عمل جراحی دیسک کمر | تمامی روش‌ها و تکنیک‌ها
عمل جراحی دیسک کمر یک عمل جراحی برای درمان کمردرد ناشی از فتق یا دژنراتیو دیسک در قسمت تحتانی ستون فقرات است. این عمل، با توجه به شدت و نوع آن، می‌تواند با بی‌حسی موضعی یا بیهوشی عمومی انجام شود.
برای انجام این عمل جراحی، یک برش در عضلات پشت ایجاد می‌شود تا شرایط دسترسی به ستون فقرات برای برداشتن فشار از روی نخاع یا رشته عصبی فراهم گردد. حفظ انعطاف‌پذیری و قدرت ستون فقرات در انجام این عمل جراحی از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین در شرایطی که احتمال آسیب‌دیدگی بیشتر در آینده وجود داشته باشد، انجام این عمل توصیه نمی‌شود.
اگر درمان‌های معمول مانند فیزیوتراپی یا دارو در تسکین درد کمر و پا موثر نباشند، یا در شرایط بروز علائم آسیب عصبی مانند ضعف یا از دست دادن احساس در پاها، ممکن است پزشک از طریق عمل جراحی دیسک کمر برای درمان این عارضه اقدام کند.
عمل جراحی دیسک کمر می‌تواند به روش باز یا بسته انجام شود.
بیشتر بخوانید: درمان تنگی کانال نخاعی با روش‌های جراحی یا ورزشی و کم خطر
آشنایی با انواع روش‌های عمل جراحی دیسک کمر
هدف از جراحی دیسک کمر، کاهش فشار بر نخاع یا رشته‌های عصبی است، در شرایطی که قدرت و انعطاف‌پذیری ستون فقرات تا حد ممکن حفظ شود.
سه روش اصلی برای عمل جراحی دیسک کمر وجود دارد که به طور کلی عبارت‌اند از:
لامینکتومی: نوعی از عمل جراحی دیسک کمر که قسمتی از استخوان مهره آسیب‌دیده، برای کاهش فشار به عصب برداشته می‌شود.
دیسککتومی: روشی که قسمتی از دیسک آسیب‌دیده برای کاهش فشار کانال نخاعی برداشته می‌شود.
فیوژن: روشی که در آن از پیچ یا صفحه‌ای کمکی برا جوش خوردن دیسک استفاده می‌شود.
همچنین این روش‌ها به دو صورت تهاجمی و کمتر تهاجمی دسته‌بندی می‌شوند. روش‌های تهاجمی با یک برش بزرگ در پشت که به وسیله چاقو ایجاد می‌شود انجام می‌شوند؛ اما روش‌های کمتر تهاجمی، با ایجاد یک سوراخ برای ورود میکروسکوپ یا ابزار آندوسکوپی انجام می‌گیرند.
بیشتر بخوانید : درمان دیسک کمر با روش های سریع و جدید
عمل جراحی دیسک کمر به روش لامینکتومی
در این روش که تهاجمی‌ترین روش عمل جراحی دیسک کمر محسوب می‌شود، قسمتی از لامینا، یعنی بخش عقبی مهره و مناطقی از استخوان یا بافت که بر نخاع فشار وارد می‌کنند برداشته می‌شوند تا فشار داخل کانال نخاعی یا فشار وارده بر رشته‌های عصبی کاهش یابد.
برای انجام این روش، جراح با ایجاد یک برش در پوست و ماهیچه‌های پشت، عضلات را کنار می‌زند و به ستون فقرات می‌رسد. با برداشتن قسمتی از لامینا، که نقش محافظت از کانال نخاعی را بر عهده دارد، دسترسی جراح به دیسک آسیب‌دیده امکان‌پذیر می‌شود.
برای برداشتن فشار از روی رشته عصبی، ابتدا عصب نخاعی به یک طرف هدایت می‌شود و سپس بسته به شرایط بیمار، بخشی از استخوان یا بافت مهره، برای کاهش فشار و افزایش فضای نخاع برداشته می‌شود.
پس از اطمینان از آزاد شدن ریشه عصبی و کاهش فشار کانل نخاعی، محل عمل لایه به لایه و تا سطح پوست دوخته می‌شود.
بیشتر بخوانید: چرا پارگی دیسک کمر عارضه‌ای وحشتناک نیست؟
انواع روش‌های لامینکتومی دیسک کمر
بسته به شرایط بیماری و میزان وخامت آن، دو حالت جراحی به روش تهاجمی باز و کمتر تهاجمی (بسته) برای درمان و بهبود کمردرد و پادرد ناشی از آسیب‌دیدگی دیسک کمر در این روش وجود دارد.
در روش تهاجمی، جراح با ایجاد یک برش بزرگ بر روی پوست و عضله‌های روی دیسک آسیب‌دیده، پس از کنار زدن عضلات، به طور مستقیم ناحیه آسیب‌دیده را مشاهده می‌کند.
برای انجام عمل جراحی دیسک کمر به روش تهاجمی، جراح ابتدا کانال نخاعی را که توسط استخوان‌هایی به نام لامینا پوشانده شده است باز می‌کند. در این روش، جراح برای رسیدن به دیسک آسیب‌دیده، قسمتی از لامینا و لیگامان‌های فلاوم را برمی‌دارد. سپس ریشه عصبی را کنار می‌زند و دیسک را از پشت آن خارج می‌کند.
این عمل سال‌ها بدون استفاده از میکروسکوپ و به کمک نورپردازی مناسب انجام می‌شده است.
در روش‌های کم‌تهاجمی‌تر از این نوع، با ایجاد برش کوچکی در حدود سه میلی‌متر، عضلات عمودی پشت بدون برش کنار زده می‌شوند و با برداشتن بخش کوچکتری از لامینا، و به کمک آندوسکوپ، دیسک آسیب‌دیده برداشته می‌شود. در این روش جراح به کمک میکروسکوپی که دید دقیقی به او می‌دهد، شرایط رشته‌های عصبی را بررسی می‌کند.
بیشتر بخوانید: علائم دیسک کمر | نشانه‌هایی که با دیدن آن‌ها باید دنبال راه حل باشید
لامینکتومی را به دو روش باز و میکرولامینکتومی می‌توان انجام داد:
جراحی باز لامینکتومی: لامینکتومی به روش باز، که توسط چاقوی جراحی انجام می‌گیرد، قدیمی‌ترین روش عمل جراحی دیسک کمر است. در این نوع از جراحی، برش بزرگی در پشت و به اندازه مهره‌های درگیر ایجاد می‌شود که دسترسی و دید کاملی از مهره‌ها را در اختیار جراح می‌گذارد. این عمل برای شرایط حساس و کمردردهای مزمن و درگیری بالای عصب‌ها استفاده می‌شود.
میکرولامینکتومی: در این روش، عمل جراحی به صورت حداقل تهاجمی انجام می‌شود. جراح با ایجاد یک برش ظریف در پوست و سوراخی در ماهیچه‌ها، بدون پاره کردن عضلات و با برداشتن بخش کوچکتری از استخوان و بافت‌ها، به فضای دیسک وارد شده و دسترسی لازم به دیسک آسیب‌دیده را پیدا می‌کند.
در میکرولامینکتومی، برش‌های کوچکی ایجاد می‌شود و به جای آن که مثل جراحی باز، عضلات را برش داده یا جا به جا کنند، ابزارهای ظریف جراحی را اطراف عضلات و سایر ساختارهای بدن حرکت می‌دهند.
بیشتر بخوانید: ورزش دیسک کمر جایگزین جراحی است؟
عمل فیوژن ستون فقرات همراه با لامینکتومی
در بعضی از موارد شدید، مانند آسیب‌دیدگی در ورزشکاران یا برای مادرانی که زایمان سنگین داشته‌اند، ممکن است همزمان با لامینکتومی، عمل کار گذاشتن پیچ یا صفحه (فیوژن) برای متصل کردن دائمی دو مهره به یک استخوان نیز انجام شود.
عمل فیوژن برای کمک به بازگرداندن ثبات به ستون فقرات در بیماری است که امکان طی کردن روند بهبودی به شکل معمول را ندارد و باید از ترکیب پیوند استخوان به کمک یک سخت‌افزار استفاده کند.
عمل فیوژن ستون فقرات معمولا همراه با عمل لامینکتومی چند سطحی یا مولتی لول (multi-level) انجام می‌شود.
بیشتر بخوانید: کمربند طبی، پیشنهادی برای کاهش کمردرد
عمل جراحی دیسک کمر به روش دیسککتومی
دیسککتومی در لغت به معنی «برش دیسک» است. دیسککتومی یا عمل جراحی به روش برش دیسک را می‌توان برای هر نقطه از ستون فقرات، از گردن (Cervical) تا پایین کمر (Lumbar) به کار گرفت.
در این روش، جراح با ایجاد یک برش ظریف در پوست و سوراخی در ماهیچه‌ها، بدون پاره کردن عضلات یا دستکاری در کانال نخاعی و ساختار استخوانی لامینا، به فضای دیسک وارد شده و دسترسی لازم به دیسک آسیب‌دیده را پیدا می‌کند.
بیشتر بخوانید: درد سمت چپ کمر مردان، مشکلی که شاید شما را هم درگیر کند
عمل جراحی دیسک کمر به روش دیسککتومی
دیسککتومی نیز شامل دو نوع جراحی باز و بسته کمر است. عمل دیسککتومی میکروسکوپی و عمل دیسککتومی آندوسکوپیک که دو نوع مختلف از جراحی‌های دیسککتومی هستند.
نکته مهم در مورد روش دیسککتومی این است که طی این عمل جراحی، تقریبا در هیچ یک از مفاصل، رباط‌ها و ماهیچه‌ها دستکاری صورت نمی‌گیرد و بنابراین تغییری در ساختار مکانیکی ستون فقرات (مهره‌های کمری) بیمار رخ نمی‌دهد.
بیشتر بخوانید: انواع کمر درد و نشانه‌های آن + دانسته‌هایی حیاتی در مورد کمردرد
انواع میکرودیسککتومی بسته
میکرودیسککتومی یا عمل جراحی دیسک کمر به روش بسته
روش جراحی حداقل تهاجمی دیسک کمر، با ایجاد یک برش کوچک روی پوست، و سوراخ کردن عضلات به جای برش‌های بزرگ، با هدف به حداقل رساندن بار تهاجمی جراحی و به کمک تجهیزات پزشکی نوین انجام می‌شود.
در روش‌های میکروسکوپی، دید جراح مستقیم نیست و کار از طریق میکروسکوپی که هم نور بهتری دارد و هم ریشه‌های عصبی را چندین برابر بزرگتر می‌کند صورت می‌گیرد. در عمل دیسککتومی میکروسکوپی، دوربینی برای دید بهتر همراه با لوله‌های کمکی داخل ستون فقرات می‌شود و قسمتی از دیسک آسیب‌دیده برداشته می‌شود.
در روش‌های کم‌تهاجمی دوران نقاهت کوتاه‌تر و آسان‌تر است، با این حال این روش‌ها برای آسیب‌های شدید و جدی ممکن است کاربرد نداشته باشند.
بیشتر بخوانید: عمل جراحی تنگی کانال نخاعی، روش‌ها، شیوه درمان، عوارض
عمل جراحی کمتر تهاجمی دیسک کمر به روش میکرو آندوسکوپی
برای انجام عمل جراحی دیسک کمر، می‌توان از ابزارهای مختلفی استفاده کرد که هر کدام با تکنیکی متفاوت، برای شرایط متفاوتی از بیماری مناسب هستند.
این عمل جراحی به کمک لوله‌های گشادکننده (دیلاتور) که مانند یک آنتن امکان بزرگتر شدن دارند و لنزی که یه یک لوله باریک متصل است انجام می‌شود.
در این روش احتمال چسبندگی کمتر است و در واقع کمترین دستکاری در کانال نخاعی انجام می‌گیرد.
این جراحی بسیار پیچیده است و در عین حال برای همه مناسب نیست. همچنین با توجه به دقت لازم برای انجام این روش، خطر آسیب تصادفی در حین عمل بالاتر از روش عمل باز است.
برخی از تکنیک‌های عمل جراحی میکروآندوسکوپی مانند استفاده از لیزر یا پروب (گرم‌کننده) برای سوزاندن قسمتی از دیسک آسیب‌دیده، روش‌هایی نسبتا جدید هستند. تاثیر و عوارض بلند مدت این روش‌ها هنوز به خوبی مشخص نیست. بنابراین از این روش‌ها برای آسیب‌دیدگی‌های جزئی‌تر استفاده می‌شود.
با این حال مزیت جراحی به روش میکروآندوسکوپی، زمان بهبودی و نقاهت کوتاه‌تر آن است. معمولا و در بسیاری از موارد، بیماران می‌توانند روز بعد از عمل جراحی بیمارستان را ترک کنند.
بیشتر بخوانید: انواع کمربند طبی دیسک کمر و ویژگی‌های خاص هر کمربند
فیوژن کمری آندوسکوپی (MIS TLIF)
در این روش کم‌تهاجمی، فیوژن از طریق ایجاد برشی به طول دو و نیم سانتی‌متر و بدون نیاز به بخیه، داخل بدن می‌شود و به جای دیسک برداشته شده قرار می‌گیرد.
فیوژن قدامی جانبی مستقیم ( XLIF)
عمل کم‌تهاجمی XLIF نوع دیگری از جراحی فیوژن است با این تفاوت که جراح، برش را به جای جلو یا پشت، در پهلوی بیمار ایجاد می‌کند. این عمل هم با حداقل تهاجم همراه است و نیازی به بخیه زدن ندارد.
فیوژن داخل بدنی قدامی مهره‌های کمر (ALIF)
فیوژن داخل بدنی قدامی مهره‌های کمر از طریق ایجاد برشی کوچک در جلوی بدن انجام می‌شود. این برش کوچک معمولا در نزدیکی ناف ایجاد می‌شود.
با توجه به میزان آسیب‌دیدگی، سن بیمار و شرایط بیماری، جراح مناسب‌ترین روش را از نظر بهترین نتیجه در بلند مدت توصیه خواهد کرد.
بیشتر بخوانید: ماساژ کمر و 5 تکنیک اجرایی برای تسکین درد عضلات پشت
کدام عارضه‌ها به روش جراحی بسته یا با حداقل تهاجم درمان می‌شوند؟
عمل‌های جراحی با حداقل تهاجم برای درمان طیف وسیعی از عارضه‌ها، از قبیل موارد زیر انجام می‌شوند:
- برجستگی یا فتق دیسک
- تنگی کانال نخاعی
- آرتریت فاست
- ساییدگی دیسک
- اسپوندیلولیستزیس یا سر خوردن مهره
- درد عصب سیاتیک
بیشتر بخوانید: آیا کمردرد در زنان شایع‌تر است؟ + بهترین راه‌های تشخیصی و درمانی
مدت زمان عمل جراحی دیسک کمر در روش‌های متفاوت آن چقدر است؟
جراحی باز با توجه به مراحل متعددی که برای باز کردن کمر و رسیدن به مهره آسیب‌دیده انجام می‌گیرد، می‌تواند تا چندین ساعت طول بکشد. در عین حال، بعضی از عمل‌های بسته ستون فقرات ممکن است فقط نیم ساعت زمان ببرند. عمل‌های جراحی دیسک کمر به روش بسته همچنین می‌توانند به صورت سرپایی و بدون بیهوشی انجام شوند.
با این حال، دسترسی بیشتر و تسلط بالاتر جراح در عمل جراحی به روش باز، این روش را به گزینه اول در موارد پیچیده‌تر از دیسک کمر تبدیل کرده است.
بیشتر بخوانید: شناخت رایج‌ترین انواع کمردرد در مردان
در چه شرایطی عمل جراحی دیسک کمر ضروری به نظر می‌رسد؟
اگر کمردرد دارید و روش‌های معمول برای بهبود شما موثر نیستند، موارد زیر برای بررسی ضرورت عمل جراحی دیسک کمر، توسط پزشک شما مورد بررسی قرار می‌گیرند:
- وجود فتق دیسک در آزمایشات تشخیصی سی‌تی‌اسکن، ام‌آر‌آی و میلوگرام (myelogram) مشخص شده باشد
- درد، ضعف یا بی‌حسی قابل توجه در پاها
- درد پا (سیاتیک) شدیدتر از کمردرد احساس می‌شود
- علائمی که با فیزیوتراپی کمر و دارو بهبودی نیافته‌اند
- بی‌حسی در پاها، ناحیه تناسلی و از دست دادن کنترل روده و مثانه (سندرم cauda equina)
انواع دیسککتومی یا عمل جراحی دیسک کمر می‌توانند در درمان کمردرد یا درد پا که به علت برآمدگی یا بیرون‌زدگی دیسک کمر، یا دژنراتیو دیسک ایجاد شده است، موثر باشند.
اکثر موارد فتق دیسک، پس از چند ماه درمان و با روش‌های غیرجراحی بهبود می‌یابند و فقط 10 درصد از افراد بعد از انجام این روش‌ها، به دلیل عدم بهبودی و کاهش درد پس از حدود شش هفته، مورد عمل جراحی دیسک کمر قرار می‌گیرند.
از آن جایی که به تاخیر انداختن بعضی از کمردردها می‌تواند به وخیم شدن آن‌ها بی‌انجامد، باید سریعا به کمک پزشک متخصص و گرفتن مشاوره از جراحان با سابقه، برای انتخاب روش درمانی و عمل جراحی دیسک کمر خود اقدام کنید.