آپنه خواب؛ 5 روشی که افراد را از مرگ در خواب نجات می‌دهد

آپنه خواب وضعیتی است که فرد مبتلا به آن به طور مکرر دچار توقف تنفس در طول خواب می‌شود. علائم این عارضه شامل خواب آلودگی در روز، خروپف بلند و خواب ناآرام است. اکثر افراد مبتلا به آپنه خواب، آپنه انسدادی (OSA) دارند. زمانی اتفاق می‌افتد که یک انسداد فیزیکی در راه هوایی فوقانی وجود داشته باشد. نوع دیگر، آپنه مرکزی خواب (CSA)، به دلیل مشکل سیگنال دهی در سیستم عصبی است.

هنگامی که راه هوایی بسـته یا سیگنال متوقف می‌گردد، تنفس فرد دچار مشکل خواهد شد. وقتی دوباره نفس می‌کشند، امکان دارد خرخر کنند، نفس عمیق بکشند یا با احساس نفس نفس‌زدن و خفگی بیدار شوند.

آپنه درمان نشده امکان دارد منجر به عوارضی مانند بیماری قلبی و افسردگی شود. همچنین می‌تواند احساس خواب‌آلودگی در فرد ایجاد و خطر تصادف در حین رانندگی یا کار را افزایش دهد. در این مقاله از مجله سلامت سیوطب، درباره علائم، علل، زمان مراجعه به پزشک و گزینه‌های درمانی بیشتر بدانید.

آپنه خواب چه کسانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟

دور از ذهن نیست که آپنه خواب برای همه افراد، از نوزادان و کودکان تا بزرگسالان اتفاق بیفتد.

آپنه انسدادی خواب در شرایط و گروه‌های خاصی شایع‌تر است:

• قبل از 50 سالگی، در مردان و افرادی که در بدو تولد مرد هستند شایع‌تر است. پس از 50 سالگی، زنان و افرادی که در بدو تولد به عنوان مونث تعیین شده‌اند را به همان میزان تحت تاثیر قرار می‌دهد.
• افراد با افزایش سن بیشتر به آن مبتلا می‌شوند
• داشتن اضافه وزن یا چاقی خطر ابتلا به آن را به شدت افزایش می‌دهد
• در افراد سیاه پوست، اسپانیایی‌تبارها یا آسیایی‌تبارها بیشتر شایع است

بیشتر بدانید: ۷ علت گردن درد هنگام خوابیدن و بیدار شدن

آپنه خواب مرکزی در گروه‌های خاصی از افراد شایع‌تر است:

• افرادی که از داروهای ضد درد اپیوئیدی استفاده می‌کنند
• بزرگسالان بالای 60 سال
• افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی مانند فیبریلاسیون دهلیزی یا نارسایی احتقانی قلب
• مردمی که در ارتفاعات زندگی می‌کنند

بیشتر بدانید: برای رفع ‌‌بی‌خوابی چه بخوریم؟ بررسی ۶ راهکار خانگی و دارویی

علائم آپنه خواب چیست؟

آپنه علائم زیادی دارد که تشخیص برخی از آن‌ها راحت‌تر از بقیه است. با دیدن فیلم آپنه خواب نیز می‌توان به علائم آن پی برد. علائم عبارتند از:

• احساس خستگی
• خرناس
• تغییرات خلق و خوی
• اختلال در عملکرد مغز
• بیدار شدن مکرر در نیمه شب
• مکث در تنفس
• الگوهای تنفس غیر معمول تنفس
• بیخوابی
• عرق کردن شبانه و احساس بی‌قراری در شب
• اختلال عملکرد جنسی
• بیدار شدن با احساس تنگی نفس یا احساس خفگی
• سردرد، به خصوص هنگام بیدار شدن از خواب

بیشتر بدانید: چای آلبالو و ۱۳ خاصیت دارویی؛ از درمان بی‌خوابی تا فشار خون

علائم آپنه خواب در کودکان را بدانید

آپنه در کودکان کمی ‌متفاوت‌تر رخ می‌دهد. علائم خواب در کودکان عبارتند از:

• بیش فعالی یا مشکل در تمرکز یا عملکرد ضعیف در مدرسه. این می‌تواند مانند علائم اختلال نقص توجه یا بیش فعالی (ADHD) به نظر برسد.
• خروپف با صدای بلند
• شب ادراری
• حرکات مکرر دست یا پا در هنگام خواب
• خوابیدن در موقعیت‌های غیر معمول یا خوابیدن با گردن کشیده
• رفلاکس (سوزش سر دل) یا تعریق شبانه

بیشتر بدانید: پرخوابی (اختلال هایپرسومنیا)؛ وقتی خواب برای سلامتی مضر می‌شود

چه چیزی باعث آپنه خواب می‌شود؟

آپنه معمولا دلایل خاصی دارد. به طور کلی، سه شکل اصلی آپنه خواب وجود دارد که تفاوت‌هایی در چگونگی و چرایی آن‌ها وجود دارد. آگاهی از این سه شکل آپنه مشخص می‌کند که آیا آپنه خواب خطرناک است یا خیر. انواع آن عبارتند از:

1.آپنه انسدادی خواب (OSA): رایج‌ترین شکل آپنه است. زمانی اتفاق می‌افتد که ماهیچه‌های سر و گردن در هنگام خواب شل می‌شوند و موجب فشار بافت اطراف بر روی نای می‌شود. این فشار بافت‌های گردنی مانع از عبور هوا از کانال نای خواهد شد.

2. آپنه خواب مرکزی (CSA): این شکل از آپنه به دلیل مشکلی در مغز اتفاق می‌افتد. تحت شرایط عادی، مغز همیشه تنفس را مدیریت می‌کند، از جمله در هنگام خواب. آپنه مرکزی زمانی اتفاق می‌افتد که مغز سیگنال‌هایی برای ادامه کار عضلات مربوط به تنفس ارسال نمی‌کند. آپنه خواب مرکزی به دلایل زیادی رخ می‌دهد که عبارتند از:

• نارسایی قلبی
• سطح پایین اکسیژن خون (هیپوکسی) به دلیل ارتفاع زیاد
• آسیب سیستم عصبی، به ویژه در ساقه مغز (که تنفس شما را مدیریت می‌کند) یا بخش‌هایی از نخاع
• شرایط سیستم عصبی مانند اسکلروز جانبی آمیوتروفیک

3. آپنه خواب مختلط یا پیچـیده: این فرم‌ آپنه ترکیبی از رویدادهای انسدادی و رویدادهای مرکزی محسوب می‌شود.

بیشتر بدانید: ناله در خواب؛ اختلالی نادر و بی‌ضرر اما آزاردهنده برای هم‌اتاقی

درمان آپنه خواب و راه‌هایی که کمک‌کننده هستند

با توجه به نوع خاص آپنه و شدت آن، رویکردهای زیادی برای درمان وجود دارد. ناگفته نماند که هیچ یک از این‌ راه‌کارها درمان محسوب نمی‌شوند و فقط به پیشگیری از آپنه کمک خواهند کرد. البته تعداد دفعات وقوع یا شدت آن‌ها را نیز کاهش می‌دهند.

بسیاری از درمان‌ها باید بخشی از برنامه روزانه (یا شبانه) باشد. این در نهایت می‌تواند اثرات آپنه را بر زندگی تا زمانی که از آن‌ها استفاده می‌کنید، کاهش دهد یا حتی از بین ببرد. البته مهم است که بدانیم برای درمان آپنه خواب به چه دکتری مراجعه کنیم. درمان‌های احتمالی عبارتند از:

• درمان‌های محافظه کارانه (غیر پزشکی)
• فشار مثبت راه هوایی و دستگاه‌های تهویه تطبیقی
• لوازم دهانی
• محرک‌های اعصاب
• عمل جراحی
• داروها (فقط آپنه خواب مرکزی)

بیشتر بدانید: تشنج در خواب، اختلالی شایع‌تر از میگرن، سکته مغزی و آلزایمر

1.درمان‌های محافظه کارانه؛ رویکرد اول درمان آپنه خواب

این درمان‌ها یا رویکردهای غیرپزشکی معمولا آپنه انسدادی خواب را بهبود می‌بخشند یا آن را برطرف می‌کنند. این رویکردها گزینه‌های درمانی به حساب نمی‌آیند، ولی آپنه را تا حدی کاهش می‌دهند که متوقف شود یا آنقدر شدید نباشد که ایجاد علائم کند. درمان‌های محافظه کارانه عبارتند از:

• کاهش وزن: کاهش 10درصدی وزن بدن به طور قابل توجهی آپنه خواب را برای افرادی که اضافه وزن یا چاقی دارند، بهبود می‌بخشد.
• تغییر موقعیت در هنگام خواب و وسایل کمک خواب: خوابیدن به پشت، احتمال بروز آپنه خواب را افزایش می‌دهد. بالش‌های حمایتی ویژه و موارد مشابه می‌توانند به تغییر وضعیت خواب کمک کنند.
• اسپری‌های بینی و نوارهای چسب: این محصولات بدون نسخه، تنفس را بهبود می‌بخشند تا هوا از بینی راحت‌تر عبور کند. البته اسپری‌ها در درمان آپنه خواب متوسط یا شدید نقش آنچنانی ندارند، اما به حذف خروپف و آپنه خواب خفیف کمک می‌کنند.
• درمان بیماری‌هایی مانند نارسایی قلبی اغلب در بهبود آپنه مرکزی خواب مفید عمل می‌کنند.
• تغییرات دارویی: همکاری با پزشک برای کاهش یا توقف داروهای ضد درد اپیوئیدی ممکن است بتواند آپنه مرکزی خواب را بهبود یا حتی برطرف کند.

بیشتر بدانید: حرف زدن در خواب و ۵ راهکار اصلی درمان اختلال پاراسومنیا

2. فشار مثبت راه هوایی (PAP) و تهویه تطبیقی راهی برای خلاصی از آپنه خواب

از دستگاه درمان آپنه خواب که یک دستگاه تخصصی است برای افزایش فشار هوای داخل راه‌های هوایی در هنگام دم استفاده می‌شود. در درمان آپنه خواب انسدادی، مرکزی و مختلط نقش قابل توجهی دارد.

فشار‌دادن هوای تحت فشار به سمت نای باعث باز نگه‌داشتن آن می‌شود تا تنفس راحت‌تر شود. این دستگاه‌ها هوا را از طریق شلنگی متصل به یک ماسک خاص، که هنگام خواب روی صورت قرار می‌گیرد، عبور می‌دهند. ماسک‌ها به صورت کامل بینی و دهان یا هر دو را می‌پوشانند. دستگاه‌های مخصوص دهانی نیز می‌توانند به نگه‌داشتن فک و زبان کمک کنند که فشار را از نای دور نگه دارند.

بیشتر بدانید: حمله خواب، دلایل و درمان به همراه خطرات احتمالی نارکولپسی

3. محرک‌های اعصاب؛ روشی که از طریق تحریک عصب عمل می‌کند

عصب هیپوگلوسال چیزی است که حرکات زبان را کنترل می‌کند. یک محرک عصبی متصل به ‌این عصب می‌تواند آن را تحریک و زمانی که در خواب نفس می‌کشید، زبان را کمی ‌به جلو حرکت ‌دهد. این امر باعث می‌شود زبان در هنگام خواب سفت بماند و به سمت عقب فشار نیاورد، که یکی از راه‌های بروز آپنه انسدادی خواب است.

یک الکترود به عصب زیر فک متصل و به دستگاهی که زیر پوست در قفسه سینه کاشـته شـده، اتصال می‌یابد. می‌توان محرک را قبل از خواب روشن و بعد از بیدارشدن خاموش کرد. جریان الکتریکی به‌اندازه‌ای قوی است که زبان شما را از شل‌‌شدن بیش از حد جلوگیری کند، اما به‌اندازه کافی ملایم است که ناراحت کننده نباشد.

نوع مشابهی از تحریک عصبی با آپنه مرکزی خواب نیز امکان‌پذیر است. این نوع تحریک بر اعصاب فرنیک تاثیر می‌گذارد. این جفت عصب نخاع را به دیافراگم متصل می‌کند، لایه‌ای از ماهیچه در زیر ریه‌ها که توانایی دم و بازدم شما را کنترل می‌کند. تحریک عصب فرنیک باعث خم‌شدن ماهیچه‌های زیر ریه شـده و به نفس‌کشیدن کمک می‌کند.

بیشتر بدانید: راه رفتن در خواب و راز ۱۵ دقیقه قبل از آن ولی درمان‌پذیر

4. عمل جراحی؛ آخرین قدم برای درمان آپنه خواب

جراحی روی بینی، دهان و گلو می‌تواند به جلوگیری از انسداد بینی، گلو و نای کمک کند. با این حال، تاثیر این‌ها در بزرگسالان معمولا محدود و از فردی به فرد دیگر متفاوت است. این جراحی‌ها عبارتند از:

• سومنوپلاستی: این روش از فرکانس رادیویی (RF) برای کاهش بافت نرم اطراف قسمت‌های بالای نای استفاده می‌کند.
• برداشتن لوزه یا آدنوئیدکتومی: می‌تواند دهانه‌های را که دهان، گلو و مجرای بینی را به هم متصل می‌کند، باز کند. این باعث می‌شود هوا راحت‌تر عبور کند و بافت نرمی که تنفس را مسدود سازد، کاهش می‌دهد. این روش برای کودکان مبتلا به آپنه انسدادی خواب بسیار مفید است.
• جراحی فک: روش‌های جراحی مختلف می‌توانند موقعیت فک را به‌طور نامحسوس تغییر دهند، بنابراین بافت نرم نمی‌تواند به راحتی روی راه هوایی فشار بیاورد. این روش‌ها به ویژه برای افرادی که به دلایل ساختاری مانند میکروگناتیا دچار آپنه خواب هستند مفید است.
• جراحی بینی:از روش‌های رایج جراحی بینی، سپتوپلاستی است که بافت نرم بینی را صاف و باعث می‌شود هوا از طریق مجرای بینی راحت‌تر عبور کند.

5. درمان آپنه خواب با داروهایی که مفید هستند

علاوه بر فشار مثبت راه هوایی، تهویه تطبیقی و محرک‌های عصب فرنیک، برخی داروها وجود دارند که به آپنه مرکزی خواب کمک می‌کنند. برخی از نمونه‌های این داروها عبارتند از داروهای خواب‌آور و داروهای محرک تنفسی است. با این حال، هیچ یک از این داروها به طور رسمی ‌تایید یا به طور قطعی برای این استفاده پذیرفـته نشده‌اند.

عوارض آپنه خواب که می‌تواند خطرناک باشد

آپنه خواب یک وضعیت خطرناک است زیرا می‌تواند عوارض مختلفی ایجاد کند که بسیاری از آن‌ها شدید یا تهدید کننده زندگی هستند. عوارض آن عبارتند از:

• آسیب قلبی و نارسایی قلبی: آپنه خواب باعث افزایش فشار در رگ‌های خونی اطراف قلب و برخی از حفره‌های خود قلب می‌شود. این افزایش فشار به قلب فشار وارد می‌کند و در نهایت باعث آسیب به خود عضله قلب خواهد شد.
• آریتمی: فیبریلاسیون دهلیزی یک آریتمی‌خطرناک است زیرا باعث اختلال در جریان خون در حفره سمت چپ بالای قلب می‌شود. این اختلال باعث تجمع خون و ماندن بیش از حد خواهد شد. این باعث لخته‌شدن خون و سپس می‌تواند از قلب خارج شود که مستقیما به مغز می‌رسد و باعث سکته می‌شود.
• مرگ ناگهانی قلب: برخی از آریتمی‌هایی که می‌توانند با آپنه خواب اتفاق بیفتند، شدید هستند و می‌توانند قلب را متوقف کنند. این توقف یک وضعیت تهدید‌کننده زندگی است که به عنوان مرگ ناگهانی قلبی شناخته می‌شود.
• خواب آلودگی در طول روز: اگرچه احساس خواب آلودگی در طول روز ممکن است خطرناک به نظر نرسد، ولی با توجه به کاری که انجام می‌دهید می‌تواند خطرناک باشد. اگر هنگام رانندگی یا کار با ماشین‌های خطرناک به خواب می‌روید، این می‌تواند پیامدهای مرگباری به دنبال داشته باشد.

جمع‌بندی نهایی درباره آپنه خواب

آپنه خواب یک بیماری شایع است که تنفس فرد را در هنگام خواب مختل می‌کند. آپنه باعث می‌شود که فرد مدام از خواب بیدار شود تا نفس بکشد، خواب او را قطع می‌کند و از احساس استراحت جلوگیری می‌کند. با گذشت زمان، آپنه خواب می‌تواند منجر به عوارض جدی یا حتی مرگبار شود، بنابراین تشخیص و درمان به موقع بسیار مهم است. این بیماری اغلب قابل درمان و گزینه‌های درمانی زیادی برای آن وجود دارد.

رایج‌ترین و موثرترین درمان‌ها، به ویژه دستگاه‌های فشار مثبت راه هوایی، برای استفاده هر شب در نظر گرفـته شـده است. بهترین نتایج حاصل از این درمان‌ها زمانی اتفاق می‌افتد که به آن‌ها پایبند بود. بدون استثنا باید هر روز آن‌ها را به بخشی از زندگی خود تبدیل کرد. اگر در تلاش هستید که به درمان‌ها پایبند باشید، کاملا حیاتی است که از پزشک مشورت بگیرید. آن‌ها می‌توانند کمک کنند تا راه‌هایی برای غلبه بر این مشکلات پیدا و در نهایت بتوانید یک خواب خوب شبانه داشته باشید.

سوالات متداول