فتق دیسک همراه با کمر درد است و زمانی اتفاق می‌افتد که مرکز ژل مانند دیسک در ناحیه ضعیفی از دیواره بیرونی، پاره می‌شود. اتفاقی شبیه به پاره شدن دیواره یک پیراشکی ژله‌ای. هنگامی که مواد داخل دیسک، عصب نخاعی را لمس یا فشرده می‌کند، ممکن است کمر درد یا درد ساق پا ایجاد شود و از آن به بعد درمان دیسک کمر در برنامه قرار خواهد گرفت.
درمان دیسک‌کمر در اولین قدم با ترکیبی از روشهای استراحت، داروهای ضد درد، تزریق به ستون فقرات و فیزیوتراپی امکان‌پذیر است. اکثر افراد در شش هفته بهبود می‌یابند و به فعالیت عادی باز می‌گردند. اما در صورت ادامه علائم و کمر درد، ممکن است جراحی دیسک کمر برای درمان کمردرد توصیه شود.
آناتومی دیسک‌ها
ستون فقرات شما از 24 استخوان متحرک به نام مهره تشکیل شده است. قسمت کمری (کمر) ستون فقرات بیشترین وزن بدن را تحمل می‌کند. پنج مهره کمری با شماره L1 تا L5 وجود دارد. مهره‌ها توسط دیسک‌های بالشتکی از هم جدا شده‌اند که به عنوان ضربه‌گیر عمل کرده و از مالش مهره‌ها به یکدیگر جلوگیری می‌کنند.
حلقه بیرونی دیسک حلقه فیبری نامیده می‌شود. این حلقه دارای نوارهای فیبری است که بین بدنه هر مهره قرار دارد. هر دیسک دارای یک مرکز پر از ژل به نام هسته است. در هر سطح دیسک، یک جفت عصب نخاعی از نخاع خارج شده و به بدن شما منشعب می‌شود. نخاع و اعصاب نخاعی شما به عنوان «خط انتقال اطلاعات» عمل می‌کنند و به پیام‌ها یا تکانه‌ها اجازه میدهند تا بین مغز و بدن حرکت کرده و حرکت بدن را کنترل کنند.
بیشتر بخوانید : درمان تنگی کانال نخاعی با روشهای جراحی یا ورزشی و کم خطر
فتق دیسک‌کمر چیست؟
فتق دیسک زمانی رخ می‌دهد که مرکز ژل مانند دیسک شما به طریقی در قسمت دیواره سخت دیسک (حلقه) پاره شود، در آن زمان فرد به درمان دیسک کمر نیاز پیدا می‌کند. مواد ژل مانند اعصاب نخاعی شما را تحریک می‌کنند و چیزی شبیه تحریک شیمیایی ایجاد می‌شود. این درد در نتیجه التهاب عصب نخاعی و تورم ناشی از فشار فتق دیسک به وجود می‌آید. با گذشت زمان، فتق تمایل به کوچک شدن دارد و ممکن است تسکین نسبی یا کامل کمر درد را تجربه کنید. در اکثر موارد، بهتر شدن کمر درد یا درد ساق پا، در حدود شش هفته طول می‌کشد.
ممکن است برای توصیف فتق دیسک کمر از اصطلاحات مختلفی استفاده شود.
- دیسک برجسته (بیرون زدگی)
این حالت زمانی رخ می‌دهد که حلقه دیسک سالم باقی بماند، اما یک برآمدگی ایجاد کند که بر اعصاب فشار بیاورد.
- فتق دیسک
- فتق دیسک واقعی که پارگی دیسک یا لغزش نیز نامیده می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که حلقه دیسک ترک خورده یا پاره شود و به مرکز ژل پر شده اجازه فشار دهد.
گاهی اوقات فتق آن‌قدر شدید است که قطعه‌ای آزاد ایجاد می‌شود. به این معنی که قطعه‌ای کاملا از دیسک جدا شده و در کانال نخاعی قرار می‌گیرد.
بیشتر فتق دیسک‌ها در ستون فقرات کمری ایجاد می‌شوند، جایی که اعصاب نخاعی بین مهره‌های کمری خارج شده و سپس دوباره به هم متصل خواهند شد و عصب سیاتیک را که از پای شما عبور می‌کند، تشکیل میدهند.
علائم دیسک کمر چیست؟
علائم دیسک‌کمر بسته به محل فتق و واکنش شما به درد متفاوت است. اگر فتق دیسک‌کمر دارید، ممکن است کمر درد را احساس کنید که در ناحیه کمر، یک پا یا هر دو پا (که سیاتیک نامیده می‌شود) منتشر می‌شود. شما ممکن است کمر درد را مانند برق گرفتگی احساس کنید که چه در حالت ایستاده، راه رفتن یا نشستن شدید باشد.
فعالیت‌هایی مانند خم شدن، بلند کردن اجسام، چرخاندن آن‌ها و نشستن ممکن است درد را افزایش دهد. دراز کشیدن به پشت با زانوهای خمیده راحت‌ترین حالت ممکن است، زیرا فشار رو به پایین دیسک را کاهش می‌دهد.
گاهی اوقات این درد با بی‌حسی و سوزن سوزن شدن در پای شما همراه است. ممکن است دچار گرفتگی یا اسپاسم عضلانی در پشت یا ساق پا شوید.
علاوه بر کمر درد، ممکن است دچار ضعف عضلات پا یا از دست دادن رفلکس زانو یا مچ پا نیز باشید. در موارد شدید، شاید دچار ناتوانی پا هنگام راه رفتن شوید یا کنترل روده یا مثانه را از دست بدهید. اگر دچار ضعف شدید پا یا مشکل در کنترل عملکرد مثانه یا روده شدید، باید فورا به دنبال کمک پزشکی باشید. این علائم نشانی برای نیازمندی به درمان دیسک کمر خواهند بود.
بیشتر بخوانید: شناخت رایج‌ترین انواع کمردرد در مردان
علل دیسک کمر چیست؟
برای درمان دیسک کمر باید علت پدید آمدن آن را به درستی دانست. دیسک‌ها می‌توانند به دلیل آسیب‌دیدگی و بلند کردن نادرست وسایل، دچار برآمدگی یا فتق شوند. همچنین ممکن است به صورت خود به خود پدید بیایند. سن وسال نقش مهمی در این اتفاق بازی می‌کند. با افزایش سن، دیسک‌های شما خشک و سفت‌تر می‌شوند.
دیواره بیرونی فیبری و سخت دیسک ممکن است ضعف پیدا کند. هسته ژل مانند امکان دارد بر اثر پارگی دیواره دیسک برآمده یا پاره شده، عصب را لمس عصب کند و باعث ایجاد درد شود. ژنتیک، سیگار کشیدن و تعدادی از فعالیت‌های شغلی و تفریحی می‌توانند منجر به انحطاط زودهنگام دیسک شوند. تمامی این موارد باعث می‌شود بیمار به فکر درمان دیسک‌کمر بیفتد. کارهایی که باعث شود هر چه زودتر از کمر درد و دیگر مشکلات رهایی پیدا کند.
چه کسانی بیشتر به درمان دیسک کمر نیاز پیدا می‌کنند؟
دیسک فتق بیشتر در افراد 30 تا 40 ساله شایع است، اگرچه افراد میانسال و مسن‌تر که در فعالیت بدنی شدید هستند کمی بیشتر در معرض خطر قرار دارند. فتق دیسک‌کمر یکی از شایع‌ترین علل کمر درد است که با درد پا همراه بوده و 15 برابر بیشتر از فتق دیسک گردن رخ می‌دهد.
روش تشخیص دیسک کمر
هنگامی که برای اولین بار احساس درد دارید، با پزشک خود مشورت کنید. پزشک یک تاریخچه پزشکی کامل از هرگونه صدمه یا شرایط قبلی و تعیین اینکه آیا عادات زندگی باعث کمر درد می‌شود، لازم دارد. متخصص پس از دریافت اطلاعات می‌تواند تشخیص درستی داشته باشد. سپس یک معاینه فیزیکی برای تعیین منبع درد و آزمایش ضعف یا بی‌حسی عضلات انجام خواهد داد.
تمامی مراحل زیر باید به دقت انجام شود تا روش مناسب درمان دیسک کمر مختص بیمار تعیین شود. پزشک ممکن است یک یا چند مورد از تصویربرداری‌ها را تجویز کند. روش‌هایی مانند اشعه ایکس، اسکن MRI، میلوگرام، سی تی اسکن یا EMG که به انتخاب او خواهد بود. بر اساس نتایج، شاید برای درمان دیسک کمر به متخصص مغز و اعصاب، ارتوپد یا جراح اعصاب ارجاع داده شوید.
اسکن تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
یک آزمایش غیرتهاجمی در درمان دیسک کمر است. این روش از میدان مغناطیسی و امواج رادیویی استفاده می‌کند تا نمای مفصلی از بافت‌های نرم ستون فقرات را ارائه دهد. برخلاف اشعه ایکس، در این روش اعصاب و دیسک‌ها به وضوح قابل مشاهده هستند. ممکن است برای گروهی از تصویربرداری‌ها ماده حاجب تزریق شود. MRI می‌تواند تشخیص دهد که کدام دیسک آسیب دیده است و آیا فشاری عصبی وجود دارد یا خیر. همچنین رشد استخوانی، تومورهای نخاعی یا آبسه را تشخیص می‌دهد.
بیشتر بخوانید : کمربند طبی، پیشنهادی برای کاهش کمردرد
میلوگرام
یک اشعه ایکس تخصصی است که در آن به کانال نخاعی رنگ تزریق می‌شود. سپس یک فلوروسکوپ اشعه ایکس تصاویر تشکیل شده از رنگ را ثبت می‌کند. رنگ مورد استفاده در میلوگرام تحت اشعه ایکس سفید دیده می‌شود و به پزشک اجازه می‌دهد نخاع و کانال را با جزئیات مشاهده کند. میلوگرام می‌تواند نشان دهد که عصب در اثر فتق دیسک، رشد بیش از حد استخوانی، تومورهای نخاع و آبسه‌ها فشرده شده است یا خیر.
اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT)
یک آزمایش غیرتهاجمی در درمان دیسک کمر است که از اشعه ایکس و کامپیوتر برای ایجاد تصاویر دو بعدی از ستون فقرات استفاده می‌کند. ممکن است برای دسته‌ای از تصاویر درخواستی پزشک ماده حاجب تزریق شود. این آزمایش به ویژه برای تایید آسیب دیدن دیسک مفید است.
الکترومیوگرافی (EMG) و مطالعات هدایت عصبی (NCS)
تست‌های EMG فعالیت الکتریکی عضلات را اندازه گیری می‌کنند. سوزن‌های کوچکی در عضلات قرار داده می‌شود و نتایج روی دستگاه مخصوصی ثبت خواهد شد. NCS مشابه EMG است، اما اندازه‌گیری می‌کند که چگونه اعصاب یک سیگنال الکتریکی را از یک انتهای عصب به سر دیگر منتقل می‌کنند. این آزمایش‌ها می‌توانند آسیب عصبی و ضعف عضلانی را تشخیص دهند.
انواع درمان دیسک کمر
روش غیرجراحی محافظه کارانه درمان دیسک کمر اولین قدم برای بهبود است و می‌تواند شامل دارو، استراحت، فیزیوتراپی کمر، تمرینات خانگی، آب درمانی، تزریق استروئیدهای اپیدورال (ESI)، کایروپراکتیک و مدیریت درد باشد. با رویکرد درست در درمان دیسک‌کمر، 80 درصد از افراد مبتلا به کمر درد به فعالیت عادی باز می‌گردند. اگر درد به درمان محافظه کارانه پاسخ ندهید، پزشک ممکن است جراحی را توصیه کند.
درمان‌های غیرجراحی دیسک کمر
مراقبت از خود
در بیشتر موارد، درد فتق دیسک‌کمر در عرض چند روز بهتر شده و در چهار تا شش هفته کاملا برطرف می‌شود. محدود کردن فعالیت، درمان با یخ یا گرما و مصرف داروهای بدون نسخه به بهبود کمک می‌کنند.
داروها
پزشک ممکن است مسکن، داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، شل کننده‌های عضلانی و استروئیدها را برای درمان دیسک کمر فرد تجویز کند.
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، مانند ناپروکسن (Alleve، Naprosyn)، ایبوپروفن (Motrin، Nuprin، Advil) و سلکوکسیب (Celebrex)، برای کاهش التهاب و تسکین درد استفاده می‌شوند.
مسکن‌ها مانند استامینوفن (تیلنول) می‌توانند درد را در مسیر درمان دیسک کمر تسکین دهند. اما اثرات ضد التهابی NSAIDها را ندارند. استفاده طولانی مدت از داروهای ضد درد و NSAIDها ممکن است باعث زخم معده و همچنین مشکلات کلیوی و کبدی شود.
شل کننده‌های عضلانی مانند متوکاربامول (روباکسین)، کاریزوپرودول (سوما) و سیکلو بنزاپرین (فلکسریل) ممکن است برای کنترل اسپاسم عضلانی تجویز شوند.
همچنین شاید استروئیدها برای کاهش تورم و التهاب اعصاب مفید باشند. آن‌ها به صورت خوراکی با دوز کاهشی در یک دوره پنج روزه مصرف می‌شوند. استفاده از استروئیدها این مزیت را دارد که در یک دوره 24 ساعته باعث تسکین درد می‌شود.
تزریق استروئید
این روش تحت فلوروسکوپی اشعه ایکس انجام می‌شود و شامل تزریق کورتیکواستروئیدها و یک عامل بی‌حس‌کننده در فضای اپیدورال ستون فقرات است. دارو برای کاهش تورم و التهاب اعصاب در کنار ناحیه دردناک استفاده می‌شود.
حدود 50درصد از بیماران بعد از تزریق اپیدورال متوجه تسکین می‌شوند، اگرچه این روش نتایجی کاملا موقتی را ارائه می‌دهد. ممکن است تزریق‌های مکرر برای رسیدن به اثر کامل انجام شود. مدت زمان تسکین درد متفاوت است. تزریق همراه با فیزیوتراپی یا برنامه ورزش در خانه انجام می‌شود.
فیزیوتراپی
هدف از درمان دیسک کمر با فیزیوتراپی این است که به فرد کمک کند تا در اسرع وقت به فعالیت کامل بازگردد و از آسیب مجدد جلوگیری شود. فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند به شما در مورد وضعیت مناسب بدن، تکنیک‌های بلند کردن و راه رفتن آموزش دهند. آن‌ها با شما برای تقویت عضلات کمر، ساق پا و شکم همکاری خواهند کرد.
فیزیوتراپیست‌ها همچنین شما را به کشش و افزایش انعطاف‌پذیری ستون فقرات و پاها تشویق می‌کنند. ورزش و تمرینات تقویتی عناصر کلیدی درمان هستند و باید بخشی از برنامه تناسب اندام مادام‌العمر باشند.
روشهای تکمیلی برای درمان دیسک کمر
برخی از بیماران طب سوزنی، طب فشاری، رژیم غذایی، مدیتیشن و بیوفیدبک را در مدیریت درد و همچنین بهبود سلامت کلی مفید می‌دانند. توجه داشته باشید که برای استفاده از هر کدام از این روش‌ها باید به متخصص دارای مدرک معتبر مراجعه کنید.
روشهای جدید درمان دیسک کمر
امروزه تبلیغات گسترده ای درمورد روش های درمان دیسک کمر به چشم میخورد. اکثر افرادی که مبتلا به دیسک کمر هستند ترجیح میدهند ابتدا درمان های غیر جراحی را امتحان کنند. از جدیدترین روش های درمان دیسک کمر میتوان از موارد زیر نام برد:
1: گرما درمانی
2: سرما درمانی
3: ماساژ کمر
4: طب سوزنی
4: استفاده از کشش کمری
5: بی حرکت کردن ستون فقرات با استفاده از کمربند طبی
6: تزریق داخل مفاصل ستون مهره ها یا فضای اپیدورال
7: کم کردن فشار دیسک با سوراخ کردن آن و ایجاد حفره در دسط آن توسط لیزر
8: درمان دیسک کمر با استفاده از تکنولوژی فراصوت و تیلاکس پرو
درمان‌های جراحی برای درمان دیسک کمر
اگر علائم شما با درمان‌های محافظه کارانه و غیر هجومی بهبود نیافته باشند، باید جراحی دیسک کمر را در برنامه خود قرار دهید. این درمان دیسک‌کمر جراحی دیسکتومی نامیده می‌شود. در صورت مشاهده علائم آسیب عصبی، مانند ضعف یا از دست دادن احساس در پاها، جراحی نیز ممکن است توصیه شود.
دیسکتومی میکرو جراحی
جراح یک برش یک تا دو اینچی را در وسط پشت بیمار ایجاد می‌کند. برای رسیدن به دیسک آسیب دیده، ماهیچه‌های ستون فقرات جابه‌جا شده و به طرف دیگر منتقل می‌شوند تا مهره نمایان شود. قسمتی از استخوان برداشته می‌شود تا ریشه و دیسک عصبی در دید پزشک قرار بگیرند.
قسمتی از دیسک پاره شده که عصب نخاعی شما را لمس می‌کند با استفاده از ابزارهای مخصوص با دقت برداشته می‌شود. حدود 80 تا 85درصد از بیماران با موفقیت از طریق دیسکتومی بهبود می‌یابند و تقریبا بعد از شش هفته می‌توانند به کار عادی خود بازگردند.
دیسکتومی میکروآندوسکوپی با حداقل تهاجم
جراح یک برش کوچک در پشت ایجاد می‌کند. از لوله‌های کوچکی به نام گشادکننده با افزایش قطر برای بزرگ شدن تونل استفاده می‌شود. قسمتی از استخوان برداشته شده تا ریشه و دیسک عصبی نمایان شود. جراح از آندوسکوپ یا میکروسکوپ برای برداشتن دیسک پاره شده استفاده می‌کند. این تکنیک درمان دیسک کمر نسبت به دیسکتومی سنتی آسیب ماهیچه‌ای کمتری ایجاد خواهد کرد.
بازیابی و پیشگیری
کمر درد 8 نفر از 10 نفر را در برهه‌ای از زندگی تحت تاثیر قرار می‌دهد و معمولا ظرف یک ماه و نیم برطرف می‌شود و به درمان دیسک کمر نیاز ندارند. نگرش مثبت ذهنی، فعالیت منظم و بازگشت سریع به کار همگی عناصر بسیار مهم بهبودی هستند. اگر بیمار نمی‌تواند کار عادی خود را در ابتدا انجام دهد، به نفع او است که به نوعی از وظایف اصلاح شده (سبک یا محدود) بازگردد. پزشک می‌تواند تجویز چنین فعالیت‌هایی را برای مدت زمان محدود ارائه دهد.
کلید جلوگیری از تکرار دیسک‌کمر، پیشگیری است. با انجام کارهای زیر می‌تواند اطمینان بیشتری درباره سلامت خود داشته باشید.
- تکنیک‌های بلند کردن صحیح اجسام را بیاموزید
- حالت مناسب هنگام نشستن، ایستادن، حرکت و خوابیدن را یاد بگیرید
- برنامه ورزشی مناسبی برای تقویت عضلات ضعیف شکم و جلوگیری از آسیب مجدد داشته باشید
- یک منطقه کار ارگونومیک برای خودتان فراهم کنید
- وزن سالم و توده بدون چربی بدن را برای خود ایجاد کنید
- نگرش مثبت و مدیریت استرس داشته باشید
- سیگار کشیدن ممنوع است
همان‌طور که بیان شد درمان دیسک کمر می‌تواند به صورت غیرهجومی و بدون جراحی اتفاق بیفتد. البته استفاده از جراحی بستگی به میزان آسیب و بهبود پیدا کردن کمر درد دارد. در هر صورت باید پیش از پیدایش چنین مشکلی به فکر جلوگیری از آن باشیم. چرا که تحمل درد و ناتوانی در انجام کارها ممکن است آسیب‌های دیگری هم به همراه داشته باشد.
