یائسگی زودرس؛ چه زنانی در معرض ابتلا هستند؟
یائسگی زودرس عبارتی با دو واژه پرمعنا است. یائسگی به خودی خود برای بانوان هراس‌آور و گاها آزار دهنده خواهد بود. چراکه علائم به وجود آمده و عدم باروری و حتی باورهایی پیرامون مشکلات روابط جنسی منجر می‌شود بانوان در سراشیبی سال‌های زندگی، شروع این دوره را بسان زنگ خطری تلقی کنند.
خطری که باید پس از آن منتظر عواقب ناخوشایند باشند؛ دیگر شروع یائسگی زودتر از موعد جای خود دارد. در ابتدا باید بیان کنیم که تغییرات بدنی مثل جوش‌های بلوغ، قطع قاعدگی برای بارداری و حالا نشانه‌ای برای یائسگی همیشه علائمی بوده برای ورود به دوره جدیدی از زندگی.
آنچه می‌تواند بانوان را در این دوران یاری‌گر باشد گسترش نگاه و جهان‌بینی نسبت به این رخداد است. پذیرش و مهربانی با اندام می‌تواند این دوران را به دوران شکوفایی مجدد بدل کند.
از بحث روانشاختی این رویداد که بگذریم باید بیان کنیم یائسگی زودرس زنان را قبل از 40 سالگی درگیر می‌کند. این نوع یائسگی یا القایی (ناشی از تداخل پزشکی) است یا طبیعی رخ می‌دهد. به طور کلی یائسگی یعنی 12 ماه متوالی بدون تجربه قاعدگی که ناشی از بارداری یا بیماری نباشد.
یائسگی بخشی طبیعی‌ای از روند پیری است و زمانی اتفاق می‌افتد که هورمون‌های جنسی زنانه به طور طبیعی کاهش می‌یابد، تخمدان‌ها ترشح تخمک را متوقف می‌کنند و فرد دیگر پریود نمی‌شود و قادر به باردار شدن نیست. افراد عادی در اوایل دهه 50 زندگی خود وارد یائسگی طبیعی می‌شوند.
در اینجا آنچه باید در مورد یائسگی زودرس بدانید، شامل علائم، علل و عوامل خطر، تشخیص و موارد دیگر توضیح داده شده است:
بیشتر بخوانید :عوارض کیست تخمدان؛ از پیچ‌خوردگی تخمدان تا خونریزی داخلی
یائسگی در مقابل یائسگی زودرس
یائسگی زودرس یک درصد از زنان زیر 40 سال را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تنها تفاوت بین یائسگی و یائسگی زودرس زمان‌بندی آن است.
یائسگی زودرس قبل از 40 سالگی و یائسگی بعد از 40 سالگی اتفاق می‌افتد، هر دو رخداد علائم مشابهی ایجاد می‌کنند.
بیشتر بخوانید :11درمان خانگی کیست تخمدان؛ خودتان می‌توانید کیست‌ها را نابود کنید؟
علائم یائسگی زودرس
ممکن است ماه‌ها یا سال‌ها قبل از شروع یائسگی متوجه تغییرات شوید. آن دوره تغییر، پیش یائسگی نامیده می‌شود.
هیچ کس نمی‌داند چه زمانی به یائسگی می‌رسد. تنها کاری که می‌توان انجام داد این است که به احساس خود و تغییراتی که تجربه می‌کنید توجه کنید و به آن‌ها آگاه باشید.
علائم یائسگی از فردی به فرد دیگر متفاوت است. به عنوان مثال، برخی از افراد علائم شدیدی را تجربه می‌کنند، در حالی که برخی دیگر علائم خفیف‌تری خواهند داشت و هستند افرادی که اصلا علائمی نداشته باشند. علائم یائسگی زودرس شبیه علائم یائسگی معمولی است.
علائم رایج یائسگی شامل موارد زیر است:
- نوسانات خلقی
برخی افراد متوجه خواهند شد که نوسانات هورمونی می‌تواند باعث ایجاد احساس تحریک‌پذیری، اضطراب، خستگی و خلق افسرده شود - گرگرفتگی
گرگرفتگی باعث می‌شود که به سرعت و بدون دلیل احساس گرما کنید. ممکن است پوست برافروخته شده و قرمز به نظر برسد. امکان دارد ضربان قلب تندتر شود و ناگهان احساس سرما کنید. تحقیقات نشان می‌دهد تا 80درصد از افرادی که در دوران یائسگی قرار می‌گیرند، گرگرفتگی را تجربه می‌کنند - تعریق شبانه
تعریق شبانه، همان گرگرفتگی است که در هنگام خواب رخ می‌دهد. آن‌ها آن‌قدر شدید هستند که می‌توانند شما را از خواب بیدار کنند - اختلالات خواب
مشکلات خواب در دوران گذار یائسگی رایج هستند، از جمله مشکلات به خواب رفتن، بیدار شدن زودهنگام و قطع شدن خواب - علائم واژن و جنسی
از دست دادن استروژن و تستوسترون در یائسگی می‌تواند بر سلامت واژن و میل جنسی تاثیر گذارد. در طول انتقال به یائسگی، ممکن است متوجه شوید که به راحتی برانگیخته نمی‌شوید یا حساسیت کمتری نسبت به نوازش یا لمس دارید. استروژن پایین می‌تواند بر روان‌کاری واژن تاثیر گذارد و باعث خشکی واژن برای رابطه جنسی راحت شود - پریودهای نامنظم
پریودهای نامنظم نشانه کلاسیک و در واقع اولین علامت یائسگی هستند که در مسیر یائسگی قرار دارید. پریودها ممکن است کم و بیش مکرر، سنگین‌تر یا سبک‌تر یا نسبت به قبل طولانی‌تر یا کوتاه‌تر شوند. تغییرات قاعدگی می‌تواند تا 10 سال قبل از توقف کامل قاعدگی شروع شود - بی اختیاری ادرار
شامل از دست دادن مداوم و غیرارادی ادرار است
بیشتر بخوانید : بررسی کامل بی اختیاری ادرار سالمندان + راه‌های درمان
- تغییرات در شناخت و حافظه
تحقیقات نشان می‌دهد که تا 60درصد از زنان میانسال مشکلات تمرکز و شناخت را گزارش می‌کنند. مشکلات شناختی مرتبط با قبل از یائسگی شامل مشکلات یادگیری کلامی (به خاطر سپردن و حفظ)، حافظه، عملکرد حرکتی و توجه است - کاهش تراکم استخوان
هنگامی که فرد به یائسگی می‌رسد، سطح استروژن او کاهش می‌یابد و این منجر به از دست دادن استخوان خواهد شد. البته که استخوان‌ها ضعیف‌‌تر نیز می‌شوند
بیشتر بخوانید :عوارض بعد از یائسگی؛ نگران نباشید و از میانسالی لذت ببرید
علائم یائسگی القایی
افرادی که یائسگی القایی را تجربه می‌کنند، یائسگی طبیعی را طی نمی‌کنند که در آن یک تغییر تدریجی سال‌ها قبل از شروع دوره نهایی قاعدگی وجود دارد. اصطلاح القا شده، یائسگی ناشی از درمان پزشکی را توصیف می‌کند.
شایع‌ترین نوع یائسگی القایی ناشی از جراحی است که یائسگی جراحی یا یائسگی ناگهانی نیز نامیده می‌شود.
علائم یائسگی القایی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- گرگرفتگی
- آتروفی ولوواژینال (نازک شدن، خشک شدن و التهاب دیواره‌های واژن)
- تغییرات خلقی شدید
- مشکلات خواب
- سردردهای شدید
- درد مفاصل
- مشکلات جنسی از جمله درد هنگام مقاربت
یائسگی القایی می‌تواند در هر سنی پس از بلوغ و در هر سنی قبل از یائسگی طبیعی و خودبهخود رخ دهد.
از دست دادن ناگهانی هورمون‌های تخمدان در یائسگی القایی شدیدتر از آنچه در یائسگی طبیعی تجربه می‌شود، خواهند بود و شروع سریع‌تری خواهد داشت.
بیشتر بخوانید: درمان بوی بد واژن با روش‌های پزشکی و خانگی
ریسک‌های مرتبط
یائسگی زودرس با خطر ابتلا به چندین بیماری جدی مرتبط است، به ویژه در مقایسه با افرادی که دیرتر به یائسگی می‌رسند.
خطرات سلامتی مرتبط با یائسگی زودرس شامل خطرات بیماری‌های قلبی عروقی، بیماری‌های عصبی، پوکی استخوان، اختلالات خلقی، اختلال عملکرد روانی-جنسی (ناتوانی در تجربه برانگیختگی جنسی یا رسیدن به رضایت جنسی) و مرگ زودرس است.
بنابراین باید به طور منظم با ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود یا متخصص زنان و زایمان دیگری قرار ملاقات داشته باشید تا:
- علائم پیش از یائسگی را کنترل و درمان کنید
- به دنبال تغییرات واژن باشید
- مشکلات قلبی را ارزیابی کنید
- تراکم استخوان را بررسی کنید
- سایر شرایط سلامتی از جمله دیابت و بیماری تیروئید را بررسی کنید
جایگزینی استروژن می‌تواند برخی از این خطرات را کاهش دهد، گرچه به طور کامل در برابر این شرایط از شما محافظت نمی‌کند.
با ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود در مورد راه‌های دیگر برای کاهش خطر ابتلا به این شرایط مشورت کنید.
بیشتر بخوانید :تنبلی تخمدان و شناخت عوارض سندرم تخمدان پلی کیستیک
علل یائسگی زودرس
یائسگی زودرس علل و عوامل خطر متعددی دارد. یائسگی زودرس می‌تواند به طور طبیعی و بدون هیچ دلیل مشخصی اتفاق بیفتد یا به دلیل جراحی، داروها یا بیماری‌ها رخ دهد.
علل شناخته شده یائسگی زودرس عبارتند از:
- نارسایی اولیه تخمدان: POI زنان 15 تا 29 ساله را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این وضعیت باعث می‌شود که تخمدان‌ها زود کار کنند. POI می‌تواند پریودها را زودتر از موعد متوقف کند، اما موارد نادری وجود دارد که عملکرد تخمدان می‌تواند به طور خودبهخود از سر گرفته شود
- یائسگی ناشی از مصرف دارو: گاهی اوقات، یائسگی می‌تواند با دارو ایجاد شده و باعث توقف عملکرد تخمدان‌ها شود. این مورد اغلب پس از شیمی درمانی و درمان‌های رادیوتراپی برای درمان سرطان دیده می‌شود
- یائسگی جراحی: برداشتن تخمدان‌ها با جراحی منجر به یائسگی می‌شود. زنانی که در معرض خطر یائسگی جراحی هستند، کسانی هستند که سرطان و سایر بیماری‌ها را درمان می‌کنند و برای درمان بیماری‌هایشان نیاز به برداشتن اندام‌های تناسلی زنانه با جراحی دارند
چندین بیماری در یائسگی زودرس نقش دارند که ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ناهنجاری ژنتیکی: زنان برای عملکرد طبیعی تخمدان به دو کروموزوم X نیاز دارند. شرایطی مانند سندرم ترنر و سندرم X شکننده شامل مشکلاتی در کروموزوم‌های X است و می‌تواند منجر به POI شود
- بیماری‌های خودایمنی: یائسگی زودرس می‌تواند ناشی از اختلالات خود ایمنی مانند بیماری تیروئید و آرتریت روماتوئید باشد. التهاب ناشی از بیماری‌های خودایمنی می‌تواند تخمدان‌ها را تحت تاثیر قرار دهد
- اختلالات متابولیک: در حالی که نادر است، برخی از اختلالات متابولیک که باعث ایجاد مشکل در تبدیل هورمون آندروژن به استروژن می‌شوند، می‌توانند باعث یائسگی شوند
- عفونت: اوریون می‌تواند باعث عفونت اوفوریت شود و همچنین می‌تواند التهاب مزمن تخمدان‌ها و توقف عملکرد را در پی داشته باشد
بیشتر بخوانید :سرطان رحم + مواردی که خانم‌ها باید به آن‌ها توجه کنند
عوامل خطر
عامل خطر چیزی است که می‌تواند خطر ابتلا به بیماری یا مشکل سلامتی را افزایش دهد. برخی از افراد دارای عوامل خطر مخصوص به یائسگی زودرس هستند و هر چه عوامل خطر بیشتر باشد، شانس بیشتری برای یائسگی زودرس دارند.
البته فرد همچنان می‌تواند یائسگی زودرس را بدون هیچ‌گونه عامل خطری تجربه کند. علل بیماری که در بالا ذکر شد نیز از عوامل خطر محسوب می‌شوند. عوامل خطر دیگر برای یائسگی زودرس عبارتند از:
- قاعدگی‌های اولیه: اگر قبل از 11 سالگی قاعدگی را تجربه کنید، ممکن است یائسگی زودرس داشته باشید. 10 مطالعه‌ای که در سال 2017 روی 50000 زن یائسه انجام شد، نشان داد افرادی که قبل از 11 سالگی پریود شده بودند، در معرض خطر بیشتری برای یائسگی زودرس طبیعی و افزایش خطر یائسگی زودرس بودند. یعنی کسانی که اولین قاعدگی خود را در 12 و 13 سالگی تجربه کردند
- ژنتیک: در برخی موارد، یائسگی زودرس می‌تواند به ژن‌ها مرتبط باشد. اگر مادر شما زود یائسگی را شروع کرده باشد، احتمال اینکه شما نیز یائسگی زودرس داشته باشید، بیشتر است
- سیگار کشیدن: شناخته شده است که سیگار باعث یائسگی زودرس می‌شود. محققان دلایل دقیق آن را نمی‌دانند، اما آن‌ها تصور می‌کنند که سیگار می‌تواند سلول‌های تخمدان را از بین ببرد و بر نحوه پاسخ بدن زن به استروژن تاثیر گذارد
- صرع: صرع یک اختلال تشنجی در مغز است. تحقیقات نشان می‌دهد زنان مبتلا به صرع در معرض خطر نارسایی زودرس تخمدان هستند که در نهایت می‌تواند منجر به یائسگی زودرس شود
گاهی اوقات، علت یائسگی زودرس، ایدیوپاتیک یا ناشناخته است. اگرچه محققان بر این باورند که علل ایدیوپاتیک اغلب با سایر بیماری‌ها و علل ژنتیکی مرتبط هستند.
بیشتر بخوانید : سرطان تخمدان | در این مورد حتی جوانان هم باید علائم را جدی بگیرند
تشخیص یائسگی زودرس
آزمایش برای تشخیص یائسگی لازم نیست. بسیاری از افراد می‌توانند پیش یائسگی را بر اساس علائم خود تشخیص دهند.
با این حال، اگر شما زیر 40 سال سن دارید و فکر می‌کنید که ممکن است یائسگی زودرس را تجربه کنید، برای اطمینان بیشتر باید به یک پزشک و متخصص زنان مراجعه کنید.
آزمایش هورمونی می‌تواند تعیین کند که آیا علائم تجربه‌شده نشانه‌های پیش یائسگی، بیماری زنان یا وضعیت دیگری هستند یا خیر.
آزمایش هورمونی شامل موارد زیر است:
- هورمون آنتی مولرین (AMH): این آزمایش از هورمون ضد مولرین برای تعیین اینکه آیا فرد در حال تجربه یائسگی است یا به آخرین چرخه قاعدگی خود رسیده، استفاده می‌کند
- هورمون محرک فولیکول (FSH): اگر سطح FSH به طور مداوم بالاتر از 30 میلی واحد بین‌المللی در هر میلی‌لیتر (mIU/mL) باشد و حداقل 12 ماه پریود نشده باشید، این آزمایش می‌تواند یائسگی را تایید کند. افزایش FSH به تنهایی معمولا یائسگی را تایید نمی‌کند
- استروژن: ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما سطح استروژن را بررسی می‌کند، زیرا با یائسگی کاهش می‌یابد
- هورمون محرک تیروئید (TSH): پزشک می‌خواهد سطح TSH شما را بررسی کند، زیرا علائم ناشی از کم کاری تیروئید مشابه علائم قبل از یائسگی است
بیشتر بخوانید :علت کمردرد در زنان یائسه چیست؟
درمان یائسگی زودرس
یائسگی زودرس معمولا نیازی به درمان ندارد. با این حال گزینه‌های درمانی برای کمک به مدیریت علائم و شرایط مرتبط با آن وجود دارد.
پزشک امکان دارد درمان جایگزینی هورمونی (HRT) را برای حمایت از بدن شما با هورمون‌های مورد نیاز تا سنی که اکثر افراد به یائسگی طبیعی می‌رسند، پیشنهاد دهد.
HRT می‌تواند به مدیریت علائم پیش از یائسگی و کاهش خطرات مرتبط با کمبود استروژن، از جمله برای شرایطی که بر استخوان، قلب و سلامت عاطفی تاثیر می‌گذارد، کمک کند.
تحقیقات نشان می‌دهد HRT میزان موفقیت بالایی برای بهبود سلامت و کیفیت زندگی در افراد مبتلا به نارسایی اولیه تخمدان و یائسگی زودرس دارد.
HRT بدون خطر نیست، با این حال دوزهای بالا تجویز می‌شود. با اینکه می‌تواند خطر ابتلا به سرطان سینه، بیماری قلبی یا سکته را افزایش دهد.
قبل از شروع HRT با ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود در مورد مزایا و خطرات آن صحبت کنید.
دوزهای پایین ممکن است خطر ابتلا به این شرایط را کاهش دهد و به مکمل کاهش استروژن کمک کند.
بیشتر بخوانید : میگرن قاعدگی | چرا در دوره دردناک پریود باید میگرن هم بگیریم؟
آیا پس از تشخیص یائسگی زودرس همچنان می‌توان باردار شد؟
تا زمانی که تخمدان‌ها با جراحی برداشته نشده باشند، تشخیص یائسگی در یک زن کمتر از 45 سال در مقابل نارسایی اولیه تخمدان (POI) دشوار است.
به عبارت دیگر وجود تخمدان‌ها می‌تواند در تشخیص یائسگی زودرس اخلال ایجاد کنند؛ چراکه ممکن است علائم مشاهده شده ناشی از نارسایی اولیه تخمدان‌ها باشد.
زنان مبتلا به POI امکان دارد تخمک‌گذاری متناوب داشته باشند که با خونریزی قاعدگی همراه باشد یا نباشد.
سایر زنان ممکن است بتوانند از طریق لقاح آزمایشگاهی با اهدای تخمک باردار شوند. همکاری با یک متخصص باروری برای بررسی گزینه‌ها بسیار مهم است.
بسته به اینکه آیا علاقه‌ای به بچه دار شدن در آینده دارید، گزینه‌های موجود برای شما متفاوت است. در برخی موارد، باروری ممکن است با فناوری کمک باروری (ART)، از جمله لقاح آزمایشگاهی (IVF) در نظر گرفته شود.
اگر در حین درمان جایگزین هورمونی نمی‌خواهید باردار شوید، پزشک در مورد گزینه‌های پیشگیری از بارداری با شما صحبت خواهد کرد.
بیشتر بخوانید :علت کمردرد در زنان بعد از نزدیکی چیست؟
یادداشت پایانی
فردی که یائسگی زودرس را پشت سر می‌گذارد، علائم قبل از یائسگی را در سنین پایین‌تر تجربه می‌کند که ممکن است بر سلامت عاطفی و جسمی او تاثیر گذارد.
اگر فکر می‌کنید یائسگی زودرس را تجربه می‌کنید، با پزشک خود صحبت کنید. امکان دارد علائم و نشانه‌ها نتیجه یک بیماری زمینه‌ای باشند و درمان آن وضعیت می‌تواند به طور بالقوه علائم را تسکین و خطر یائسگی زودرس را کاهش دهد.
اگر پزشک شما را مبتلا به یائسگی زودرس تشخیص داده است، مهم است که از عوامل خطر برای شرایطی که بر قلب، استخوان و سلامت عاطفی شما تاثیر می‌گذارد، آگاه باشید. این خطر را می‌توان با تغییرات سبک زندگی، از جمله رژیم غذایی و ورزش، درمان‌های HRT و غربالگری‌های پیشگیرانه جبران کرد. با پزشک خود در مورد بهترین انتخاب‌هایی که می‌توانید برای داشتن یک زندگی کامل و سالم در دوران گذار و پس از یائسگی انجام دهید، صحبت کنید.