چرایی بروز اختلال تیک در افراد مختلف و صفر تا صد آن
اختلال تیک یکی از اختلالات رشدی است که با منشا روانی شناخته می‌شود و بسیاری از افراد را آزار می‌دهد. آگاهی از این نوع اختلال باعث می‌شود که افراد بتوانند به راحتی آن را در خودشان یا دیگران تشخیص دهند و سریعا روند درمان را پشت سر بگذارند.
بسیاری از متخصصان در زمینه بیماری‌های اعصاب و روان توانایی تشخیص و درمان به هنگام این بیماری را در افراد مختلف دارند. بنابراین افراد به راحتی می‌توانند روند درمانی را با تکیه بر تخصص و تجربه آن‌ها پیش ببرند. با این مقاله از سیوطب همراه ما باشید تا دانستنی‌های بسیاری را درباره اختلال تیک بدست آورید.
اختلال تیک
تیک یک حرکت غیر ارادی بدن یا صدایی است که به طور مکرر، سریع و ناگهانی ایجاد می‌شود. تیک‌های عصبی ماهیتی کلیشه‌ای اما غیر ریتمیک دارند. کودک یا نوجوان مبتلا به تیک آن را غیر قابل مقاومت می‌دانند، اما می‌توان حرکت یا صدا را برای مدتی سرکوب کرد. تیک‌ها با عناوین حرکتی یا صوتی و ساده یا پیچیده طبقه‌بندی می‌شوند. ریشه کلمه «تیک» فرانسوی است.
تیک‌ها معمولا روی صورت، گردن، حنجره و بالاتنه کودک تاثیر می‌گذارند. اما ممکن است تقریبا هر قسمت دیگری از بدن را درگیر کنند. توصیف تجربه تیک برای کسانی که هرگز با آن مشکلی نداشته‌اند، دشوار است. داشتن تیک ممکن است با احساس سرفه کردن به دلیل قلقلک دادن گلو یا بینی فرد مقایسه شود. این احساس مقاومت ناپذیر و فوری است.
تیک نوعی دیسکینزی محسوب می‌شود که اصطلاحی در پزشکی عمومی است و به اختلالات یا تحریف حرکات ارادی اطلاق می‌شود. اگرچه تیک‌ها از نظر شدت متفاوت هستند، اما با چندین اختلال عصبی روانی در کودکان و نوجوانان مرتبط می‌شوند.
بیشتر بخوانید: گردن درد عصبی، شناخت عوامل خطر و راهکارهای تشخیص
راهنمای تشخیصی اختلال تیک در DSM-IV
انجمن روانپزشکی آمریکا (APA) چهار اختلال تیک را در ویرایش چهارم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی یا DSM-IV تعریف کرده است.
چهار اختلال تیک بر اساس سه معیار از یکدیگر متمایز می‌شوند:
- سن کودک در شروع
- مدت زمان اختلال
- تعداد و تنوع تیک‌ها
بیشتر بخوانید: بیماری پارکینسون؛ معرفی ۴ عامل موثر در ابتلا به این عارضه
راهنمای تشخیصی اختلال تیک در DSM 5
ویرایش پنجم (DSM-5) توسط متخصصان سلامت برای کمک به تشخیص اختلال تیک استفاده می‌شود.
سه اختلال تیک در DSM-5 گنجانده شده است:
- اختلال تورت
- اختلال تیک حرکتی یا صوتی پایدار
- اختلال تیک موقت
بیشتر بخوانید: گز گز دست و بررسی ۹ علل و علائم مور مور شدن دست
انواع اختلال تیک کودکان
اختلال تیک گذرا
این نوع اختلال تیک، به عنوان گزینه خوش‌خیم دوران کودکی شناخته می‌شود. معیارهای اختلال تیک گذرا مشخص می‌کند که شروع آن باید قبل از 18 سالگی رخ دهد. تیک‌ها باید چندین بار در روز تقریبا هر روز به مدت حداقل چهار هفته، اما نه بیشتر از 12 ماه رخ دهد. از سوی دیگر کودک نباید معیارهای سندرم تورت یا اختلال تیک مزمن را داشته باشد.
سندروم تورت (Tourette Syndrome) یا TS یک مشکل در سیستم عصبی است که باعث می‌شود افراد دچار تیک شوند.
اختلال تیک مزمن حرکتی یا صوتی
برای تشخیص اختلال تیک مزمن، کودک باید کمتر از 18 سال سن داشته باشد. تیک‌ها باید تقریبا هر روز یا به طور متناوب برای مدتی بیش از یک سال، بدون فاصله زمانی بدون تیک بیش از سه ماه رخ داده باشند. تیک‌ها باید یا صوتی یا حرکتی باشند اما نه هر دو. همچنین کودک نباید معیارهای سندرم تورت را داشته باشد.
اختلال تورت
این اختلال همچنین به عنوان سندرم تورت یا TS نیز شناخته می‌شود. اختلال تورت جدی‌ترین اختلال در بین چهار اختلال تیک در نظر گرفته می‌شود. معیارهای DSM-IV برای اختلال تورت مشخص می‌کند که کودک در شروع باید از 18 سال کمتر باشد. تیک‌ها باید شامل تیک‌های صوتی و حرکتی متعدد باشند، البته نه اینکه لزوما به صورت هم‌زمان رخ دهند.
تیک‌ها باید چندین بار در روز، تقریبا هر روز یا در فواصل زمانی طولانی‌تر از یک سال، بدون فواصل بدون علامت بیش از شش ماه رخ دهند. باید تغییراتی در تعداد، مکان، شدت، پیچیدگی و فراوانی تیک‌ها در طول زمان وجود داشته باشد. به علاوه اینکه تیک‌ها را نمی‌توان به اثرات یک ماده (مانند محرک‌ها) یا بیماری سیستم عصبی مرکزی نسبت داد.
اختلال تیک که به طور دیگری مشخص نشده است
این دسته شامل تمام مواردی است که معیارهای کامل هیچ یک از اختلالات تیک دیگر را ندارند.
بیشتر بخوانید: فوبیا تاریکی در کودکان و بزرگسالان، آشنایی با علل و درمان ترس از تاریکی
تیک‌های ساده و انواع آن
تیک‌های ساده فقط شامل چند ماهیچه یا صداهایی می‌شوند که هنوز کلمه نیستند.
نمونه‌هایی از تیک‌های حرکتی ساده عبارتند از:
- چین و چروک بینی
- گریمس‌های صورت
- پلک زدن چشم
- تکان دادن گردن
- بالا انداختن شانه‌ها
- کشش عضلات شکم
بیشتر بخوانید: شخصیت اسکیزوئید و روش‌های درمان بحران برقراری ارتباط
تیک‌های صوتی ساده عبارتند از:
- غرغر کردن
- احساس قلقلک
- بو کردن
- جیک جیک یا صداهای پاک کردن گلو
تیک‌های ساده به ندرت بیشتر از چند صد میلی‌ثانیه دوام می‌آورند.
بیشتر بخوانید: ۳ تفاوت شخصیت نمایشی و خودشیفته تا تمایل به جلب توجه
تیک‌های پیچیده و انواع آن
تیک‌های پیچیده شامل چندین گروه، ماهیچه، کلمات یا جملات کامل می‌شود.
نمونه‌هایی از تیک‌های حرکتی پیچیده عبارتند از:
- ژست‌هایی مانند پریدن
- چمباتمه زدن
- انجام حرکات با دست‌ها
- چرخیدن به اطراف هنگام راه رفتن
- لمس کردن یا بوییدن مکرر یک شی
- نگه داشتن بدن در وضعیتی غیرعادی
تیک‌های حرکتی پیچیده معمولا چند ثانیه یا بیشتر از تیک‌های ساده دوام می‌آورند. دو نوع خاص از تیک‌های حرکتی پیچیده که اغلب باعث نگرانی والدین می‌شوند عبارتند از کوپروپراکسی که در آن تیک شامل یک حرکت مبتذل یا زشت است، و اکوپراکس که در آن تیک تقلید خود به خودی از حرکات شخص دیگری است.
به طور مشابه، تیک‌های صوتی پیچیده شامل گفتار و زبان کامل است که امکان دارد از بیان خود به خودی کلمات یا عبارات فردی مانند «ایست» یا «اوه پسر» تا مسدود کردن گفتار یا تغییرات بی معنی در زیر و بم صدا یا ریتم باشد.
بیشتر بخوانید: آزمایش اوتیسم چیست و چرایی نیاز به انجام تست غربالگری
تیک‌های حسی و انواع آن
تیک‌های حسی نسبت به تیک‌های حرکتی یا صوتی کمتر رایج هستند. این اصطلاح به احساسات مکرر ناخواسته یا ناراحت کننده، معمولا در گلو، چشم‌ها یا شانه‌های کودک اشاره دارد. کودک ممکن است احساس قلقلک، گرما، سردی یا… داشته باشد.
بیشتر بخوانید: ۹ درمان اختلال شخصیت مرزی یا بوردرلاین؛ مقابله با تغییرات سریع در خلق‌و‌خو
تیکس، تورت و تریکوتیلومانیا
سندرم تورت (TS) یک وضعیت عصبی رشدی در طیف اختلالات تیک که بر مغز، نخاع و اعصاب تاثیر می‌گذارد. با حرکات ناگهانی و غیر قابل کنترل یا صداهایی به نام تیک مشخص می‌شود. تشخیص آن به وجود و دوام تیک‌های حرکتی و صوتی برای حداقل یک سال، نیاز دارد.
بیشتر بخوانید: لرزش دست چپ و راست زیاد فرقی ندارد، مهم علت لرزش است
انواع اختلال تیک برحسب زمان ماندگاری
- اختلال تیک حرکتی یا صوتی مزمن (CMVTD): وجود تیک‌های حرکتی یا صوتی (نه هر دو) برای بیش از یک سال
- اختلال تیک موقت: (PTD) تیک‌هایی که کمتر از یک سال رخ می‌دهند
- به شکل خاصی مشخص نشده است: برای تیک‌هایی که بعد از 18 سالگی شروع غیر معمول دارند یا معیارهای اختلال تیک خاص دیگری را ندارند
- تریکوتیلومانیا : (TTM) یک اختلال کنترل تکانه که در آن کشیدن مو علامت مشخص کننده آن است
بیشتر بخوانید: درمان لکنت زبان در کودکان و بزرگسالان با روش‌ها و تکنیک‌ها استاندارد
سن بروز علائم اختلال تیک
علائم معمولا قبل از سن 18 سالگی رخ می‌دهد. اکثر افراد مبتلا به TS بدترین علائم تیک خود را در اوایل سال‌های نوجوانی تجربه می‌کنند و علائم در بزرگسالی کم می‌شود. علائم اختلالات تیک معمولا در زمان هیجان یا اضطراب بدتر است و زمانی که فرد جذب فعالیت‌ها، تمرکز، رضایت عاطفی یا خواب می‌شود، کمتر اتفاق می‌افتد. برخی داشتن تیک را با سکسکه مقایسه کرده‌اند، ممکن است شما نخواهید سکسکه کنید، اما بدون کنترل شما اتفاق می‌افتد، حتی پس از تلاش برای توقف هم ادامه‌دار است.
علل بروز اختلال تیک چیست؟
تصور می‌شود 3.4درصد از بزرگسالان به تریکوتیلومانیا مبتلا باشند. اختلال تریکوتیلومانیا عمدتا زنان را تحت تاثیر قرار می‌دهد، در حالی که مردان سه تا چهار برابر بیشتر از زنان تحت تاثیر اختلالات تیک قرار می‌گیرند. علت TTM احتمالا چندین ژن و عوامل خطر محیطی است. محققان بر این باورند که منشاء آن ارثی است، اگرچه عوامل دیگری نیز ممکن است دخیل باشند. برای افراد مبتلا به اختلالات تیک معمول است که سایر بیماری‌های روانپزشکی از جمله ADHD، ناتوانی‌های یادگیری، علائم وسواس فکری-اجباری، اختلال اضطراب-هراس و اختلالات خلقی را نیز داشته باشند.
بیشتر بخوانید: اختلال استرس پس از سانحه و شناخت علائم PTSD
چگونه می توان تیک‌ها را تشخیص داد؟
تیک‌ها، تکان‌ها، حرکات یا صداهای تکراری ناگهانی هستند که نسبتا غیرارادی اتفاق می‌افتند. ما می‌گوییم نسبتا زیرا آن‌ها مانند یک رفلکس نیستند، بلکه بیشتر شبیه یک میل عمیق هستند که نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت. به عنوان مثال، شخصی که با تیک حرکتی مراجعه می‌کند ممکن است به طور مکرر در چشمان خود پلک بزند، شخص دیگری ممکن است به طور مکرر شانه‌های خود را بالا بیاورد. فرد مبتلا به تیک صوتی ممکن است گلوی خود را صاف کند یا غرغر کند.
برای درمان اختلالات تیک چه باید کرد؟
علائم تیک و کندن مو می‌تواند باعث کاهش عزت نفس و تداخل در زندگی خانوادگی، پذیرش اجتماعی یا عملکرد شغلی شود. آن‌ها شرایط مزمن هستند و علائم متفاوت است و در طول زمان تغییر می‌کند. گاهی اوقات اختلال تیک به طور کامل پس از سال‌های نوجوانی ناپدید می‌شود، گاهی اوقات تیک‌ها را می‌توان تا بزرگسالی تجربه کرد.
رفتار درمانی به فرد می‌آموزد که از رفتار خود آگاه شود و به او کمک می‌کند تا کاری را که انجام می‌دهد به روشی دقیق و سیستماتیک تغییر دهد. یک برنامه رفتار درمانی جامع برای تیک و کشیدن مو می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
بیشتر بخوانید: راه رفتن در خواب و راز ۱۵ دقیقه قبل از آن ولی درمان‌پذیر
آموزش معکوس عادت (HRT)
آموزش تغییر عادت، یک تکنیک رفتاردرمانی شناختی است که برای درمان اختلالات تیک و تریکوتیلومانیا استفاده می‌شود.
اجزای HRT عبارتند از:
- خود نظارتی/آگاهی: آگاهی از رفتار تیک و میل برای انجام آن را قبل از رفتار و همچنین محرک‌ها بهبود می‌بخشد
- کنترل محرک: روش‌هایی برای کاهش احتمال شروع رفتار
- آموزش پاسخگویی رقابتی: یادگیری یک رفتار و پاسخ جدید برای درگیر شدن در اولین نشانه تمایل به کندن مو یا تیک که از انجام آن کارها در آن لحظه جلوگیری می‌کند، زیرا این رفتارهای دوگانه را نمی‌توان در یک زمان انجام داد.
تکنیک‌های مدیریت استرس/آرام‌سازی
تیک‌های ناخواسته یا کندن مو می‌تواند با موقعیت‌های استرس‌زا یا واکنش‌های اجتماعی به رفتار شما بدتر شود. یادگیری مدیریت و مقابله با استرس قبل یا در طول موقعیت‌های خاص می‌تواند به از بین بردن تیک‌ها و کندن مو کمک کند.
تغییر محیط
شناسایی احساسات و موقعیت‌هایی که در آن‌ها کندن مو یا تیک‌ها احتمال وقوع‌شان بیشتر است؛ می‌تواند شرایط را ایجاد یک برنامه عملیاتی برای تغییر در زمان وقوع، ایجاد محیط‌هایی که پایدارتر، قابل پیش‌بینی‌تر و به راحتی قابل کنترل هستند، فراهم کند.
بیشتر بخوانید: درمان سندروم داون از دوران جنینی تا بزرگسالی با کاردرمانی
نکات ضروری در خصوص اختلال تیک و درمان آن
بسیاری از مردم با تیک و TS بدون مشکل خاصی زندگی می‌کنند. آن‌ها می‌توانند روزهای خود را بدون اینکه علائم اختلال تیک مانعی برای زندگی کاری یا شخصی آن‌ها ایجاد کند، بگذرانند. برای کسانی که متوجه می‌شوند این علائم تاثیر منفی بر زندگی‌شان دارد، داروها و رفتار درمانی در دسترس است.
در حالی که داروها به کاهش شدت تیک‌ها کمک می‌کنند، رفتار درمانی به افراد می‌آموزد که چگونه علائم خود را مدیریت کنند. درمان می‌تواند به کاهش تعداد تیک‌ها و شدت تیک‌ها، تاثیر آن‌ها یا ترکیبی از همه این موارد کمک کند.
اگر شما یا یکی از عزیزانتان با اختلال تیک مواجه هستید و می‌خواهید درباره گزینه‌های درمانی صحبت کنید، در اسرع وقت به یکی از بهترین و با تجربه‌ترین متخصصانی که در این زمینه فعالیت می‌کنند مراجعه کنید. زیرا درمان اختلال تیک نیازمند تخصص و مهارت بالایی است.
سخن پایانی درباره اختلال تیک
در تمامی بخش‌هایی که در این مقاله مورد مطالعه قرار دادید به مهم‌ترین نکات در خصوص اختلال تیک اشاره داشتیم. خوشبختانه بسیاری از افرادی که با این اختلال روبه‌رو بودند، توانستند طی جلسات درمانی با متخصصان و درمانگران روند درمانی موفقی را پشت سر بگذارند. در نهایت شاهد بودیم که در کوتاه‌ترین زمان توانستند به روند عادی زندگی بازگردند.
از سوی دیگر نیز اختلال تیک در dsm 5 و سبب شناسی اختلال تیک به طور کامل مورد بررسی قرار گرفته است و متخصصان بر حسب آن می‌توانند آگاهی دقیقی درباره چرایی بروز اختلال تیک در افراد مختلف داشته باشند. همین مساله باعث موفقیت تمامی روند‌های درمانی از سوی پزشکان می‌شود.