انواع بیماری های زنان و 5 نکته طلایی پیشگیری خانگی
انواع بیماری های زنان وجود دارد و به طور کلی به مجموع بیماری‌هایی گفته میشود که دستگاه تناسلی زنان را درگیر می‌کند. این بیماری‌ها شامل تومورهای خوش‌خیم و بدخیم، بیماری‌های مرتبط با بارداری، عفونت و بیماری‌های غدد درون ریز است. در این میان، تومور بدخیم شایع‌ترین بیماری از انواع بیماری های زنان بوده که منجر به مرگ خواهد شد.
در سالهای اخیر علت برخی از انواع بیماری های زنان مشخص شده است. به عنوان مثال عفونت ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) یکی از عوامل اصلی مرتبط با سرطان دهانه رحم است. غیر فعال شدن ژن سرکوبگر تومور BRCA1 در سرطان ارثی تخمدان نقش دارد. با وجود این یافتهها، پایه‌های مولکولی انواع بیماری های زنان تا حد زیادی ناشناخته باقی مانده است.
در مجله سلامت سیوطب روی انواع بیماری های زنان اعم از تومورهای خوش‌خیم و بدخیم اندام‌های تناسلی زنان و همچنین بیماری‌های مرتبط با بارداری که پایه‌های مولکولی نسبتا خوبی دارند، تمرکز خواهیم کرد.
شایع‌ترین مشکلات زنان و پیشگیریها
تقریبا هر خانمی یک بار در طول زندگی خود دچار یکی از انواع بیماری های زنان خواهد شد. بسیاری از این بیماری‌ها چندین بار عود و عوارض جدی بر سلامت باروری خواهند گذاشت و حتی امکان ناباروری زنان به خاطر این بیماری‌ها دور از ذهن نیست. شناخت انواع بیماری های زنان کمک می‌کند تا آن‌ها در پیشگیری و به حداقل رساندن عواقب نامطلوب، پیشگیرانه‌تر عمل کنند.
بیشتر بخوانید: درد لگن در زنان چیست و چه عواملی در بروز آن دخیل است؟
بیماری‌های زنان چیست؟
بیماری‌های زنان مجموعه‌ای از آسیب‌های تاثیرگذار بر اندام تناسلی زنان است که عبارتند از:
اندام تناسلی خارجی: کلیتوریس، لابیا، فرج، واژن
اندام تناسلی داخلی: دهانه رحم، رحم، تخمدان‌ها، لولههای فالوپ.
انواع بیماری های زنان به طور مستقیم بر سلامت زنان به ویژه سلامت باروری با اختلالاتی مانند بیماری التهابی لگن (PID)، کیست، فیبروم، سرطان و غیره تاثیر می‌گذارد.
بیشتر بخوانید: انواع کیست تخمدان و شناخت علائم هر کدام از کیست‌ها
علل کلی و شایع انواع بیماری های زنان:
علل زیادی برای التهاب زنان وجود دارد. بیشتر آن‌ها ناشی از استرس یا عادات سبک زندگی است. علت‌های شایع انواع بیماری های زنان عبارتند از:
بیشتر بخوانید: ۲۲ درمان خانگی تبخال تناسلی؛ مبارزه با بیماری مقاربتی در منزل
رابطه جنسی محافظت نشده
زنان در هنگام نزدیکی محافظت نشده با همسری که مشکوک به عفونت تناسلی مردانه است، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عفونت‌های زنانه قرار دارند. رابطه جنسی تهاجمی و نامناسب باعث خراشیدگی ناحیه زنانه و ایجاد شرایط مساعدی برای باکتریها خواهد شد تا انواع بیماری های زنان به وجود آیند.
ویروسهای مقاربتی محافظت نشده شامل کلامیدیا، تریکومونیا، سوزاک، کوکوباسیلوس، اسپیروکت، باکتریهای بی‌هوازی، ویروس تبخال تناسلی، قارچ‌ها و غیره هستند. با ورود این باکتریها به رحم عدم تعادل میکروبی (دیسبیوز) و اختلال در عملکرد دستگاه تناسلی شکل می‌گیرد.
بیشتر بخوانید: عوارض تامپون چیست و چطور می‌توان از بروز آن‌ها جلوگیری کرد؟
سقط جنین
از جمله علل التهاب زنان روش‌های سقط جنین انجام شده توسط پزشک بی تجربه است که در مراکز پزشکی نامعتبر یا در اتاق عمل به درستی استریل نشده باشد. مراقبت نادرست زنانه پس از سقط جنین همچنین باعث ایجاد التهاب در باکتریهای مضر میشود.
به گفته متخصصان، پس از سقط جنین، اندام‌های تناسلی زنان بسیار حساس و پذیرای بیماری است. داشتن رابطه جنسی زود هنگام بعد از سقط جنین، واژن و رحم را آسیب پذیرتر می‌کند و احتمال ابتلا به انواع بیماری های زنان را افزایش می‌دهد.
بیشتر بخوانید: کنجد و سقط جنین ؛ آیا کنجد باعث سقط میشود؟
کمبود استراحت، رژیم غذایی ناکافی و استرس
استرس و اضطراب باعث عدم تعادل هورمونی شده و به شدت بر سلامت جسمانی زنان تاثیر می‌گذارد. مانند اختلالات سیکل قاعدگی، تاخیر در چرخه قاعدگی، تغییرات در محیط میکروبیولوژیکی و PH واژن که باعث ایجاد انواع بیماری های زنان میشود. علاوه بر این خوردن بیش از حد غذاهای چرب و تند، استفاده از سیگار، قهوه، الکل و غیره نیز خطر ابتلا به عفونت‌های زنانه را افزایش می‌دهد.
بیشتر بخوانید: اولین علامت یائسگی، نشانه‌ها، فواید و مدت زمان
روال نادرست بهداشت زنانه
واژن محیطی مرطوب و ایده‌آل برای رشد باکتریها و قارچهای بیماری‌زا است. بنابراین روالهای بهداشتی نادرست زنانه می‌تواند منجر به ایجاد انواع بیماری های زنان شود. بیماری‌های زنانه با استفاده از زیر شلواری تنگ، یائسگی، بدتر شدن سلامتی، حاملگی یا حساسیت به برخی پاک کننده‌ها پرورش می‌یابد.
بیشتر بخوانید: بهداشت واژن و تمامی نکاتی که باید در خصوص آن بدانید!
یائسگی
یائسگی قطع دائمی قاعدگی در پایان عمر باروری به دلیل از دست دادن فعالیت تخمدان است. یائسگی پس از قطع قاعدگی برای دوازده ماه متوالی بدون هیچ آسیب‌شناسی دیگری تایید میشود. سن یائسگی بین 45 تا 55 سال متغیر است. به دنبال یائسگی انواع بیماری های زنان همچون کوچک شدن اندام‌های دستگاه تناسلی و از دست دادن توده استخوانی در حدود سه تا پنج درصد در سال مشهود است.
زنان مبتلا به یائسگی مستعد پوکی استخوان هستند و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی در آن‌ها بالاست. علامت مشخصه یائسگی گرگرفتگی است. گرگرفتگی با احساس ناگهانی گرما و به دنبال آن تعریق زیاد مشخص میشود. اضطراب، سردرد، بی خوابی، تحریک‌پذیری و افسردگی نیز از علائم یائسگی محسوب می‌شوند.
علائم دیگر عبارتند از: مقاربت دردناک، کمبود میل جنسی، عفونت و خشکی واژن، ادرار دردناک، بی اختیاری استرسی و عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری. تمام این تغییرات به دلیل کمبود استروژن پس از یائسگی رخ می‌دهد.
بیشتر بخوانید: یائسگی زودرس؛ چه زنانی در معرض ابتلا هستند؟
سرطان ژینکولوژی
یکی از انواع بیماری های زنان سرطان ژینکولوژی است که تمام سرطان‌ها در اندام تناسلی و تولید مثل زنان را شامل میشود. در یک نقطه خاص از لگن شروع شده که در بین ران و و ناحیه زیر شکم است. سرطان‌های ژینکولوژی عبارتند از:
- سرطان دهانه رحم
- سرطان تخمدان
- سرطان رحم در اندام گلابی شکل ناحیه لگن زنان در زمان بارداری
- سرطان واژن در کانال لوله مانند بین انتهای رحم و بیرون بدن
- سرطان ولوار که در قسمت بیرونی اندام تناسلی زنان به وجود می‌آید
بیشتر بخوانید: عوارض کیست تخمدان؛ از پیچ‌خوردگی تخمدان تا خونریزی داخلی
اچ آی وی یا ایدز
اچ آی وی ویروس نقص ایمنی بدن که بر سلول‌های خاصی از سیستم ایمنی تاثیر گذاشته و به مرور این سلول‌ها را از بین می‌برد. مرگ سلول‌های ایمنی، بدن را در مقابل عفونت بی دفاع خواهد کرد. بدن توانایی از بین بردن ویروس اچ آی وی را نداشته و ابتلا به آن یعنی تا پایان عمر با شخص همراه است. هنوز درمان مشخصی برای آن وجود ندارد ولی با استفاده از برخی درمان‌ها تا حدودی قابل کنترل شده است. ایدز آخرین مرحله از عفونت اچ آی وی است که سیستم ایمنی شخص به شدت آسیب دیده است.
بیشتر بخوانید: درمان ایدز؛ استفاده از داروهای ضدویروس برای مهار عفونت HIV
فهرستی از انواع بیماری های زنان
| بیماری‌ها | علائم و نشانه‌ها | علل به وجود آمدن |
| درد هنگام مقاربت | احساس درد در هنگام مقاربت تنگی نفس را شامل میشود | – واژینیسموس: سفتی در عضلات واژن، ناشی ازترس از آسیب‌پذیری – دهانه رحم آسیب دیده: آلت تناسلی با دهانه رحم تماس می‌گیرد، باعث درد یا عفونت میشود – فیبروم – اندومتریوز – کیستهای تخمدان – بیماری التهابی لگن (PID) – حاملگی خارج رحمی – یائسگی – مقاربت زود هنگام بعد از زایمان یا عمل – بیماری‌های مقاربتی – ولوودینیا |
| انواع بیماری های زنان که ناشی از درد لگن هستند: – اختلالات لگنی – اورتریت – بی اختیاری ادرار – فیبروم – پرولاپس رحم | بروز درد در شکم و قسمت بالایی پاها | – حاملگی خارج رحمی – سقط جنین – بیماری التهابی لگن (PID) – تخمک گذاری – گرفتگیهای پریود – فیبروم – کیستهای تخمدان – اندومتریوز – سرطان رحم – سرطان دهانه رحم – اختلالات لگنی ممکن است شامل موارد زیر باشد: اختلالات روده، یبوست، اسهال و نفخ. |
| STD (عفونت‌های مقاربتی) | – ترشحات واژن با بوی غیرمعمول – خارش، سوزش، درد در ناحیه واژن – تاولها، زخمها، تودهها، جوشها، زگیلها روی یا اطراف ناحیه تناسلی، مقعد یا دهان – ناراحتی و درد هنگام ادرار – لنف متورم در کشاله ران – درد در کشاله ران یا شکم – خونریزی غیرمعمول واژن – واژن متورم – کاهش وزن غیرمعمول، تعریق شبانه – علائم شبه آنفولانزا (درد و تب) – درد هنگام مقاربت | – رابطه جنسی محافظت نشده – باکتریها با استفاده از حوله یا لباس زیر مشترک در معرض انتقال قرار می‌گیرند. |
| ولوودینیا | خارش و درد در ناحیه فرج | – آسیب یا تحریک عصبی – واکنشهای غیرطبیعی در سلول‌های فرج همراه با عفونت یاتروما – عوامل ژنتیکی واژن کمتر به التهاب مزمن پاسخ می‌دهد. – عفونت‌های مخمری – گرفتگی واژن – آلرژی محرک و سایر آلرژی‌ها – تغییرات هورمونی – سابقه سوء استفاده جنسی – به طور منظم از آنتی بیوتیک استفاده شود |
| واژینیت | – ترشحات واژن با بوی غیرمعمول – خارش، سوزش، درد در ناحیه واژن – سوزش هنگام ادرار کردن – درد هنگام مقاربت | – عفونت قارچی یا واژینیت – رابطه جنسی ناسالم – آلرژی محرک و سایر آلرژی‌ها |
| فیبروم | – افزایش ترشحات واژن – دورههای قاعدگی طولانی‌تر و خونریزی بیشتر از حد معمول – درد شکم – احتباس ادرار – منوراژی – خستگی و دردناکی آلت تناسلی – تومور در قسمت پایین شکم | هیچ دلیل خاصی وجود ندارد اما برخی از عوامل خطر عبارتند از: – چاقی – بلوغ زودرس – داشتن رابطه جنسی در سنین پایین |
| کیست تخمدان | – مشابه سایر انواع بیماری های زنان: افزایش ترشحات واژن، – منوراژی، احتباس ادرار، درد شکم | – HCG بیش از حد – فولیکولهای تخمدان نابالغ |
| دهانه رحم | – ترشحات واژن با بوی نامطبوع یا رنگ غیرمعمول – احساس سوزش در هنگام ادرار – ارگاسم در هنگام رابطه جنسی دشوار است | – داشتن رابطه جنسی با چندین شریک – رابطه جنسی پرخاشگرانه – پاکسازی نامناسب زنانه – آلرژی به شستشو – استفاده بیش از حد از داروهای ضدبارداری خوراکی |
| اکتروپیون دهانه رحم | – ترشحات غلیظ واژن و داشتن بوی نامطبوع – درد در ناحیه فرج و بدتر شدن هنگام راه رفتن – احساس برآمدگی هنگام معاینه ناحیه لابیا | -سقطهای متعدد باعث آسیب فولیکول‌ها و اندومتر میشود – مصرف بیش از حد استروژن با داروهای ضدبارداری خوراکی – رابطه جنسی تهاجمی |
| سالپنژیت | -قاعدگی نامنظم – ترشحات زرد رنگ واژن با بوی نامطبوع – نیاز مکرر و فوری به ادرار کردن یا احساس سوزش در هنگام ادرار کردن – ادرار همراه با تب، سرگیجه و حالت تهوع | – عادات بهداشتی نادرست – رابطه جنسی محافظت نشده |
| اندومتریت | – ترشحات غیر معمول واژن همراه با چرک، خون یا غلیظ‌تر – درد شکم | – سبک زندگی ناسالم |
| التهاب تخمدان | -افزایش ترشحات واژن – درد شدید شکم – تب شدید – مقعد متورم – درد کلی در قسمت پایین قفسه سینه یا درد در ناحیه تحتانی سمت راست قفسه سینه | – عادات بهداشتی نادرست – التهاب بعد از سقط جنین |
| سرویسیت | -ترشح – لکه بینی یا خونریزی – تکرر ادرار -دیس پارونی (درد حین نزدیکی) – درد زیر دل | – باکتری کلامیدیا – خونریزی بین پریود‌های قاعدگی – آغاز نزدیکی در سنین پایین – سابقه ابتلا به عفونت‌های مقاربتی – تکرر ادرار و درد در حین ادرار – رابطه جنسی محافظت نشده – ویروس هرپس سیمپلکس – محرک‌های مکانیکی یا شیمیایی مانند: ضربه وارد شده، تامپون، کاپ دهانه رحم، کاندوم |
| سیستیت بینابینی | -احساس درد در لگن یا بین واژن و مقعد در زنان – احساس درد و ناراحتی در حین پر شدن مثانه و تسکین – درد پس از تخلیه آن – تکرر ادرار – درد و التهاب – درد شدید در مثانه و لگن | -نقص در پوشش محافظتی (اپی‌تلیوم) مثانه که این نقص موجب تحریک دیواره مثانه به واسطه مواد سمی موجود در ادرار به وجود می‌آید – واکنش خود ایمنی – وراثت – عفونت – آلرژی |
راه‌های پیشگیری از ابتلا به انواع بیماری های زنان
انواع بیماری های زنان و زایمان ناشی از سبک زندگی است. بنابراین بهترین راه برای پیشگیری از آن‌ها، تغییر روال روزانه مراقبت از خود مانند:
بیشتر بخوانید: ۱۱درمان خانگی کیست تخمدان؛ خودتان می‌توانید کیست‌ها را نابود کنید؟
داشتن رابطه جنسی ایمن
رابطه جنسی سالم از عود و انتقال انواع بیماری های زنان و زایمان از راه جنسی جلوگیری می‌کند. برای محافظت از زنان در برابر بارداری ناخواسته و بیماری‌های مقاربتی باید در هر رابطه جنسی از کاندوم استفاده شود. زوج‌ها باید قبل از مقاربت، اندام تناسلی را به درستی تمیز کنند تا از ایجاد انواع بیماری های زنان جلوگیری شود.
پرهیز از رابطه جنسی چند شریک و رابطه جنسی تهاجمی نیز به پیشگیری از انواع بیماری های زنان کمک می‌کند.
بیشتر بخوانید: درمان بوی بد واژن با روش‌های پزشکی و خانگی
پیروی از رژیم غذایی سالم، استراحت مناسب و زندگی متعادل
اضطراب ناشی از زندگی مدرن نیز منجر به افزایش خطرات انواع بیماری های زنان میشود. سبک زندگی سالم با رژیم غذایی متعادل، استراحت کافی و بدون استرس به طور موثری از اختلالات زنانه پیشگیری می‌کند. نکات مطرح شده در ادامه مقاومت شخص را در مقابل ایجاد انواع بیماری های زنان تقویت می‌کند:
- تغذیه کافی با فیبر و ویتامین C
- ورزش منظم
- اجتناب از استرس
- زود خوابیدن، پرهیز از تا دیر وقت بیدار ماندن
بیشتر بخوانید: عفونت واژن و شناخت علائم اختصاصی بیماری
رعایت بهداشت زنانه
درک صحیح بخش زنانگی باعث دور شدن انواع بیماری های زنان خواهد شد. برخی از نکات زیر برای حفظ بهداشت مناسب برای جلوگیری از ایجاد بیماری ذکر شده است:
- دوش گرفتن مرتب و تعویض لباس زیر مخصوصا در دوران قاعدگی یک مانع مهم در ایجاد انواع بیماری های زنان است. هر روز ناحیه تناسلی را باید با آب گرم شستشو و تمیز کرد
- دستگاه تناسلی را خشک نگه داشته و از پوشیدن لباس زیر تنگ خودداری شود
- تعویض نوار بهداشتی در دوران قاعدگی هر چهار ساعت یک بار
- از شستشوی قوی برای تمیز کردن اندام تناسلی بپرهیزید و به جای آن از شستشو دهنده‌های زنانه مطمئن استفاده کنید.
- داخل واژن را عمیقا تمیز نکنید
- استفاده از حوله و لباس زیر مشترک را قطع کنید
بیشتر بخوانید: درمان سردرد قاعدگی در طب سنتی یافت شد!
انجام معاینه دوره‌ای زنان
ذهنیت اشتباه و تردید، زنان را از معاینه و مشاوره صحیح باز می‌دارد. از آنجایی که بیماری پیشرفت می‌کند، درمان هزینههای بیشتری را در بر می‌گیرد. انجام غربالگری دوره‌ای زنان احتمالا به از بین بردن ناراحتی انواع بیماری های زنان کمک می‌کند.
بیشتر بخوانید: تنبلی تخمدان و شناخت عوارض سندرم تخمدان پلی کیستیک
هورمون درمانی موضعی
بهتر است بیماری‌های واژینال با هورمون درمانی موضعی (HT) درمان شوند، زیرا با عوارض جانبی کمتری همراه خواهد بود. علائم وازوموتور نیاز به HT سیستمیک داشته و دستورالعمل‌های توصیه شده توسط متخصص زنان و زایمان باید به شدت رعایت شود. برای جلوگیری از عوارض جانبی جدی مانند تشکیل لخته (ترومبوآمبولی وریدی) و سرطان سینه، درمان باید در کوتاه‌ترین مدت ممکن و با کمترین دوز انجام شود.
بیشتر بخوانید: سرطان رحم + مواردی که خانم‌ها باید به آن‌ها توجه کنند
چه کسانی باید معاینه دوره‌ای زنان را انجام دهند؟
زنان بالای 21 سال یا کسانی که رابطه جنسی داشته‌اند. خونریزی و ترشح واژینال معمولا در هر زنی در دوران قاعدگی اتفاق می‌افتد. اگر متوجه چیز متفاوتی شدید، نباید آن را نادیده گرفت و باید با متخصص بیماری زنان مشورت کرد. علائم خفیف انواع بیماری های زنان قابل درمان اما موارد شدید و مواردی که برای مدت طولانی نادیده گرفته شده‌اند احتمال ناباروری را بسیار بالا می‌برند. برخی از علائم واژن نشان دهنده بیماری های مقاربتی یا حتی سرطان دهانه رحم هستند. شخص در صورت داشتن علائم زیر باید به پزشک مراجعه کند:
- خونریزی غیرطبیعی واژینال در طول قاعدگی یا در بین دوره‌ها
- درد در ناحیه لگن و نباید مربوط به دردهای قاعدگی باشد
- درد سینه و توده سینه در زنان
- احساس سوزش در هنگام دفع ادرار
- خونریزی واژینال هنگام رابطه جنسی یا بعد از رابطه جنسی
- رابطه جنسی دردناک
- خارش، تورم یا قرمزی در ناحیه واژن
- هر توده یا توده غیرطبیعی در ناحیه تناسلی
- افزایش ترشحات واژن
- ترشحات واژن با بوی نامطبوع یا رنگ‌های غیرمعمول مانند سبز، زرد یا قهوه‌ای
دوره قاعده‌گی افرادی که حداقل هر 6 ماه یک بار باشد نیاز ضروری به معاینه دوره‌ای دارند.
بیشتر بخوانید: سرطان تخمدان | در این مورد حتی جوانان هم باید علائم را جدی بگیرند
جمع‌بندی نهایی در مورد انواع بیماری های زنان
هنگام مشاهده و ارزیابی انواع بیماری های زنان، مداوای هر کدام از بیماری‌ها به علت آن بستگی دارد. دلایل زیادی می‌تواند منشا یک بیماری باشد که تعیین صحیح علت به درمان مستقیم و رفع علائم کمک می‌کند. به عنوان مثال، عفونت با آنتی بیوتیک قابل درمان است، در حالی که افتادگی را باید با تمرینات کف لگن، حمایت‌هایی مانند پساری حلقه و جراحی درمان کرد. اگر علت مربوط به توده‌ای مانند فیبروم باشد، نیاز به برداشتن با جراحی یا کاهش حجم توده با آمبولیزاسیون شریان رحمی ضروری به نظر می‌رسد.