شرایطی که زن یا مرد می‌خواهند درمان‌های سرطان مانند پرتودرمانی یا شیمی درمانی را شروع کنند، می‌توانند برای حفظ باروری خود از روش IVF استفاده کنند؛ زیرا پرتودرمانی و شیمی درمانی به سیستم باروری افراد آسیب جدی وارد می‌کنند.

در این شرایط پزشکان تخمک‌های زن را از تخمدان او برداشته و در حالت بارور نشده در فریزرهای مخصوصی نگه‌داری می‌کنند تا بعدا از آن‌ها استفاده شود. همچنین مردان نیز می‌توانند اسپرم‌های خود را با این روش نگه دارند. در بعضی شرایط می‌توان تخمک بارور شده را نیز برای استفاده در آینده منجمد کرد.

بیشتر بخوانید: آندومتریوز چیست و چه علائمی دارد؟

مراحل و فرآیندهای قبل از درمان ناباروری به روش IVF

قبل از شروع چرخه IVF با استفاده از تخمک و اسپرم خود زن و مرد، احتمالا غربالگری‌های مختلفی انجام می‌شود که شامل موارد زیر است:

آزمایش ذخیره تخمدان

برای تعیین کمیت و کیفیت تخمک‌ها، پزشک غلظت موارد زیر را در خون زن درچند روز اول چرخه قاعدگی آزمایش می‌کند:

• هورمون محرک فولیکول یا FSH (follicle-stimulating hormone)
• استرادیول (استروژن)
• هورمون آنتی‌مولرین

همچنین پزشک با انجام سونوگرافی از تخمدان‌ها می‌تواند عملکرد و میزان تاثیرپذیری تخمدان‌ها به داروهای باروری را پیش بینی و مشاهده کند.

تجزیه و تحلیل مایع منی

در بیشتر موارد تجزیه و تحلیل مایع منی مرد در ارزیابی‌های اولیه صورت می‌گیرد. این کار برای بررسی سلامت اسپرم‌ها انجام می‌شود.

غربالگری بیماری‌های عفونی زن و مرد

غربالگری بیماری‌های عفونی زن و مرد برای بررسی بیماری‌هایی مانند HIV صورت می‌گیرد.

تمرین انتقال جنین

امکان دارد که پزشک برای تعیین عمق حفره رحم و روشی که به احتمال زیاد جنین‌ها را با موفقیت در رحم زن قرار می‌گیرد، یک انتقال جنین ساختگی انجام دهد.

معاینه رحم

پزشک قبل از شروع درمان ناباروری به روش IVF، پوشش داخلی رحم را بررسی خواهد کرد. این بررسی‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:

• یک سونو هیستروگرافی (که در آن یک مایع از طریق درهانه رحم به رحم تزریق می‌شود)
• یک سونوگرافی برای ایجاد تصاویری از حفره رحم
• همچنین امکان دارد که این بررسی‌ها شامل یک هیستروسکوپی باشد که در آن یک تلسکوپ نازک، منعطف و روشن (هیستروسکوپ) از طریق واژن و دهانه رحم به داخل رحم زن وارد می‌شود

بیشتر بخوانید: اگر فیبروم رحمی شما را نگران کرده است، این مطلب را بخوانید

روش انجام درمان ناباروری به روش IVF

IVF شامل چندین مرحله است که انجام آن‌ها می‌تواند 2 یا 3 هفته طول بکشد. همچنین باید گفت که برخی از زوج‌ها به بیش از یک چرخه نیاز پیدا می‌کنند. مراحل روش IVF به صورت زیر است:

القای تخمک گذاری

شروع چرخه IVF با استفاده از هورمون‌های مصنوعی برای تحریک تخمدان‌ها به تولید چندین تخمک آغاز می‌شود. این داروها باعث خواهند شد که به جای آزادسازی یک تخمک به صورت طبیعی (در هر ماه)، چندین تخمک آزاد شوند.

دلیل این کار این است که بعضی از تخمک‌ها بعد از لقاح بارور نمی‌شوند یا به صورت طبیعی رشد نمی‌کنند. در این شرایط برای افزایش موفقیت و بارور شدن تخمک، به چند عدد از آن‌ها نیاز است.

احتمال دارد که برای تحریک تخمدان‌ها از چندین داروی مختلف مانند نمونه‌های زیر استفاده شود:

• داروهای تحریک تخمدان: ممکن است که برای تحریک تخمدان‌ها از یک داروی تزریقی حاوی یک هورمون محرک فولیکول (FSH)، یک هورمون لوتئینیزه کننده (LH) یا ترکیبی از هر دو استفاده شود. این داروها باعث تحریک بیش از یک تخمک در یک زمان می‌شوند
• داروهای بلوغ تخمک: هنگامی که فولیکول‌ها برای بازیابی تخمک آماده شوند – معمولا بعد از هشت تا 14 روز – از گنادوتروپین جفتی انسانی (HCG) یا سایر داروها برای کمک به بالغ شدن تخمک‌ها استفاده می‌کنند
• داروهایی برای جلوگیری از تخمک گذاری زودرس: این داروها از ترشح زودهنگام تخمک‌های در حال رشد توسط بدن جلوگیری می‌کنند
• داروهایی برای آماده‌سازی پوشش داخلی رحم در روز بازیابی تخمک یا در زمان انتقال جنین: پزشک ممکن است به بیمار (زن) توصیه کند که مصرف مکمل‌های پروژسترون را شروع کند تا پوشش داخلی رحم او بیشتر پذیرای لانه گزینی شود

در درمان ناباروری به روش IVF میزان و نوع داروهای مصرفی هر بیمار متفاوت بوده و پزشک زمان و دوز داروها را مشخص می‌کند.

به طور معمول، قبل از اینکه تخمک‌های زن برای بازیابی آماده شوند، به یک تا دو هفته تحریک تخمدان‌ها نیاز دارند. برای تعیین اینکه چه زمانی تخمک‌ها برای جمع‌آوری آماده هستند، پزشکان آزمایش‌های زیر انجام می‌دهند:

• سونوگرافی واژینال، یک آزمایش تصویربرداری از تخمدان‌ها برای نظارت بر رشد فولیکول‌ها (کیسه‌های تخمدان‌های پر از مایع که در آن‌ها تخمک‌ها بالغ می‌شوند)
• آزمایش خون، برای اندازه‌گیری پاسخ بدن به داروهای تحریک تخمدان (سطح استروژن معمولا با رشد فولیکول‌ها افزایش می‌یابد و سطح پروژسترون تا پس از تخمک گذاری پایین می‌ماند)

بیشتر بخوانید: انواع بیماری های زنان و ۵ نکته طلایی پیشگیری خانگی

گاهی اوقات به یکی از دلایل زیر لازم است چرخه های IVF قبل از بازیابی تخمک لغو شوند:

• تعداد ناکافی فولیکول در حال رشد
• تخمک گذاری زودرس
• رشد بیش از حد فولیکول‌ها که خطر سندروم تحریک بیش از حد تخمدان‌ها را ایجاد می‌کند
• سایر مسائل پزشکی

اگر چرخه درمان ناباروری به روش IVF لغو شود، پزشک ممکن است تغییر داروها یا دوز آن‌ها را برای بهبود پاسخ بهتر در چرخه‌های ای وی اف بعدی در آینده توصیه کند یا به بیمار توصیه شود که به اهداکننده تخمک نیاز دارد.

بیشتر بخوانید: ۰ تا ۱۰۰دفع لخته های خون بعد از زایمان و مشکلات ناشی از آن

بازیابی تخمک

34 تا 36 ساعت پس از تزریق نهایی و قبل از تخمک گذاری می‌توان بازیابی تخمک را در مطب پزشک یا کلینیک انجام داد. روش انجام این کار به صورت زیر است:

• در طول بازیابی تخمک، به زن مسکن و داروی ضددرد داده می‌شود
• آسپیراسیون سونوگرافی ترانس واژینال روش معمول بازیابی تخمک (برداشت تخمک‌ها) است. یک پروب سونوگرافی برای شناسایی فولیکول‌ها در واژن زن قرار می‌گیرد. سپس یک سوزن نازک با راهنمایی اولتراسوند وارد می‌شود تا از واژن عبور کند و به فولیکول‌ها برای بازیابی تخمک‌ها برسد
• اگر تخمدان‌های زن از طریق سونوگرافی ترانس واژینال قابل دسترسی نباشند، ممکن است از سونوگرافی شکمی برای هدایت سوزن استفاده شود
• تخمک‌ها از طریق یک سوزن متصل به دستگاه مکنده از فولیکول‌ها خارج می‌شوند. چندین تخمک را می‌توان در حدود 20 دقیقه جدا کرد
• امکان دارد که پس از بازیابی تخمک زن گرفتگی و احساس فشار را تجربه کند
• تخمک‌های بالغ در یک مایع مغذی (محیط کشت) قرار می‌گیرند و برای لقاح با اسپرم آماده می‌شوند. تخمک‌هایی که سالم و بالغ به نظر می‌رسند با اسپرم مخلوط می‌شوند تا جنین ایجاد کنند. با این حال ممکن است همه تخمک‌ها با موفقیت بارور نشوند

بیشتر بخوانید: انواع کیست تخمدان و شناخت علائم هر کدام از کیست‌ها

بازیابی اسپرم

در شرایطی که اسپرم شریک زندگی زن قابل استفاده باشد (نه استفاده از اسپرم یک اهداکننده)، باید یک نمونه مایع منی در مطب یا کلینیک پزشک در صبح روز برداشت تخمک‌ها ارائه شود. به طور معمول نمونه منی از طریق خودارضایی جمع‌آوری می‌شود و اسپرم‌ها در آزمایشگاه از مایع منی جدا می‌شوند.

روش‌های دیگری مانند آسپیراسیون بیضه – استفاده از سوزن یا روش جراحی برای استخراج مستقیم اسپرم از بیضه – گاهی اوقات مورد نیاز است.

لقاح

لقاح را می‌توان با استفاده از دو روش رایج انجام داد:

1. تلقیح معمولی: در طی تلقیح معمولی، اسپرم سالم و تخمک‌های بالغ مخلوط شده و یک بارور می‌شوند
2. تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI): در این روش یک اسپرم سالم به طور مستقیم به هر تخمک بالغ تزریق می‌شود. ISCI زمانی به کار می‌رود که کیفیت یا تعداد مایع منی مشکل‌ساز باشد یا تلاش برای لقاح در دوره‌های قبلی IVF ناموفق بوده باشد

در شرایط خاص، پزشک ممکن است اقدامات دیگری را قبل از انتقال جنین توصیه کند. از این اقدامات می‌توانیم دو مورد زیر را مثال بزنیم:

کمک به لقاح و تشکیل جنین (جوجه‌کشی)

حدود پنج تا شش روز پس از لقاح، یک جنین از غشای اطراف خود که به آن زونا پلوسیدا (zona pellucida) می‌گویند، بیرون می‌آید و این کار به آن اجازه می‌دهد تا در پوشش داخلی رحم لانه گزینی کند. اگر بیمار یک زن مسن باشد یا اگر چندین بار IVF آن ناموفق بوده، ممکن است پزشک تکنیک‌های کمکی را توصیه کند.

یکی از این تکنیک‌ها سوراخ کردن زونا درست قبل از انتقال برای کمک به بیرون آمدن و لانه گزینی جنین است. تکنیک‌های کمکی (ایجاد سوراخ در زونا) برای تخمک‌ها یا جنین‌هایی که قبلا منجمد شده‌اند نیز مفید خواهند بود؛ زیرا فرآیند انجماد می‌تواند زونا پلوسیدا را سخت کند.

آزمایش ژنتیک قبل از لانه گزینی

جنین‌ها اجازه دارند در انکوباتور رشد کنند تا زمانی که به مرحله‌ای برسند که نمونه کوچکی را می‌توان برداشت و برای بیماری‌های ژنتیکی خاص یا تعداد صحیح کروموزوم‌ها آزمایش کرد. این آزمایش‌ها معمولا پنج تا شش روز پس از رشد جنین‌ها صورت می‌گیرد.

جنین‌هایی که از لحاظ ژن یا کروموزوم سالم باشند، می‌توانند به رحم منتقل شوند. توجه داشته باشید که آزمایش‌های ژنتیکی قبل از لانه گزینی می‌توانند احتمال انتقال یک مشکل ژنتیکی توسط والدین را کاهش دهند؛ اما نمی‌توانند آن خطر را از بین ببرند.

انتقال جنین

انتقال جنین در مطب پزشک یا کلینیک انجام می‌شود و معمولا دو تا پنج روز پس از بازیابی تخمک صورت می‌گیرد. انتقال جنین به رحم معمولا بدون درد بوده، اما برای اطمینان به زن یک داروی آرام‌بخش خفیف می‌دهند. معمولا بعد از این کار زنان یک گرفتگی خفیف را تجربه می‌کنند.

در درمان ناباروری به روش IVF نحوه انتقال جنین به رحم زن به صورت زیر انجام می‌گیرد:

• پزشک یک لوله بلند، نازک و انعطاف‌پذیر به نام کاتتر را وارد واژن، دهانه رحم و داخل رحم می‌کند
• یک سرنگ حاوی یک یا چند جنین معلق در مقدار کمی مایع به انتهای کاتتر متصل می‌شود
• پزشک با استفاده از سرنگ، جنین یا جنین‌ها را در رحم قرار می‌دهد
• در صورت موفقیت آمیز بودن، حدود 6 تا 10 روز پس از بازیابی تخمک، جنین در پوشش داخلی رحم کاشته می‌شود

بعد از عمل انتقال جنین

پس از انتقال جنین بیمار می‌تواند فعالیت‌های معمول روزانه خود را از سر بگیرد. با این حال تخمدان‌ها هنوز هم ممکن است بزرگ شوند (به دلیل تاثیر داروهای تحریک‌کننده تخمدان). باید اشاره کنیم که توصیه می‌شود در این دوران زنان از فعالیت‌های شدید که باعث ناراحتی یا فشار روحی و جسمی آن‌ها می‌شود اجتناب کنند.

عوارض جانبی درمان ناباروری به روش IVF

عوارض جانبی معمولی روش IVF عبارتند از:

• دفع مقدار کمی مایع شفاف یا خون در مدت کوتاهی پس از عمل به دلیل پاک کردن دهانه رحم قبل از انتقال جنین
• حساسیت سینه به دلیل سطوح بالای استروژن
• نفخ خفیف
• گرفتگی خفیف
• یبوست

اگر بیمار بعد از انتقال جنین دچار درد متوسط ​​یا شدید شد، باید با پزشک خود تماس بگیرد. پزشک شرایط بیمار را از نظر عوارضی مانند عفونت، پیچ خوردگی تخمدان و سندروم تحریک بیش از حد تخمدان‌ها ارزیابی می‌کند.

بیشتر بخوانید: درمان بوی بد واژن با روش‌های پزشکی و خانگی

سؤالات مهم قبل از شروع درمان ناباروری به روش IVF

قبل از شروع چرخه IVF سؤالات مهمی باید از پزشک پرسیده شوند، از جمله:

چند جنین منتقل می‌شود؟

تعداد جنین‌های منتقل شده معمولا بر اساس سن و تعداد تخمک‌های بازیابی شده است. از آنجایی که میزان لانه گزینی برای زنان مسن‌تر کمتر است، معمولا جنین‌های بیشتری برای آن‌ها منتقل می‌شود؛ البته این کار به استثنای زنانی است که از تخمک اهدایی یا جنین‌های آزمایش‌شده ژنتیکی استفاده می‌کنند.

اکثر پزشکان دستورالعمل‌های خاصی را برای جلوگیری از بارداری چندقلویی با تعداد بالا مانند 3 یا بیشتر دنبال می‌کنند. در بعضی کشورها قوانین، تعداد جنین‌هایی را که می‌توان در روش IVF انتقال داد، محدود می‌کند.

جنین‌های اضافی چه می‌شوند؟

جنین‌های اضافی را می‌توان منجمد کرد و برای استفاده در آینده برای چندین سال ذخیره کرد. همه باید گفت که همه جنین‌ها از فرآیند انجماد و ذوب زنده نمی‌مانند، اگرچه بیشتر آن‌ها زنده خواهند ماند.

داشتن جنین‌های منجمد می‌تواند چرخه‌های آتی IVF را کم هزینه‌تر و کمتر تهاجمی کند. همچنین امکان دارد که برخی از زوج‌ها جنین‌های منجمد استفاده نشده خود را به یک زوج دیگر یا یک مرکز تحقیقاتی اهدا کنند. برخی نیز تصمیم می‌گیرند که جنین‌های استفاده نشده خود را دور بریزند.

آیا می‌شود بارداری چندقلویی را کنترل یا کاهش داد

همان‌طور که گفته شد IVF می‌تواند منجر به بارداری چندقلویی شود که خطراتی را برای مادر و حتی نوزادان به همراه دارد. در بعضی موارد کاهش تعداد جنین می‌تواند برای کمک به یک زن برای زایمان نوزادان کمتر با خطرات سلامتی کمتر مورد استفاده قرار گیرد. با این حال پیگیری کاهش تعداد جنین یک تصمیم مهم با پیامدهای اخلاقی، عاطفی و روانی است.

بیشتر بخوانید: ۱۱درمان خانگی کیست تخمدان؛ خودتان می‌توانید کیست‌ها را نابود کنید؟

خطرات روش IVF چیست؟

درمان ناباروری به روش IVF خطراتی نیز به دنبال دارد که در ادامه در مورد آن‌ها صحبت خواهیم کرد:

افزایش احتمال چندقلوزایی

اگر بیش از یک جنین به رحم زن منتقل شود، خطر چندقلوزایی بالا می‌رود. توجه داشته باشید که در بارداری‌ با چند جنین، ریسک زایمان زودرس و کم وزن بودن جنین‌ها افزایش می‌یابد.

زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد

همان‌طور که در قسمت بالا گفته شد، این مورد در بارداری‌های چندقلویی رخ می‌دهد و می‌تواند برای نوزاد خطرناک باشد. همچنین باید اشاره کنیم که در بارداری‌های تک جنینی نیز امکان زایمان زودرس نیز وجود دارد.

سندروم تحریک بیش از حد تخمدان

استفاده از داروهای باروری تزریقی مانند گنادوتروپین جفتی انسانی یا HCG (human chorionic gonadotropin)، برای تحریک تخمک گذاری می‌تواند باعث سندروم تحریک بیش از حد تخمدان شود. در این شرایط تخمدان‌های زن متورم و دردناک می‌شوند.

علائم این سندروم معمولا یک هفته طول می‌کشد و شامل درد خفیف شکم، نفخ، حالت تهوع، استفراغ و اسهال است. با این حال اگر زن باردار شود، علائم ممکن است چند هفته طول بکشد. معمولا به صورت نادر نمونه‌های شدید سندروم تحریک بیش از حد تخمدان ایجاد می‌شود که می‌توانند باعث افزایش سریع وزن و تنگی نفس شوند.

سقط جنین

میزان سقط جنین برای زنانی که از روش IVF برای باردار شدن استفاده می‌کنند مشابه زنانی است که به صورت طبیعی باردار می‌شوند. آمارها میزان سقط جنین را بین 15 تا 25درصد نشان داده که میزان آن با افزایش سن مادر بالا می‌رود.

عوارض روش بازیابی تخمک

استفاده از سوزن آسپیراسیون برای جمع آوری تخمک‌ها از تخمدان ممکن است باعث خونریزی، عفونت یا آسیب به روده، مثانه یا رگ‌های خونی اطراف شود. همچنین انجام این کار با استفاده از روش‌های تزریق آرام‌بخش یا بی‌هوشی عمومی نیز خطراتی به دنبال دارد.

حاملگی خارج رحمی

حدود 2 تا 5درصد از زنانی که از درمان ناباروری به روش IVF استفاده می‌کنند، حاملگی خارج از رحم خواهند داشت. حاملگی خارج از رحم زمانی ایجاد می‌شود که تخمک بارور شده در خارج از رحم، معمولا در لوله فالوپ، کاشته می‌شود. باید گفت که تخمک بارور شده نمی‌تواند خارج از رحم زنده بماند و هیچ راهی برای ادامه بارداری در این شرایط وجود ندارد.

نقص مادرزادی در هنگام تولد

سن مادر مهمترین عامل خطر در ایجاد نقایص مادرزادی است، صرف نظر از اینکه زن چگونه باردار شده (طبیعی یا با روش‌ها درمانی IUI و IVF). تحقیقات بیشتری برای تعیین اینکه آیا نوزادانی که با استفاده از درمان ناباروری به روش IVF ایجاد می‌شوند در معرض افزایش خطر نقص‌های مادرزادی خاص هستند، مورد نیاز است.

سرطان

اگرچه بعضی از مطالعات اولیه نشان می‌دهند که بین داروهای خاصی که برای تحریک رشد تخمک استفاده می‌شوند و ایجاد نوع خاصی از تومور تخمدان ارتباطی وجود دارد؛ اما مطالعات جدیدتر این یافته‌ها را تایید نمی‌کنند. به نظر نمی‌رسد پس از درمان ناباروری به روش IVF خطر ابتلا به سرطان سینه، آندومتر، دهانه رحم یا تخمدان افزایش قابل توجهی داشته باشد.

فشار مالی، روحی و جسمی

استفاده از درمان ناباروری به روش IVF می‌تواند از نظر مالی، جسمی و احساسی فشار زیادی به افراد وارد کند. در دروان درمان ناباروری به روش IVF حمایت مشاوران، خانواده و دوستان می‌تواند به زوج در فراز و نشیب‌های درمان ناباروری کمک کند.

نتایج درمان ناباروری به روش IVF چیست؟

حدود 12 روز تا دو هفته پس از بازیابی تخمک، پزشک نمونه‌ای از خون بیمار را آزمایش می‌کند تا تشخیص دهد که آیا بیمار باردار است یا خیر؟ اگر بارداری صورت گرفته باشد، پزشک برای مراقبت‌های دوران بارداری بیمار را به یک متخصص زانان و زایمان ارجاع می‌دهد.

در صورتی که بیمار باردار نشده باشد، پزشک دستور قطع مصرف پروژسترون را می‌دهد و بیمار ظرف یک هفته پریود می‌شود. اگر بیمار پریود نشد یا خونریزی غیرعادی داشت، باید با پزشک خود تماس بگیرد.

در صورت تمایل زوج به انجام مجدد درمان ناباروری به روش IVF، پزشک اقداماتی را برای بهبود شانس باردار شدن انجام می‌دهد.

شانس تولد نوزاد سالم پس از استفاده از درمان ناباروری به روش IVF به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

• سن مادر: هر چه مادر جوان‌تر باشد، احتمال بارداری و به دنیا آوردن نوزاد سالم با استفاده از تخمک‌های خود در طی IVF بیشتر می‌شود. به زنان 41 ساله و بالاتر اغلب توصیه می‌شود که از تخمک‌های اهداکننده در طول IVF استفاده کنند تا شانس موفقیت این روش را افزایش دهند
• وضعیت جنین: انتقال جنین‌هایی که رشد بیشتری دارند در مقایسه با جنین‌های کمتر توسعه‌یافته (روز دوم یا سوم) با نرخ بارداری بالاتری همراه است. با این حال همه جنین‌ها در فرآیند رشد زنده نمی‌مانند
• تاریخچه باروری: احتمال بارداری زنانی که قبلا زایمان کرده‌اند بیشتر از زنانی است که هرگز زایمان نکرده‌اند. میزان موفقیت برای زنانی که قبلا چندین بار از IVF استفاده کرده‌اند اما باردار نشده‌اند کمتر است
• علت ناباروری: داشتن یک منبع طبیعی تخمک شانس بیمار را برای باردار شدن با استفاده از IVF افزایش می‌دهد. زنانی که اندومتریوز شدید دارند نسبت به زنانی که ناباروری غیرقابل توضیحی برای آن تشخیص داده شده، شانس کمتری برای بارداری با روش IVF دارند
• عوامل سبک زندگی: زنان سیگاری معمولا تخمک‌های کمتری در طی IVF بازیابی می‌کنند و میزان سقط آن‌ها بیشتر است. سیگار کشیدن، استفاده از الکل، داروهای تفریحی، کافئین بیش از حد و بعضی از داروها نیز می‌تواند مضر باشد
• اضافه وزن: چاقی و اضافه وزن زیاد زن می‌توان تا 50درصد باردار شدن به روش IVF را کاهش دهد.

خلاصه درمان ناباروری به روش IVF

درمان ناباروری به روش IVF یکی از راه‌های موثر و با میزان موفقیت بالا برای بچه‌دار شدن است. این درمان پیچیده و پرهزینه بوده و مراحل مختلفی دارد. از این مراحل می‌توانیم به آماده‌سازی تخمک‌ها، رحم و بدن زن، برداشتن یا بازیابی تخمک، بازیابی اسپرم، لقاح در آزمایشگاه و انتقال جنین به رحم زن اشاره کنیم.

جالب است بدانید که در این روش می‌توان از تخمک یا اسپرم اهداشده یا حتی یک رحم حامل استفاده کرد. هر کدام از این گزینه‌ها در شرایط خاصی توسط پزشک توصیه می‌شوند.

به طور کلی درمان ناباروری به روش IVF برای زنانی که دچار آسیب یا انسداد لوله فالوپ، اندومتریوز شدید، فیبروئید رحم یا عملکرد ضعیف رحم هستند استفاده می‌شود. همچنین این روش برای مردانی که دچار اختلال در تولید یا عملکرد اسپرم، ناباروری‌های غیرقابل توضیح یا اختلالات ژنتیکی (در زن یا مرد) دارند استفاده خواهد شد.

توجه داشته باشید که موفقیت در درمان ناباروری به روش IVF به عواملی همچون سن مادر، علت ناباروری زوج، سبک زندگی آن‌ها (به ویژه مادر) و سلامت کلی بدن مادر بستگی دارد.