درمان ناباروری به روش IUI یک روش کم درد و بدون دردسر برای تلقیح داخل رحم

درمان ناباروری به روش IUI یک روش نوین برای بارداری است که در آن اسپرم مستقیما در رحم زن قرار می‌گیرد. به این روش لقاح یا تلقیح داخل رحم (Intrauterine insemination) نیز می‌گویند.

این روش درمانی برای زنان و مردانی استفاده می‌شود که به صورت طبیعی توانایی لقاح تخمک و اسپرم را ندارند. از این شرایط می‌توانیم به مشکلات مربوط به دهانه رحم و مخاط آن، اندومتریوز خفیف، تعداد کم اسپرم یا کاهش تحرک آن‌ها و مشکلات مربوط به انزال یا نعوظ اشاره کنیم.

همچنین در درمان ناباروری به روش IUI می‌توان از یک اسپرم اهدا شده نیز استفاده کرد. زمانی از اسپرم اهدایی استفاده می‌کنند که مرد توانایی تولید اسپرم ندارد یا یک نقص ژنتیکی داشته باشد که امکان انتقال آن به جنین وجود دارد.

باید اشاره کنیم که IUI نسبت به سایر روش‌های درمان ناباروری، روشی کمتر تهاجمی و کم هزینه است. در این مقاله از مجله پزشکی سیوطب به بررسی درمان ناباروری به روش IUI می‌پردازیم. خواننده این مطلب باشید.

درمان ناباروری به روش IUI چه نوع درمانی است؟

IUI در مقایسه با درمان‌های تهاجمی‌تر و پرهزینه‌تر مانند لقاح آزمایشگاهی تخمک (IVF)، یک روش درمانی نسبتا غیرتهاجمی و کم هزینه است. در روش IVF اسپرم و تخمک زوج را گرفته و لقاح می‌دهند و بعد از باروری آن را در رحم زن قرار می‌دهند.

به طور معمول پزشکان قبل از استفاده از روش IVF، به زوج‌های نابارور، درمان ناباروری به روش IUI را پیشنهاد می‌دهند. در بیشتر موارد این روش درمانی موثر بوده و جواب می‌دهد.

لازم به ذکر است که IUI را می‌توان با استفاده از اسپرم شریک زندگی یا اسپرم اهداکننده انجام داد.

بیشتر بخوانید: انسداد لوله‌های فالوپ رحمی؛ عارضه‌ای بدون علائم اما خطرناک برای باروری

درمان ناباروری به روش IUI به چه افرادی کمک می‌کند؟

درمان ناباروری به روش IUI بیشتر در این سناریوها استفاده می‌شود:

ناباروری غیرقابل توضیح تخمک در رحم

در مواردی امکان دارد که لقاح تخمک و اسپرم به صورت طبیعی در رحم صورت نگیرد.

اندومتریوز خفیف زن

اندومتریوز یک بیماری است که در اثر نشت مایعات اندومتر به خارج رحم ایجاد می‌شود. اولین رویکرد درمانی در روش IUI استفاده از داروهای خاص برای به دست آوردن تخمک با کیفیت خوب برای لقاح داخل رحم است.

بیشتر بخوانید: اختلالات تخمک گذاری؛ مشکلات هورمونی و معضلات تشکیل لقاح

مشکلات مربوط به دهانه رحم یا مخاط دهانه رحم

دهانه رحم در انتهای قسمت پایینی رحم و درست بین واژن و رحم قرار می‌گیرد. مخاط تولید شده توسط دهانه رحم در حوالی زمان تخمک گذاری، محیطی ایده‌آل برای اسپرم و حرکت آن از واژن به لوله‌های فالوپ فراهم می‌کند؛ اما اگر مخاط دهانه رحم خیلی غلیظ باشد، ممکن است مانع از حرکت اسپرم‌ها شود.

احتمال دارد در شرایطی که خود دهانه رحم نیز از رسیدن اسپرم‌ها به تخمک جلوگیری کنند. این مشکل معمولا در اثر ضخیم شدن دهانه رحم در اثر زخم ناشی از بیوپسی یا سایر روش‌ها ایجاد می‌شود. IUI دهانه رحم را دور می‌زند و اسپرم‌ها را مستقیما در رحم قرار می‌دهد. همچنین در این روش تعداد اسپرم‌ها برای رسیدن و باروری تخمک نسبت به حالت عادی افزایش می‌یابند.

ناباروری عامل تخمک گذاری

IUI همچنین ممکن است برای زنانی که ناباروری ناشی از مشکلات تخمک گذاری، از جمله عدم تخمک گذاری یا کاهش تعداد تخمک دارند، انجام می‌شود.

آلرژی زن به منی همسر خود

برخی از زنان به پروتئین‌های مایع منی همسر خود آلرژی دارند. این موضوع به ندرت می‌تواند باعث ناباروری شود. انزال به داخل واژن باعث قرمزی، سوزش و تورم در محل تماس مایع منی با پوست می‌شود. کاندوم می‌تواند از واژن زن در چنین مواقعی در برابر علائم محافظت کند؛ اما از بارداری نیز جلوگیری می‌کند. برای بارداری در این شرایط روشIUI  بسیار مناسب خواهد بود.

بیشتر بخوانید: آندومتریوز چیست و چه علائمی دارد؟

تعداد کم اسپرم یا کاهش تحرک آن‌ها

تجزیه و تحلیل مایع منی مرد، یکی از اولین مراحل در ارزیابی پزشکی ناباروری است. احتمال دارد که نتایج آزمایش‌ها غلظت کم اسپرم‌ها کمتر از حد متوسط، حرکت ضعیف (تحرک) اسپرم یا ناهنجاری در اندازه و شکل اسپرم‌ها (مورفولوژی) را نشان دهند.

IUI می‌تواند بر بعضی از این مشکلات غلبه کنند؛ زیرا در آماده‌سازی اسپرم برای این روش اسپرهای متحرک، سالم و طبیعی از نمونه‌های با کیفیت پایین جدا می‌شوند.

مشکلات مربوط به انزال یا نعوظ

در شرایطی که مرد توانایی تولید اسپرم نداشته باشد، می‌توان از اسپرم یک اهداکننده در روش IUI استفاده کرد. نمونه‌های اسپرم اهداکننده در آزمایشگاه‌های خاصی منجمد شده و بعد از تایید خارج شده و قبل از عمل IUI ذوب می‌شوند.

جلوگیری از انتقال بیماری‌های ژنتیکی از مرد به جنین

زوجی که می‌خواهند از انتقال یک نقص ژنتیکی از شریک مرد به فرزند خود جلوگیری کنند، می‌توانند از اسپرم اهدا شده استفاده کنند.

بیشتر بخوانید: اگر فیبروم رحمی شما را نگران کرده است، این مطلب را بخوانید

درمان ناباروری به روش IUI برای افراد زیر مناسب نیست؟

درمان ناباروری به روش IUI در سناریوهای زیر موثر نیست:

• زنان مبتلا به اندومتریوز متوسط ​​تا شدید
• زنانی که هر دو لوله فالوپ را برداشته‎‌اند یا هر دو لوله را مسدود کرده‌اند (لوله‌ها فالوپ، لوله‌هایی هستند که تخمدان‌ها را به رحم متصل می‌کنند)
• زنان مبتلا به بیماری شدید لوله فالوپ
• زنانی که چندین عفونت لگنی دارند
• مردانی که اسپرم تولید نمی‌کنند (مگر اینکه زوج بخواهند از اسپرم اهداکننده استفاده کنند)

در شرایطی که روش لقاح داخل رحم (IUI) توصیه نمی‌شود، درمان ناباروری به روش IVF مفید است.

بیشتر بخوانید: ۰ تا ۱۰۰دفع لخته های خون بعد از زایمان و مشکلات ناشی از آن

هنگام انجام این روش چه انتظاری باید داشت

IUI یک روش نسبتا بدون درد و غیرتهاجمی است. در بعضی موارد که زن از لحاظ تخمک‌گذاری و سیستم باروری سالم باشد، IUI در چرخه طبیعی آزادسازی آن انجام می‌شود. به این صورت که هیچ دارویی برای زن تجویز نمی‌شود و در زمانی که زن به طور طبیعی تخمک‌گذاری را انجام می‌دهد (روز 13 تا 15 پریودی)، لقاح داخلی رحم انجام می‌گیرد.

IUI همچنین می‌تواند با تحریک تخمدان‌ها ترکیب شود. در این موارد ممکن است از داروهایی برای تحریک تخمدان‌ها و به بلوغ رسیدن و آزاد کردن یک یا چند تخمک استفاده کنند. از این داروها می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• کلومیفن سیترات (کلومید)
• hCG (گنادوتروپین کوریونی انسانی)
• FSH (هورمون محرک فولیکول)

تخمک گذاری با بیش از یک تخمک معمولا شانس بارداری را افزایش می‌دهد.

توجه داشته باشید که هر مرکز پزشکی و پزشک متخصص ناباروری و زنان و زایمان دستورالعمل‌های خاص خود را برای روش IUI خواهند داشت. پس از مشاوره اولیه و زمانی که پزشک تشخیص داد که IUI بهترین روش برای پیگیری و درمان ناباروری زوج است، اقداماتی به ترتیب انجام می‌شوند که در ادامه راجع به آن‌ها صحبت خواهیم کرد.

مراحل و اقدامات لازم برای درمان ناباروری به روش IUI

مراحل درمان ناباروری به روش IUI به صورت زیر شروع می‌شوند:

• امکان دارد که در دوره پریودی نیاز شود که زن چندین بار برای انجام آزمایش خون، سونوگرافی و دستورالعمل‌های دارویی به مطب پزشک مراجعه کند
• در صورت تجویز دارو، معمولا مصرف آن‌ها در دوره پریودی شروع می‌شوند
• حدود یک هفته پس از شروع دارو، احتمالا یک سونوگرافی دیگر و آزمایش خون برای زن تجویز می‌کنند
• بسته به نتایج آزمایش، پزشک زمان تخمک‌گذاری را تعیین کرده و در آن تاریخ زن و مرد را به کلینیک دعوت می‌کند. این کار معمولا 10 تا 16 روز پس از مصرف داروها انجام می‌شود
• در این جلسه مرد اسپرم خود را ارائه می‌دهد یا از اسپرم یک اهداکننده استفاده می‌کنند
• نمونه اسپرم به آزامایشگاه منتقل می‌شود تا در آنجا شسته شود. این فرآیندی است که در آن مایع منی و سایر مواد زائد حذف می‌شوند تا اسپرم بسیار متمرکز و برای لقاح با تخمک آماده باشد

امکان دارد که در بعضی شرایط موارد دیگری نیز به این مراحل اضافه شوند.

بیشتر بخوانید: ۱۱درمان خانگی کیست تخمدان؛ خودتان می‌توانید کیست‌ها را نابود کنید؟

لقاح داخل رحم چگونه انجام می‌شود؟

لقاح داخلی رحم یا IUI سریع و معمولا بدون درد است و نیازی به بیهوشی ندارد.

روش انجام IUI:

• زن روی تخت معاینه دراز می‌کشد و پزشک از اسپکولوم (همان ابزاری که در تست پاپ اسمیر به کار می‌رود) استفاده می‌کند تا به آرامی واژن را باز و دهانه رحم زن را پیدا کند
• سپس پزشک اسپرم‌ها را با استفاده از یک لوله بلند و بسیار نازک وارد دهانه رحم و رحم می‌کند
• پس از این کار زن باید به مدت 10 تا 30 دقیقه روی تخت معاینه دراز کشیده و استراحت کند

توصیه می‌شود که زنان و مردان و به ویژه زنان در مراحل انجام لقاح و طول درمان استرس و نگرانی را از خود دور کنند. آرامش ذهنی و فکری می‌تواند تاثیر مثبتی روی درمان داشته باشد.

پس از انجام لقاح

• برخی از زنان در حین درمان ناباروری به روش IUI دچار اندکی ناراحتی می‌شوند و برخی نیز کمی گرفتگی خفیف در رحم یا خونریزی واژینال را تجربه می‌کنند
• در بعضی شرایط پزشک پروژسترون را برای مصرف بعد از عمل و در مراحل اولیه بارداری (در صورت بارداری و موفقیت‌آمیز بودن روش IUI) تجویز می‌کنند، در حالی که برخی دیگر این کار را نمی‌کنند
• به طور معمول دو هفته بعد از لقاح داخل رحم می‌توان تست بارداری را انجام داد

بیشتر بخوانید: درمان بوی بد واژن با روش‌های پزشکی و خانگی

خطرات درمان ناباروری به روش IUI چیست؟

از خطرات این روش می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم.

ایجاد عفونت

پس از عمل IUI خطر ابتلا به عفونت با میزان کمی وجود دارد، اما جای نگرانی نیست. پزشکان برای انجام لقاح از ابزارهای استریل استفاده می‌کنند، بنابراین عفونت بسیار نادر است.

چند قلوزایی

اگر از داروهای خاصی برای تحریک تخمک گذاری استفاده شود، امکان بارداری با چند نوزاد وجود دارد. از آنجایی که داروهای باروری احتمال آزاد شدن بیش از یک تخمک را افزایش می‌دهند، به همین خاطر چند قلوزایی افزایش می‌یابد. برای جلوگیری از این موضوع پزشکان معمولا سعی می‌کنند مقدار و نوع داروها را همراه با آزمایش خون و نظارت بر سونوگرافی متعادل کنند تا از آزاد شدن بیش از حد تخمک‌ها در یک زمان جلوگیری کنند.

بیشتر بخوانید : ترک‌های پوستی بعد از زایمان؛ اجتناب‌ناپذیر اما قابل درمان

سندروم تحریک بیش از حد تخمدان

گاهی اوقات تخمدان‌ها بیش از حد به داروهای باروری (به ویژه داروهای تزریقی) پاسخ می‌دهند و ممکن است وضعیتی به نام سندروم تحریک بیش از حد تخمدان ایجاد شود. در این حالت امکان دارد که تعداد زیادی تخمک در یک زمان بالغ شده و آزاد شوند. این می‌تواند منجر به بزرگ شدن تخمدان، تجمع مایع در شکم و گرفتگی آن شود.

در موارد بسیار نادر، سندروم تحریک بیش از حد تخمدان می‌تواند منجر به تجمع مایع در قفسه سینه و شکم، مشکلات کلیوی، لخته شدن خون و پیچ خوردگی تخمدان شود.

افرادی که در حال حاضر از داروهای خاصی برای درمان ناباروری به روش IUI استفاده می‌کنند، در صورت بروز این علائم فورا با پزشک خود تماس بگیرند:

• سرگیجه یا سبکی سر
• افزایش وزن ناگهانی بیش از 2.5 کیلوگرم
• تنگی نفس
• تهوع و استفراغ
• درد شدید شکم یا لگن
• افزایش ناگهانی سایز شکم

در صورت بروز این علائم آرامش خود را حفظ کنید.

بیشتر بخوانید: ترس از زایمان؛ هراسی طبیعی که باید درمان شود

میزان موفقیت درمان ناباروری به روش IUI چگونه است؟

هر زوج پاسخ متفاوتی به روش درمانی IUI می‌دهند و پیش‌بینی موفقیت این روش برای آن‌ها دشوار است. همچنین باید اشاره کنیم که عوامل مختلفی بر این درمان تاثیر می‌گذارند. از این عوامل می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• سن زن و مرد
• تشخیص زمینه‌ای ناباروری
• میزان و نوع داروهای مورد استفاده برای ناباروری
• سایر نگرانی‌های زمینه‌ای باروری

نرخ بارداری بعد از IUI بر اساس دلایل ناباروری زن و مرد و نیاز آن‌ها به درمان متفاوت است. میزان موفقیت برای IUI در زنان بالای 40 سال و در زنانی که بعد از سه دوره IUI باردار نشده‌اند، کاهش می‌یابد. به طور کلی پزشکان متخصص IUI براساس تجربه، تشخیص مشکلات ناباروری و عوامل موثر دیگر می‌توانند یک پیش‌بینی نسبتا مناسب از میزان موفقیت با درمان ناباروری به روش IUI به بیماران خود ارائه دهند.

بیشتر بخوانید: آمادگی رحم برای بارداری؛ قاعدگی‌های شما منظم است؟

هزینه IUI چقدر است؟

هزینه پیگیری درمان ناباروری به روش IUI می‌تواند بر اساس مکان و نیازهای خاص بیماران متفاوت باشند. هزینه‌های درمان معمولا شامل داروهای باروری مورد استفاده در این دوران نمی‌شود و بیمار باید مبلغی برای تامین این داروها کنار بگذارد. همچنین هزینه‌های سونوگرافی، آزمایش‌ها، تجزیه و تحلیل مایع منی نیز به صورت جداگانه باید پرداخت شوند.

توجه داشته باشید که بعضی از شرکت‌های بیمه بخش‌هایی از هزینه درمان‌های ناباروری را پوشش می‌دهند.

بیشتر بخوانید: عفونت واژن و شناخت علائم اختصاصی بیماری

یادداشت پایانی

درمان ناباروری به روش IUI یا تلقیح داخل رحمی یک درمان نسبتا کم‌خطر است که می‌تواند گزینه فوق‌العاده‌ای برای بسیاری از زنان یا زوج‌هایی باشد که قصد باردار شدن دارند. این روش برای زنانی که دچار بیماری‌های لوله فالوپ، اندومتریوز خفیف، بیماری‌های رحم و دهانه رحم هستند، بسیار مناسب است.

همچنین از این روش درمانی در صورتی که مرد اسپرم کافی و متحرک تولید نکند یا اصلا اسپرم نداشته باشد استفاده می‌شود. در این شرایط امکان دارد که از یک اسپرم اهداکننده برای لقاح تخمک استفاده کنند.

برای انجام IUI در زمان تخمک‌گذاری زن، اسپرم مرد را گرفته و آن را پاکسازی می‌کنند. سپس با استفاده از ابزارهای خاصی آن را داخل رحم زن قرار می‌دهند. زمان تخمک گذاری زنان با استفاده از آزمایش‌های مختلف، سونوگرافی و بررسی دوره‌های پریودی زنان مشخص می‌شود. می‌توان گفت که درمان ناباروری به روش IUI درد کمی ایجاد می‌کند و میزان موفقیت آن بستگی به شرایط بیماران دارد.