ترک شیشه؛ از درمان سرپایی تا رفتار درمانی و مدل ماتریکس
ترک شیشه (Methamphetamine) که با نام علمی آمفتامین شناخته می‌شود، قطع وابستگی جسمی و روحی به این ماده مخدر خطرناک است. ترکیبات به دست آمده از مت آمفتامین، ماده محرک قوی شیشه را تشکیل می‌دهند. ظاهر متامفتامین شبیه به شیشه و یخ است و دلیل نامگذاری آن به عنوان شیشه بین عامه مردم، همین شباهت است.
ترک شیشه امروزه اهمیت فراوانی دارد زیرا این ماده مخدر به شدت اعتیادآور، پسران و دختران جوان زیادی را درگیر کرده است. ترک شیشه در کنار درمان جسمانی، به روان‌درمانی نیز نیاز دارد.
مصرف شیشه باعث افزایش میل جنسی، کاهش وزن، سرخوشی و هوشیاری و افزایش انرژی می‌شود.
بیشتر بخوانید: ترک آلپرازولام یا زاناکس با ۴ روش درمانی مطمئن و کم عوارض
آشنایی با ماده مخدر شیشه
مت آمفتامین یا مت، یک محرک قوی و اعتیادآور سیستم عصبی مرکزی است که از نظر شیمیایی شبیه به سایر آمفتامین‌ها است. آمفتامین‌ها (مانند آدرال، دگزدرین) از جمله مت‌آمفتامین (دزوکسین) اغلب برای درمان اختلال تمرکز و بیش‌فعالی (ADHD) استفاده می‌شوند.
معمولا این دارو به شکل غیرقانونی در اشکالی مانند کریستال مت استفاده می‌شود. متامفتامین در ابتدا از آمفتامین در اوایل قرن بیستم به عنوان درمانی برای احتقان بینی و مشکلات تنفسی ساخته شد.
آمار سال 2019 در مورد مصرف مواد مخدر تخمین می‌زند که 2 میلیون آمریکایی بالای 12 سال، در این سال، متامفتامین مصرف کرده‌اند و این دومین محرک غیرقانونی پرمصرف است.
این ماده می‌تواند به اشکال مختلفی مانند موارد زیر وجود داشته باشد:
- قرص
- پودر
- مایع
نام‌های خیابانی این ماده ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مته
- کریستال
- یخ
بیشتر بخوانید: ترک کلونازپام و کنترل علائم خطرناک قطع ناگهانی کلونوپین با ۳ مرحله اصلی
چرا شیشه تا این حد اعتیادآور است؟
استفاده از آمفتامین‌ها منجر به افزایش فعالیت، کاهش اشتها، افزایش اجتماعی بودن و پرحرفی می‌شود و می‌تواند باعث ایجاد احساس لذت و خوشبختی شود. با این حال، یک تفاوت کلیدی بین شیشه و آمفتامین‌ها این است که مقادیر بیشتری از دارو در مقایسه با دوز مشابه آمفتامین‌ها وارد مغز می‌شود و آن را به یک محرک قوی‌تر تبدیل می‌کند.
هنگامی که دارو دود یا تزریق می‌شود، اثرات بسیار سریع احساس می‌شود و باعث عجله زیاد اما کوتاه‌مدت در مغز می‌شود. بلع خوراکی و استنشاقی در عرض چند دقیقه اثرات سرخوشی ایجاد می‌کند اما احساس عجله شدید در فرد ایجاد نمی‌کند.
این اثرات خوشایند بیشتر از کوکائین دوام می‌آورند اما هنوز هم تا حدودی زودگذر هستند و مصرف‌کنندگان اغلب سعی می‌کنند با مصرف بیشتر دارو، گاهی اوقات غذا، خواب و سایر مسئولیت‌ها را به دلیل مصرف بیش از حد دارو در طی چند روز کنار بگذارند.
مصرف شیشه باعث افزایش سطح دوپامین می‌شود، یک ماده شیمیایی مغز که نقش مهمی در انگیزه دارد.
بیشتر بخوانید: ۲۱ جایگزین سیگار برای جلوگیری از سرطان‌ریه + معجون‌های خانگی
علائم اعتیاد به شیشه
فقط یک پزشک می‌تواند اختلال مصرف مواد را تشخیص دهد اما علائم و عوارض جانبی مختلفی در مصرف شیشه وجود دارد. برای تشخیص اختلال مصرف مواد محرک، باید حداقل ۲ مورد از علائم زیر را در یک دوره یک ساله نشان دهید:
نیاز شدید به مصرف شیشه
- مشکل داشتن در تکمیل کارهایی که باید در خانه، مدرسه یا محل کار انجام شود به دلیل اختلال در متابولیسم و توانایی بدن
- ناتوانی در توقف استفاده از شیشه حتی پس از ایجاد یا بدتر شدن مشکلات جسمی، ذهنی یا روابط با سایر اشخاص
- ترک یا کاهش سرگرمی‌ها در نتیجه استفاده از شیشه
- صرف زمان زیاد برای پیدا کردن یا استفاده از شیشه
- مصرف بیشتر دارو یا استفاده از آن برای مدت طولانی‌تر از زمان برنامه‌ریزی‌شده
- استفاده از شیشه در موقعیت‌هایی که می‌تواند خطرناک باشد، مانند هنگام رانندگی
- می‌خواهید استفاده را کاهش دهید یا متوقف کنید اما نمی‌توانید
- هنگامی که مصرف شیشه را متوقف می‌کنید، علائم ترک را تجربه می‌کنید
بیشتر بخوانید: ترک قلیان، عوارض احتمالی و فواید بسیار عدم مصرف تنباکو
اگر نگران هستید که ممکن است شما یا کسی که برایتان مهم است اعتیاد به شیشه داشته باشد، نشانه‌هایی از اعتیاد به مواد مخدر وجود دارد که باید از آن‌ها آگاه باشید. این موارد می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- رفتاری که پرخاشگرانه یا آشفته است
- سوختگی روی انگشتان یا لب‌ها در اثر سیگار کشیدن، خونریزی از بینی در اثر خروپف، یا آثار ناشی از تزریق
- تغییر در عادات غذایی و خوابیدن
- مردمک‌های گشاد شده چشم
- انرژی بیش از حد
- صحبت کردن سریع و پر سروصدا بودن
- جدا شدن از دوستان و خانواده یا گذراندن وقت با دوستان جدید
- تغییرات عمده در رفتار که به سرعت رخ می‌دهد
- نوسانات خلقی
- خاراندن پوست به اندازه‌ای که باعث ایجاد زخم شود
- کاهش وزن قابل توجه
- صحبت کردن و حرکت کردن بیش از حد معمول
بیشتر بخوانید : آدامس ترک سیگار؛ قبل از مصرف، همه عوارض آن را بدانید
آنهدونیا و روان‌پریشی
دوزهای بالا و مصرف مزمن مت با دو نگرانی درازمدت سلامت اعصاب و روان مرتبط است: آنهدونیا و روان‌پریشی.
آنهدونیا (بیماری مرتبط با درک احساسات خوشایند یا ناخوشایند) کاهش علاقه یا لذت به فعالیت‌های لذت‌بخش قبلی است. نظریه‌ای مطرح شده که تغییرات در مراکز لذت مغز در نتیجه استفاده از شیشه ممکن است در طولانی‌مدت در مصرف‌کنندگان نقش داشته باشد.
استفاده از شیشه همچنین می‌تواند منجر به علائم روان‌پریشی ناشی از مواد مخدر شود، مطالعات نشان می‌دهد کسانی که به صورت داخل وریدی مصرف می‌کنند یا دارای سابقه خانوادگی روان‌پریشی هستند در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
برای برخی، این علائم شاید پس از استفاده طولانی‌مدت باقی بماند و ممکن است در مواقع استرس عود کند. علائم روان‌پریشی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- هذیان گفتن
- توهمات به عنوان مثال، احساس، شنیدن یا دیدن چیزهایی که وجود ندارند، مانند باور به اینکه حشراتی زیر پوست شما می‌خزند
- پارانویا (بدگمانی)
- فعالیت حرکتی تکراری
بیشتر بخوانید: عوارض آدامس ترک سیگار را با رعایت این نکات محدود کنید
تشخیص اعتیاد به شیشه
فقط یک متخصص پزشکی یا بالینی ممکن است اختلال مصرف مواد را تشخیص دهد. این ارزیابی شاید به عنوان یک شاخص اعتیاد و مواد مخدر بالقوه عمل کند اما نباید جایگزین تشخیص یک ارائه‌دهنده حرفه‌ای درمان شود.
ترک شیشه
اشکال مختلفی از درمان موثر برای افرادی که به شیشه اعتیاد دارند در دسترس است و بهترین گزینه‌های ترک شیشه به هر فرد بستگی دارد. اکثر افرادی که به این ماده معتاد هستند، ترک شیشه را پشت سر می‌گذارند و سم‌زدایی از شیشه، اولین گام است.
ترک محرک‌ها معمولا از نظر فیزیکی کمتر از ترک برخی مواد دیگر مانند الکل، مواد افیونی و آرامبخش‌ها، خطرناک است. سایر خطرات بالقوه عبارتند از افکار خودکشی و خطر مصرف بیش از حد در صورت عود مصرف.
معمولا حدود یک هفته طول می‌کشد تا این علائم از بین بروند اما جدول زمانی برای علائم ترک هر فرد شاید متفاوت باشد. سم‌زدایی باید با اشکال دیگری از درمان که به مسائل رفتاری و شناختی مرتبط با اعتیاد می‌پردازد، دنبال شود.
درمان می‌تواند در چندین محیط مختلف انجام شود. توان‌بخشی یا درمان بستری زمانی رخ می‌دهد که شما در حین دریافت مشاوره و پشتیبانی شبانه‌روز در یک مرکز بمانید.
بیشتر بخوانید : ترک تریاک، سخت ولی ممکن
درمان سرپایی
درمان سرپایی به شما این امکان را می‌دهد که در خانه زندگی کنید و در قرارهای از پیش تعیین‌شده شرکت کنید. بسته به نیاز شما و پیشرفت در درمان، این مراجعات تعیین می‌شوند.
رفتاردرمانی در درمان اعتیاد به مواد مخدر موثر است. برخی از تکنیک‌های رفتاردرمانی که معمولا در درمان استفاده می‌شوند عبارتند از:
درمان شناختی-رفتاری
این روش، درمانی برای پیشگیری از عود با افزایش آگاهی از موقعیت‌های پرخطر، توسعه مهارت‌های مقابله، تغییر رفتارهای مضر و مدیریت هوس و نیاز دوباره به مصرف شیشه است.
مداخلات مدیریت و مشوق‌های انگیزشی
این روش، پاداش‌های ملموس رفتارهای مثبت مانند شرکت در جلسات درمانی و عدم مصرف شیشه را تقویت می‌کند. همان‌طور که هوشیار می‌مانید احتمالا ارزش پاداش‌ها افزایش یابد.
مدل ماتریکس
این روش شامل رفتار درمانی، درمان فردی، خانواده درمانی و آموزش، تشویق به شرکت در جلسات 12 مرحله‌ای، آزمایش دارو و تقویت مثبت رفتارهای مطلوب مانند اجتناب از مصرف مواد و شرکت در درمان است.
بیشتر بخوانید: تریاک، ماده‌ای شدیدا مخدر و آسیب‌زا
عوارض مصرف مت‌آمفتامین‌ها چیست؟
استفاده از شیشه می‌تواند منجر به وابستگی و اعتیاد شود و در طول زمان برای بدن و ذهن شما مضر باشد. شیشه تغییراتی را در مغز ایجاد می‌کند که می‌تواند برای مدت طولانی دوام بیاورد و شاید فقط تا حدی قابل برگشت باشد.
اثرات استفاده مزمن شیشه می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- اضطراب
- مشکلات قلبی عروقی مانند حمله قلبی، ضربان قلب نامنظم، تپش قلب و ایست قلبی.
- آسیب به سلول‌های مغز
- کاهش وزن بیش از حد و سوءتغذیه
- افزایش خطر سکته مغزی و بیماری پارکینسون
- مشکلات ریوی مانند سرفه مزمن، برونشیت و ذات‌الریه در افرادی که مدام سیگار می‌کشند
- مشکلات عمده دندانی مانند بیماری لثه، پوسیدگی دندان و از دست دادن دندان
- از دست دادن حافظه
- نوسانات خلقی
- سوزش بینی، خونریزی بینی و سوراخ شدن تیغه بینی در افرادی که از راه استنشاق ماده شیشه، آن را مصرف می‌کنند
- تشنج
- زخم روی پوست
- افزایش خطر ابتلا به HIV و هپاتیت در افرادی که شیشه را تزریق می‌کنند
- مشکل خواب
- رفتار خشونت‌آمیز یا پرخاشگرانه
بیشتر بخوانید: ترک اعتیاد، بهترین روش برای عبور از ناممکن‌ها
عوارض ترک شیشه
هنگامی که فردی به ترک شیشه روی می‌آورد، اثرات منفی، اغلب برعکس اثرات اولیه دارو، وجود خواهد داشت. شدت عوارض ترک شیشه بستگی به فرد، مدت استفاده و میزان مصرف دارد.
مواد مخدر خیابانی مانند مت آمفتامین‌ها از مواد شیمیایی و مواد زیادی تشکیل شده‌اند که امکان دارد، سمی باشند. اگر عوارض ترک شیشه، حادتر باشد، ترک، تحت نظارت پزشکی توصیه می‌شود.
باید با پزشک متخصص و مشاور مشورت شود. قطع مصرف مت آمفتامین‌ها می‌تواند از چند روز تا چند هفته طول بکشد. در طول ترک، احتمال دارد که علائم فیزیکی زیر را داشته باشید:
- احساس خستگی شدید (ممکن است بیشتر روز را بین ۲ تا ۴ روز بخوابید)
- اختلال خواب (اگر برای مدت طولانی از شیشه استفاده کرده باشید، الگوهای خواب برای چندین هفته عادی نخواهد بود)
- خشکی دهان
- سردرد
- احساس اضطراب، احساسات پارانوئید یا داشتن توهم
- سوءتغذیه
- اسپاسم عضلانی
بیشتر بخوانید: ترک سیگار را همین الان شروع کنید | اتفاقاتی که پس از ترک برایتان رخ می‌دهند
علائم ترک شیشه
در طول ترک، شاید این علائم عاطفی را داشته باشید که می‌تواند هفته‌ها یا ماه‌ها ادامه داشته باشد:
- احساس افسردگی یا اضطراب
- پارانوئید بودن
- احساس انگیزه نداشتن
- سطح انرژی پایین
- هوس شدید برای مصرف بیشتر
چگونه می‌توان به فردی که در حال ترک شیشه است، کمک کرد؟
تماشای فردی که در حال ترک مواد مخدر است می‌تواند ترسناک باشد و باعث شود احساس درماندگی کنید. شما می‌توانید با استفاده از موارد زیر به کسی که در حال ترک شیشه است، کمک کنید:
- به فرد کمک کنید تا به اندازه کافی بخوابد
- شخص را تشویق کنید تا مایعات زیادی بنوشد
- به او غذاهای مقوی و سالم بدهید
کمک به فرد معتاد بعد از ترک شیشه
مغز و بدن فرد برای بهبودی کامل به زمان نیاز دارند. بهتر است موارد زیر را در زمان ارتباط و معاشرت با شخصی که ترک شیشه را انجام داده، در نظر بگیرید:
- اذعان به اینکه ترک شیشه بسیار سخت و گاهی دردناک است
- تشویق فرد و بیان اینکه ترک شیشه یک حرکت هوشمندانه است که شجاعت می‌خواهد
- تشویق فرد برای ارتباط با یک مشاور اعتیاد یا متخصص مراقبت‌های بهداشتی
نکات و توصیه‌های پایانی
متامفتامین‌ها متعلق به دسته‌ای از داروها هستند که به عنوان محرک‌ها شناخته می‌شوند. یک محرک می‌تواند بر عملکرد سیستم عصبی مرکزی (مغز)، سیستم تنفسی و سیستم قلبی عروقی تاثیر منفی بگذارد.
وقتی افراد از محرک‌ها استفاده می‌کنند، در ابتدا احساس می‌کنند هوشیارتر و پرانرژی هستند. آن‌ها شاید اشتهای خود را از دست بدهند و کمتر بخوابند.
برخی از عوارض جانبی منفی مصرف شیشه شامل مواردی مثل زخم‌های پوستی، احساس گیجی، عصبانیت، احساسات پارانوئید (بدگمانی) یا تحریک‌پذیری، اسپاسم عضلانی، مشکلات مربوط به تفکر، حافظه، تمرکز و ایجاد هماهنگی می‌باشد.
این حجم گسترده عوارض به خوبی نشان می‌دهد که ترک شیشه هر چه زودتر انجام شود، می‌تواند فرد معتاد را سریع‌تر از این آسیب‌های جدی نجات دهد. سپاس از همراهی شما