تفسیر آزمایش پروستات و تحلیل مقدار نامتعارف psa
آزمایش پروستات روشی است برای تشخیص وضعیت پروستات، بیماری که اکثر آقایان با آن روبرو هستند. اکثر آقایان اطلاعات کافی در رابطه با غده پروستات را ندارند یا اینکه نمی‌دانند وظیفه‌ی آن چیست؟ چه زمانی برای چکاپ باید به پزشک مراجعه کنند؟
در این مقاله در رابطه با غده‌ی پروستات، نحوه‌ی آزمایش و تفسیر آزمایش پروستات صحبت خواهیم کرد. امیدواریم اطلاعات لازم را در زمینه این بخش از سلامتی‌تان به دست آورید. پروستات (Prostate) یکی از اعضای مهم و کوچک در دستگاه تناسلی آقایان است.
بیشتر بخوانید : عدم احساس تشنگی و کم آبی مزمن را با ساده‌ترین راه برطرف کنید
همان‌طور که گفته شد غده پروستات بخش کوچکی (تقریبا به اندازه یک گردو) از قسمت تناسلی آقایان است که بین مثانه و آلت تناسلی، درست روبروی راست‌روده قرار گرفته است، اگر به برخی از ماکت‌های شرح اعضای بدن نگاهی بیندازید محل قرارگیری پروستات را خواهید دید.
حمل ادرار در آقایان به این‌گونه است که مجرای ادراری از مرکز پروستات عبور و از مثانه وارد آلت تناسلی می‌شود و اجازه‌ی خروج ادرار را می‌دهد. وظیفه‌ی مهم دیگر پروستات خروج منی از داخل مجرای ادرار و نقش آن در تولیدمثل است.
بیشتر بخوانید: درمان عفونت کلیه و بررسی داروهای موثر بر بهبود التهاب کلیه
درواقع غده‌ی پروستات با ترشح یک مایع مغذی، عمل تغذیه و حفاظت از اسپرم‌ها را انجام می‌دهد. هنگامی که انزال صورت می‌گیرد، پروستات حالت انقباض پیدا می‌کند و یک مایع ژله‌ای با عنوان منی به همراه اسپرم به مجرای ادراری می‌فرستد. مایع منی دارای آنزیم‌ها، روی و اسیدسیتریک است که در محافظت از اسپرم و ماندن طولانی‌مدت در واژن نقش به سزایی دارد. یکی از این آنزیم‌ها Psa نام دارد که در ادامه در رابطه با این آنزیم و نقش آن صحبت خواهیم کرد.
با افزایش سن، غده‌ی پروستات رشد کرده و بزرگ‌تر می‌شود، با بزرگ شدن پروستات بخشی از مجرای ادراری گرفته شده و باعث می‌شود مشکلاتی در حین ادرار به وجود آید. به طور معمول از سن 50 سالگی به بعد بهتر است آزمایش پروستات صورت بگیرد.
در ادامه با ما همراه باشید تا اطلاعاتی در باب آزمایش پروستات و تفسیر آزمایش پروستات در اختیار شما عزیزان قرار دهیم.
بیشتر بخوانید : آمادگی قبل از کولونوسکوپی و طریقه مصرف پودر پیدرولاکس برای تخلیه روده
نگاه کلی به مقاله آزمایش پروستات
- آزمایش پروستات یک روش برای تشخیص وضعیت پروستات در مردان است
- پروستات یکی از اعضای مهم و کوچک در دستگاه تناسلی آقایان است
- آزمایش پروستات انواع مختلفی دارد که با توجه به صلاح‌دید پزشک و وضعیت پروستات بیمار یک نوع آن تجویز خواهد شد
- از سرطان‌های رایج در مردان، سرطان پرستات است
بیشتر بخوانید : ادرار خونی؛ معرفی ۷ دسته از اشخاصی که در معرض ابتلا به هماچوری قرار دارند
آنچه باید از آزمایش پروستات بدانید
با بزرگ شدن پروستات، مشکلات زیادی در بدن آقایان به وجود می‌آید مانند التهاب، هیپرپلازی خوش‌خیم، سرطان پروستات و… به همین دلیل برای بررسی وضعیت پروستات و درمان سریع‌تر باید به پزشک مراجعه کنند تا با انجام آزمایشات متعدد پزشک بتواند بیماری را تشخیص دهد.
بیشتر بخوانید: درمان سنگ کلیه؛ از آشامیدن آب و مصرف مسکن تا درمان‌های تهاجمی
به طور معمول آزمایش پروستات انواع گوناگونی دارد که در ادامه به اختصار توضیح خواهیم داد.
· معاینه‌ی رکتوم دیجیتال
آزمایش رکتوم یا DER به صورت فیزیکی توسط پزشک انجام می‌شود. در این آزمایش شما باید به پهلو بخوابید، پزشک با استفاده از دستکش انگشت خود را وارد رکتوم یا بخشی از راست‌روده می‌کند. با لمس کردن پروستات دکتر می‌تواند اندازه، سفتی، وجود توده و… را تشخیص دهد.
بیشتر بخوانید : درمان تکرر ادرار؛ از افزایش فواصل تخلیه ادرار تا اصلاح رژیم غذایی
· آزمایش آنتی‌ژن اختصاصی پروستات
PSA مقدار پروتئینی است که توسط سلول‌های پروستات تولید می‌شوند. این آزمایش از طریق خون دادن انجام می‌شود. بالا بودن مقدار psa در آزمایش می‌تواند نشان‌دهنده بزرگ شدن پروستات و یا سرطان پروستات باشد. البته در برخی موارد ممکن است این مقدار پایین باشد اما فرد بیمار سرطان داشته باشد به همین خاطر آزمایشات دیگر توسط پزشک صورت می‌گیرد. به توصیه‌ی پزشکان بهتر است این آزمایش از سن 40 سالگی انجام شود.
· بیوپسی پروستات
این آزمایش پروستات در صورتی که مقدار psa بالا باشد و یا علائم دیگری از سرطان در فرد مشاهده شود، صورت می‌گیرد. در این روش یک نمونه از بافت پروستات توسط یک وسیله‌ی قلم شکل، گرفته می‌شود. این نمونه‌گیری توسط پزشک در بخش نمونه‌گیری رکتال صورت می‌گیرد.
بیشتر بخوانید : درمان خانگی سنگ مثانه: وقتی سنگ‌ها مهمان مثانه می‌شوند
· غربالگری سرطان
غربالگری سرطان به روش‌های مختلفی انجام می‌شود. این آزمایش پروستات بسته به تشخیص پزشک انجام می‌شود.
· سونوگرافی
سونوگرافی پروستات با کشیدن دستگاهی بر روی قسمت‌های مختلف دستگاه ادراری انجام می‌شود. در این روش با کشیدن دستگاه بر روی بدن، تصویری از کل مجرای ادراری بر روی مانیتور نشان داده می‌شود. پزشک با مشاهده این تصویر می‌تواند آسیب و مشکلات داخلی پروستات را مشاهده نماید.
بیشتر بخوانید: درمان ادرار خونی در صورت تشخیص سریع، به راحتی انجام می‌شود
· آزمایش ادرار
این نمونه مانند دیگر آزمایشات انجام می‌شود. برای انجام این آزمایش پروستات همان‌طور که از نامش پیداست فرد باید نمونه ادرار خود را در ظرف مخصوص جمع‌آوری کند و به آزمایشگاه تحویل دهد. به طور معمول در این آزمایشات میزان التهاب در پروستات نشان داده می‌شود.
· ام آر آی
در ام آر آی با استفاده از امواج رادیویی و بدن استفاده از اشعه‌ی ایکس، از بافت‌های نرم و بخش‌های داخلی پروستات تصویربرداری می‌شود.
· سی‌تی‌اسکن
سی‌تی‌اسکن برخلاف ام آر آی، تصویربرداری را توسط اشعه‌ی ایکس انجام می‌دهد. در ام آر آی و سی‌تی‌اسکن وجود تومور و میزان پیشرفت آن نشان داده می‌شود.
بیشتر بخوانید: بهداشت جنسی آقایان با ۹ نکته کلیدی و راهکارهایی برای تقویت عملکرد جنسی با روش های طبیعی و بدون دارو
چه مواردی به انجام آزمایش پروستات نیاز دارد؟
- مشاهده خون در ادرار: پس از اتمام ادرار مقداری خون خارج می‌شود
- تکرر ادرار: در طول شبانه‌روز تعداد دفعات ادرار بیش از 8 بار است
- بی اختیاری در ادرار: عدم کنترل ادرار
- شب ادراری: فرد در شب چندین مرتبه احساس ادرار می‌کند
- ناتوانی در تخلیه مثانه به هنگام ادرار: هنگامی که فرد ادرار می‌کند باز هم این احساس را دارد که مثانه خالی نشده و چندین بار در طول روز به دستشویی می‌رود
- درد هنگام ادرار: فرد هنگام ادرار درد زیادی را حس می‌کند و به سختی این کار را انجام می‌دهد
- درد هنگام انزال
- تغییر رنگ ادرار
- بوی غیرطبیعی ادرار
بیشتر بخوانید: درمان ایدز؛ استفاده از داروهای ضدویروس برای مهار عفونت HIV
بیماری‌های به وجود آمده در پروستات
برخی از بیماری‌هایی که از اختلال در کار پروستات به وجود می‌آید عبارت‌اند از:
· التهاب پروستات:
التهاب پروستات یا پروستاتیک در صورت وجود عفونت ایجاد می‌شود. معمولا این بیماری با مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شود. برای تشخیص التهاب، آزمایش ادرار توصیه می‌شود.
· BPH:
هیپرتروفی پروستات BPH به معنای بزرگ شدن پروستات است و معمولا در افراد بالای 50 سال اتفاق می‌افتد. از نشانه‌های این بیماری، سخت ادرار کردن است.
بیشتر بخوانید : ۲۲ درمان خانگی تبخال تناسلی؛ مبارزه با بیماری مقاربتی در منزل
عوارض افزایش سایز پروستات
- سنگ مثانه
- مشکلات کلیوی
- آسیب زدن به مثانه
- انزال رو به عقب
- استفاده از لوله کاتتر برای دفع ادرار از بدن بیمار
- عفونت مجرای ادراری
- اختلال در نعوظ
· سرطان پروستات:
از سرطان‌های رایج در آقایان، سرطان پروستات بوده که با انجام آزمایش پروستات قابل‌تشخیص و درمان است.
شرایط قبل از آزمایش پروستات چیست؟
قبل از انجام آزمایش خون Psa که نشان‌دهنده مقدار مایعی است که توسط پروستات تولید می‌شود و وجود سرطان، خوش‌خیم و یا بدخیم بودن آن را مشخص می‌کند، موارد زیر را باید رعایت کنید.
- حداقل 48 ساعت باید از زمان انزال گذشته باشد
- 48 ساعت قبل از آزمایش فعالیت‌هایی چون دوچرخه‌سواری و فعالیت‌هایی از این قبیل انجام نشده باشد
- تا 7 روز قبل از آزمایش نباید هیچ‌گونه معاینه و یا نمونه‌برداری انجام شود
- در صورت انجام سونوگرافی و یا پرتودرمانی باید قبل از انجام آزمایش اطلاع دهید
- انجام آزمایش پروستات به صورت ناشتا بهتر است
- توجه داشته باشید که مصرف دارو‌هایی چون فیناستراید و دوتاستراید قبل از آزمایش، سطح psa را پایین نشان می‌دهد
بیشتر بخوانید: علائم زگیل تناسلی در مردان، راه‌های درمان و چگونگی پیشگیری از آن
انجام آزمایش پروستات ناشتا
اگرچه انجام آزمایش پروستات psa در صورت ناشتا نبودن هم انجام می‌شود اما با رعایت موارد زیر و ناشتا بودن حین آزمایش نتیجه بهتر مشخص می‌شود.
شرایط ناشتا بودن قبل از آزمایش:
- شام قبل از آزمایش باید سبک باشد
- تا 12 ساعت قبل از آزمایش باید هیچ ماده غذایی مصرف نکنید
- تنها مجاز به نوشیدن آب هستید
- در صورتی که دارو مصرف می‌کنید به آزمایشگاه اطلاع دهید
بیشتر بخوانید: علائم ایدز در مردان ۲ تا ۶ هفته بعد از ورود ویروس پدیدار می‌شود
مقدار نرمال PSA در پروستات
PSA یا آنتی‌ژن اختصاصی پروستات پروتئینی است که توسط سلول‌های پروستات تولید می‌شوند. این آزمایش نشان‌دهنده سرطان پروستات و بدخیم یا خوش‌خیم بودن آن است.
تست PSA از طریق آزمایش خون انجام می‌شود. در انجام این آزمایش پس از گرفتن تست نمونه خون فرد، جهت تجزیه تحلیل و تعیین سطح، PSA داخل دستگاه‌های مخصوص آزمایشگاه قرار می‌گیرد.
اگر تاکنون آزمایش PSA داده باشید متوجه می‌شوید نتیجه تست به صورت نانوگرم در هر میلیلیتر خون مشخص می‌شود. (NG/ML) آزمایش PSA برای مردانی که مراحل درمانی سرطان را پشت سر گذاشته نیز تکرار می‌شود تا مشخص شود بیماری دوباره عود کرده است یا خیر. اگر پس از درمان سطح PSA بالا برود نشان‌دهنده عود بیماری است.
طی تحقیقات انجام‌شده به طور کلی مقدار 4.0 نانوگرم در میلی‌متر و یا کمتر از این عدد به عنوان سطح نرمال مقدار آنتی‌ژن psa شناخته شده است. هرچه این سطح بالاتر باشد امکان ابتلا به سرطان بیشتر است؛ مثلا برای سن 50 سال تا 3.0 نانوگرم، برای سن 60 سال تا 4.0 نانوگرم و برای سنین بالاتر 5.0 نانوگرم بر میلیلیتر تعریف شده است.
به طور کلی عوامل مختلفی روی سطح psa اثر می‌گذارد مانند وجود هرگونه التهاب و عفونت، اندازه‌ی پروستات و… به همین دلیل ممکن است در آزمایش پروستات فردی نتیجه تست بین 4.0 تا 10 نانوگرم بر میلیلیتر باشد اما بیماری سرطان نداشته باشد. یا بالعکس فردی درگیر بیماری سرطان است اما سطح psa در خونش پایین‌تر از 4.0 نانوگرم بر میلیلیتر است که در این مواقع پزشک راه‌های دیگر تشخیص را تجویز می‌کند.
بیشتر بخوانید : درمان زگیل تناسلی؛ آیا درمان قطعی برای زگیل تناسلی وجود دارد؟
FREE PSA چیست؟
PSA آزاد به مقدار PSA هایی می‌گویند که به صورت آزاد در حال گردش هستند. در آزمایش پروستات مقدار کلی PSA و FREE PSA محاسبه می‌شود.
مزایای انجام تست PSA
- با افزایش سن انجام آزمایش پروستات می‌تواند برای مردانی که امکان مبتلا شدن به سرطان را دارند، دارای اهمیت بالایی باشد.
- تشخیص زود هنگام سرطان و جلوگیری از پیشرفت آن
بیشتر بخوانید: درمان سوزاک؛ از اندام‌های تناسلی تا گلو و چشم
تفسیر آزمایش پروستات
همان‌طور که گفته شد آزمایش پروستات شامل مراحل مختلفی است. یکی از آزمایش‌هایی که توصیه می‌شود تست PSA است. این تست برای افراد زیر 40 سال به طور معمول توصیه نمی‌شود.
طی صحبت‌های انجمن سرطانی آمریکا برای افرادی که سطح بالایی از psa دارند این آزمایش باید سالانه انجام شود. اگر سطح psa بالاتر از 4.0 نانوگرم در میلیلیتر باشد باید آزمایش‌های دیگری چون بیوپسی انجام شود. آقایان با رنج سنی 40 تا 59 سال با سطح بالاتر از 3 نانوگرم در میلیلیتر باید معاینه اورولوژی انجام دهند. برای آقایان با رنج سنی 60 تا 70 سال نیز علاوه بر انجام تست psa انجام معاینه اورولوژی نیز ضروری است.
در صورتی که مقدار PSA نرمال باشد یعنی بین 1 تا 5 نانوگرم در میلیلیتر نیاز به چکاپ سالانه نیست و آقایان می‌توانند هر دو سال یک‌بار آزمایش پروستات را انجام دهند. افرادی که سطح PSA و FREE PSA آن‌ها بالای 25 درصد باشد نوع توده‌ی آن‌ها خوش‌خیم است. در صورتی که نتیجه این آزمایش کمتر از 10 درصد باشد نیاز به نمونه‌گیری است.
بیشتر بخوانید : عفونت کلامیدیا یک بیماری مشترک بین زنان و مردان
یادداشت پایانی
در این مقاله اهمیت غده‌ی پروستات و نشانه‌های وجود مشکل در این بخش و راه‌های درمان آن معرفی شد. چنانچه مشکلاتی در بخش مجاری ادراری احساس کردید و یا اینکه مشکوک به سرطان پروستات هستید می‌توانید با مشورت پزشک و انجام آزمایش پروستات، درمان بیماری خود را به موقع شروع کنید و از بروز مشکلات حاد جلوگیری نمایید.
در این نوشتار پیرامون آزمایش پروستات و تفسیر آن مواردی را عنوان کردیم. امیدواریم مفید واقع شده باشد.