عفونت ادراری در زنان؛ معرفی 7 عامل موثر در ایجاد این بیماری
عفونت ادراری در زنان، مجرای ادرار، مثانه و کلیه‌های آن‌ها را درگیر می‌کند و به دلیل ساختار دستگاه ادراری خانم‌ها، شیوع فراوانی دارد. درد یا سوزش در هنگام تخلیه ادرار می‌تواند نشانه عفونت ادراری در زنان باشد. در این مقاله از مجله پزشکی سیوطب می‌خواهیم به بررسی کامل پدیده عفونت ادراری در زنان بپردازیم.
عفونت ادراری در زنان چیست؟
عفونت ادراری در زنان وقتی رخ می‌دهد که میکروب‌ها از راه مجاری وارد سیستم ادراری می‌شوند. به عفونت ادراری در زبان انگلیسی، Urinary Tract Infection می‌گویند که گاهی به عنوان مخفف UTI از آن نام برده می‌شود. عفونت ادراری در زنان در هر یک از قسمت‌های دستگاه ادراری مثل کلیه، حالب (لوله‌هایی که کلیه‌ها را به مثانه متصل می‌کنند)، مثانه و مجاری ادرار می‌تواند رخ دهد.
کلیه و حالب را دستگاه ادراری فوقانی (بالایی) و مثانه و مجاری ادرار را دستگاه ادراری تحتانی (پایینی) می‌گویند. حدود نیمی از خانم‌ها دست‌کم یک بار در طول عمر خود به عفونت ادراری مبتلا می‌شوند.
این‌گونه عفونت‌ها می‌توانند به صورت مکرر رخ دهند که در این صورت یافتن علت ایجاد این بیماری، اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند.
بیشتر بخوانید: درمان عفونت ادراری در زنان؛ از مصرف آنتی‌بیوتیک تا شیوه‌های خانگی
علائم عفونت ادراری در زنان
عفونت‌های دستگاه ادراری همیشه علائم و نشانه‌هایی ایجاد نمی‌کنند، اما زمانی که بروز پیدا کنند، احتمالا شامل موارد زیر باشند:
- تکرر ادرار
- احساس سوزش هنگام ادرار
- کم شدن مقدار خروجی ادرار
- کدر شدن ادرار
- ادراری که قرمز یا صورتی روشن به نظر می‌رسد، نشانه وجود خون در ادرار است
- ادرار با بوی شدید
- درد لگن، به ویژه در مرکز لگن و اطراف واژن
عفونت ادراری در زنان احتمالا نادیده گرفته یا با سایر بیماری‌ها در بزرگسالان مسن‌تر اشتباه گرفته می‌شود.
به طور کلی هر نوع عفونت ادراری بسته به اینکه کدام قسمت از دستگاه ادراری عفونی شده، منجر به علائم و نشانه‌های خاصی می‌شود:
- پیلونفریت حاد (التهاب حاد کلیه و لگنچه)
- کمر درد یا درد پهلو
- تب شدید
- لرز
- حالت تهوع
- استفراغ
- سیستیت (التهاب مثانه)
- درد لگن
- ناراحتی زیر شکم
- تکرر ادرار دردناک
- خون در ادرار
- اورتریت (التهاب و تورم مجرای ادرار)
بیشتر بخوانید: درمان تکرر ادرار؛ از افزایش فواصل تخلیه ادرار تا اصلاح رژیم غذایی
چه زمانی باید برای عفونت ادراری در زنان به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت داشتن علائم و نشانه‌های عفونت ادراری در زنان با پزشک خود تماس بگیرید. بی توجهی به عفونت ادراری در زنان می‌تواند باعث ایجاد عوارضی شود که در ادامه همین مقاله به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
بیشتر بخوانید: درمان بی اختیاری ادرار؛ از تقویت مثانه تا تمرینات عضلات لگن
علل ایجاد عفونت ادراری در زنان
عفونت‌های دستگاه ادراری معمولا زمانی رخ می‌دهند که باکتری‌ها از طریق مجرای ادرار وارد دستگاه ادراری شده و شروع به تکثیر در مثانه می‌کنند. اگرچه سیستم ادراری به گونه‌ای طراحی شده که از چنین مهاجمان میکروسکوپی جلوگیری کند، اما گاهی اوقات این دفاع با شکست مواجه می‌شود.
هنگامی که این اتفاق می‌افتد، باکتری احتمالا نفوذ کند و به یک عفونت کامل در دستگاه ادراری تبدیل شود. عفونت ادراری در زنان اغلب مثانه و مجرای ادرار را درگیر می‌کند.
بیشتر بخوانید: درد لگن در زنان چیست و چه عواملی در بروز آن دخیل است؟
عفونت مثانه (سیستیت)
این نوع عفونت ادراری معمولا توسط نوعی باکتری که در دستگاه گوارش یافت می‌شود، پدید می‌آید. با این حال گاهی اوقات باکتری‌های دیگر مسئول هستند.
آمیزش جنسی احتمالا منجر به سیستیت شود اما برای ایجاد آن لازم نیست شخصی از نظر جنسی خیلی فعال باشد. همه زنان به دلیل آناتومی بدن و فاصله کوتاه مجرای ادرار تا مقعد و دهانه مجرای ادرار تا مثانه در معرض خطر سیستیت هستند.
عفونت مجرای ادرار (اورتریت)
این نوع عفونت ادراری زمانی رخ می‌دهد که باکتری دستگاه گوارش از مقعد به مجرای ادرار گسترش یابد. همچنین از آنجایی که مجرای ادرار زنانه به واژن نزدیک است، عفونت‌های مقاربتی مانند تبخال، سوزاک، کلامیدیا و مایکوپلاسما می‌توانند باعث اورتریت شوند.
بیشتر بخوانید: انواع کیست تخمدان و شناخت علائم هر کدام از کیست‌ها
عوامل خطرساز ابتلا به عفونت ادراری در زنان
عوامل خطرساز ویژه زنان برای عفونت ادراری عبارتند از:
1-آناتومی بدن زنان
زنان مجرای ادراری کوتاه‌تری نسبت به مردان دارند، در نتیجه فاصله‌ای که باکتری‌ها باید طی کنند تا به مثانه برسند، کوتاه‌تر است.
2- فعالیت جنسی
زنان متاهل نسبت به زنان مجرد، بیشتر به عفونت ادراری مبتلا می‌شوند. زنانی که به تازگی ازدواج کرده‌اند، امکان دارد که بیشتر در معرض ابتلا به عفونت ادراری در زنان باشند.
3-روش‌های پیشگیری از بارداری
زنانی که از دیافراگم برای پیشگیری از بارداری استفاده می‌کنند و همچنین زنانی که از عوامل اسپرم‌کش کمک می‌گیرند، احتمالا در معرض خطر بیشتری باشند.
4- یائسگی
پس از یائسگی، کاهش استروژن باعث تغییراتی در دستگاه ادراری می‌شود که شما را مقابل عفونت، آسیب‌پذیرتر می‌کند.
5- ناهنجاری‌های دستگاه ادراری
نوزادانی که با ناهنجاری‌های مجاری ادراری متولد می‌شوند و ادرار به طور طبیعی از بدن‌شان خارج نمی‌شود یا باعث برگشت ادرار در مجرای ادرار می‌شود، در معرض خطر ابتلا به عفونت‌های ادراری هستند.
6- سرکوب سیستم ایمنی
مبتلایان به دیابت و سایر بیماری‌هایی که سیستم ایمنی بدن مقابل میکروب‌ها را مختل می‌کنند، می‌توانند خطر عفونت ادراری در زنان را افزایش دهند.
7- جراحی یا معاینه دستگاه ادراری
جراحی یا معاینه دستگاه ادراری که شامل تماس و ورود ابزارهای پزشکی است، هر دو می‌توانند خطر ابتلا به عفونت ادراری را افزایش دهند.
بیشتر بخوانید: اولین علامت یائسگی، نشانه‌ها، فواید و مدت زمان
عوارض عفونت ادراری در زنان
عفونت ادراری در زنان هنگامی که به موقع و به درستی درمان شود، به ندرت منجر به عوارض خواهد شد. اما اگر عفونت ادراری درمان نشود، می‌تواند عواقب جدی داشته باشد.
عوارض عفونت ادراری در زنان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- عفونت‌های مکرر، به ویژه در زنانی که دو یا چند عفونت ادراری را در یک دوره کمتر از یک سال تجربه می‌کنند.
- آسیب دائمی کلیه و مجاری ادراری ناشی از عفونت حاد یا مزمن کلیه (پیلونفریت) به دلیل عفونت ادراری درمان نشده.
- افزایش خطر زایمان با وزن کم یا نوزاد نارس در زنان باردار.
- سپسیس، یک عارضه عفونی بالقوه تهدیدکننده زندگی است، به خصوص اگر عفونت خود را از مجرای ادراری به کلیه‌ها برساند.
بیشتر بخوانید: یائسگی زودرس؛ چه زنانی در معرض ابتلا هستند؟
پیشگیری از عفونت ادراری در زنان
برای کاهش خطر ابتلا به عفونت ادراری در زنان می‌توانید این اقدامات را انجام دهید:
مایعات به ویژه آب زیاد بنوشید
نوشیدن آب به رقیق شدن ادرار کمک می‌کند و باعث می‌شود که دفع ادرار بیشتری اتفاق بیفتد. این امر باکتری‌ها را تا قبل از شروع عفونت از دستگاه ادراری خارج می‌کند.
آب زغال اخته بنوشید
اگرچه مطالعات قطعی نیست که آب زغال اخته از عفونت ادراری جلوگیری می‌کند اما احتمالا مضر نیست.
بهداشت بعد از ادرار و اجابت مزاج
زنان باید پس از ادرار و اجابت مزاج، خود را از جلو به عقب پاک کنند. این کار به جلوگیری از گسترش باکتری‌های ناحیه مقعد به واژن و مجرای ادرار کمک می‌کند.
تخلیه مثانه بعد از رابطه جنسی
خانم‌ها باید بلافاصله پس از مقاربت، مثانه خود را خالی کنند. همچنین، یک لیوان پر از آب بنوشند تا به شستشوی باکتری‌ها کمک کند.
از دوش واژینال استفاده نکنید
بانوان باید از دوش واژینال در ناحیه تناسلی که می‌تواند مجرای ادرار را تحریک کند، خودداری کنند.
روش‌های کنترل بارداری کم‌خطر را انتخاب کنید
روش کنترل بارداری خود را تغییر دهید. دیافراگم‌ها و کاندوم‌های اسپرم کش، همگی می‌توانند به رشد باکتری کمک کنند.
بیشتر بخوانید: عوارض کیست تخمدان؛ از پیچ‌خوردگی تخمدان تا خونریزی داخلی
آزمایش‌ها و تشخیص عفونت ادراری در زنان
اگر مشکوک به عفونت ادراری هستید، به پزشک مراجعه کنید. پزشک احتمالا یک آزمایش نمونه ادرار برای بررسی باکتری‌های عامل عفونت ادراری را تجویز کند.
اگر به طور مکرر به عفونت ادراری مبتلا می‌شوید و پزشک مشکوک به مشکلی در دستگاه ادراری است، احتمالا با سونوگرافی، سی تی اسکن یا اسکن MRI، بررسی دقیق‌تری انجام شود.
متخصصان همچنین از یک لوله بلند و انعطاف‌پذیر به نام سیستوسکوپ برای مشاهده داخل مجرای ادرار و مثانه استفاده می‌کنند.
بیشتر بخوانید: ۱۱درمان خانگی کیست تخمدان؛ خودتان می‌توانید کیست‌ها را نابود کنید؟
درمان عفونت ادراری در زنان
اگر پزشک فکر می‌کند که شما به درمان نیاز دارید، آنتی‌بیوتیک‌ها رایج‌ترین درمان برای عفونت‌های دستگاه ادراری هستند. مثل همیشه، حتما تمام داروهای تجویز شده خود را مصرف کنید، حتی اگر پس از شروع احساس بهتر دشاتید یا تصور کردید که بهبود یافته‌اید.
مقدار زیادی آب بنوشید تا به دفع باکتری‌ها از بدن شما کمک کند. پزشک شما همچنین احتمالا دارویی برای تسکین درد به شما بدهد. احتمال دارد که یک پد گرم کننده برای شما مفید باشد.
آب زغال اخته اغلب برای پیشگیری یا درمان عفونت ادراری در زنان پیشنهاد می‌شود. توت قرمز حاوی تانن است که احتمالا از چسبیدن باکتری عامل عفونت‌های مجاری ادراری به دیواره‌های مثانه، جایی که می‌تواند باعث عفونت شود، جلوگیری کند.
اما تحقیقات نشان نداده که آن‌ها برای کاهش عفونت‌ها کار زیادی انجام می‌دهند. همچنین کارشناسان به دنبال راه‌های جدیدی برای درمان و پیشگیری از عفونت‌های ادراری مانند واکسن‌ها و عواملی که سیستم ایمنی را تقویت می‌کنند و درمان جایگزین هورمونی در زنان یائسه هستند.
بیشتر بخوانید: درمان بوی بد واژن با روش‌های پزشکی و خانگی
درمان عفونت ادراری در زنان به شکل مزمن
از هر پنج زن، یک نفر دچار عفونت ادراری ثانویه می‌شود و برخی نیز بارها و بارها به آن مبتلا می‌شوند. در بیشتر موارد، هر عفونت توسط نوع یا سویه متفاوتی از باکتری به وجود می‌آید.
اما برخی از باکتری‌ها می‌توانند به سلول‌های بدن حمله کنند و تکثیر شوند و کلونی از باکتری‌های مقاوم به آنتی بیوتیک ایجاد کنند. سپس از سلول‌ها خارج شده و مجددا به دستگاه ادراری حمله می‌کنند.
اگر سه بار یا بیشتر در سال مبتلا به عفونت ادراری هستید، از پزشک خود بخواهید که یک برنامه درمانی را توصیه کند. برخی از گزینه‌ها عبارتند از:
- دوز کم آنتی‌بیوتیک در مدت طولانی برای کمک به جلوگیری از تکرار عفونت
- یک دوز واحد از آنتی بیوتیک بعد از رابطه جنسی که یک محرک شایع عفونت است
- هر بار که علائم ظاهر می‌شوند به مدت یک یا 2 روز آنتی‌بیوتیک مصرف کنید
آزمایش‌های ادرار در خانه را می‌توانید بدون نسخه انجام دهید، این تست‌ها می‌تواند به شما کمک کند تا تصمیم بگیرید که آیا باید با پزشک خود تماس بگیرید یا خیر.
اگر آنتی بیوتیک برای عفونت ادراری مصرف می‌کنید، می‌توانید آزمایش کنید که آیا عفونت را درمان کرده‌اند یا خیر؛ اگرچه هنوز باید داروهای تجویز شده را تمام کنید.
با پوشیدن لباس زیر نخی و لباس‌های گشاد، ناحیه تناسلی خود را خشک نگه دارید. شلوار جین تنگ و لباس زیر نایلونی نپوشید. آن‌ها جلوی تبخیر رطوبت را می‌گیرند و محیط مناسبی را برای رشد باکتری‌ها ایجاد می‌کنند.
احتمال دارد تا زمانی که احساس بهبود نکنید نیاز باشد از داشتن رابطه جنسی اجتناب کنید.
بیشتر بخوانید: عفونت واژن و شناخت علائم اختصاصی بیماری
یادداشت پایانی در ارتباط با عفونت ادراری در زنان
عفونت دستگاه ادراری در زنان یک عفونت در هر قسمت از سیستم ادراری اعم از کلیه‌ها، حالب‌ها، مثانه و مجرای ادرار آنان است. بیشتر عفونت‌های دستگاه ادراری تحتانی؛ مثانه و مجرای ادرار را درگیر می‌کنند.
زنان بیشتر از مردان در معرض خطر ابتلا به عفونت ادراری هستند. عفونت محدود به مثانه می‌تواند دردناک و آزاردهنده باشد. با این حال، اگر عفونت ادراری به کلیه‌ها سرایت کند، عواقب جدی دارد.
پزشکان معمولا عفونت‌های دستگاه ادراری را با آنتی‌بیوتیک درمان می‌کنند. اما در وهله اول می‌توان اقداماتی را برای کاهش ریسک ابتلا به عفونت ادراری در زنان انجام داد. در این مقاله راه‌های پیشگیری از ایجاد عفونت ادراری در زنان را نیز به طور کامل برای شما ارائه کردیم.