علائم سیاتیک پای چپ و راست و 11 عامل خطر در ایجاد درد سیاتیک

علائم سیاتیک با توجه به علت و محل آسیب در این عصب متفاوت هستند. سیاتیک بزرگ‌ترین عصب موجود در بدن است که از انتهای ستون فقرات تا انگشتان پاها ادامه دارد. فشار، آسیب و هر گونه عارضه دیگری در این عصب باعث می‌شوند که علائم بروز سیاتیک به صورت ناگهانی یا تدریجی ظاهر شود.

درد سیاتیک در مواردی به قدری شدید است که باعث ناتوانی در حرکت بیمار خواهد شد. از دیگر علائم آن می‌توان به بی‌حسی پا، احساس سوزن سوزن شدن و درد تیر مانند اشاره کرد. در این مطلب از مجله علمی و پزشکی سیوطب به بررسی علائم سیاتیک خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

بیشتر بخوانید: زاپیامکس معجزه‌ای غیر قابل انکار برای دردهای زانو

نگاهی کلی به موضوع علائم سیاتیک

• اصطلاح سیاتیک معمولا برای توصیف هر دردی که از کمر منشا می‌گیرد و به پایین ساق پا می‌رسد استفاده می‌شود.
• با افزایش سن به طور طبیعی بافت‌های استخوانی و دیسک‌های ستون فقرات فرسوده می‌شوند و سیاتیک ایجاد خواهد شد.
• احتمال ابتلای افرادی که برای طولانی مدت می‌نشینند، ورزش نمی‌کنند و به طور کلی فعال نیستند به سیاتیک بیشتر است.
• حرکات اجباری و ناگهانی مانند سرفه یا عطسه درد سیاتیک را بدتر خواهند کرد.

بیشتر بخوانید: ۷ درمان سیاتیک؛ از خودمراقبتی تا جراحی و حجامت عصب سیاتیک 

سیاتیک چیست و چه علائمی دارد؟

عصب سیاتیک از نخاع شروع می‌شود، از انتهای کمر و باسن می‌گذرد و سپس به پایین هر پا منشعب خواهد شد. این طولانی‌ترین عصب بدن و یکی از مهم‌ترین آن‌هاست؛ زیرا تاثیر مستقیم بر توانایی برای کنترل و احساس پاها دارد. وقتی این عصب تحریک شود، درد تجربه می‌شود که با نام درد و علائم سیاتیک کمر یا پا مشهور است.

باید اشاره کنیم که آسیب واقعی به عصب سیاتیک در واقع نادر است؛ اما اصطلاح سیاتیک معمولا برای توصیف هر دردی که از کمر منشا می‌گیرد و به پایین ساق پا می‌رسد استفاده می‌شود. چیزی که در این درد مشترک است، آسیب (تحریک، التهاب، نیشگون گرفتن یا فشرده شدن) یک عصب در قسمت پایین کمر است.

درد و علائم رگ سیاتیک از خفیف تا شدید متغیر هستند و این موضوع به شدت آسیب ایجاد شده در این ناحیه بستگی دارد. در ادامه بیشتر با علائم اصلی سیاتیک آشنا خواهیم شد.

بیشتر بخوانید: ۵ درمان خانگی سیاتیک با اثرگذاری بالا؛ از ورزش تا طب سنتی 

انواع سیاتیک براساس علائم آن

سیاتیک براساس طول مدت علائم و اینکه یک یا هر دو پا را تحت تاثیر قرار می‌دهد انواع مختلفی دارد که عبارتند از:

• سیاتیک حاد

علائم سیاتیک حاد به مدت 4 تا 8 هفته طول می‌کشند و امکان دارد که بیمار بتواند درد خود را مدیریت کند و نیاز به درمان پزشکی نداشته باشد.

بیشتر بخوانید: پلاتینر درمان کمردرد با تکنولوژی UIC در خانه

• سیاتیک مزمن

علائم سیاتیک مزمن به صورت درد مداوم ایجاد می‌شوند و احتمال دارد که بیش از 8 هفته طول بکشند و معمولا با خود مدیریتی فروکش نمی‌کنند. بنابراین به درمان جراحی یا غیرجراحی نیاز دارند.

بیشتر بخوانید: بهترین آمپول برای درد سیاتیک؛ این لیست را فراموش نکنید!

• سیاتیک متناوب

متناوب نوعی درد عصب سیاتیک است که هر دو پا را به طور متناوب تحت تاثیر قرار می‌دهد. این نوع سیاتیک نادر است و ناشی از مشکلات دژنراتیو در مفصل ساکروایلیاک است.

بیشتر بخوانید: مسکن فوری درد کمر و ۷ نمونه از رایج‌ترین داروهای تسکین کمردرد

• سیاتیک دو طرفه

در این حالت درد در هر دو پا با هم رخ می‌دهد. این نوع سیاتیک نادر است و به دلیل تغییرات دژنراتیو در مهره‌ها یا دیسک در چندین سطح ستون فقرات، یا به دلیل شرایط جدی مانند سندروم دم اسبی رخ می‌دهد.

بیشتر بخوانید: درمان خانگی دیسک گردن با ۱۵ روش ساده، کاربردی و موثر

بیماری سیاتیک چگونه است و چه چیزی باعث آن می‌شود؟

سیاتیک در اثر بیماری‌های مختلفی در ستون فقرات ایجاد می‌شود که همگی آن‌‎ها با ایجاد فشار، نیشگون گرفتن یا آسیب باعث بروز علائم درد سیاتیک خواهند شد. از بیماری‌هایی که باعث سیاتیک می‌شوند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آرتروز در ستون فقرات
• وجود تومور در عصب سیاتیک
• فتق دیسک یا شکستگی دیسک
• تنگی کانال نخاعی
• اسپوندیلولیستزیس
• سندروم پیریفورمیس
• تروما در ستون فقرات و عصب سیاتیک

این بیماری‌ها از جمله شایع‌ترین علل ایجادکننده سیاتیک هستند.

بیشتر بخوانید: کمربند طبی برای سیاتیک، بله یا خیر؟ | یک بررسی کامل 

عوامل خطر در ایجاد و تشدید علائم سیاتیک پا چیست؟

برخی افراد به دلیل شرایطی که دارند بیشتر در معرض ابتلا به سیاتیک هستند. این گونه افراد به صورت ناگهانی یا تدریجی علائم گرفتگی سیاتیک را نشان می‌دهند. برخی از عوامل خطر در ابتلا به سیاتیک عبارتند از:

بیشتر بخوانید: اسپیلاوایزر زانوبند فراصوت، بهترین راه برای درمان زانو درد

1- آسیب دیدگی در ناحیه کمر

آسیب به کمر و ستون فقرات بیمار را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سیاتیک قرار می‌دهد. این نوع آسیب‌ها در مواردی باعث درد ناگهانی و در موارد دیگر به تدریج باعث بروز علائم سیاتیک حاد یا خفیف خواهند شد.

بیشتر بخوانید: درمان کمردرد چیست؟ روش های معالجه درد کمر 

2- افزایش سن؛ روند طبیعی تحلیل بافت‌ها

با افزایش سن به طور طبیعی بافت‌های استخوانی و دیسک‌های ستون فقرات فرسوده می‌شوند. باید گفت که این روند باعث می‌شود که اعصاب به دلیل تغییرات، جابجایی، تحلیل و فرسودگی استخوان‌ها در معرض آسیب و فشار قرار بگیرند.

 

3- اضافه وزن؛ دشمن مفاصل و ستون فقرات بدن

ستون فقرات مانند یک جرثقیل عمودی است و عضلات نقش وزنه‌های تعادلی را بر عهده دارند. باید گفت که وزنی که در جلوی بدن قرار دارد، دقیقا همان وزنی است که ستون فقرات باید بلند کند. هرچه فرد وزن بیشتری داشته باشد، عضلات کمر بیشتر تحت فشار خواهند بود. این موضوع به مرور زمان باعث فشار به کمر و اعصاب و در نهایت کمردرد خواهد شد.

بیشتر بخوانید: درمان زانودرد، معالجه درد زانو با روش‌های موثر خانگی و دارویی 

4- فقدان هسته مرکزی قوی در بدن

هسته مرکزی بدن شامل عضلات کمر و شکم است. هرچه هسته مرکزی بدن قوی‌تر باشد، از بدن و مفاصل و استخوان‌ها بیشتر حمایت خواهد کرد. این در حالی است که ناحیه قفسه سینه تنها تکیه‌‌گاه برای قسمت پایین کمر و عضلات این ناحیه است.

5- شغل و فعالیت‌های فیزیکی سخت

مشاغلی که در آن فرد باید اجسام سنگین را بلند کند یا هل دهد، بیشتر باعث ایجاد مشکلات کمر و درد در این نواحی خواهند شد. همچنین افرادی که به دلیل شغل خود به صورت مداوم باید نشسته باشند نیز به دلیل فعالیت کم و تحلیل عضلات و مفاصل دچار انواع کمردرد از جمله سیاتیک خواهند شد.

بیشتر بخوانید: درمان دیسک کمر با ۵ درمان گیاهی،۸ درمان غیرجراحی،۳روش تکمیلی 

6- عدم وضعیت بدنی مناسب در حین ورزش

مواردی نیز وجود دارد که فرد بدنی مناسب داشته و فعال است، اما به دلیل عدم رعایت اصول ورزشی به کمر و مفاصل خود فشار وارد می‌کند. این نوع فشارها به تدریج باعث ایجاد سیاتیک و مشکلات دیگر کمر می‌شوند.

7- دیابت یکی از عوامل تاثیرگذار بر اعصاب

دیابت احتمال آسیب عصبی را افزایش می‌دهد و به همین دلیل بیمار در معرض خطر ابتلا به سیاتیک قرار خواهد گرفت.

بیشتر بخوانید: ورزش برای درد سیاتیک بسیار عالی است؛ معرفی ۷ ورزش کاربردی 

8- افراد مبتلا به آرتروز

آرتروز یا آرتریت در ستون فقرات به مرور زمان باعث آسیب به اعصاب می‌شود. به طور معمول آرتریت در طول چند سال ایجاد شده و کم کم باعث بروز علائم آسیب سیاتیک خواهد شد.

9- سبک زندگی غیر فعال

احتمال ابتلای افرادی که برای طولانی مدت می‌نشینند، ورزش نمی‌کنند و به طور کلی فعال نیستند، به دلیل تحلیل بافت‌های استخوانی، عدم انعطاف‌پذیری مفاصل و عضلات به سیاتیک بیشتر است.

بیشتر بخوانید: کمربند طبی، پیشنهادی برای کاهش کمردرد 

10- دخانیات؛ عامل خطری برای سیاتیک

نیکوتین موجود در تنباکو به بافت ستون فقرات آسیب می‌رساند، استخوان‌ها را ضعیف می‌کند و روند تحلیل دیسک‌های مهره‌ای را تسریع خواهد کرد. به همین دلیل افرادی که سیگار می‌کشند بیشتر در معرض ابتلا به علائم سیاتیک هستند.

11- بارداری و شایع بودن سیاتیک در آن

درست است که سیاتیک در بارداری شایع است، اما افزایش وزن دلیل اصلی ابتلای زنان باردار به سیاتیک نیست. توضیح بهتر این است که بعضی از هورمون‌های بارداری باعث شل شدن رباط‌های موجود در بدن؛ به ویژه کمر و لگن می‌شوند.

رباط‌ها مهره‌ها را کنار هم نگه می‌دارند، از دیسک‌ها محافظت می‌کنند و ستون فقرات را ثابت نگه می‌دارند. لق شدن رباط‌ها باعث ناپایداری ستون فقرات می‌شود و ممکن است باعث لغزش دیسک‌ها شود. همین فرآیند منجر به فشرده شدن اعصاب و ایجاد سیاتیک خواهد شد. در این شرایط اضافه وزن ناشی از بارداری و موقعیت کودک در رحم نیز به عصب فشار می‌آورد و باعث بروز علائم سیاتیک بارداری می‌شوند.

سیاتیک چقدر شایع است؟

سیاتیک یکی از شایع‌ترین علل کمردرد و پا درد در بین افراد مختلف است. حدود 40درصد از مردم ایالات متحده آمریکا در طول زندگی خود علائم اولیه سیاتیک را تجربه می‌کنند. باید گفت که بیماری های مفصلی کمر از جمله علل شایع مراجعه به پزشک هستند.

علائم سیاتیک لگن، کمر یا پا چیست؟

درد خفیف تا شدید در هر نقطه‌ای از مسیر عصب سیاتیک تجربه خواهد شد؛ یعنی از پایین کمر، باسن، ران، زانو و حتی گاهی تا انگشتان پا. همچنین این درد باعث ضعف عضلانی می‌شود. از دیگر علائم سیاتیک خفیف تا شدید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد در قسمت پایین کمر تا پاها
• احساس سوزن سوزن شدن در این نواحی
• بی‌حسی در ساق پا
• احساس ضعف در پاها
• احساس ناخوشایند در ساق پا و انگشتان پا

بیشتر بخوانید: درمان تنگی کانال نخاعی با روش‌های جراحی یا ورزشی و کم خطر 

علائم درد سیاتیک چیست و چی حسی دارند؟

افراد درد سیاتیک را بسته به علت آن به روش‌های مختلفی توصیف می‌کنند. به عنوان مثال برخی از افراد درد را به صورت درد تیز، تیراندازی یا تکان‌های درد بیان می‌کنند. دیگران این درد را به عنوان حس سوزن سوزن شدن، الکتریکی یا خنجر زدن توصیف خواهند کرد.

درد ممکن است دائمی باشد یا بیاید و برود. همچنین درد معمولا در ساق پا در مقایسه با قسمت پایین کمر شدیدتر است. در مواردی که بیمار برای مدت طولانی بشیند یا بایستد، زمانی که می‌ایستد و بالاتنه خود را می‌چرخاند، امکان دارد که درد بدتر شود. همچنین حرکات اجباری و ناگهانی مانند سرفه یا عطسه درد را بدتر خواهند کرد.

لائم سیاتیک پای چپ یا راست با توجه به محل آسیب

آسیب در قسمت‌های مختلف عصب سیاتیک باعث بروز علائم متفاوتی خواهد شد. به طور معمول علائم سیاتیک کمر زمانی رخ می‌دهد که ریشه‌های عصبی L4، L5 یا S1 تحت تاثیر قرار گرفته باشند. در ادامه با علائم مختلف در این قسمت‌ها آشنا خواهیم شد:

سیاتیک ناشی از ریشه عصب L4 ممکن است باعث موارد زیر شود:

• درد در لگن، ران و نواحی داخلی زانو و ساق پا
• از دست دادن حس در قسمت داخلی ساق پا
• ضعف در عضلات ران که به جمع شدن پاها کمک می‌کند
• از دست دادن رفلکس تاندون در زانو (کاهش رفلکس حرکتی زانو)

سیاتیک ناشی از ریشه عصب L5 ممکن است باعث موارد زیر شود:

• درد در باسن و قسمت خارجی (جانبی) ران و ساق پا
• از دست دادن حس در ناحیه پوست بین و بالای انگشت شست پا و انگشت دوم
• ضعف در عضلات باسن و ساق پا
• مشکل در حرکت دادن مچ پا و بلند کردن انگشت شست پا به سمت بالا

سیاتیک از ریشه عصب S1 سیاتیک کلاسیک نامیده می‌شود و آسیب در این ناحیه باعث ایجاد موارد زیر می‌شود:

• درد در باسن، پشت ساق پا و کنار پا
• از دست دادن حس در قسمت بیرونی پا شامل انگشتان سوم، چهارم و پنجم
• مشکل در بلند کردن پاشنه از روی زمین یا راه رفتن روی نوک پا
• ضعف در عضلات باسن و پا
• از دست دادن رفلکس تاندون در مچ پا (کاهش رفلکس حرکتی مچ پا)

درد سیاتیک بیشتر زمانی رخ می‌دهد که ریشه‌های عصبی به دلیل یک بیماری التهابی مانند فتق دیسک یا اسپاسم عضلات لگن تحریک شوند. اگر عصب تحت فشار قرار گیرد، علائم معمولا شدید هستند و در نتیجه ضعف مشخص و از دست دادن عملکرد در پا ایجاد می‌شوند.

آیا علائم سیاتیک پای راست را درگیر می‌کنند یا چپ؟

سیاتیک معمولا فقط یک پا را در یک زمان درگیر می‌کند. با این حال ممکن است علائم سیاتیک پای چپ و راست را به صورت هم‌زمان درگیر کند. این موضوع به این بستگی دارد که عصب در امتداد ستون فقرات در کدام قسمت فشرده شده است.

آیا علائم سیاتیک پای راست یا چپ ناگهانی ایجاد می‌شود یا در طول زمان؟

در جواب به این سوال باید گفت که هر دو حالت ممکن است. به این صورت که علائم و نشانه‌های سیاتیک کمر امکان دارد که به صورت ناگهانی در اثر یک حادثه ایجاد شوند یا به صورت تدریجی. این موضوع کاملا به علت بستگی دارد. به عنوان مثال فتق دیسک باعث درد ناگهانی می‌شود؛ در حالی که آرتریت در ستون فقرات به آرامی و در طول زمان ایجاد شده و بر سیاتیک اثر می‌گذارد.

علائم سیاتیک در پا، ران و کمر؛ علائم هشداردهنده که به درمان نیاز دارند

علائمی هستند که نیاز به بررسی فوری پزشک دارند؛ زیرا باعث ایجاد عوارض خطرناکی خواهند شد. در صورت بروز شرایط و علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:

• پس از آسیب یا تصادف شدید
• عدم کنترل مثانه یا روده
• درد ناگهانی و طاقت‌فرسا در کمر و ساق پا که با بی‌حسی یا ضعف عضلانی در همان پا همراه است
• داشتن فتق دیسک که بر اعصاب فشار می‌آورد یا باعث عدم کنترل مثانه یا روده می‌شود
• بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن در ناحیه کشاله ران، کاهش حس جنسی و فلج شدن

این علائم اغلب به کندی ایجاد می‌شوند؛ اما مهم است که در صورت بروز علائم فورا به پزشک یا اورژانس مراجعه شود.

آیا افرادی که علائم سیاتیک عصبی شدید دارند باید استراحت کنند؟

ممکن است کمی استراحت و تغییر در فعالیت‌ها و شدت آن‌ها لازم باشد؛ اما با این حال استراحت بیش از حد، به طور مداوم در رختخواب بودن و عدم فعالیت بدنی درد بیمار را بدتر کرده و روند بهبودی را کند می‌کند. مهم است که بیمار تا آنجا که امکان دارد فعالیت داشته باشد تا عضلات انعطاف‌پذیر و قوی بمانند.

آیا رادیکولوپاتی همان سیاتیک است؟

رادیکولوپاتی اصطلاح گسترده‌تری است که علائم ناشی از فشرده شدن عصب در ستون فقرات را توصیف می‌کند. سیاتیک نیز یک نوع خاص و شایع‌تر از انواع رادیکولوپاتی به شمار می‌رود.

آیا تورم پا یا مچ پا از علائم سیاتیک است؟

سیاتیک ناشی از فتق دیسک، تنگی کانال نخاع یا خار استخوانی که عصب سیاتیک را فشرده می‌کند، احتمال دارد که باعث التهاب یا تورم در پای آسیب‌دیده شود. همچینن عوارض سندروم پیریفورمیس نیز باعث تورم در ساق پا می‌شود.

عوارض سیاتیک چیست؟

در بیشتر موارد با رعایت اصول درمان، اکثر افراد از شر علائم و نشانه‌های سیاتیک رهایی پیدا می‌کنند. با این حال درد مزمن یکی از علائم سیاتیک پای چپ یا راست است. در شرایطی که عصب به دلیل آسیب به طور جدی فشرده شود، امکان دارد ضعف عضلانی مانند افتادگی پا ایجاد شود. در این حالت پا بی‌حس شده و راه رفتن به صورت عادی نخواهد بود.

سیاتیک به طور بالقوه باعث آسیب دائمی به عصب می‌شود و در نتیجه باعث از دست دادن احساس در پاهای آسیب دیده خواهد شد.

تشخیص سیاتیک و علت آن برای شروع روند درمان

سیاتیک دردی است که علائم آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است و این موضوع به علت ایجادکننده آن بستگی دارد. برای تشخیص این بیماری پزشک موارد زیر را بررسی و انجام خواهد داد:

• بررسی سوابق پزشکی بیمار و احتمال آسیب در ناحیه کمر
• معاینه فیزیکی برای آزمایش قدرت و رفلکس عضلات
• انجام حرکات خواص کششی برای مشخص کردن دامنه درد و فعالیت بیمار
• انجام آزمایش‌های عصبی برای بررسی وضعیت عصب سیاتیک
• تجویز تست‌های تصویربرداری مانند CT اسکن یا MRI
• تجویز CT میلوگرام با تزریق مواد برای ایجاد تصاویری واضح و رنگی از نخاع و اعصاب

پس از بررسی نتایج حاصل شده، پزشک با توجه به علت ایجادکننده درد، روند درمانی را مشخص خواهد کرد.

درمان سیاتیک برای همیشه و رهایی از آن

بعد از تشخیص، پزشک برای درمان راه‌حل‌های مختلفی را بر اساس مشکل بیمار ارائه خواهد داد. این روش‌های درمانی همگی باعث کاهش درد بیمار خواهند شد و فشار و التهاب ایجاد شده در عصب سیاتیک را کم می‌کنند. از این روش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• استفاده از کمپرس سرد و گرم
• انجام حرکات اصلاحی
• فیزیوتراپی
• آب درمانی و ماساژ
• مصرف داروهای مسکن
• تجویز داروهایی برای شل کردن عضلات، مسکن‌های خاص، استروئیدهای خوراکی و داروهای ضدتشنج
• تزریق داروهای استروئیدی به محل برای تسکین موقتی درد
• عمل جراحی در مواقع لزوم

هر کدام از این روش‌های درمانی برای شرایط خاصی که باعث ایجاد درد و علائم سیاتیک شده‌اند مناسب هستند. باید اشاره کرد که بهترین قرص برای درد سیاتیک، قرص‌های ضدالتهاب غیراستروئیدی هستند.

یادداشت پایانی

در این مطلب از مجله علمی پزشکی سیوطب به بررسی علائم مختلف، علل و عوامل خطر در ابتلا به این بیماری و تشخیص و درمان آن پرداختیم. در صورتی که شما نیز تجربه‌ای در این زمینه یا سوال، پیشنهاد و انتقادی دارید، با ما در ارتباط باشید.

سوالات متداول در مورد علائم سیاتیک: