ضرورت اولتراسوند در بارداری و ریسک‌های احتمالی آن
اولتراسوند در بارداری، آزمایشی است که با استفاده از امواج فراصوت جهت دیدن تصاویر جنین در حال رشد و قسمت‌های مختلف رحم مادر، کاربرد دارد. اولتراسوند در بارداری با ارزیابی طول دهانه رحم، برای پیشگیری از زایمان زودرس هم کارایی دارد. اولتراسوند با یک دستگاه دارای مبدل امواج فراصوت انجام می‌شود که در ادامه بیشتر در مورد کاربردهای آن در بارداری خواهیم گفت.
بیشتر بخوانید: کمردرد؛ ۵ درمان قطعی با شناسایی ۹ علت مهم درد کمر در زنان و مردان
کاربردهای اولتراسوند در بارداری
امواج اولتراسوند یا فراصوت کاربردهای فراوانی در پزشکی برای تشخیص و درمان دارند مثل بیماری‌هایی نظیر کمردرد؛ اما یکی از پرکاربردترین این کاربردها، استفاده از اولتراسوند در بارداری است. سونوگرافی که در آن برای تصویربرداری از جنین درون رحم مادر، از امواج فراصوت یا همان اولتراسوند استفاده می‌کند، نقشی کلیدی در بارداری دارد.
تصاویری که روی صفحه نمایشگر نشان داده می‌شود، می‌تواند به متخصص زنان در ارزیابی رشد جنین یاری برساند. همچنین ممکن است پزشک از سونوگرافی استفاده کند تا ببیند آیا نیاز است که آزمایش‌های دیگری برای بررسی سلامت جنین شما انجام شود یا خیر.
پزشکان حتی پیشنهاد مي‌كنند که زنان قبل از اقدام به بارداری، یک سونوگرافی از رحم و تخمدان انجام دهند تا از شرایط باروری خود آگاه گردند. چندین نوع سونوگرافی وجود دارد که هنگام انجام توسط یک متخصص، برای شما و جنین‌تان بی خطر هستند.
به طور کلی انجام اسکن با امواج اولتراسوند در بارداری، معمولاً یک رویداد خوشحال کننده برای پدر و مادر است؛ اما توجه داشته باشید که اسکن اولتراسوند ممکن است برخی از معضلات جدی سلامتی را تشخیص دهد، بنابراین سعی کنید برای این اطلاعات آماده باشید.
بیشتر بخوانید: کاربرد اولتراسوند در پزشکی باورنکردنی است
سونوگرافی چیست؟
سونوگرافی، یک آزمایش پیش از تولد است که برای اکثر زنان باردار استفاده می‌شود. از امواج صوتی برای نشان دادن تصویری از جنین شما در رحم استفاده می‌شود. سونوگرافی به پزشک کمک می‌کند تا سلامت و رشد کودک شما را بررسی کند.
در واقع، سونوگرافی می‌تواند بخش خاصی از بارداری باشد چون این اولین باری است که می‌توانید جنین خود را ببینید. بسته به زمان انجام این کار و موقعیت جنین، ممکن است بتوانید دست‌ها، پاها و سایر اعضای بدن او را ببینید. همچنین ممکن است بتوانید تشخیص دهید که جنین در شکم شما دختر است یا پسر؛ بنابراین اگر نمی‌خواهید این موضوع را بدانید، به متخصص اطلاع دهید.
اکثر زنان در سه ماهه دوم بارداری خود یعنی در هفته 18 تا 20، سونوگرافی می‌کنند. برخی نیز سونوگرافی سه ماهه اول (که سونوگرافی اولیه نیز نامیده می‌شود) یعنی قبل از هفته 14 بارداری انجام می‌دهند. تعداد سونوگرافی‌ها و زمان‌بندی ممکن است برای زنانی که دارای شرایط خاصی مانند آسم و چاقی هستند متفاوت باشد.
در مورد زمان مناسب سونوگرافی برای خود با پزشکتان صحبت کنید.
دلایل انجام آزمایش اولتراسوند در بارداری چیست؟
پزشک شما از سونوگرافی برای انجام چندین کار استفاده می‌کند، از جمله:
- تأیید اینکه که باردار هستید
- برای بررسی سن و رشد کودک
- زمان زایمان
- برای بررسی ضربان قلب، عضلات، حرکت و رشد کلی جنین
- بررسی اینکه آیا شما دوقلو، سه قلو یا بیشتر باردار هستید
- برای بررسی شرایط قرارگرفتن جنین در رحم و وضعیت سر او
- برای بررسی تخمدان‌ها و رحم (تخمدان جایی است که تخمک در بدن شما ذخیره می‌شود)
- برای بررسی نقایص مادرزادی مانند اسپینا بیفیدا یا نقایص قلبی
- برای بررسی عارضه‌هایی نظیر حاملگی خارج رحمی، حاملگی مولار و سقط جنین.
پزشک شما همچنین از سونوگرافی برای غربالگری و سایر آزمایش‌ها استفاده می‌کند. غربالگری به این معناست که ببینید آیا کودک شما به بیماری جسمانی خاص یا لاعلاجی مبتلا خواهد بود خیر.
اولتراسوند در بارداری برای بررسی نقص مادرزادی
پس از سونوگرافی، ممکن است پزشک شما آزمایشات بیشتری به نام آزمایشات تشخیصی انجام دهد، تا مطمئن شود که آیا جنین شما دارای نقص مادرزادی است یا خیر. نقص‌های مادرزادی نواقص سلامتی هستند که جنین هنگام تولد دارد. نقص‌های مادرزادی شکل یا عملکرد یک یا چند قسمت از بدن را تغییر می‌دهند.
نواقص مادرزادی می‌توانند در سلامت کلی، نحوه رشد بدن یا نحوه عملکرد بدن مشکلاتی ایجاد کنند.
بیشتر بخوانید: آیا کمردرد در زنان شایع‌تر است؟ + بهترین راه‌های تشخیصی و درمانی
انواع مختلف آزمایش‌های اولتراسوند
در همه سونوگرافی‌ها از ابزاری به نام مبدل استفاده می‌شود که از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر کودک شما در صفحه نمایشگر استفاده می‌کند. اگر علائم COVID-19 را مشاهده کردید، یا با چیزی غیر از COVID-19 ناراحت هستید، با ماما یا دکتر زایمان خود صحبت کنید. آنها به شما توصیه می‌کنند که چه کاری انجام دهید. به طور کلی، رایج‌ترین انواع اولتراسوند در بارداری عبارت‌اند از:
سونوگرافی شکمی
هنگامی که در مورد سونوگرافی در دوران بارداری می‌شنوید، به احتمال زیاد این نوع است. شما به پشت روی تخت دراز می‌کشید و متخصص، شکم شما را به یک لایه ژل مخصوص آغشته می‌کند. ژل به حرکت راحت‌تر امواج صوتی کمک می‌کند تا تصویر بهتری گرفته شود. سپس متخصص مبدل را روی شکم شما حرکت می‌دهد. ممکن است لازم باشد حدود 2 ساعت قبل از آزمایش چندین لیوان آب بنوشید تا مثانه در طول آزمایش پر شود. مثانه پر به امواج صوتی کمک می‌کند تا راحت‌تر حرکت کرده و تصویر بهتری بگیرند. سونوگرافی بدون درد است اما داشتن مثانه پر ممکن است ناراحت‌کننده باشد. سونوگرافی حدود 20 دقیقه طول می‌کشد.
سونوگرافی ترانس واژینال
این نوع سونوگرافی از طریق واژن انجام می‌شود. شما به پشت روی میز دراز می‌کشید و پاهایتان را باز می‌کنید. پزشک شما یک مبدل به داخل واژن شما وارد می‌کند. ممکن است کمی فشار را از ورود مبدل احساس کنید اما نباید باعث درد شود. مثانه شما باید خالی یا فقط تا حدی پر باشد. این نوع سونوگرافی نیز حدود 20 دقیقه به طول می‌انجامد.
در موارد خاص، متخصص ممکن است از این نوع سونوگرافی برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد جنین شما استفاده کند.
سونوگرافی داپلر
این نوع سونوگرافی برای بررسی جریان خون جنین در صورت عدم رشد طبیعی استفاده می‌شود. پزشک شما از یک مبدل برای گوش دادن به ضربان قلب جنین و اندازه‌گیری جریان خون در بند ناف و برخی از عروق خونی جنین استفاده می‌کند. همچنین اگر بیماری Rh دارید، ممکن است سونوگرافی داپلر تجویز شود.
آر اچ یک بیماری خونی است که در صورت عدم درمان می‌تواند مشکلات جدی برای جنین ایجاد کند. سونوگرافی داپلر معمولاً در سه ماهه آخر استفاده می‌شود اما ممکن است زودتر انجام شود.
سونوگرافی سه بعدی
سونوگرافی سه بعدی بیش از چندصد عکس را همزمان می گیرد. مجموعه این‌ها یک تصویر سه بعدی ایجاد می‌کند که تقریباً به اندازه یک عکس واضح است. برخی از این نوع سونوگرافی برای اطمینان از رشد و تکامل طبیعی اندام‌های جنین استفاده می‌کنند. سونوگرافی سه بعدی همچنین می‌تواند ناهنجاری‌های صورت جنین را بررسی کند.
علاوه بر این، شما ممکن است برای بررسی مشکلات موجود در رحم، سونوگرافی سه بعدی دریافت کنید.
سونوگرافی 4 بعدی
این نوع اولتراسوند، مانند سونوگرافی سه بعدی است اما حرکات کودک شما را در یک ویدئو نیز نشان می‌دهد.
بیشتر بخوانید: درمان کمردرد چیست؟ روش های معالجه درد کمر
زمان‌بندی سونوگرافی بارداری
سونوگرافی اولیه بارداری (6-8 هفته)
اولین سونوگرافی شما ممکن است در هفته شش تا هشتم بارداری انجام شود. اما هر زنی این اسکن را انجام نمی‌دهد. برخی از پزشکان فقط برای برخی از شرایط پرخطر بارداری مانند خونریزی، درد شکم و سابقه نقایص مادرزادی یا سقط جنین اقدام می‌کنند.
سونوگرافی اولیه بارداری ممکن است به صورت واژینال انجام شود تا پزشک تصویر واضح تری از جنین شما دریافت کند. در این حال ، یک پروب مبدل نازک که امواج صوتی با فرکانس بالا را از طریق رحم شما منتقل می‌کند، وارد واژن می‌شود. امواج صوتی از جنین بازتاب پیدا می‌کنند و سیگنال‌هایی را به دستگاهی ارسال می‌کنند که این بازتاب‌ها را به تصویر سیاه و سفید از جنین شما تبدیل می‌کند.
در شش هفته بارداری، امکان مشاهده ضربان قلب جنین وجود دارد. پزشک شما همچنین تاریخ زایمان جنین شما را پیش بینی می‌کند، نقاط عطف را پیگیری می‌کند، تعداد جنین‌ها در رحم را تعیین می‌کند و می‌بیند که آیا بارداری خارج رحمی دارید یا خیر.
سونوگرافی هفته 10 تا 13
کسانی که از سونوگرافی شش تا هشت هفته چشم‌پوشی می‌کنند، ممکن است در هفته‌های 10 تا 13 بارداری سونوگرافی داشته باشند. امواج اولتراسوند در بارداری در اینجا اطلاعات مشابهی به والدین می‌دهد:
- تاریخ زایمان
- اندازه گیری از سر تا پایین جنین
- تعداد جنین‌های در رحم
- ضربان قلب جنین
سونوگرافی تا 20 هفته
بین 14 تا 20 هفته، ممکن است برای بررسی سندرم داون، نقایص قلبی یا سایر ناهنجاری‌های کروموزومی، از امواج اولتراسوند در بارداری استفاده شود. متخصصان در دانشکده پزشکی نیویورک معتقدند که زنان باید در صورتی که آزمایش غربالگری آنها یک مشکل بالقوه را نشان می‌دهد، 35 سال یا بیشتر سن دارند یا سابقه خانوادگی نقص‌های مادرزادی خاصی دارند، آن را انجام دهند.
در این غربالگری، پزشک از سونوگرافی برای اندازه‌گیری ضخامت گردن جنین استفاده می‌کند. آنها همچنین با آزمایش خون، هورمون‌ها و پروتئین‌ها را اندازه‌گیری می‌کنند. گردن ضخیم‌تر ممکن است نشان‌دهنده افزایش خطر نقایص مادرزادی مانند سندرم داون و تریزومی 18 باشد.
اسکن آناتومی (18-20 هفته)
این سونوگرافی دقیق بارداری که معمولاً بین هفته‌های 18 تا 20 در سه ماهه دوم اتفاق می‌افتد، در صورت داشتن یک جنین، 20 تا 45 دقیقه و در صورت داشتن چند قلو بیشتر طول می‌کشد. این دقیق‌ترین معاینه قبل از تولد جنین است.
در طول اسکن آناتومی، پزشک ضربان قلب جنین شما را بررسی می‌کند و ناهنجاری‌های احتمالی را در مغز، قلب، کلیه‌ها و کبد او بررسی می‌کند. آنها انگشتان دست و پای کودک شما را شمارش می‌کنند، نقایص مادرزادی را بررسی می‌کنند، جفت را بررسی می کنند و سطح مایع آمنیوتیک را اندازه گیری می‌نمایند. آنها احتمالاً قادر خواهند بود جنسیت جنین شما را تعیین کنند.
سونوگرافی سه ماهه سوم
بسیاری از مادران در سه ماهه سوم به سونوگرافی احتیاج ندارند اما اگر بارداری شما پرخطر تلقی می‌شود به عنوان مثال، اگر فشار خون بالا، خونریزی، سطح پایین مایع آمنیوتیک، انقباضات زودرس، سن بالای 35 سال دارید یا اگر دهانه رحم شما در اسکن 20 هفته‌ای توسط جفت پوشانده شده باشد، سونوگرافی در سه ماهه سوم پیگیری خواهد شد.
آیا سونوگرافی خطر دارد؟
سونوگرافی هنگامی که توسط یک متخصص انجام شود، برای شما و جنین‌تان بی‌خطر است. از آنجا که سونوگرافی از امواج صوتی استفاده می‌کند، ایمن‌تر از اشعه ایکس است. پزشکان بیش از 30 سال از سونوگرافی استفاده کرده و در آن مشکل خطرناکی پیدا نکرده‌اند.
استفاده از امواج اولتراسوند در بارداری بدون درد است، هیچ عارضه جانبی شناخته شده‌ای برای مادر و جنین ندارد و می‌تواند در هر مرحله از بارداری انجام شود. در مورد هر گونه نگرانی با ماما یا متخصص زنان و زایمان خود صحبت کنید.
بیشتر بخوانید: درمان خانگی کمردرد زنان و رمز و رازهای آن را یاد بگیرید
مشکلات سونوگرافی
اگر روند بارداری شما سالم است سونوگرافی در رد مشکلات، خوب است اما نمی‌تواند هر مشکلی را پیدا کند و ممکن است برخی از نقایص مادرزادی را از دست بدهد. گاهی اوقات، سونوگرافی معمولی ممکن است نشان دهد که نقص مادرزادی وجود دارد در حالی که واقعاً وجود ندارد. در حالی که آزمایش‌های بعدی اغلب نشان می‌دهند که جنین سالم است.
این هشدارهای کاذب می‌تواند باعث نگرانی والدین شود. اگرچه سونوگرافی در محیط‌های پزشکی ایمن است اما ممکن است بافت‌ها را گرم کرده یا حباب (حفره) ایجاد کند. هنوز اطلاعات دقیقی در دسترس نیست که اگر سونوگرافی خارج از نیاز پزشکی با متخصصان غیرآموزش دیده انجام شود، اثرات طولانی‌مدت گرم شدن بافت‌ها یا کاویتاسیون، چه عوارضی دارد.
به گفته FDA در بیانیه دسامبر 2014، اسکن اولتراسوند باید تنها در صورت نیاز پزشکی، بر اساس نسخه و توسط اپراتورهای آموزش دیده مناسب انجام شود.
بعد از سونوگرافی چه اتفاقی می افتد؟
برای اکثر زنان، سونوگرافی نشان می‌دهد که جنین به طور طبیعی رشد می‌کند. اگر سونوگرافی شما طبیعی است، فقط به چکاپ‌های دوران بارداری خود ادامه دهید. گاهی اوقات، سونوگرافی ممکن است نشان دهد که شما و جنین‌تان به مراقبت خاصی احتیاج دارید.
به عنوان مثال، اگر سونوگرافی نشان دهد که جنین شما دارای اسپینا بیفیدا است، ممکن است قبل از تولد، جنین در رحم تحت درمان قرار گیرد. اگر سونوگرافی نشان می‌دهد که جنین شما در وضعیت بریچ است یعنی پاها به جای سر به پایین آمده، پزشک شما ممکن است سزارین را به شما پیشنهاد دهد.
سزارین یک جراحی است که در آن جنین شما از طریق برشی که پزشک در شکم و رحم ایجاد می‌کند به دنیا می‌آید.
بیشتر بخوانید: انواع کمر درد و نشانه‌های آن + دانسته‌هایی حیاتی در مورد کمردرد
خلاصه اولتراسوند در بارداری
اسکن با استفاده از امواج اولتراسوند در بارداری که آن را سونوگرافی می‌گوییم، در یک اتاق کم نور انجام می‌شود تا سونوگرافیست بتواند تصاویر خوبی از جنین شما دریافت کند. از شما خواسته می‌شود که به پشت دراز بکشید.
سونوگرافیست ژل اولتراسوند را روی شکم شما قرار می‌مالد که باعث می‌شود تماس خوبی بین دستگاه و پوست شما وجود داشته باشد. سونوگرافی از روی شکم شما کاوش می‌کند و تصویری از جنین روی صفحه نمایش ظاهر می‌شود.
در حین کار، سونوگرافیست‌ها باید صفحه نمایش و پروب را در موقعیتی نگه دارند که به آنها دید خوبی از جنین بدهد.
سونوگرافی، بدن جنین شما را با دقت بررسی می‌کند. سونوگرافیست ممکن است نیاز به فشار کمی روی شکم شما داشته باشد تا بهترین تصویر را از جنین به دست آورد.
گاهی ممکن است زنان بعد از زایمان دچار عوارضی نظیر کمردرد شوند که امواج اولتراسوند در تشخیص و درمان چنین عارضه‌هایی نیز کاربرد دارند.