درمان بی اختیاری ادرار؛ از تقویت مثانه تا تمرینات عضلات لگن
درمان بی اختیاری ادرار، مقابله با عارضه‌ای است که باعث خجالت اشخاص می‌شود و متاسفانه شیوع فراوانی هم دارد. درمان بی اختیاری ادرار به نوع، شدت و علت ایجاد آن بستگی دارد. در این مقاله از مجله پزشکی سیوطب می‌خواهیم شما را با انواع روش‌های درمان بی اختیاری ادرار آشنا کنیم.
بی اختیاری ادرار چیست؟
ادرار از راه مجرای پیشابراه تخلیه می‌شود. در زمان خروج ادرار، عضلات اسفنکتر اطراف پیشابراه شل و سپس ادرار تخلیه می‌شود. هنگامی که شخصی دچار بی اختیاری ادرار می‌شود، عضلات مثانه دچار انقباض ناگهانی شده و این فرآیند سبب بی اختیاری ادرار خواهد شد.
هر چند که بی اختیاری ادرار در هر جنسی و هر سنی می‌تواند ایجاد شود، اما در خانم‌های مسن شایع‌تر است. به طور کلی کودکان، کهنسالان، زنان باردار و خانم‌هایی که به تازگی زایمان کرده‌اند، بیشتر در معرض بی اختیاری ادرار قرار دارند.
بیشتر بخوانید: درمان درد سنگ کلیه با استفاده از دارو روش‌های خانگی
به زبان ساده، بی اختیاری ادرار یعنی از دست دادن کنترل مثانه که علل گوناگونی دارد. این عارضه اگر به صورت موردی اتفاق بیفتد، نگران‌کننده نیست؛ اما اگر به صورت مداوم در بلندمدت رخ دهد، باید به دنبال درمان بی اختیاری ادرار بود. 5درصد جمعیت جهان به بی اختیاری ادرار دچار هستند.
بیشتر بخوانید: درمان عفونت ادراری در زنان؛ از مصرف آنتی‌بیوتیک تا شیوه‌های خانگی
تشخیص بی اختیاری ادرار
اولین قدم در درمان بی اختیاری ادرار، مراجعه به پزشک است. او شما را معاینه فیزیکی می‌کند و سابقه پزشکی‌تان را می‌گیرد. پزشک در مورد علائم شما و داروهایی که استفاده می‌کنید، می‌پرسد.
او می‌خواهد بداند که آیا اخیرا بیمار بوده‌اید یا جراحی کرده‌اید. پزشک شما همچنین احتمال دارد که تعدادی آزمایش را انجام دهد. این آزمایش‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش ادرار و خون
- تست‌هایی که میزان تخلیه مثانه را اندازه گیری می‌کنند
علاوه بر این، احتمال دارد پزشک بخواهد شخص یک دفتر یادداشت روزانه از زمان ادرار کردن و زمان نشت ادرار داشته باشد. پزشک عمومی همچنین احتمال دارد که فرد را نزد یک اورولوژیست بفرستد.
اورولوژیست، پزشکی است که در مورد مشکلات کلیه و مجاری ادراری تخصص دارد.
بیشتر بخوانید: درمان خانگی سنگ مثانه: وقتی سنگ‌ها مهمان مثانه می‌شوند
درمان بی اختیاری ادرار
امروزه بیش از هر زمان دیگری، درمان‌های بی اختیاری ادرار وجود دارند. انتخاب درمان بستگی به نوع مشکل کنترل مثانه، میزان جدی بودن آن و بهترین روش متناسب با سبک زندگی بیمار دارد.
به عنوان یک قاعده کلی، ابتدا باید ساده‌ترین و ایمن‌ترین درمان بی اختیاری را امتحان کرد. تقویت مثانه احتمال دارد که به شخص در کنترل بهتر ادرار کمک کند.
بیشتر بخوانید: ۱۰ درمان خانگی نارسایی کلیه،نابودی تجمع سموم در بدن
تقویت مثانه
هر بار که شخص احساس می‌کند میل به ادرار کردن دارد، باید سعی کند آن را به مدت 10 دقیقه به تاخیر بیاندازد. هدف این است که زمان بین رفتن به توالت تا زمانی که فقط هر 2.5 تا 3.5 ساعت یک بار، ادرار کند، طول بکشد.
ادرار مضاعف به فرد کمک می‌کند که یاد بگیرید، مثانه خود را به طور کامل تخلیه کند تا از بی اختیاری و نشت ادرار، جلوگیری شود. برنامه‌ریزی برای رفتن به توالت برای ادرار کردن هر دو تا چهار ساعت به جای منتظر ماندن برای نیاز به رفتن به سرویس بهداشتی نیز مفید است.
بیشتر بخوانید: درمان ادرار خونی در صورت تشخیص سریع، به راحتی انجام می‌شود
تمرینات عضلات لگن
تمرینات عضلات لگن که به عنوان تمرینات کگل شناخته می‌شوند. در این تمرینات، عضلاتی که از آن‌ها برای توقف ادرار استفاده می‌شود، تقویت می‌شوند. قوی‌تر کردن این عضلات به شخص کمک می‌کند تا ادرار را برای مدت طولانی‌تری در مثانه نگه دارد.
برای انجام تمرینات عضلات کف لگن، تصور کنید که در حال تلاش برای متوقف کردن جریان ادرار خود هستید. سپس:
- عضلاتی را که برای توقف ادرار استفاده می‌کنید منقبض (سفت) کنید و 5 ثانیه نگه دارید
- سپس به مدت پنج ثانیه عضلات را رها (شل) کنید
- اگر این کار خیلی سخت است، با نگه داشتن 2 ثانیه و استراحت برای 3 ثانیه شروع کنید
- روزها این تمرینات را آن‌قدر ادامه دهید تا بتوانید انقباض‌ها را هر بار 10 ثانیه نگه دارید
- حداقل 3 ست با 10 تکرار را برای هر روز هدف‌گذاری کنید
برای کمک به شناسایی و انقباض عضلات، پزشک احتمالا به شما پیشنهاد کند که با یک فیزیوتراپیست برای عضلات لگن کار کرده یا تکنیک‌های بیوفیدبک را امتحان کنید.
بیشتر بخوانید: علائم بواسیر؛ از خارش مقعد تا نشت مدفوع
بیوفیدبک
دستگاه بیوفیدبک از حسگرهایی سود می‌برد تا شما را از سیگنال‌های بدن خود آگاه کند. این امر احتمالا به شخص کمک خواهد کرد تا کنترل عضلات مثانه و مجرای ادرار را دوباره به دست آورد. بیوفیدبک می‌تواند هنگام آغاز تقویت تمرینات عضلات لگن مفید باشد.
بیشتر بخوانید: بواسیر یا هموروئید، رگ‌های متورم شده دردناک راست روده
تخلیه به موقع
تخلیه به موقع احتمالا به شخص در کنترل مثانه کمک کند. دفع به موقع ادرار، یعنی شخص مثلا هر ساعت یا طبق برنامه مشخصی ادرار کند. می‌توان به آرامی زمان بین دفعات تخلیه ادرار را افزایش داد.
هنگامی که ادرار کردن به موقع با استفاده از دستگاه بیوفیدبک و تمرینات تقویت عضلات لگن ترکیب می‌شود، احتمال دارد که کنترل بی اختیاری و نشت، آسان‌تر باشد.
بیشتر بخوانید: نارسایی کلیه و شناخت کامل مراحل پنجگانه این بیماری
تغییرات سبک زندگی
تغییرات سبک زندگی احتمالا به درمان بی اختیاری ادرار کمک کند. کاهش وزن، ترک سیگار، عدم مصرف الکل، نوشیدن کمتر کافئین که در قهوه، چای و بسیاری از نوشابه‌های گازدار موجود است، پیشگیری و درمان یبوست و پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین می‌تواند به درمان بی اختیاری ادرار، کمک برساند.
انتخاب آب به جای سایر نوشیدنی‌ها و محدود کردن نوشیدنی‌ها قبل از خواب هم احتمال دارد، مفید باشد.
بیشتر بخوانید: انواع سنگ کلیه به همراه علائم، تشخیص، درمان
درمان بی اختیاری ادرار مرتبط با بیماری آلزایمر
افرادی که در مراحل پیشرفته بیماری آلزایمر قرار دارند، اغلب مشکل بی اختیاری ادرار دارند. این امر می‌تواند نتیجه عدم آگاهی آن‌ها برای ادرار کردن، فراموشی رفتن به دستشویی یا پیدا نکردن سرویس بهداشتی باشد.
برای به حداقل رساندن احتمال بی اختیاری، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
- از مصرف نوشیدنی‌هایی مانند قهوه، چای و نوشابه‌های کافئین‌دار که احتمال دارد باعث افزایش ادرار شوند، خودداری شود اما آب را محدود نکنید
- در شب چراغی در مسیر سرویس بهداشتی روشن گذاشته شود
- سرویس بهداشتی همیشه در دسترس شخص مبتلا به آلزایمر باشد
- استراحت منظم
- لباس زیر راحت
- در هنگام خروج از خانه، از لباس زیر جاذب استفاده شود
بیشتر بخوانید: سنگ مثانه چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟ + راه‌های درمان
داروها برای درمان بی اختیاری ادرار
داروها می‌توانند به تخلیه کامل مثانه در هنگام ادرار یاری برسانند. سایر داروها عضلات را سفت می‌کنند و می‌توانند نشت ادرار را کاهش دهند. برخی از زنان متوجه می‌شوند که استفاده از کرم واژینال استروژن احتمالا به کاهش استرس یا بی اختیاری حاد کمک می‌کند.
دوز کم کرم استروژن مستقیما روی دیواره‌های واژن و بافت مجرای ادرار استفاده می‌شود. در ادامه به طور دقیق‌تر در مورد داروهایی که در درمان بی اختیاری ادرار استفاده می‌شوند، توضیح خواهیم داد.
آنتی کولینرژیک‌ها
این داروها می‌توانند مثانه بیش‌فعال را آرام کنند و احتمالا برای بی اختیاری فوری مفید باشند. به عنوان مثال می‌توان به اکسی بوتینین (دیتروپان XL)، تولترودین (دترول)، داریفناسین (انابلکس)، فزوترودین (توویاز)، سولیفناسین (وزیکر) و کلرید تروسپیوم اشاره کرد.
بیشتر بخوانید: درمان سنگ کیسه صفرا بدون عمل
میرابگرون (میربتریک)
این دارو که برای درمان بی اختیاری حاد استفاده می‌شود، عضله مثانه را شل می‌کند و می‌تواند مقدار ادراری را که مثانه می‌تواند نگه دارد، افزایش دهد. همچنین احتمالا میزان دفع ادرار را در یک زمان افزایش داده و به تخلیه کامل مثانه کمک کند.
مسدودکننده‌های آلفا
در مردانی که دارای بی اختیاری حاد یا نشت ادرار ناشی از سرریز بودن مثانه هستند، این داروها عضلات مثانه و پروستات را شل و تخلیه مثانه را آسان‌تر می‌کنند.
به عنوان مثال می‌توان به تامسولوسین (Flomax)، آلفوزوسین (Uroxatral)، سیلودوسین (Rapaflo) و دوکسازوسین (Cardura) اشاره کرد.
استروژن موضعی
استفاده از استروژن موضعی با دوز کم به شکل کرم و پماد یا چسب واژینال احتمالا به تقویت و جوان‌سازی بافت‌های مجرای ادرار کمک کند.
تزریق به ناحیه اطراف مجرای ادرار زنان
پزشک احتمال دارد برای درمان بی اختیاری ادرار، ماده‌ای را تزریق کند که ناحیه اطراف مجرای ادرار را ضخیم می‌کند و به بسته شدن دهانه مثانه کمک خواهد کرد.
این روش می‌تواند بی اختیاری و استرس را در زنان کاهش دهد. این درمان احتمالا نیاز به تکرار داشته باشد.
این روش برای درمان بی اختیاری استرسی به کار می‌رود و به طور کلی نسبت به درمان‌های تهاجمی‌تر مانند جراحی موثرتر است. احتمال دارد که لازم باشد بیش از یک بار تزریق تکرار شود.
بوتاکس برای درمان بی اختیاری ادرار
تزریق بوتاکس به عضله مثانه احتمال دارد برای افرادی که مثانه بیش‌فعال و بی اختیاری ادراری دارند، مفید باشد. بوتاکس معمولا در صورتی تجویز می‌شود که سایر درمان‌ها موفقیت‌آمیز نبوده باشند.
تحریک عصبی برای درمان بی اختیاری ادرار
روش تحریک عصبی، جریان الکتریکی خفیفی را به اعصاب اطراف مثانه می‌فرستد و به کنترل ادرار کمک می‌کند. الکترودها برای تحریک و تقویت عضلات کف لگن به طور موقت در رکتوم یا واژن قرار می‌گیرند.
تحریک الکتریکی ملایم می‌تواند برای بی اختیاری استرسی و بی اختیاری حاد موثر باشد؛ اما احتمالا در طی چند ماه به چندین درمان بی اختیاری ادرار نیاز شود.
اگر بی اختیاری به دلیل تغییرات مثانه یا انسداد به علت بزرگی پروستات باشد، گاهی اوقات جراحی می‌تواند بی اختیاری ادرار را بهبود یا درمان کند. حتی پس از درمان، برخی از افراد هنوز گهگاهی دچار نشت ادرار می‌شوند. راه‌حل‌های دیگری از جمله پوشک بزرگسال احتمالا نشت ادرار را کمتر می‌کند.
تجهیزات پزشکی برای درمان بی اختیاری ادرار
امروزه دستگاه‌هایی برای درمان زنان مبتلا به بی اختیاری طراحی شده‌اند.
دستگاهی که درون مجرای ادرار قرار می‌گیرد
یک دستگاه یکبار مصرف کوچک و تامپون مانند وجود دارد که قبل از انجام یک فعالیت خاص، مانند تنیس که می‌تواند باعث بی اختیاری ادرار شود، در مجرای ادرار قرار داده می‌شود.
این دستگاه برای جلوگیری از نشت ادرار عمل می‌کند و قبل از ادرار کردن، خارج می‌شود.
پساری برای درمان بی اختیاری ادرار
پساری، یک حلقه سیلیکونی انعطاف‌پذیر است که در واژن قرار می‌گیرد و در تمام طول روز شخص از آن استفاده می‌کند. این دستگاه در زنان مبتلا به افتادگی رحم نیز کاربرد دارد. پساری به حمایت از مجرای ادرار و جلوگیری از نشت ادرار کمک می‌کند.
جراحی برای درمان بی اختیاری ادرار
جراحی برای درمان بی اختیاری ادرار به روش‌های مختلف انجام می‌شود. جراحی به بسته نگه داشتن مجرای ادرار کمک می‌کند به خصوص زمانی که شخص سرفه یا عطسه کند. این روش برای درمان بی اختیاری استرسی استفاده می‌شود.
روش دیگر جراحی برای پشتیبانی از مجرای ادرار و مثانه استفاده از یک برش شکمی است. بنابراین برای این عمل، از بیهوشی عمومی یا نخاعی استفاده می‌شود.
ترمیم افتادگی اندام لگن به تنهایی علائم بی اختیاری ادرار را بهبود نمی‌بخشد.
در روش دیگر جراحی، یک حلقه کوچک پر از مایع در اطراف گردنه مثانه کاشته می‌شود تا اسفنکتر ادرار را تا زمانی که نیاز وجود داشته باشد، بسته نگه دارد.
پدها و کاتترهای جذب‌کننده
اگر درمان‌های پزشکی نتوانند بی اختیاری را از بین ببرند، شخص می‌تواند محصولاتی را امتحان کند که به کاهش ناراحتی ناشی از نشت ادرار کمک می‌کند:
پدها و لباس‌های زیر جذب‌کننده
بیشتر محصولات حجیم‌تر از لباس‌های زیر معمولی نیستند و به راحتی می‌توان آن‌ها را زیر لباس‌های روزمره پوشید. مردانی که با ترشح ادرار مشکل دارند، می‌توانند از قطره‌گیر استفاده کنند.
یک محصول کوچک از لایه‌های جاذب که روی آلت تناسلی پوشیده می‌شود و با لباس‌های زیر در جای خود محکم نگه داشته خواهد شد.
کاتتر
اگر به دلیل اینکه مثانه به درستی تخلیه نمی‌شود، بی اختیاری ایجاد شده باشد، احتمالا پزشک توصیه کند که چند بار در روز یک لوله نرم به نام کاتتر در مجرای ادرار قرار داده تا مثانه تخلیه شود. نحوه تمیز کردن این کاتترها برای استفاده مجدد ایمن به شخص آموزش داده خواهد شد.
درمان بی اختیاری ادرار در خانه
اقدامات زیر می‌تواند برای درمان بی اختیاری ادرار در خانه مفید باشد:
- برای تمیز کردن از یک دستمال شستشو استفاده شود
- بهتر است که پوست در هوا خشک شود
- از شستن و دوش گرفتن مکرر خودداری شود، زیرا این کارها می‌تواند دفاع طبیعی بدن را مقابل عفونت‌های مثانه تحت تاثیر قرار دهد
- از پزشک در مورد پاک‌کننده‌های مخصوصی که برای پاک کردن ادرار ساخته شده‌اند مشورت بگیرید
- اگر بی‌اختیاری ادراری شبانه وجود داشته باشد بهتر است توالت رفتن در طول شب را راحت‌تر کرد
- مبلمان یا هر جسمی را که احتمالا در مسیر توالت با آن برخورد می‌کنید، جابه‌جا کنید
- یک چراغ در مسیر دستشویی در طول شب روشن بگذارید
سخن پایانی در ارتباط با درمان بی اختیاری ادرار
مطالعات اولیه نشان داده‌اند که طب سوزنی می‌تواند فوایدی را به همراه داشته باشد. یوگا هم احتمالا فوایدی برای بی اختیاری ادرار ارائه کند، اما مطالعه بیشتری برای نقش آن‌ها در درمان بی اختیاری ادرار مورد نیاز است. در هر صورت اگر با چنین مشکای روبه‌رو شده‌اید، بهتر است در اولین فرصت با پزشک خود مشورت داشته باشید تا بهترین راه‌حل را انتخاب کنید.