درمان لرزش در تمام اعضای بدن و دلایل رعشه در جوانی و کهنسالی
درمان لرزش بدن که در زبان عامه به رعشه بدن نیز تعبیر می‌شود، می‌تواند از چند طریق صورت گیرد، اما اینکه درمان قطعی برای آن وجود دارد یا خیر را در ادامه توضیح داده‌ایم. استرس یا احساسات قوی می‌تواند باعث ایجاد رعشه شود. لرزش یک بیماری اعصاب و روان و یک انقباض غیرارادی و ریتمیک ماهیچه‌ای است که منجر به لرزش در یک یا چند قسمت از بدن می‌شود.
این عارضه یک اختلال حرکتی رایج است که اغلب دست‌ها را درگیر می‌کند، اما می‌تواند در بازو‌ها، سر، تار‌های صوتی، بالاتنه و پا‌ها نیز رخ دهد. لرزش ممکن است متناوب (در زمان‌های جداگانه، با وقفه رخ می‌دهد) یا ثابت باشد. همچنین امکان دارد به صورت پراکنده یا در نتیجه اختلال دیگری رخ دهد.
لرزش بدن اگرچه ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد، اما بیشتر در افراد میانسال و مسن دیده می‌شود. علاوه بر این لزرش بدن عموما مردان و زنان را به یک اندازه تحت تاثیر قرار می‌دهد.
لرزش زندگی را تهدید نمی‌کند. با این حال می‌تواند شرم‌آور و حتی ناتوان‌کننده باشد و انجام وظایف کاری و زندگی روزمره را دشوار یا حتی غیرممکن کند. در ادامه این مقاله از سیوطب با جنبه‌های گوناگون لرزش بدن و درمان رعشه آشنا خواهید شد:
علائم و نشانه‌های لرزش چیست؟
علائم لرزش ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- لرزش ریتمیک در دست‌ها، بازو‌ها، سر، پا‌ها یا بالاتنه
- صدای لرزان
- مشکل در نوشتن یا کشیدن
- مشکلات در نگه داشتن و کنترل ظروف، مانند قاشق
برخی از لرزش‌ها امکان دارد در زمان استرس یا احساسات شدید، زمانی که فرد از نظر فیزیکی خسته است یا زمانی که فرد در وضعیت‌های خاصی قرار دارد یا حرکات خاصی انجام می‌دهد، ایجاد یا بدتر شود.
بیشتر بخوانید: چرایی بروز اختلال تیک در افراد مختلف و صفر تا صد آن
چه چیزی باعث لرزش می‌شود؟
به طور کلی لرزش ناشی از مشکل در قسمت‌های عمیق مغز است که حرکات را کنترل می‌کند. بیشتر انواع لرزش علت شناخته شده‌ای ندارند، اگرچه به نظر می‌رسد برخی از اشکال آن ارثی باشد.
لرزش می‌تواند به خودی خود رخ دهد یا یک علامت همراه با تعدادی از اختلالات عصبی باشد، از جمله:
- اسکلروز چندگانه
- سکته
- آسیب تروماتیک مغز
- بیماریهای عصبی که بر بخش‌هایی از مغز تاثیر می‌گذارد (به عنوان مثال، بیماری پارکینسون)
بیشتر بخوانید: لرزش دست چپ و راست زیاد فرقی ندارد، مهم علت لرزش است
برخی از علل شناخته شده دیگر می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- استفاده از برخی دارو‌ها (داروهای مخصوص آسم، آمفتامین‌ها، کافئین، کورتیکواستروئید‌ها و دارو‌هایی که برای برخی اختلالات روانی و عصبی استفاده می‌شوند)
- سوء مصرف یا ترک الکل
- مسمومیت با جیوه
- تیروئید پرکار
- نارسایی کبد یا کلیه
- اضطراب یا وحشت
بیشتر بخوانید: بیماری پارکینسون؛ معرفی ۴ عامل موثر در ابتلا به این عارضه
انواع لرزش بدن
لرزش معمولا بر اساس ظاهر و علت یا منشا آن طبقه‌بندی می‌شود به طوری که بیش از 20 نوع لرزش وجود دارد. برخی از رایج‌ترین اشکال لرزش عبارتند از:
لرزش اساسی
لرزش اساسی (که قبلا لرزش اساسی خوش‌خیم یا لرزش خانوادگی نیز نامیده می‌شد) یکی از شایع‌ترین اختلالات حرکتی است. علت دقیق لرزش اساسی ناشناخته بوده و برای برخی از افراد خفیف است. همچنین ممکن است برای چندین سال پایدار بماند. لرزش معمولا در دو طرف بدن ظاهر می‌شود، اما اغلب در دست غالب بیشتر دیده خواهد شد، زیرا یک لرزش عملی است.
ویژگی کلیدی لرزش اساسی، لرزش در دست و بازو است که در هنگام حرکت و در حالت ایستادن خود را نشان می‌دهد. علائم اضافی ممکن است شامل لرزش سر بدون وضعیت غیرطبیعی سر یا لرزش صدا در صورت ایجاد لرزش در حنجره باشد. لرزش در هر دو دست می‌تواند منجر به مشکلاتی در نوشتن، نقاشی، نوشیدن از فنجان یا استفاده از ابزار یا کامپیوتر شود.
فرکانس لرزش (سرعت لرزش) امکان دارد با افزایش سن کاهش یابد، اما شدت آن می‌تواند سیر صعودی داشته باشد و بر توانایی فرد برای انجام برخی وظایف یا فعالیت‌های روزمره زندگی تاثیر بگذارد. افزایش احساسات، استرس، تب، خستگی جسمانی یا قند خون پایین احتمال دارد باعث ایجاد لرزش یا افزایش شدت آن شود. اگرچه لرزش می‌تواند در هر سنی شروع شود، اما اغلب برای اولین بار در دوران نوجوانی یا در میانسالی (بین 40 تا 50 سالگی) ظاهر می‌شود.
تصور می‌شود حدود 50درصد از موارد لرزش اساسی ناشی از یک عامل خطر ژنتیکی است که به آن لرزش خانوادگی گفته می‌شود. فرزندان والدینی که لرزش خانوادگی دارند بیشتر در معرض خطر ارثی این بیماری هستند. گفتنی است که اشکال خانوادگی لرزش اساسی اغلب در اوایل زندگی ظاهر می‌شوند.
برای چندین سال لرزش اساسی با هیچ بیماری شناخته شده‌ای مرتبط نبود. با این حال برخی از دانشمندان بر این باورند که لرزش اساسی با انحطاط خفیف مناطق خاصی از مغز که حرکت را کنترل می‌کنند، همراه است.
بیشتر بخوانید: درد دست چپ و رابطه آن با بروز سکته و بیماری قلبی
لرزش دیستونیک
لرزش دیستونیک در افرادی که تحت تاثیر دیستونی هستند رخ می‌دهد، یک اختلال حرکتی که در آن پیام‌های نادرست از مغز باعث فعالیت بیش از حد ماهیچه‌ها و در نتیجه وضعیت‌های غیرطبیعی یا حرکات مداوم و ناخواسته می‌شود. لرزش دیستونیک معمولا در جوانی ظاهر خواهد شد.
بیشتر بخوانید: گز گز دست و بررسی ۹ علل و علائم مور مور شدن دست
لرزش مخچه
لرزش مخچه معمولا یک لرزش آهسته و با دامنه بالا (به راحتی قابل مشاهده) اندام‌ها (به عنوان مثال، بازو، پا) است که در پایان یک حرکت هدفمند مانند فشار دادن یک دکمه رخ می‌دهد. این بیماری در اثر آسیب مخچه و مسیر‌های آن به سایر مناطق مغز ناشی از سکته مغزی یا تومور ایجاد می‌شود.
همچنین ممکن است آسیب ناشی از بیماری‌‌هایی مانند مولتیپل اسکلروزیس یا یک اختلال دژنراتیو ارثی مانند آتاکسی (که در آن افراد کنترل ماهیچه‌‌های بازو‌ها و پا‌ها را از دست می‌دهند) و سندرم X شکننده (اختلالی که با طیف وسیعی از مشکلات فکری و رشدی مشخص می‌شود) ایجاد شود. علاوه بر این می‌تواند ناشی از آسیب مزمن به مخچه به دلیل اعتیاد به الکل باشد.
بیشتر بخوانید: ۷ درمان بی حسی دست و بررسی ۶ علت ایجاد این عارضه
لرزش روانی
لرزش روانی (همچنین لرزش عملکردی نامیده می‌شود) می‌تواند به عنوان هر شکلی از لرزش ظاهر شود. علائم این لرزش ممکن است متفاوت باشد، اما اغلب به طور ناگهانی شروع می‌شود و امکان دارد تمام اعضای بدن را تحت تاثیر قرار دهد. لرزش در مواقع استرس افزایش و با حواس‌پرتی کاهش می‌یابد یا از بین می‌رود. بسیاری از افراد مبتلا به لرزش روانی دارای یک اختلال روانپزشکی زمینه‌ای مانند افسردگی یا اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) هستند.
بیشتر بخوانید: لرزش دست چپ و راست زیاد فرقی ندارد، مهم علت لرزش است
لرزش فیزیولوژیک
لرزش فیزیولوژیک در همه افراد سالم رخ می‌دهد، به ندرت با چشم قابل مشاهده است و معمولا شامل لرزش ظریف هر دو دست و همچنین انگشتان می‌شود. این نوع لرزش یک بیماری محسوب نمی‌شود، بلکه یک پدیده طبیعی انسانی است که در نتیجه خواص فیزیکی در بدن به وجود می‌آید (مثلا فعالیت‌های ریتمیک مانند ضربان قلب و فعال شدن ماهیچه‌ها).
بیشتر بخوانید: درمان ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس با داروهای بهبودبخش
افزایش لرزش فیزیولوژیک
لرزش فیزیولوژیکی تقویت شده مورد قابل توجه‌تری از لرزش فیزیولوژیک است که به راحتی قابل مشاهده است. این عارضه معمولا به دلیل یک بیماری عصبی نیست، بلکه در اثر واکنش به برخی دارو‌ها، ترک الکل، یا شرایط پزشکی از جمله تیروئید پرکار و هیپوگلیسمی ایجاد می‌شود و پس از اصلاح علت قابل برگشت است.
لرزش پارکینسونی
لرزش پارکینسون یکی از علائم شایع بیماری پارکینسون است، اگرچه همه افراد مبتلا به پارکینسون لرزش ندارند. به طور کلی، علائم این عارضه شامل لرزش یک یا هر دو دست در حالت استراحت است. همچنین ممکن است چانه، لب‌ها، صورت و پا‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. لرزش ممکن است در ابتدا فقط در یک اندام یا فقط در یک طرف بدن ظاهر شود و با پیشرفت بیماری، می‌تواند به هر دو طرف بدن سرایت کند. این لرزش اغلب با استرس یا احساسات شدید بدتر می‌شود. بیش از 25درصد از افراد مبتلا به بیماری پارکینسون یک لرزش عملی مرتبط نیز دارند.
بیشتر بخوانید: از صرع نترسید | مهم‌ترین چیزهایی که باید در مورد صرع بدانید
لرزش ارتواستاتیک
لرزش ارتواستاتیک یک اختلال نادر است که با انقباضات سریع عضلانی در پا‌ها که هنگام ایستادن رخ می‌دهد مشخص می‌شود. افراد معمولا احساس بی‌ثباتی یا عدم تعادل را تجربه می‌کنند که باعث می‌شود بلافاصله بنشینند یا راه بروند. از آنجایی که این لرزش فرکانس بالایی دارد (لرزش بسیار سریع) ممکن است با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نباشد، اما با لمس ران یا ساق پا احساس شود یا توسط پزشک در معاینه ماهیچه‌ها با گوشی پزشکی قابل تشخیص باشد. در برخی موارد لرزش می‌تواند با گذشت زمان شدیدتر نیز شود. لازم به ذکر است که علت لرزش ارتواستاتیک ناشناخته است.
چه روش‌ها و آزمایش‌‌هایی لرزش را تشخیص می‌دهند؟
لرزش بر اساس معاینه فیزیکی، عصبی و سابقه پزشکی فرد تشخیص داده می‌شود. در طول ارزیابی فیزیکی، پزشک لرزش را بر اساس موارد زیر ارزیابی می‌کند:
- آیا لرزش زمانی رخ می‌دهد که عضلات در حال استراحت هستند یا در حال فعالیت
- محل لرزش روی بدن (و اگر در یک یا هر دو طرف بدن رخ دهد)
- ظاهر لرزش (فرکانس و دامنه لرزش)
پزشک همچنین سایر یافته‌های عصبی مانند اختلال در تعادل، ناهنجاری‌های گفتاری یا افزایش سفتی عضلات را بررسی می‌کند. آزمایش خون یا ادرار می‌تواند علل متابولیک مانند اختلال در عملکرد تیروئید و داروهای خاصی را که می‌تواند باعث لرزش شود را رد کند. این آزمایش‌ها همچنین ممکن است به شناسایی علل موثر مانند تداخلات دارویی، الکلیسم مزمن یا سایر شرایط یا بیماری‌ها کمک کنند. در نهایت تصویربرداری تشخیصی امکان دارد به تعیین اینکه آیا لرزش نتیجه آسیب مغزی است یا خیر کمک کند.
ممکن است آزمایش‌‌های اضافی برای تعیین محدودیت‌‌های عملکردی مانند مشکل در دست‌نویسی یا توانایی نگه داشتن چنگال یا فنجان انجام شود. از افراد خواسته می‌شود که برخی کار‌ها یا تمرینات مانند گذاشتن انگشت روی نوک بینی خود یا کشیدن مارپیچ انجام دهند.
پزشک برای تشخیص مشکلات عضلانی یا عصبی، الکترومیوگرام را تجویز می‌کند. این تست فعالیت غیرارادی عضلات و پاسخ عضلانی به تحریک عصبی را اندازه‌گیری خواهد کرد.
بیشتر بخوانید: درمان سردرد با روش‌های معالجه فوری دارویی و خانگی
درمان لرزش بدن
اگرچه هیچ درمانی برای اکثر اشکال لرزش وجود ندارد، اما گزینه‌های درمانی برای کمک به مدیریت علائم در دسترس هستند. در برخی موارد، علائم یک فرد ممکن است به اندازه کافی خفیف باشد که نیازی به درمان لرزش ندارد.
یافتن مناسب‌ترین روش درمان رعشه بستگی به تشخیص دقیق علت دارد. لرزش ناشی از مشکلات زمینه‌ای سلامتی گاهی اوقات می‌تواند با درمان بهبود یابد یا کاملا از بین برود. به عنوان مثال، لرزش ناشی از بیش فعالی تیروئید با درمان اختلال عملکرد تیروئید بهبود می‌یابد یا حتی برطرف می‌شود. همچنین اگر لرزش ناشی از مصرف دارو باشد، قطع داروی ایجاد کننده لرزش ممکن است باعث کاهش یا درمان لرزش شود.
اگر هیچ دلیل زمینه‌ای برای لرزش وجود نداشته باشد که بتوان آن را اصلاح کرد، گزینه‌های درمان رعشه موجود عبارتند از:
دارو برای درمان لرزش
- داروهای مسدودکننده بتا
داروهای مسدودکننده بتا مانند پروپرانولول معمولا برای درمان فشار خون بالا استفاده می‌شوند، اما به درمان لرزش ضروری نیز کمک می‌کنند. پروپرانولول همچنین می‌تواند در برخی از افراد مبتلا به انواع دیگر لرزش عملی استفاده شود. سایر بتابلوکر‌هایی که ممکن است مورد استفاده قرار گیرند عبارتند از: آتنولول، متوپرولول، نادولول و سوتالول.
- داروهای ضد تشنج
داروهای ضد تشنج مانند پریمیدون می‌توانند در افراد مبتلا به لرزش اساسی که به بتا بلوکر‌ها پاسخ نمی‌دهند، موثر باشد. سایر دارو‌هایی که ممکن است برای درمان لرزش تجویز شوند عبارتند از گاباپنتین و توپیرامات. با این حال، توجه به این نکته ضروری است که برخی از داروهای ضد تشنج می‌توانند باعث لرزش شوند.
- آرام بخش‌ها
آرام‌بخش‌ها که به عنوان بنزودیازپین‌ها شناخته می‌شوند مانند آلپرازولام و کلونازپام ممکن است به طور موقت به برخی افراد مبتلا به لرزش کمک کنند. با این حال استفاده از آن‌ها به دلیل عوارض جانبی ناخواسته شامل خواب آلودگی، تمرکز ضعیف و هماهنگی ضعیف محدود است. این دارو می‌تواند بر توانایی افراد برای انجام فعالیت‌های روزانه مانند رانندگی، مدرسه و کار تاثیر بگذارد. همچنین زمانی که آرام‌بخش‌ها به طور منظم مصرف شوند، می‌توانند باعث وابستگی جسمانی شده و در صورت قطع ناگهانی آن می‌توانند چندین علامت ترک ایجاد کنند.
- تزریق سم بوتولینوم
تزریق سم بوتولینوم می‌تواند تقریبا تمام انواع لرزش را درمان کند. مخصوصا برای لرزش سر که معمولا به دارو‌ها پاسخ نمی‌دهد مفید است. سم بوتولینوم به طور گسترده برای کنترل لرزش دیستونیک استفاده می‌شود. اگرچه تزریق سم بوتولینوم می‌تواند لرزش را برای تقریبا سه ماه بهبود بخشد، اما همچنین می‌تواند باعث ضعف عضلانی شود. در حالی که این درمان برای لرزش سر موثر است و معمولا به خوبی تحمل می‌شود، درمان سم بوتولینوم در دست‌ها می‌تواند باعث ضعف انگشتان شود و هنگامی که برای درمان لرزش صدا استفاده می‌شود، می‌تواند صدای خشن و مشکل در بلع را ایجاد کند.
- داروهای بیماری پارکینسون
لوودوپا و کاربیدوپا برای درمان لرزش مرتبط با بیماری پارکینسون استفاده می‌شود.
سونوگرافی متمرکز برای درمان لرزش
یک درمان جدید برای لرزش اساسی از تصاویر تشدید مغناطیسی برای ارائه سونوگرافی متمرکز استفاده می‌کند تا ضایعه‌ای در نواحی کوچک تالاموس مغز ایجاد کند که تصور می‌شود مسئول ایجاد لرزش است. این نوع درمان لرزش فقط برای آن دسته از افراد مبتلا به لرزش اساسی که به داروهای ضد تشنج یا مسدودکننده‌‌های بتا پاسخ نمی‌دهند تایید شده است.
عمل جراحی برای درمان لرزش
هنگامی که افراد به درمان‌های دارویی پاسخ نمی‌دهند یا دچار لرزش شدید می‌شوند که به طور قابل‌توجهی زندگی روزمره آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد، پزشک ممکن است مداخلات جراحی مانند تحریک عمقی مغز (DBS) یا به ندرت تالاموتومی را توصیه کند. در حالی که DBS معمولا به خوبی تحمل می‌شود، شایع‌ترین عوارض جانبی جراحی ترمور شامل دیزآرتری (مشکل صحبت کردن) و مشکلات تعادلی است.
- تحریک عمقی مغز (DBS) برای درمان لرزش
رایج‌ترین شکل جراحی در درمان لرزش است. این روش به دلیل موثر بودن، کم خطر بودن و درمان طیف وسیع‌تری از علائم نسبت به تالاموتومی ترجیح داده می‌شود. در این درمان از الکترود‌های کاشته شده با جراحی برای ارسال سیگنال‌‌های الکتریکی با فرکانس بالا به تالاموس (ساختار عمیق مغز که برخی از حرکات غیرارادی را هماهنگ و کنترل می‌کند) استفاده می‌کند.
یک دستگاه کوچک تولید کننده پالس که زیر پوست در قسمت بالایی قفسه سینه قرار می‌گیرد (شبیه ضربان‌ساز) محرک‌های الکتریکی را به مغز می‌فرستد و به طور موقت لرزش را غیرفعال می‌کند. DBS در حال حاضر برای درمان لرزش پارکینسونی، لرزش اساسی و دیستونی استفاده می‌شود.
- تالاموتومی
یک روش جراحی است که شامل تخریب دقیق و دائمی یک ناحیه کوچک در تالاموس می‌شود. در حال حاضر جراحی با فرسایش با فرکانس رادیویی برای درمان لرزش شدید در زمانی که جراحی عمقی مغز منع مصرف دارد، جایگزین شده است. به این معنی که به عنوان یک گزینه درمانی غیرعاقلانه است یا عوارض جانبی نامطلوبی دارد.
تغییر سبک زندگی در درمان لرزش بدن
فیزیوتراپی، گفتار و زبان و کاردرمانی ممکن است به کنترل لرزش و مقابله با چالش‌های روزانه ناشی از لرزش و درمان رعشه کمک کند. فیزیوتراپیست می‌تواند به افراد کمک کند تا کنترل، عملکرد و قدرت عضلانی خود را از طریق هماهنگی، تعادل و سایر تمرینات بهبود بخشند.
برخی از درمانگران استفاده از وزنه، آتل، سایر تجهیزات تطبیقی و بشقاب‌ها و ظروف مخصوص برای غذا خوردن را توصیه می‌کنند. آسیب‌شناسان گفتار و زبان می‌توانند اختلالات گفتار، زبان، ارتباط و بلع را ارزیابی و درمان کنند. کاردرمانگران می‌توانند روش‌های جدیدی را برای انجام فعالیت‌های روزمره زندگی که ممکن است تحت تاثیر رعشه قرار گیرند، به افراد آموزش دهند.
حذف یا کاهش مواد محرک لرزش مانند کافئین و سایر دارو‌ها (مانند محرک‌ها) می‌تواند به بهبود لرزش کمک کند. اگرچه مقادیر کم الکل می‌تواند لرزش را برای برخی افراد بهبود بخشد، اما پس از پاک شدن اثرات الکل، لرزش می‌تواند بدتر شود.
یادداشت پایانی در ارتباط با درمان لرزش
لرزش یک وضعیت تهدید کننده زندگی در نظر گرفته نمی‌شود. اگرچه بسیاری از موارد لرزش خفیف هستند، اما می‌تواند برای افراد دیگر بسیار ناتوان کننده باشد. در صورت عدم درمان لرزش بدن انجام فعالیت‌های عادی روزانه مانند کار کردن، حمام کردن، لباس پوشیدن و غذا خوردن برای افراد مبتلا به لرزش می‌تواند دشوار باشد.
لرزش همچنین می‌تواند باعث ناتوانی اجتماعی شود. افراد ممکن است فعالیت بدنی، مسافرت و مشارکت اجتماعی خود را محدود کنند تا از خجالت یا سایر عواقب جلوگیری شود.
علائم لرزش اساسی معمولا با افزایش سن بدتر می‌شود. علاوه بر این شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد افراد مبتلا به لرزش اساسی بیشتر از حد متوسط به سایر بیماریهای تخریب‌کننده عصبی مانند بیماری پارکینسون یا بیماری آلزایمر مبتلا می‌شوند، به‌ویژه در افرادی که لرزش برای اولین بار پس از ۶۵ سالگی ظاهر می‌شود.
برخلاف لرزش اساسی، علائم لرزش فیزیولوژیک و ناشی از دارو معمولا با گذشت زمان بدتر نمی‌شوند و اغلب می‌توانند پس از درمان علل زمینه‌ای بهبود یافته یا از بین بروند. در چنین شرایطی برای بهبود به موارد درمان لرزش نیازی ندارد.