درمان سرفه به روش‌های خانگی و پزشکی با 10 روش قطعی بهبودی
درمان سرفه به علت پدید آورنده آن بستگی دارد، بنابراین درمان سرفه با منشا حساسیت و آلرژی یک چیز است و درمان سرفه‌ای که از علائم باقی مانده سرماخوردگی باشد چیز دیگری است. علاوه بر این با همه‌گیری ویروس کرونا تشخیص نوع سرفه و علت آن به چالش تبدیل شده است و درمان خاص خود را می‌طلبد.
در ادامه این مطلب از مجله پزشکی سیوطب بر آن شدیم تا انواع گوناگون و درمان سرفه را مورد بررسی قرار دهیم. به خاطر داشته باشید با وجود پاندمی کرونا که این مقاله در آن زمان به رشته تحریر درآمده، سرفه نشانه اصلی ابتلا به این بیماری است، بنابراین توصیه می‌کنیم قبل از هرگونه خود درمانی با پزشک مشورت کنید و در صورت تشدید سرفه حتما برای آزمایش به بیمارستان مراجعه کنید.
سرفه چیست؟
سرفه در واقع نوعی رفلکس محافظ است که می‌تواند موادی را که امکان دارد استنشاق شده باشند، مانند گرد و غبار و ترشحات اضافی که در مجاری تنفسی انباشته می‌شوند، حذف کند. به عبارت دیگر سرفه روشی است که بدن از طریق آن ریه‌ها و مجاری تنفسی را تمیز می‌کند.
سرفه می‌تواند خشک یا سینه‌ای باشد. سرفه خشک هیچ خلطی تولید نمی‌کند، در مقابل سرفه سینه‌ای (سرفه مولد یا تر) سرفه‌ای است که مخاط تولید می‌کند و ممکن است باعث ایجاد احساس احتقان در قفسه سینه شود.
سرفه‌های بی‌دلیل که بیش از 3 هفته طول می‌کشند، می‌توانند نشان دهنده یک بیماری زمینه‌ای باشند که در این صورت باید برای درمان سرفه با این ویژگی‌ها به پزشک مراجعه شود.
بیشتر بخوانید: گرفتگی صدا، شناخت علائم و بیماری‌های موثر بر تارهای صوتی
چه علائمی با سرفه مرتبط است؟
علائم همراه سرفه بسته به علت ایجاد آن متفاوت است. قطعا می‌دانید که سرفه یکی از علائم رایج سرماخوردگی و آنفولانزا است. اما به طور کلی سرفه ناشی از آنفولانزا شدیدتر است.
در این عفونتهای ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی، اگرچه ممکن است در ابتدا بینی مسدود شود، اما در ادامه باعث سرفه خشک، گلودرد و آبریزش بینی خواهند شد. سرفه می‌تواند تحریک کننده باشد و آبریزش چشم و سردرد را در پی داشته باشد.
سرفه ناشی از COVID-19 ممکن است با علائم دیگری مانند از دست دادن چشایی یا بویایی، تب یا لرز، تنگی نفس یا گلودرد همراه شود. اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید باید فورا آزمایش دهید.
برخی از افراد مبتلا به آسم سرفه مداوم دارند، راه‌های هوایی آن‌ها ملتهب شده و نسبت به محرک‌های آسم بیش از حد حساس می‌شوند. سرفه ناشی از آسم معمولا یک سرفه خشک است و خس خس سینه نیز می‌تواند وجود داشته باشد. گفتنی است که سرفه آسم می‌تواند در شب بدتر شود.
سرفه سینه‌ای مخاط غلیظی به نام خلط تولید می‌کند. این سرفه به عنوان سرفه مولد یا سرفه مرطوب نیز شناخته می‌شود. این نوع سرفه ممکن است در صبح بدتر شود و هنگام تنفس خس خس سینه ایجاد کند. سرفه سینه به دنبال یک عفونت سرماخوردگی معمولی یا به دلیل شرایط طولانی مدت مانند برونشکتازی، برونشیت مزمن یا آسم به وجود می‌آید.
سیاه سرفه می‌تواند منجر به حملات سرفه شود و هنگامی که فرد سعی می‌کند دوباره نفس بکشد، می‌تواند صدای بلند «ووو» در انتهای سرفه وجود داشته باشد و بعد از آن استفراغ ایجاد شود.
بیشتر بخوانید: درمان سرگیجه با شناسایی بیماری‌های مغزی و عصبی با کنترل بیماری منیر
چه چیزی باعث سرفه می‌شود؟
بسته به نوع سرفه علت آن نیز متفاوت است در ادامه به چند نوع سرفه اشاره شده است:
سرفه‌های کوتاه مدت
شایع‌ترین علت سرفه کوتاه مدت (حاد) عفونت ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا است. عفونت ویروسی گلو، نای یا ریه‌ها را ملتهب می‌کند. در افراد سالم، این نوع سرفه به طور معمول طی ۲ تا ۳ هفته خود به خود از بین می‌رود.
سایر علل سرفه کوتاه مدت (که کمتر از 3 هفته طول می‌کشد) عبارتند از:
- لارنژیت (التهاب حنجره در اثر عفونت، استفاده بیش از حد یا تحریک)
- عفونتهای دستگاه تنفسی تحتانی مانند برونشیت و ذات‌الریه
- آسمی که به خوبی کنترل نمی‌شود
- کووید -19
- سینوزیت
- سیاه سرفه
بیشتر بخوانید: درمان خارش دهان با روش‌های پزشکی و خانگی
سرفه‌های مداوم
سرفه مداوم (بیش از 8 هفته طول بکشد) به عنوان سرفه مزمن نیز شناخته می‌شود و ممکن است ناشی از یک بیماری زمینه‌ای باشد. در مواقعی رفلکس سرفه می‌تواند حساس شده و فرد دچار سرفه مداوم شود.
برخی از علل سرفه‌های مداوم عبارتند از:
- سرفه پس از ویروس: به دنبال یک عفونت ویروسی دستگاه تنفسی، مانند سینوزیت یا برونشیت
- رفلاکس (GORD) : جایی که اسید معده به مری می‌آید و آن را تحریک می‌کند
- سینوزیت مداوم یا قطره بعد از بینی (سندرم سرفه راه هوایی فوقانی): هنگامی که مخاط از پشت بینی یا سینوس‌ها در گلو می‌چکد
- سرفه عادتی (اکنون به عنوان سندرم سرفه سوماتیک شناخته می‌شود): زمانی که هیچ بیماری زمینه‌ای که باعث سرفه شود وجود ندارد. سرفه عادتی بیشتر در کودکان رخ می‌دهد و زمانی که کودک خواب است برطرف می‌شود
- بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD): انسداد مداوم جریان هوا در ریه‌ها که در تنفس اختلال ایجاد می‌کند
- آپنه انسدادی خواب: یک اختلال خواب رایج که منجر به خروپف و توقف تنفس در طول خواب می‌شود
- برونشکتازی: زمانی که راه‌های هوایی آسیب دیده و نمی‌توانند مخاط را به طور موثر پاک کنند که در نهایت منجر به عفونت قفسه سینه و سرفه مولد می‌شود (سرفه بلغمی)
- برخی از داروها: از جمله مهارکننده‌های ACE و مسدود کننده‌های بتا. داروهای جایگزین ممکن است بدون عوارض جانبی سرفه در دسترس باشند
- نارسایی قلبی: وضعیتی که در آن عضله قلب ضعیف است و نمی‌تواند خون را به طور موثر در بدن پمپاژ کند
- فیبروز کیستیک: سرفه مولد
- سیاه سرفه
- بیماری سل
- سرطان ریه یا سرطان حنجره
- آسم
بیشتر بخوانید: ۸علت خارش دهان چیست؟ آیا هر خارشی باعث آنافیلاکسی می‌شود؟
چه زمانی برای درمان سرفه باید به پزشک مراجعه کرد؟
زمانی که:
- تنگی نفس یا درد قفسه سینه یا خستگی غیر قابل توجیه دارید
- مشکلات غیرقابل توضیحی مانند کاهش وزن یا تب دارید
- سرفه‌ای دارید که بیش از 3 هفته طول می‌کشد
- به دلیل سرفه در خوابیدن مشکل دارید
- خون، مخاط یا خلط سرفه می‌کنید
بیشتر بخوانید: علت خروپف؛ عارضه‌ای پرسروصدا با درمان‌های ناموفق
اگر کودک شما سرفه دارد، در صورت داشتن موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:
- سرفه‌ای که به طور ناگهانی شروع می‌شود و ممکن است به دلیل یک جسم خارجی استنشاق شده باشد
- سرفه‌ای که در خواب یا زندگی روزمره آن‌ها اختلال زیادی ایجاد می‌کند
- سرفه‌ای که بیش از 2 هفته طول بکشد، با یا بدون سرماخوردگی
- بی‌حالی (خواب‌آلودگی و خستگی) و ناخوشایند به نظر می‌رسد
- پوشک خیس کمتر از حد معمول است یا زیاد آب نمی‌نوشند
- مشکل در تنفس
- تب بالا
بیشتر بخوانید: ۱۳ درمان خروپف عاملی برای دوری از کشمکش‌های خانوادگی
برای درمان سرفه با آمبولانس تماس بگیرید اگر کودک:
- تغییر در رنگ پوست دارد، آبی یا بسیار کم رنگ می‌شود
- مشکلات تنفسی قابل توجهی دارد
- خواب آلود یا بی‌پاسخ است
- در حال خفگی است
بیشتر بخوانید: ۹ درمان خانگی خشکی گلو؛ زروستومیا را نابود کنید
چگونگی درمان سرفه می‌شود؟
اگر سرفه مداوم دارید، پزشک باید هر بیماری زمینه‌ای که باعث سرفه می‌شود را درمان کند. همچنین ممکن است محرک‌هایی وجود داشته باشد که علائم سرفه مداوم را بدتر کند. پس برای درمان سرفه اول نیاز به رفع این موارد دارید.
سیگار کشیدن یا تنفس در دود دیگران یکی از محرک‌هایی است که می‌تواند علائم سرفه را بدتر کند. سعی کنید از قرار گرفتن در کنار افرادی که سیگار می‌کشند خودداری کنید. اگر سیگاری هستید، سعی کنید سیگار را کاهش دهید یا آن را ترک کنید.
بیشتر بخوانید: ۱۳ درمان خانگی سینوزیت با روش‌های ساده و کم هزینه؛ از عنبر نسارا تا پیاز
بیشتر سرفه‌های کوتاه مدت به دلیل عفونتهای ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی است. اغلب این سرفه‌ها خود به خود از بین می‌روند. لازم به ذکر است که آنتی‌بیوتیک‌ها کمکی نمی‌کنند، زیرا ویروس‌ها را از بین نمی‌برند و ممکن است در این شرایط مضر نیز باشند. با این حال، مواردی وجود دارد که می‌توانید برای تسکین علائم انجام دهید، از جمله:
- به خوبی هیدراته بمانید: نوشیدن مقدار زیادی آب مهم است. اگر شرایط پزشکی خاصی دارید، با پزشک خود در مورد میزان آب مناسب مشورت کنید
- از سیگار کشیدن پرهیز کنید: سیگار کشیدن یا تنفس در دود دیگران می‌تواند علائم را بدتر کند. سعی کنید از قرار گرفتن در کنار افرادی که سیگار می‌کشند خودداری کنید. اگر سیگاری هستید، سعی کنید سیگار را کاهش دهید یا آن را ترک کنید.
- مقداری عسل بخورید: عسل امکان دارد به کاهش شدت و مدت سرفه کمک کند. مصرف یک تا 2 قاشق چای‌خوری عسل 30 دقیقه قبل از خواب می‌تواند برای درمان سرفه مفید باشد. به خاطر داشته باشید عسل نباید به کودکان زیر 12 ماه داده شود
- دارودرمانی زیر نظر پزشک: بسیاری از داروهای سرفه و داروهای بدون نسخه برای درمان سرفه وجود دارد، اما به طور کلی برای درمان سرفه کوتاه مدت مفید نیستند و ممکن است عوارض جانبی داشته باشند
داروهای درمان سرفه (از جمله داروهای سرکوب کننده سرفه، آنتی هیستامین‌ها، ضداحتقان‌ها و محصولات ترکیبی) نباید به کودکان زیر 6 سال داده شود، زیرا ممکن است باعث آسیب شوند. داروهای سرفه و سرماخوردگی فقط باید به توصیه پزشک، داروساز یا پرستار به کودکان ۶ تا ۱۱ ساله داده شود
- استراحت کنید: تا زمانی که علائم از بین بروند از فعالیت شدید خودداری کنید
توجه: در صورت داشتن درجه حرارت بالا (تب) درباره نکات مراقبت از خود اطلاعات بیشتری کسب کنید.
بیشتر بخوانید: وزوز گوش؛ ۱۵ علت صدای زنگی که می‌آید و دیگر نمی‌رود
روش‌های فوری و متنوع درمان سرفه
تعیین علت برای درمان سرفه مزمن بسیار مهم است. در بسیاری از موارد، بیش از یک بیماری زمینه‌ای ممکن است باعث سرفه مزمن شود.
داروهای مورد استفاده برای درمان سرفه مزمن شامل موارد زیر است:
- آنتی هیستامین‌ها، کورتیکواستروئیدها و ضداحتقان‌ها: این داروها درمان استاندارد برای آلرژی و قطرات پس از بینی هستند
- داروهای استنشاقی آسم: موثرترین درمان‌ها برای سرفه‌های مرتبط با آسم، کورتیکواستروئیدها و گشادکننده‌های برونش هستند که التهاب را کاهش داده و راه‌های هوایی را باز می‌کنند
- آنتی بیوتیک‌ها: اگر عفونت باکتریایی، قارچی یا مایکوباکتریایی باعث سرفه مزمن شده باشد، پزشک ممکن است داروهایی را برای رفع عفونت تجویز کند
- مسدود کننده‌های اسید: هنگامی که تغییرات سبک زندگی به رفلاکس اسید کمک نمی‌کند، ممکن است با داروهایی که تولید اسید را مسدود می‌کنند، درمان شوید. برخی از افراد برای رفع مشکل نیاز به جراحی دارند
بیشتر بخوانید: چه عواملی باعث سرفه صبحگاهی می شود؟
داروهای سرکوب کننده سرفه
در طول مدت زمانی که یک پزشک گوش و حلق و بینی دلیل سرفه شما را تعیین و درمان را شروع می‌کند، ممکن است برای تسکین علائم یک سرکوب کننده سرفه نیز تجویز کند.
داروهای درمان سرفه و سرماخوردگی بدون نسخه برای درمان علائم سرفه و سرماخوردگی در نظر گرفته شده‌اند نه بهبود بیماری زمینه‌ای. تحقیقات نشان می‌دهد که اثربخشی این داروها بهتر از داروهای غیرفعال (دارونما) ثابت نشده است. مهم‌تر از آن، این داروها دارای عوارض جانبی بالقوه جدی از جمله مصرف بیش از حد کشنده در کودکان کمتر از 2 سال هستند.
برای درمان سرفه و سرماخوردگی در کودکان کمتر از 6 سال از داروهای بدون نسخه به جز داروهای کاهش دهنده تب و مسکن استفاده نکنید. همچنین از مصرف این داروها برای کودکان زیر 12 سال خودداری کنید.
شیوه زندگی و درمان سرفه به روش خانگی
برنامه‌ای را که پزشک برای درمان علت سرفه به شما می‌دهد دنبال کنید. علاوه بر این، می‌توانید این نکات را نیز برای کاهش سرفه خود امتحان کنید:
- مایعات بنوشید: مایع به رقیق شدن مخاط گلو کمک می‌کند. مایعات گرم مانند آبگوشت، چای یا آبمیوه می‌توانند گلو را تسکین دهند
- قطره‌های سرفه یا آب نبات‌های سفت را بمکید: این موارد ممکن است سرفه خشک را کاهش و گلو تحریک شده را تسکین دهند
- مصرف عسل را در نظر بگیرید: یک قاشق چای‌خوری عسل می‌تواند به کاهش و درمان سرفه کمک کند. به کودکان زیر یک سال عسل ندهید، زیرا عسل می‌تواند حاوی باکتری‌های مضر برای نوزادان باشد
- هوا را مرطوب کنید: از یک مرطوب کننده هوای خنک استفاده کنید یا دوش بخار بگیرید
- از دود تنباکو اجتناب کنید: سیگار کشیدن یا تنفس دود دست دوم ریه‌ها را تحریک می‌کند و می‌تواند سرفه‌های ناشی از عوامل دیگر را بدتر کند. اگر سیگار می‌کشید با پزشک خود در مورد برنامه‌ها و محصولاتی که می‌توانند به شما در ترک سیگار کمک کنند، صحبت کنید
بیشتر بخوانید: بهترین راه قطع آبریزش بینی،درمان آبریزش بینی
چگونه می‌توانیم از سرفه جلوگیری کنیم؟
شما نمی‌توانید از سرفه ناشی از سرماخوردگی، آنفولانزا یا COVID-19 جلوگیری کنید. با این حال، می‌توانید در وهله اول با رعایت بهداشت دست‌ها، فاصله‌گذاری فیزیکی و واکسن زدن (در برابر کووید-19 و آنفولانزا) شانس ابتلا به این عفونتهای ویروسی را به حداقل برسانید. آداب سرفه و ماندن در خانه هنگام بیماری نیز در جلوگیری از انتشار ویروس‌های تنفسی مهم است.
اگر سرفه ناشی از آسم باشد، درمان مناسب آسم می‌تواند به آن کمک کند. اگر فکر می‌کنید سرفه ناشی از عارضه جانبی یک دارو است، به پزشک خود مراجعه کنید.
دود تنباکو یک محرک مهم برای سرفه است، بنابراین اجتناب از دود سیگار (و سایر محرک‌های محیطی) می‌تواند به پیشگیری از سرفه در بزرگسالان و کودکان کمک کند.
بیشتر بخوانید: ۲ روش آسان بلعیدن قرص و کپسول
برخی از عوارض سرفه چیست؟
سرفه مداوم یا شدید می‌تواند عوارضی ایجاد کند، از جمله:
- اختلال خواب
- سردرد
- گرفتگی صدا و لارنژیت
- بی‌اختیاری ادرار
- درد کمر و سینه
- شکستگی دنده
بیشتر بخوانید: خون دماغ یا اپیستاکسی، بررسی علت های خون دماغ
یادداشت پایانی
به طور خلاصه، سرفه‌ها می‌توانند آزاردهنده و ناراحت‌کننده باشند، اما در بیشتر موارد، سرفه‌ها خود به خود برطرف می‌شوند. با این حال، اگر سرفه برای مدتی ادامه داشت یا بدتر شد، برای درمان سرفه حتما با پزشک صحبت کنید.