استپ وزنی و 9 راهکار مقابله با توقف وزن در رژیمهای غذایی
استپ وزنی دورهای در رژیم کاهش و حتی افزایش وزن است که در آن وزن فرد حتی با رعایت رژیم غذایی و ورزش نیز دیگر تغییر نمیکند. توقف وزنی در اثر عوامل مختلفی ایجاد میشود که از آنها میتوان به کاهش فعالیت جسمانی، وزنکشی غلط و حبس مایعات اشاره کرد.
البته عوامل دیگری مانند مقاومت بدن در برابر تغییرات و ریزهخواری یا پرخوری غذاهای سالم نیز در ایجاد استپ وزنی نقش دارند. تنها راه مقابله با این شرایط افزایش سوخت و ساز بدن یا کاهش کالری دریافتی است.
برای افزایش سوخت و ساز بدن، افراد میتوانند فعالیت بدنی و ورزش خود را بیشتر و سنگینتر کنند یا از قرصهای چربیسوز و دمنوشهای افزایشدهنده سوخت و ساز بدن استفاده کنند. برای کاهش کالری دریافتی نیز راهی جز کم کردن غذاهای پرکالری و استفاده از غذاهای پرحجم و کم کالری نیست.
در ادامه این مقاله از مجله علمی سیوطب به بررسی راههای مقابله با استپ وزنی خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
نگاهی کلی به موضوع این مقاله
- عدم تغییر وزن برای یک ماه، با وجود رعایت رژیم غذایی و ورزش را استپ وزنی میگویند
- برای کاهش وزن، کم کردن کالری دریافتی و افزایش سوخت و ساز بدن در کنار یکدیگر کارساز است
- خوردن قهوه در مهار استپ وزنی و افزایش چربی سوزی موثر است
- برای خروج از توقف وزنی، رژیم شوکدهی بسیار عالی است
بیشتر بخوانید : غذاهای پرکالری و ۱۰ نکته مهم برای افزایش وزن با مواد غذایی با کالری زیاد
استپ وزنی یا توقف وزن یعنی چه؟
فردی که در حال گرفتن رژیم غذایی و ورزش برای چاقی یا لاغری است، در هفتههای اولیه خیلی خوب پیش میرود و مطابق با دستورالعملهای رژیم دریافتی وزن کم یا زیاد میکند. اما طولی نمیگذرد که با وجود انجام دستورالعملهای گفته شده در رژیم غذایی و ورزشی خود، وزن فرد تغییر نمیکند. در این حالت میگویند که شخص مورد نظر دچار استپ وزنی یا توقف وزن شده است.
توقف وزنی دلایل مختلفی دارد و برای خروج از آن نیز راهکارهای متنوعی پیشنهاد میشود. به طور معمول استپ وزنی بین 2 تا 4 هفته طول میکشد.
نکته: در صورتی میگویند که فرد دچار استپ وزنی شده که بعد از یک ماه پس از وزنکشی قبلی و با رعایت کامل رژیم غذایی و ورزشی، تغییر وزنی و سایزی نداشته باشد.
بیشتر بخوانید : قرص مخمر آبجو و آشنایی با ۹ اثر این قارچ مفید برای بدن
انواع استپ وزنی
به طور کلی استپ وزنی به دو صورت زیر تقسیم میشوند:
استپ وزنی کاذب
در استپ وزنی کاذب تغییرات وزنی شخص به دلیل عوامل گوناگونی کند میشود و این کندی موقتی و کاذب است. با برطرف شدن عوامل تاثیرگذار بر تغییرات وزنی، استپ ایجاد شده رفع میشود. به عنوان مثال افرادی که بعد از هر بار خوردن وعده غذایی وزنکشی انجام میدهند فکر میکنند که دچار توقف وزنی شده است، در صورتی که این گونه نیست.
همچنین مصرف داروهای خاصی مانند کورتون باعث حبش شدن آب زیر پوست و در نتیجه افزایش وزن میشود. با قطع مصرف این دارو روند تغییرات وزنی به صورت طبیعی پیش میرود.
بیشتر بخوانید : قرص سیپروهپتادین،از درمان حساسیت تا رفع بی اشتهایی و افزاش وزن
استپ وزن واقعی
استپ واقعی وزن زمانی رخ میدهد که سازگاری متابولیکی در بدن ایجاد شود. در این حالت متابولیک بدن با شرایط رژیم غذایی و ورزشی سازگاری پیدا میکند و در برابر تغییرات وزنی مقاومت میکند. منظور از سازگاری متابولیکی این است که بدن با کمبود کالری دریافتی و ورزش (در کل روند دریافت و سوختن کالری) تطبیق پیدا کرده و سوخت و ساز خود را مطابق با کالری که دریافت میکند کاهش میدهد.
همچنین یکی دیگر از علل استپ وزنی واقعی کند شدن روند کاهش وزن است. این جمله به این معنی است که در رژیم کاهش وزن افراد در هر هفته باید یک درصد از وزن خود را از دست بدهند، این میزان برای فردی که 100 کیلوگرم است، یک کیلوگرم در نظر گرفته میشود. وقتی همان شخص به وزن 90 کیلو گرمی برسد، یک درصد وزن او 900 گرم است. به این ترتیب روند کاهش وزن نزولی بوده و به مرور کمتر نیز خواهد شد.
بیشتر بخوانید : درمان لاغری،خطرات کمبود وزن + ۹ نکته درمان| چرا چاق نمیشویم؟
دیگر علل ایجادکننده استپ واقعی وزن عبارتند از:
- کاهش فعالیتهای خاص بدن به دلیل کمبود کالری دریافتی
- ریزهخواری در طول رژیم غذایی
- مقاومت بدن در برابر تغییرات
- کاهش مصرف کربوهیدراتها
- پرخوری در غذاهای سالم
بیشتر بخوانید : چاقی صورت؛۱۳ روش طبیعی از یوگای صورت تا مصرف آلوئهورا و سیب
دلایل استپ وزنی چیست؟
عوامل مختلفی باعث استپ وزنی برای چاقی یا لاغری میشوند. از جمله:
عدم رعایت درست رژیم غذایی
عدم رعایت رژیم غذایی بعد از چند هفته توسط شخص (به دلیل تصور در تسلط کامل بر رژیم غذایی) در بیشتر موارد باعث افزایش کالری دریافتی نسبت به رژیم تعیین شده میشود. در این حالت فرد با این سوال مواجه میشود که چرا با رعایت رژیم غذایی، وزن او تغییر مناسبی نداشته است.
بیشتر بخوانید : رژیم چاقی با شیر خشک شایعه یا واقعیت +عوارض احتمالی آن
کاهش میزان فعالیت جسمانی
برخی افراد به دلیل کاهش فعالیت جسمانی مناسب، حتی با وجود رعایت درست رژیم غذایی، دچار استپ وزنی میشوند. در صورتی که میزان فعالیت جسمانی کم باشد اما کالری دریافتی تغییری نکند، وزن نیز تغییر نخواهد کرد.
اندازهگیری نامناسب کالری مصرفی
اندازهگیری کالری مواد غذایی در غذاهای مختلف بسیار سخت است. این مشکل زمانی که فرد به صورت تخمینی کالری مواد غذایی را تخمین بزند بدتر خواهد شد و در مواردی باعث افزایش کالری دریافتی بیشتر از رژیم تعیین شده میشود.
بیشتر بخوانید : کمبود وزن؛ از ژنتیک و سوءتغذیه تا بیماریها و عوارض داروها
وزنکشی غلط
وزنکشی یکی از مهمترین مراحل رژیم است که برای انجام آن باید نکاتی رعایت شود. از جمله:
- ثابت بودن شرایط وزنکشی (اگر اولین وزنکشی خود را بدون لباس انجام دادهاید، دفعات بعدی نیز همین کار را انجام دهید)
- بهترین زمان برای وزنکشی صبح ناشتا و بعد از اجابت مزاج است
حبس مایعات در بدن
حبس شدن مایعات در بدن باعث افزایش وزن در زمان وزنکشی خواهد شد. یکی از دلایل حبس مایعات وجود هورمون کورتیزول است. این هورمون زمانی که استرس داشته باشید در بدن ترشح شده و باعث حبس مایعات خواهد شد.
از دیگر دلایل حبس مایعات در بدن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- مصرف نمک
- افزایش مصرف کربوهیدراتها
- چرخه قاعدگی
- مکملهای کراتینی
- مصرف داروهای دارای کورتون
بیشتر بخوانید : برنامه رژیم چاقی؛ معرفی ۷ خوراکی از سیبزمینی و ماهی تا شیر و برنج
راههای خارج شدن از استپ وزنی
وقتی دلیل استپ وزنی مشخص شود، خارج شدن از آن راحت خواهد بود. در ادامه با چندین راهحل برای خارج شدن از استپ وزنی آشنا خواهیم شد.
1. کاهش استرس
استرس عاملی موثر در استپ وزنی رژیم افزایش و کاهش وزن است. همچنین همانطور که گفته شد استرس باعث تولید هورمون کورتیزول شده و منجر به حبس مایعات در بدن خواهد شد. در این حالت وزنکشی در کاهش وزن، استپ وزنی را نشان میدهد و در رژیم افزایش وزن، اضافه وزن کاذب.
همچنین کورتیزول یکی از دلایل تجمع چربیهای شکم است که در زنان نسبت به مردان بیشتر دیده میشود.
بیشتر بخوانید : رژیم چاقی موثر و افزایش وزن همیشگی
2. عدم حذف پروتئین
پروتئینها میزان متابولسیم را به اندازه 100 کالری افزایش میدهند و از طرفی دیگر خاصیت سیرکنندگی بالایی دارند. از همین رو مصرف پروتئین منجر به کاهش میزان قابل توجهی کالری در روز خواهد شد.
با توجه به این دلایل استفاده از مواد غذایی پروتئینی در رژیم غذایی کاهش وزن پیشنهاد میشود.
3. یادداشت کالریهای دریافتی
یادداشت کردن غذاهای مصرفی باعث کنترل و در مواردی کاهش میزان کالری مصرفی خواهد شد. این کار برای افرادی که میخواهند وزن کم کنند بسیار موثر است.
4. افزایش فعالیت بدنی
رعایت رژیم غذایی و افزایش فعالیت بدنی، راهی عالی و موثر برای کاهش وزن است.
5. مصرف زیاد فیبر
مواد غذایی حاوی فیبر بالا علاوه بر سلامت دستگاه گوارش، باعث احساس سیری و کاهش میل به خوردن میشوند. به همین منظور در رژیمهای غذایی کاهش وزن میزان مواد غذایی حاوی فیبر را افزایش میدهند.
از مواد غذایی حاوی فیبر بالا میتوان به میوهها و سبزیجات، غلات کامل، آجیلها و انواع لوبیا اشاره کرد.
6. خواب کافی
خواب کافی تاثیر بسیار بالایی بر متابولسیم بدن و سطح استرس دارد. کمخوابی با تغییر در سطح متابولسیمها و هورمونها باعث افزایش اشتها خواهد شد.
بیشتر بخوانید : رژیم چاقی سریع و سالم با رعایت ۷ اصل اساسی
7. استفاده از برنامه شوکدهی
برای جلوگیری از ایجاد روندی ثابت در سوخت و ساز و مقاومت به تغییر وزن، مشاورین تغذیه از شوکهای غذایی استفاده میکنند. در این حالت در رژیم غذایی فرد تنها یک وعده را به صورت بوفه باز (وعده آزاد) در نظر میگیرند. در این یک وعده فرد میتواند از غذاهای مجاز هر چقدر که میخواهد میل کند.
8. مصرف آب، چای سبز و قهوه
مصرف آب به میزان زیاد باعث افزایش متابولسیم تا 30درصد خواهد شد. همچنین چای سبز نیز حاوی آنتیاکسیدانیهایی است که چربیسوزی را به میزان خوبی افزایش میدهند. خوردن قهوه نیز در مهار استپ وزنی و افزایش چربی سوزی موثر است.
9. مهم بودن تغییرات سایز بدن
برای کاهش یا افزایش وزن تنها به وزنکشی ترازو اکتفا نکنید. این تغییرات را میتوان به صورت تغییر در سایز نیز مشاهده کرد.
بیشتر بخوانید: رژیم چاقی در یک هفته | آیا میتوان ۷ روزه چاق شد؟
خارج شدن از استپ وزنی با رژیم غذایی
مشاورین تغذیه برای مبارزه با استپ وزنی در افرادی که به دنبال کاهش وزن هستند، مواد غذایی و رژیمهای کوتاه مدتی مانند رژیم سه روزه را پیشنهاد میدهند. هدف از این رژیم ایجاد شوک در متابولیک بدن برای خارج شدن از استپ وزنی است.
به طور معمول در رژیم شوک سه روزه برای افرادی که به دنبال کاهش وزن هستند، کالری دریافتی به میزان زیادی کاهش پیدا میکند. به طور معمول در این سه روز افراد میتوانند موارد غذایی زیر را میل کنند:
- موز
- سیب
- گریپ فروت
- قهوه تلخ
- نان کامل
- بروکلی و هویج
- پنیر چدار
- تخم مرغ
- هات داگ
- کره بادام زمینی
بیشتر بخوانید: افزایش وزن با رژیم غذایی مناسب
نمونه رژیم سه روزه استپ وزنی
در ادامه نمونهای از یک رژیم غذایی سه روزه را برای خروج از استپ وزنی معرفی خواهیم کرد:
روز اول از رژیم مقابله با استپ وزنی
صبحانه:
- قهوه یا چای سبز
- نیمی از گریپ فروت
- یک عدد نان تست با کره بادام زمینی
ناهار:
- نصف فنجان تن ماهی به همراه یک عدد نان تست
- یک فنجان قهوه تلخ
- چای و آب
شام:
- 90 گرم گوشت قرمز یا سفید
- یک فنجان لوبیا و یک فنجان هویج
- یک عدد سیب و یک فنجان بستنی
روز دوم از رژیم غذایی
صبحانه:
- یک عدد نان تست و یک عدد تخم مرغ
- نصف موز
- یک فنجان قهوه یا چای
ناهار:
- یک عدد تخم مرغ آب پز
- یک فنجان پنیر خامهای و 5 تکه بیسکویت ترد
- یک فجان قهوه یا چای
شام:
- دو عدد هات داگ بزرگ
- نصف فنجان هویج و نصف فنجان کلم بروکلی
- نصف موز و نصف فنجان بستنی وانیلی
روز سوم از رژیم غذایی خروج از استپ وزنی
صبحانه:
- 30 گرم پنیر
- 5 تکه بیسکویت ترد
- یک عدد سیب
- یک فنجان قهوه یا چای
ناهار:
- یک تکه نان تست و یک تخم مرغ آب پز
- یک فنجان قهوه یا چای
شام:
- یک فنجان تن ماهی
- نصف موز
- یک فنجان بستنی وانیلی
رژیم شیر برای خروج از استپ وزنی
رژیم شیر و موز یکی از رژیمهای قدیمی برای کاهش وزن و مقابله با استپ وزنی یا شوک دهی به بدن است. در این رژیم شیر به عنوان ماده غذایی اصلی در نظر گرفته میشود و در کنار آن موز نیز مصرف خواهد شد؛ البته مصرف بعضی مواد غذایی دیگر در کنار این دو ماده غذایی مجاز است.
علت استفاده از شیر و موز به دلیل خواص این دو ماده غذایی است که عبارتند از:
-
خواص شیر
شیر ماده غذایی غنی از کلسیم و پروتئین است که علاوه بر سلامت استخوانها، تقویت عضلات و افزایش سلامتی، باعث عملکردهای سلولی و تنظیم هورمونهای پاراتیروئیدی نیز میشود.
-
خواص موز
این میوه حاوی پتاسیم بالا، فیبر و مواد معدنی زیادی است و باعث ایجاد احساس سیری نسبتا طولانی خواهد شد.
در ادامه نمونهای از رژیم شیر و موز را برای کاهش وزن و خروج از استپ وزنی معرفی خواهیم کرد. این مثال تنها برای آشنایی شما با این رژیم غذایی است و پیشنهاد میشود که برای گرفتن آن با مشاور یا پزشک تغذیه هماهنگ کنید.
زمان صرف مواد غذایی | نوع و میزان مواد غذایی |
صبح ساعت 6 تا 7:30 | یک فنجان آب و 2 قاشق چایخوری بذر شنبلیله |
حدود ساعت 7 تا 8:30 | یک فنجان شیر پرچرب و یک موز |
ساعت 10 تا 11 | یک فنجان چای سبز و دو عدد بادام |
ساعت 12:30 تا 13:30 | یک فنجان شیر پرچرب و یک عدد موز |
ساعت 16 تا 16:30 | یک فنجان آب میوه تازه و یک عدد موز |
ساعت 19 تا 19:30 | یک فنجان کوچک سبزیجات کبابی با 100 گرم ماهی کبابی و نصف پیمانه قارچ پخته شده بدون روغن |
ساعت 20 تا 21 | یک فنجان شیر پرچرب |
توجه داشته باشید که برای میل کردن بذر شنبلیله و آب، باید این مخلوط را از شب قبل تهیه کنید تا بذرها در آب خوب خیس خورده باشند.
قرص برای استپ وزنی
باید گفت که قرص خاصی برای خارج شدن از توقف وزنی وجود ندارد؛ بلکه در صورت عدم تاثیر روشهای گفته شده، مشاورین از قرصهای کاهش وزن استفاده میکنند.
به طور معمول قرصهای کاهش وزن باعث افزایش سوخت و ساز بدن، کاهش اشتها و عدم تمایل به غذاخوردن میشوند. به همین دلیل افراد با مصرف این قرصها و همان میزان کالری دریافتی و ورزشی که رعایت میکنند، کالری بیشتری میسوازنند. به این صورت از استپ وزنی خارج شده و روند کاهش وزن خود را ادامه خواهند داد.
نمونههای قرصهای کاهش وزن و چربی سوزی:
- پیروات
- عصاره چای سبز
- هیدروکسی کات
- گلوکومانان
قرصهای تایید شده سازمان غذا و دارو برای استفاده در بلند مدت:
- برپروپیون – نالترکسون
- لیراگلوتاید
- فنترمین توپیرامات
مقابله با استپ وزنی در طب سنتی
در طب سنتی روشهای زیادی برای کاهش یا افزایش وزن وجود دارد که در حین انجام این رژیمها، توصیههایی برای مقابله با استپ وزنی نیز معرفی میشود. از روشهای شکست استپ وزنی در رژیم کاهش وزن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- مصرف زیاد سبزیجات در هر وعده غذایی
- استفاده زیاد از مواد غذایی با پروتئین بالا
- افزایش فعالیت بدنی
- مصرف بادام قبل از ورزش
- مصرف دمنوشهای لاغری
دمنوشهای لاغری تاثیر ویژهای در سوخت و ساز بدن و افزایش آن دارند.
معرفی دمنوش برای استپ وزنی
در ادامه چند دمنوش ساده را برای خروج از استپ وزنی در رژیم کاهش وزن معرفی خواهیم کرد:
-
زنجبیل؛ بهترین دمنوش برای استپ وزنی
زنجبیل طعم و طبع گرمی دارد و به همین دلیل باعث افزایش سوخت و ساز بدن میشود. مصرف این دمنوش در مواردی که فرد اشتهای زیادی دارد، بسیار مناسب است.
روش تهیه:
برای تهیه آن کافی است که تکههای زنجبیل تازه یا خشک شده را در قوری ریخته و مقداری آب جوش به آن اضافه کنید. سپس بگذارید 10 تا 20 دقیقه دم بکشد.
-
چای سبز؛ در دسترس ترین دمنوش برای استپ وزنی
چای سبز تاثیر بسیار بالایی در کاهش وزن دارد و حاوی میزان زیادی آنتیاکسیدان است.
روش تهیه:
این چای را مانند چای سیاه دم کرده و بنوشید.
-
نعناع؛ خاص ترین دمنوش برای استپ وزنی
نعناع به دلیل خاصیتی که دارد باعث افزایش حرارت معده شده و قدرت هضم غذا را افزایش میدهد. مصرف دمنوش این گیاه در روند کاهش وزن تاثیر به سزایی دارد.
روش تهیه:
مقداری برگ تازه یا خشک شده نعناع را در قوری ریخته و آب جوش به آن اضافه کنید. اجازه دهید 10 تا 20 دقیقه دم بکشد و سپس آن را میل کنید.
-
دمنوش گل محمدی
گل محمدی دارای خواصی است که باعث میشود کلیهها مقدار زیادی سدیم را از بدن خارج کرده و آن را سمزادیی کنند. همچنین این ماده در دهیدراته ماندن بدن کمک میکند، زیرا در رژیم غذایی بدن آب زیادی از دست میدهد.
-
دمنوش زرشک
زرشک به دلیل خاصیتی که دارد باعث افزایش چربیسوزی در بدن میشود. استفاده از این دمنوش در کنار رژیم غذایی و ورزش تاثیر ویژهای در کاهش وزن و مقابله با استپ وزنی دارد.
روش تهیه:
مقداری زرشک را خیس کرده و در ظرفی دردار قرار دهید. در مرحله بعد مقداری آب جوش به آن اضافه کرده و اجازه دهید دم بکشد و سپس میل کنید.
-
دمنوش رازیانه
رازیانه سرعت سوخت و ساز بدن را افزایش میدهد. استفاده از این دمنوش در زمانی که فرد دچار استپ وزنی شده بسیار موثر است.
روش تهیه:
مقداری رازیانه را به آب جوش اضافه کرده و اجازه دهید دم بکشد. سپس آن را بعد از صرف غذا میل کنید.
نکته: میزان مصرف این دمنوش بسیار مهم است، زیرا در صورت زیادهروی باعث کند شدن روند کاهش وزن خواهد شد.
یادداشت پایانی
بسیاری از افرادی که از رژیم غذایی افزایش و کاهش وزن پیروی میکنند، هر چند وقت یکبار استپ وزنی؛ یعنی عدم تغییر وزن بدن را تجربه میکنند. این حالت یکی از ناامیدکنندهترین قسمتهای رژیم غذایی است؛ زیرا در آن افراد با وجود رعایت همه جانبه رژیم خود، بعد از وزنکشی هیچ گونه تغییری مشاهده نخواهند کرد.
در این حالت دچار ناامیدی، عدم تمایل به ادامه رژیم و بیانگیزگی خواهند شد؛ اما باید گفت که استپ وزنی روندی طبیعی در رژیم افزایش و بیشتر وقتها کاهش وزن بدن است که با رعایت یکسری نکات خیلی زود برطرف خواهد شد.
سوالات متداول
آیا قرص لاغری برای استپ وزنی وجود دارد؟
بله. از قرصهای مناسب برای کاهش وزن و افزایش سوخت و ساز بدن میتوان برای خارج شدن از استپ وزنی استفاده کرد.
دلایل استپ وزنی چیست؟
عدم رعایت درست رژیم غذایی، وزنکشی غلط، حبس مایعات در بدن، کاهش فعالیت جسمانی و اندازهگیری نامناسب کالری مصرفی.
استپ وزنی نشانه چیست؟
این حالت نشانه سازگاری متابولیک بدن با شرایط کاهش کالری دریافتی و فعالیت بدنی است. در این حالت بدن سوخت و ساز خود را با میزان کالری که دریافت میکند و میسوزاند، تطبیق میدهد.
چگونه استپ وزنی را بشکنیم؟
برای مقابله با توقف وزنی باید کالری دریافتی را کاهش یا فعالیت بدنی را افزایش داد