رفع بوی بد دهان در ماه رمضان دغدغه‌ای است که ذهن عموم روزه‌داران را تا حد زیادی درگیر خود می‌کند. یک شکایت رایج به ویژه در میان مسلمانان روزه‌دار که باید در کنار دیگران مشغول به کار باشند، بوی بد دهان است.
بوی نامطبوع استنشاق از راه دهان از نظر پزشکی به عنوان هالیتوز شناخته میشود. بوی بد دهان منجر به کاهش اعتمادبه‌نفس و ناامنی در روابط اجتماعی و همچنین طرد شدن از جمع‌های دوستانه خواهد شد. بر اساس یافته‌های آماری سومین دلیل رایج مراجعه بیماران به دندان‌پزشک و همچنین متخصص گوارش اقدام برای رفع بوی بد دهان در ماه رمضان است.
پس برای رفع بوی بد دهان در ماه رمضان هنگام روزه‌داری چه باید کرد؟ برای اینکه بتوان چگونگی کاهش بوی بد دهان را درک کرد، عاقلانه است که شناختی از ریشه‌های بدبویی دهان به دست آوریم.
بوی بد دهان چگونه تولید میشود؟
بوی بد دهان اغلب نتیجه باکتری‌های خاصی است که در حفره دهان زندگی می‌کنند و بقایای غذا را به گازهای بدبو یا ترکیبات گوگردی تجزیه می‌کنند. در بیشتر موارد (90-85 درصد) منشا بوی بد دهان در محدوده دهان خواهد بود. در 10-5 درصد موارد بوی بد دهان از بینی و سینوس‌ها و در 5-3 درصد از لوزه‌ها نشات می‌گیرد. سایر منشاهای نادرتر بیماری‌های سیستمیک مانند GORD (بیماری ریفلاکس معده به مری) یا عفونت با هلیکوباکترپیلوری (عفونت معده) H-pylori هستند.
منشا بوی بد دهان عمدتا از پشت زبان خواهد بود. مقادیر زیادی از باکتری‌های طبیعی اغلب در پشت خلفی زبان یافت می‌شوند، جایی که فعالیت‌های معمولی دهان آن‌ها را مختل نخواهد کرد. این قسمت از زبان نیز کاملا خشک و به خوبی تمیز نمی‌شود و جمعیت باکتری‌ها می‌توانند بر روی بقایای رسوبات غذا، سلول‌های اپیتلیال مرده و چکه‌های پس از بینی (PND) رشد کنند.
ساختار میکروبی پیچیده پشت زبان، یک زیستگاه ایده‌آل برای باکتری‌های بی هوازی فراهم می‌کند. بیش از 600 نوع باکتری را می‌توان در دهان معمولی یافت که چندین مورد از آن‌ها در هنگام انکوبه شدن در آزمایشگاه، سطوح بالایی از بوی بد تولید می‌کنند که در ماه رمضان هنگام روزه‌داری تشدید خواهند شد.
علاوه بر عوامل باکتریایی دلایل دیگری نیز در تولید بوی نامطبوع دهان نقش دارند که در این مطلب از مجله سلامت سیوطب به آن خواهیم پرداخت. مجموع این شرایط و عوامل به فرد در رفع بوی بد دهان در ماه رمضان کمک خواهد کرد.
سایر قسمت‌های دهان نیز در ایجاد بوی بد نقش دارند، اما به اندازه پشت زبان رایج نیستند. این موارد شامل سوله‌های بین دندانی و زیر لثه‌ای، کار دندانپزشکی معیوب، مواد غذایی بین دندان‌ها، بیماری، آبسه‌ها و پروتزهای نامناسب است.
بیشتر بخوانید: رفع تشنگی ماه رمضان با ۱۰ روش ساده +معرفی ۴ شربت سنتی
علل اصلی بوی بد دهان در ماه رمضان
1. بهداشت ضعیف دهان
اولین علت بوی بد دهان در ماه رمضان، عدم رعایت بهداشت دهان و دندان است. با مسواک زدن دهان و دندان بعد از خوردن سحری کمک زیادی به رفع بوی بد دهان در ماه رمضان خواهید کرد. مسواک زدن تمیزی، کاهش باکتری‌های طبیعی و در نتیجه رفع بوی بد دهان در ماه رمضان را به دنبال خواهد داشت.
عدم حذف و ایجاد مزاحمت برای باکتری‌های موجود در دهان (پلاک) منجر به بیماری‌های دندانی مانند بیماری پریودنتال (بیماری لثه) خواهد شد که در کنار بوی بد دهان، مشکلات دندانی دیگری را نیز به همراه خواهد داشت. حفظ سلامت دهان و دندان در ادامه این مقاله از مجله سلامت سیوطب با جزئیات بیشتر مورد بحث قرار خواهد گرفت.
بیشتر بخوانید: علت و درمان سفیدی زبان|درمان لکوپلاکیا در طب سنتی
2. خشکی دهان
شدت بوی بد دهان می‌تواند بسته به رژیم غذایی و خشکی دهان و غیره متفاوت باشد که در ماه رمضان بیشتر از مواقع دیگر سال تشدید خواهد شد. در نتیجه خشکی دهان در زمان ناشتا (در جایی که نوشیدن هر نوع مایعی مجاز نیست)، بوی نامطبوع قوی و بیشتری به مشام می‌رسد. به همین دلیل فرد برای رفع بوی بد دهان در ماه رمضان با چالش‌های بیشتری رو به رو خواهد شد.
در طول روزه‌داری بوی بد دهان بدتر و شدیدتر به نظر می‌رسد. بزاق دهان مایعی طبیعی است که ما با آن متولد شده‌ایم. این مایع حاوی عوامل ضد باکتری است و برای منابع کمیاب مانند آهن با باکتری‌ها رقابت می‌کند. بزاق به شستشوی باکتری‌ها و مواد غذایی از دهان کمک کرده و موجب رفع بوی بد دهان در ماه رمضان میشود.
بیشتر بخوانید: درمان سریع مسمومیت غذایی در 10 دقیقه!
بوی بد دهان زمانی بدتر خواهد شد که جریان بزاق کم یا اصلا وجود نداشته باشد، به عنوان مثال در طول یک روزه طولانی به دلیل عدم مصرف غذاها و نوشیدنی‌ها بزاق به کم‌ترین حد خود خواهد رسید؛ بنابراین جریان محرک بزاق کاهش یافته و باعث خشکی دهان خواهد شد.
در صورت خشک بودن دهان سلول‌های مرده و باکتری‌ها روی زبان، لثه‌ها و داخل گونه‌های جمع می‌شوند. سپس این سلول‌ها شروع به پوسیدگی کرده و مولد بوی نامطبوعی می‌شوند. به محض اینکه فرد شروع به خوردن و آشامیدن کند، غده بزاقی پاروتید تحریک و شروع به ترشح بزاق می‌کند. بزاق ترشحی سلول‌های مرده و باکتری‌ها را شسته و موجب کاهش و رفع بوی بد دهان در ماه رمضان خواهد شد.
بیشتر بخوانید: شوری دهان؛ درمان شوری دهان و بررسی عوارض شوری دهان
باید مد نظر داشت خشکی دهان دلیل بوی بد دهان در اول صبح نسبت بلکه بوی نامطبوع دهان در اواخر روز ناشی از خشکی دهان است. جریان بزاق در هنگام خواب به شدت کاهش یافته و باعث خشکی دهان میشود، در نتیجه به دلایلی که در بالا توضیح داده شد بوی بد دهان را به دنبال دارد. این مورد در افرادی که تمایل دارند با دهان باز بخوابند بدتر است.
بنابراین ضروری است که برای رفع بوی بد دهان در ماه رمضان قبل از رفتن به رختخواب، دهان را به درستی تمیز کنیم تا تعداد باکتری‌های مولد بوی بد در دهان محدود شوند.
نمونه‌های خشکی دهان در بالا همگی موقتی و به سادگی قابل‌حل هستند؛ اما اگر دائما از خشکی دهان رنج می‌برید، مهم است که با پزشک عمومی یا دندان‌پزشک مشورت کنید، زیرا معمولا یک مشکل اساسی باعث ایجاد خشکی مداوم دهان خواهد شد. اصطلاح پزشکی برای خشکی دهان مداوم به عنوان خشکی دهان شناخته میشود و دلایل مختلفی از جمله عوارض جانبی داروها، دیابت و درمان‌های پس از سرطان را در برمی‌گیرد.
بیشتر بخوانید: خواص و مضرات زولبیا و بامیه در هنگام سحری و افطار
3. سیگار کشیدن بعد از خوردن سحری
سیگار کشیدن بعد از خوردن سحری می‌تواند به طور مستقیم و غیرمستقیم باعث بوی بد دهان شود. فوری‌ترین و مستقیم‌ترین راهی که سیگار باعث بوی بد دهان میشود، باقی ماندن ذرات دود در گلو و ریه‌ها است. این اثر تقریبا برای هر محصول تنباکوی که شامل استنشاق دود یا چرخاندن آن در دهان باشد، معمول است.
بوی سیگار تازه می‌تواند ساعت‌ها در ریه‌ها باقی بماند و موجب بوی نامطبوع شود که برای رفع بوی بد دهان در ماه رمضان باید به دنبال راهکاری اساسی بود.
بیشتر بخوانید: زرد بودن سقف دهان و ۹ علتی که بهتر است بدانید!
مواد شیمیایی موجود در دود تنباکو می‌تواند در دهان باقی بماند که منجر به تعدادی از علل غیرمستقیم و ثانویه بوی بد دهان مانند خشکی دهان خواهد شد. سیگاری‌ها بیشتر از بیماری‌های لثه و سایر مشکلات دندانی مولد بوی بد دهان رنج می‌برند. آن‌ها تمایلی به کاهش سرعت جریان بزاق دارند و این امر ابتلا به خشکی دهان در آن‌ها را دور از ذهن نمی‌سازد. در نتیجه خشکی دهان ناشی از سیگار باعث کاهش پاسخ ایمنی بدن به عامل بوی بد دهان خواهد شد. افراد سیگاری به مراتب بیشتر از افراد غیر سیگاری مستعد ابتلا به بیماری لثه هستند.
در ماه رمضان، مسلمانان سیگاری در ساعات روزه از کشیدن سیگار پرهیز می‌کنند. با این حال بیشتر آن‌ها پس از شکستن روزه به سیگار کشیدن تمایل دارند و این به بدتر شدن نفس آن‌ها منجر خواهد شد. به همین دلیل مسلمانان باید از ماه رمضان برای کمک به ترک سیگار و رفع بوی بد دهان در ماه رمضان و دیگر ماه‌های سال بهره ببرند. علاوه بر رفع بوی بد دهان در ماه رمضان، بهبود چشمگیر سلامتی و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های مضر مرتبط با سیگار نیز با ترک آن حاصل خواهد شد.
بیشتر بخوانید :ترک سیگار را همین الان شروع کنید | اتفاقاتی که پس از ترک برایتان رخ می‌دهند
4. غذا و نوشیدنی
برخی غذاها مانند پیاز، سیر و برخی ادویه‌ها پس از مصرف باعث بوی بد دهان خواهند شد. بوی بد سیر عمدتا از باکتری‌ها ناشی نمی‌شود، بلکه از خود سیر نشات می‌گیرد – بسیاری از مردم استدلال می‌کنند که بوی سیر ناخوشایند نیست و نمونه‌ای از بوی بد دهان نیست. باکتری‌های دهان وقتی پروتئین‌هایی مانند گوشت یا ماهی را تجزیه می‌کنند، حجم بیشتری از گازهای بدبو تولید می‌کنند. اگر تکه‌های گوشت بین دندان‌ها گیر کند و به درستی تمیز نشود، خطر ابتلا به بوی بد دهان به میزان قابل‌توجهی افزایش می‌یابد. برای رفع بوی بد دهان در ماه رمضان بعد از خوردن گوشت استفاده از نخ دندان نقش بسزایی دارد.
بیشتر بخوانید: بهترین نوشیدنی های ماه رمضان، معرفی ۹ نوشیدنی عالی برای روزه‌داران
5. داروها
هر دارویی که باعث خشکی دهان یا بینی شود، احتمالا بوی بد دهان را نیز به دنبال دارد، از جمله آنتی‌هیستامین‌ها و داروهایی که برای درمان بیماری‌های سیستمیک مانند فشارخون بالا (فشارخون بالا) و دیابت استفاده میشود. بیمارانی که برای درمان بیماری‌های سیستمیک از دارو استفاده می‌کنند، باید قبل از شروع روزه گرفتن با پزشک عمومی خود برای رفع بوی بد دهان در ماه رمضان صحبت کنند تا مطمئن شوند روزه گرفتن تاثیری بر اثربخشی و استفاده از داروهای آن‌ها نخواهد داشت.
بیشتر بخوانید : سحری چی بخوریم؟۹ باید و نباید انتخاب غذا برای سحری
6. بهداشت ضعیف پروتز
درصورتی که افراد دارای دندان مصنوعی به طور مرتب آن‌ها را تمیز نکنند در معرض خطر بیشتری برای بوی بد دهان هستند. اگر دندان مصنوعی به درستی جا نیفتد، احتمال گیر کردن غذا در آن بیشتر است. بیماران باید اطمینان حاصل کنند که دندان‌های مصنوعی خود را به صورت روزانه با استفاده از برس و آب یا قرص‌های تمیز کننده پروتز تمیز می‌کنند.
بیشتر بخوانید: رفع گرسنگی ماه رمضان همزمان با حفظ سلامتی و توانایی بدن
7. بیماری‌ها، شرایط و موقعیت‌ها
کارشناسان می‌گویند که حدود یک‌دهم موارد هالیتوزیس ناشی از یک بیماری یا شرایط پزشکی است. مثال‌ها عبارت‌اند از: دیابت، GORD (بیماری ریفلاکس معده به مری) و بیماری کلیوی. بیماران روزه‌دار و مبتلا به چنین بیماری‌هایی باید برای جلوگیری و رفع بوی بد دهان در ماه رمضان با پزشک عمومی‌خود مشورت کنند.
بیشتر بخوانید: تغذیه ماه رمضان و نکاتی که در رفع تشنگی و گرسنگی در حین روزه به ما کمک می‌کنند
چگونه موفق به رفع بوی بد دهان در ماه رمضان شویم؟
1. رعایت بهداشت دهان و دندان
برخی از کارهایی که می‌توان برای رفع بوی بد دهان در ماه رمضان و همچنین در طول سال انجام داد، باید واضح بوده و استدلالی قابل‌درک داشته باشد. ثابت شده است که علت اصلی بوی بد دهان، بهداشت نامناسب دهان خواهد بود؛ بنابراین درمان اصلی برای رفع بوی بد دهان در ماه رمضان این است که از حفظ بهداشت دهان و دندان خود مطمئن باشیم و دهان را از باکتری‌ها و بقایای مواد غذایی پاک‌سازی کنیم. در ادامه دستورالعمل‌هایی برای حفظ بهداشت دهان و دندان آمده است:
- مسواک زدن با استفاده از خمیردندان فلوراید (1350ppm) باید حداقل دو بار در روز انجام شود – دندان‌های تمیز بعد از خوردن سحری و قبل از خواب بسیار به رفع بوی بد دهان در ماه رمضان کمک خواهد کرد.
- مسواک زدن باید دو دقیقه طول بکشد تا اطمینان از تمیزی تمام سطوح دندان از جمله لبه‌های لثه حاصل شود.
- بیمارانی که به درستی دندان‌های خود را با مسواک دستی مسواک نمی‌زنند، باید سعی کنند از مسواک برقی برای تمیز کردن دندان‌ها و رفع بوی بد دهان در ماه رمضان استفاده کنند. مطالعات نشان داده مسواک‌های برقی به طور قابل‌توجهی در تمیز کردن پلاک‌های ایجاد شده دندان‌ها خوب عمل می‌کنند.
- در کنار مسواک زدن، استفاده از نخ دندان، پاک‌کننده‌های زبان و دهان‌شویه‌های ضد باکتری می‌توانند پلاک دهان را مختل کرده و بقایای غذا را از بین ببرد. این روش نه‌تنها منجر به رفع بوی بد دهان در ماه رمضان خواهد شد بلکه در کل ایام سال هم از بوی نامطبوع دهان جلوگیری به عمل می‌آورد.
- در طول روزه‌داری، مسلمانان می‌توانند برای رفع بوی بد دهان در ماه رمضان، دندان‌های خود را با خمیردندان مسواک بزنند به شرطی که عمدا خمیردندان را نخورند. همچنین استفاده از دهان‌شویه تا زمانی که دهان‌شویه بلعیده نشده باشد امکان پذیر است. مسواک زدن دو بار در روز با استفاده صحیح از دهان‌شویه می‌تواند به میزان قابل‌توجهی به رفع بوی بد دهان در ماه رمضان بیانجامد.
بیشتر بخوانید: غذاهای کم چرب و کم نمک مفید برای سلامتی +رژیم فاقد چربی و نمک
2. شستشوی دهان مخصوصا برای بوی بد دهان توصیه میشود؟
مطالعات نشان داده است که دهان‌شویه‌ای به نام CB12 موجب رفع بوی بد دهان در ماه رمضان خواهد شد البته توجه داشته باشید که به هیچ عنوان این دهان‌شویه را قورت ندهید.
مواد فعال در CB12 استات روی و کلرهگزیدین (ضد باکتری) است. استات روی برای خنثی کردن و جلوگیری از تولید VCSs (گازهای بوی بد) در هوای بازدم به کار می‌رود. مقادیر کمی از کلرهگزیدین برای شکستن مولکول‌های گاز گوگرد نیز در آن وجود دارد.
بیشتر بخوانید : ۱۵ غذای کم چرب برای سرماخوردگی و تاثیر مصرف آن‌ها در بهبودی و تقویت بدن بیمار
3. تمیز کردن زبان
تمیز کردن ملایم زبان دو بار در روز یکی دیگر از راه‌های موثر برای رفع بوی بد دهان در ماه رمضان است؛ که می‌توان با استفاده از یک اسکرابر زبان یا یک مسواک زبان جداگانه برای پاک کردن بیوفیلم باکتریایی و مخاط انجام پذیرد.
بیشتر بخوانید: از بین بردن بوی سیر با ۱۳ راهکار؛ از چای خشک تا قهوه
4. غلبه بر خشکی دهان در روزه‌داری
برای به حداقل رساندن عوارض خشکی دهان در طول روزه‌داری و رفع بوی بد دهان در ماه رمضان فرد روزه‌دار باید اطمینان حاصل کند که:
- در ساعات ناشتا آب فراوان بنوشد، به صورت جرعه‌جرعه اما به دفعات منظم
- می‌تواند دهان خود را با آب بشوید (تا زمانی که عمدا آب فرو نرود)، اکثر مسلمانان هر بار که وضو می‌گیرند قبل از خواندن نماز واجب سه بار این عمل را بری رفع بوی بد دهان در ماه رمضان انجام می‌دهند
- با پزشک عمومی یا داروساز صحبت کرده و بررسی کند که آیا داروهای آن‌ها باعث خشکی دهان میشود یا خیر
بیشتر بخوانید: ۱۷ علت زرد شدن زبان و داروهایی که زبان را زرد می‌کنند
5. استفاده از مسواک طبیعی
یکی دیگر از راه‌هایی که برای رفع بوی بد دهان در ماه رمضان به روزه‌دار نیز توصیه میشود، استفاده خاص از مسواک در طول روز است. میسواک (همچنین به عنوان سیواک نیز شناخته میشود) یک شاخه تمیز کننده دندان است که از درخت سالوادورا پرسیکا (درخت اراک یا درخت پیلو) گرفته میشود؛ اما آیا استفاده از مسواک در تمیز کردن دهان مؤثر است؟
مطالعه شرکت Wrigley نشان داد که نعناع حاوی عصاره miswak 20 برابر بیشتر از نعنا معمولی در کشتن باکتری‌ها موثر است. پس از نیم ساعت، نعنا‌های حاوی عصاره میسواک حدود 60 درصد از باکتری‌ها را از بین برده در حالی که نعنا‌های معمولی تنها 3.6 درصد از باکتری‌ها را از بین بردند.
در شماره آگوست مجله پریودنتولوژی (2008) مطالعه‌ای که توسط محققان سوئدی در مورد miswāk انجام شده بود منتشر شد. ظاهرا این مطالعه نشان داد که تکه‌های میسواک معلق در ظرف پتری (حاوی محیطی برای رشد باکتری‌ها) می‌توانند باکتری‌هایی را که باعث بیماری پریودنتال می‌شوند، بدون تماس فیزیکی با آن‌ها از بین ببرند. محققان پیشنهاد کردند که miswak ممکن است آنتی‌بیوتیک‌هایی را به عنوان گاز ارائه کند و سعی در توضیح این پدیده دارد.
اثربخشی مسواک به خواص ضد باکتریایی قوی آن نسبت داده شده است. یکی دیگر از ویژگی‌های مسواک که تصور میشود به اثربخشی آن کمک می‌کند، موازی بودن موهای آن با دسته است و نه عمودی، که به معنای تمیز کردن مؤثر بین دندان‌ها است.
سازمان بهداشت جهانی (WHO) به طور جالبی استفاده از مسواک را در سال 1986 توصیه کرد؛ بنابراین نتیجه می‌گیریم که استفاده از miswak بسیار مؤثر است. احادیث فراوانی در مورد فواید استفاده از مسواک از جمله رفع بوی بد دهان در ماه رمضان وجود دارد و از سنت محبوب حضرت محمد (صلی‌الله علیه و آله و سلم) است.
بیشتر بخوانید: جرم گیری دندان و خلاصی از بوی بد دهان و تضمین سلامت لثه
یادداشت پایانی
در خاتمه، اگر می‌خواهید برای رفع بوی بد دهان در ماه رمضان اقدامی انجام دهید، حداقل روزی دو بار به مدت 2 دقیقه مسواک بزنید. بعد از افطارهای بزرگ و قبل از رفتن به رختخواب، زبان را تمیز کرده و هر زمان که می‌توانید مایعات فراوان بنوشید
در طول روزه‌داری به طور مکرر دهان را بدون قورت دادن آب بشویید که باعث خیس نگه‌داشتن دهان و تحریک بزاق میشود. بزاق از بین برنده خشکی دهان و شستشو دهنده باکتری‌های دهان است که به رفع بوی بد دهان در ماه رمضان کمک زیادی خواهد کرد.