پیشگیری از اعتیاد با 19 راهکار ارائه شده برای نوجوانان
پیشگیری از اعتیاد یکی از چالش‌های بسیار مهم در جوامع مختلف دنیا است؛ زیرا اعتیاد به مواد مخدر تاثیر بسزایی در زندگی و آینده افراد، به ویژه نوجوانان می‌گذارد. گاهی درگیری با مواد مخدر در نوجوانان به قدری شدید می‌شود که باعث نابود شدن آینده تحصیلی و شغلی آن‌ها خواهد شد.
برای پیشگیری از اعتیاد به مواد مخدر در افراد مختلف و مخصوصا نوجوانان و جوانان راهکارهای مختلفی پیشنهاد می‌شود. از جمله راهکارهای پیشگیری از اعتیاد دوستی و صمیمت با نوجوانان و وقت گذراندن با آن‌ها است.
در این مقاله از مجله علمی پزشکی سیوطب به بررسی راهکارهای پیشگیری از اعتیاد خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
بیشتر بخوانید: مراقبت‌های بعد از ترک اعتیاد؛ آگاهی از نان شب واجب‌تر است
نگاهی کلی به موضوع این مقاله
- اقداماتی برای کاهش ابتلای افراد به مواد مخدر وجود دارد
- یکی از علل افتادن در دام اعتیاد نوجوانان و جوانان، راحتی در دسترسی این گونه مواد است
- محل و مکان تفریح نوجوانان و جوانان تاثیر ویژه‌ای بر میزان اعتیاد آن‌ها دارد
- والدینی که خود اعتیاد دارند، الگوی خوبی برای فزرندانشان در زمینه مواد مخدر نیستند
- کاهش استرس و تعادل در زندگی، یکی از راه‌های پیشگیری از اعتیاد در جوانان است
بیشتر بخوانید : مضرات ویپ، پاد و سیگار الکترونیکی؛ بی ضرر یا خطرناک‌تر از حد انتظار؟
آیا پیشگیری از اعتیاد امکان‌پذیر است؟
در حالی که هیچ راه تضمینی برای جلوگیری از سوء مصرف مواد مخدر و الکل وجود ندارد؛ اقداماتی وجود دارند که همه افراد می‌توانند برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری مهلک انجام دهند. همچنین توصیه می‌شود که همه و به صورت ویژه والدین، راه‌های چگونگی مصرف مواد مخدر را درک کنند و بشناسند. در بیشتر موارد اعتیاد با موارد زیر شروع می‌شود:
- استفاده از داروهای اعتیادآور (غیرقانونی یا تجویزی) برای اهداف تفریحی
- استفاده از داروهای اعتیادآور برای مسمومیت یا اقدام به خودکشی
- سوء استفاده از داروهای تجویزی
بیشتر بخوانید : رفتار با جوان سیگاری و دقت به ۹ دام خاکستری در اعتیاد نوجوانان
چرا نوجوانان از مواد مخدر استفاده یا سوء استفاده می‌کنند؟
عوامل مختلفی در مصرف و سوء استفاده از مواد مخدر در نوجوانان و جوانان نقش دارند. استفاده برای اولین بار اغلب در محیط‌های اجتماعی با موادی که به راحتی در دسترس هستند، مانند الکل و سیگار رخ می‌دهد.
گاهی برخی نوجوانان احساس قوی بودن کاذب یا نابودی ناپذیری دارند یا حتی ممکن است عواقب اعمال خود را در نظر نگیرند. این دو مورد آن‌ها را به سمت رفتارهای خطرناک و مواد مخدر سوق می‌دهد.
بیشتر بخوانید: ترک شیشه؛ از درمان سرپایی تا رفتار درمانی و مدل ماتریکس
عوامل خطر رایج برای سوء مصرف مواد مخدر در نوجوانان عبارتند از:
- سابقه خانوادگی در اعتیاد و مواد مخدر
- یک وضعیت سلامت روانی یا رفتاری مانند افسردگی، اضطراب یا اختلال کمبود توجه بیش فعالی (ADHD)
- رفتار تکانشی یا ریسک‌پذیری بالا
- سابقه وقایع آسیب‌زا مانند تجربه تصادف رانندگی یا قربانی شدن
- عزت نفس پایین یا احساس طرد اجتماعی
عوامل دیگری نیز وجود دارد که در ابتلای این دسته از افراد جامعه در چنگال اعتیاد موثر هستند.
بیشتر بخوانید : ترک آلپرازولام یا زاناکس با ۴ روش درمانی مطمئن و کم عوارض
اثرات مخرب بعضی مواد مخدر بر بدن
مصرف مواد مخدر منجر به اعتیاد به مواد مخدر، آسیب جدی به بدن، ابتلا به بعضی بیماری‌ها و گاهی مرگ می‌شود. خطرهای سلامتی مواد مخدر رایج شامل موارد زیر است:
- کوکائین: خطر حمله قلبی، سکته مغزی و تشنج
- اکستازی: خطر نارسایی کبد و نارسایی قلبی
- مواد مخدر استنشاقی: خطر آسیب به قلب، ریه‌ها، کبد و کلیه‌ها در اثر مصرف طولانی مدت
- ماری جوانا: خطر اختلال در حافظه، یادگیری، حل مسئله و تمرکز، خطر بیماری‌های روان پریشی (مانند اسکیزوفرنی، توهم یا پارانویا)
- مت آمفتامین: خطر رفتارهای روان پریشی ناشی از مصرف طولانی مدت یا دوزهای بالا
- مواد افیونی: خطر دیسترس تنفسی یا مرگ در اثر مصرف بیش از حد
- سیگارهای الکترونیکی (ویپینگ): قرار گرفتن در معرض مواد مضر مشابه قرار گرفتن در معرض سیگار کشیدن و خطر وابستگی به نیکوتین
بیشتر بخوانید: ترک کلونازپام و کنترل علائم خطرناک قطع ناگهانی کلونوپین با ۳ مرحله اصلی
راه‌های پیشگیری از اعتیاد در نوجوانان و جوانان
سوء مصرف مواد مخدر و الکل نوجوانان تاثیرات عمده‌ای بر زندگی آن‌ها می‌گذارد. گاهی این اثرات تا چندین سال بر زندگی شخص سایه انداخته و حتی باعث بروز بیماری‌ها و مشکلات دائمی می‌شود. در ادامه چندین راهکار مختلف برای پیشگیری از اعتیاد در نوجوانان معرفی و توضیح داده خواهد شد.
بیشتر بخوانید: ۲۱ جایگزین سیگار برای جلوگیری از سرطان‌ریه + معجون‌های خانگی
1. فعالیت‌های نوجوانان خود را بشناسید
محل و مکان تفریح نوجوانان و حتی جوانان تاثیر ویژه‌ای بر میزان اعتیاد آن‌ها دارد. به همین دلیل والدین باید به محل تفریح و خوش‌گذرانی فرزند خود دقت کنند. یکی از راه‌های تاثیرگذار در پیشگیری از اعتیاد نوجوانان مشارکت با آن‌ها در فعالیت‌های تفریحی و نشان دادن محیط‌های امن به آن‌هاست.
2. شناخت دوستان
همنشینی و دوستی با افراد درگیر با مواد مخدر یا مشروبات الکلی تاثیر ویژه‌ای بر کشیده شدن جوانان به سمت این بیماری خطرناک دارد. همچنین استفاده دوستان نزدیک و زیر سن قانونی از مواد مخدر باعث افزایش تمایل به تجربه کردن فرد خواهد شد.
گاهی نوجوانان تحت تاثیر صحبت و فشار دوستان خود دست به مصرف مواد مخدر می‌زنند.
بیشتر بخوانید: ترک قلیان، عوارض احتمالی و فواید بسیار عدم مصرف تنباکو
3. ایجاد قوانین اساسی و اجرای عواقب
به فرزند خود قوانین و انتظارات خانواده از یکدیگر را آموزش دهید. همچنین در مورد قطع ارتباط با دوستانی که مواد مخدر استفاده می‌کنند یا عدم شرکت در مهمانی‌هایی که در آن‌ها از مواد مخدر یا مشروبات الکلی استفاده می‌شود به آن‌ها گوش زد کنید. در صورت نقض قوانین، عواقب تعیین شده از قبل را اجرا کنید.
4. صحبت با نوجوانان
مطالعات و بررسی‌های سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهند که وقتی والدین در مورد مواد مخدر و الکل با فرزندان خود صحبت می‌کنند و حقایقی را در مورد اثرات مخرب این مواد بر زندگی و سلامتی جسمانی آموزش می‌دهند؛ احتمال درگیری فرزندان در آینده حدود 4 برابر کمتر می‌شود.
بیشتر بخوانید: آدامس ترک سیگار؛ قبل از مصرف، همه عوارض آن را بدانید
5. بررسی موجودی تمامی داروهای اعتیادآور در خانه
اگر به دلیل بیماری خاصی از داروهای مسکن و دیگر داروهای اعتیادآور استفاده می‌کنید، موجودی آن‌ها را بررسی کرده و آن‌ها در محلی امن نگهداری کنید.
بیشتر بخوانید : عوارض آدامس ترک سیگار را با رعایت این نکات محدود کنید
6. پیشتیابی و ارائه بازخورد
وقتی فرزندتان کاری را انجام می‌دهد، او را تشویق و حمایت کنید. پیوند و ارتباط قوی بین والدین و فرزندان کاملا به جلوگیری و پیشگیری از اعتیاد به مصرف مواد مخدر و الکل، به ویژه توسط جوانان مشکل‌دار کمک می‌کند.
۷- الگوی خوبی باشید
والدینی که خود اعتیاد دارند نمی‌توانند الگوی خوبی برای فرزندان خود در این زمینه باشند. به همین دلیل اولین کار برای پیشگیری از اعتیاد جوانان و دیگر اعضای خانواده به این بیماری، شروع ترک اعتیاد از خود است.
8. تسلیم فشار همسالان نشوید
نوجوانان و بزرگسالان جوان اغلب به دلیل فشار همسالان و نشان دادن قدرت و توانایی خود، اقدام به آزمایش و تجربه مصرف مواد مخدر می‌کنند. این کار گاهی باعث به دام افتادن این افراد در چنگال این دیو قدرتمند می‌شود. همچنین گاهی نوجوانان برای ایجاد هماهنگی با گروهی از دوستان یا جهت وارد شدن به جمع خاصی، اقدام به مصرف مواد مخدر می‌کنند.
تسلیم نشدن در برابر فشار همسالان و حتی ترک آن جمع باعث جلوگیری از ورود فرد به دنیای سیاه و تیره اعتیاد می‌شود.
بیشتر بخوانید : ترک تریاک، سخت ولی ممکن
9. ایجاد روابط نزدیک خانوادگی
تحقیقات نشان می‌دهد که نوجوانانی که با خانواده خود رابطه نزدیکی دارند کمتر معتاد می‌شوند. راهنمایی‌ها و حمایت‌های ارائه شده توسط عزیزان، مقابله با فشارهای زندگی و دوری از مواد مخدر را برای جوانان آسان‌تر می‌کند.
10. ایجاد عادات سالم
داشتن رژیم غذایی متعادل همراه با ورزش، یکی دیگر از راه‌های پیشگیری از اعتیاد به مواد مخدر و الکل است. سالم و فعال بودن باعث می‌شود که مغز و بدن، به ویژه در موقعیت‌های استرس‌زا راحت‌تر عمل کند. این نوع سبک زندگی به نوبه خود، وسوسه تکیه بر مواد مخدر و الکل را در مواقع سخت کاهش می‌دهد.
بیشتر بخوانید: تریاک، ماده‌ای شدیدا مخدر و آسیب‌زا
11. کاهش زمان استفاده از اینترنت
تحقیقات ثابت کرده‌اند که محتواهای موجود در اینترنت نه تنها به خودی خود تمایلات اعتیاد آور ایجاد می‌کنند؛ بلکه نوجوانان را در معرض تصاویر و محتواهای ویدیویی قرار می‌دهند که استفاده از الکل و مواد مخدر را جذاب جلوه می‌دهند.
از راه‌های کاهش زمان استفاده از اینترنت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشخص کردن زمان استفاده از اینترنت
- انجام بازی‌ها و سرگرمی‌های خانوادگی برای کاهش زمان استفاده از گوشی موبایل
- تشویق به کتاب خواندن و ورزش
بیشتر بخوانید: ترک اعتیاد، بهترین روش برای عبور از ناممکن‌ها
12. صادق بودن در مورد مصرف الکل یا مواد مخدر خود با کودکان
اعتماد پیوندی قوی بین والدین و فرزندان ایجاد می‌کند که به راحتی با دروغ یا پنهان‌کاری از بین خواهد رفت. به همین دلیل سعی کنید در مورد تجربیات خود در مورد اعتیاد به الکل یا مواد مخدر با فرزندانتان صادق باشید.
13. شرکت و تشکیل گروه‌های آموزشی در محل یا منطقه سکونت در مورد پیشگیری از اعتیاد
هنگامی که مدرسه، محله یا منطقه سکونت همایش، دوره‌های آموزشی یا دیگر گرده‌همایی‌هایی در مورد پیشگیری از اعتیاد، ترک یا مبارزه با آن تشکیل می‌دهند، به صورت خانوادگی در آن‌ها شرکت کنید. آموزش و اطلاع‌رسانی در مورد معایب و عوارض استفاده از مواد مخدر تاثیری چشمگیر در میزان ابتلا نوجوانان و جوانان به اعتیاد دارد.
بیشتر بخوانید: ترک سیگار را همین الان شروع کنید | اتفاقاتی که پس از ترک برایتان رخ می‌دهند
14. ثبت‌نام نوجوان در برنامه‌های فوق مدرسه یا کلاس‌های آموزشی و ورزشی مختلف
با این کار والدین می‌توانند بیشتر وقت نوجوان خود را کنترل کنند و نوجوانان وقتی برای هدر دادن در جمع‌های نامناسب را ندارند. یکی از کشورهای موفق در این زمینه ایسلند است که توانسته با ارائه برنامه‌های دقیقه و نظارت بر زمان نوجوانان، میزان اعتیاد در این گروه سنی را کاهش دهد.
15. کاهش استرس و تعادل در شرایط زندگی
بسیاری از افراد به دلیل رشته تحصیلی، شغل و شرایط زندگی تحت فشار و استرس زیادی هستند. گاهی این استرس‌ها قابل کنترل یا کاهش نیستند؛ اما تعداد زیادی از این فشارهای زندگی و استرس‌های ناشی از آن‌ها کنترل شدنی هستند.
در صورتی که متوجه استرس نوجوان خود شدید، سعی کنید در جهت رفع آن به او کمک کنید یا راه‌های مقابله و کنترل آن را به او یاد دهید. این کار باعث می‌شود که در زمان افزایش استرس به سمت مواد مخدر سوق پیدا نکند.
در زندگی همه اتفاقات ناخوشایندی پیش می‌آید؛ اما برخی افراد به دلیل شرایط مالی، عاطفی و اجتماعی تحت فشارهای مختلفی قرار می‌گیرند. بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که افرادی که دچار شکست عاطفی یا مالی می‌شوند در برابر استفاده از مواد مخدر ضعیف‌تر هستند. به همین علت به این دسته افراد پیشنهاد می‌شود که تمرین‌های مدیریت استرس و احساسات را انجام دهند تا استرس و ناراحتی بیش از حد را از خود دور کنند و زندگی متعادل و سالمی داشته باشند.
16. درمان بیماری‌های روانی
بیماری‌های اعصاب و روان و سوء مصرف مواد اغلب دست به دست هم می‌دهند. بیشتر افراد از بیماری روانی مانند افسردگی، اضطراب و اختلال پس از سانحه خود با خبر نیستند یا آن را جدی نمی‌گیرند.
برخی افراد مبتلا به این بیماری‌ها برای رهایی از مشکلات و وضعیتی که در آن هستند به مصرف مواد مخدر روی می‌آورند. در صورت متوجه شدن هر گونه بیماری یا مشکل روانی در فرزند خود حتما با درمانگر یا مشاور صحبت کنید. درمان بیماری‌های روانی باعث پیشگیری از اعتیاد افراد می‌شود.
18. کمک بخواهید
برای برخی افراد محرک‌های اعتیاد مستقیما به اطرافشان مربوط می‌شود. گاهی رفتار، عملکرد، مشکلات خانوادگی و حتی اعتیاد اطرافیان باعث جذب افراد دیگر به مصرف مواد مخدر خواهد شد. در چنین مواقعی پیشنهاد می‌شود که فرد برای کمک به شخص دیگر یا متخصصی در این زمینه مراجعه کند تا با صحبت، راهنمایی و حتی دور کردن افراد مضر یا درست کردن شرایط از به دام افتادن خود به مواد مخدر جلوگیری کند.
19. بررسی عوامل خطر خانوادگی و محیطی
افرادی که در نزدیکی خود خویشاوندی مبتلا به بیماری‌های روانی یا اعتیاد دارند، تمایل بیشتری به اعتیاد و مواد مخدر دارند. باید گفت که این موضوع قابل پیشگیری است و آگاهی از این عوامل بیولوژیکی، محیطی و فیزیکی فرد را در غلبه با تمایل به استفاده از مواد مخدر هوشیارتر می‌کند.
عواقب سوء مصرف مواد مخدر در نوجوانان و جوانان
پیامدهای منفی سوء مصرف مواد مخدر در نوجوانان شامل موارد زیر می‌شود:
- وابستگی به مواد مخدر
نوجوانانی که از مواد مخدر سوء استفاده می‌کنند در معرض خطر مصرف جدی مواد مخدر در آینده هستند.
- فعالیت جنسی پرخطر
مصرف مواد مخدر با فعالیت جنسی پرخطر، رابطه‌های ناایمن و بارداری ناخواسته همراه است.
- اختلالات سلامت روان
مصرف مواد مخدر خطر اختلالات سلامت روان مانند افسردگی و اضطراب را پیچیده یا افزایش می‌دهد.
- اختلال در رانندگی
رانندگی تحت تاثیر هر گونه ماده مخدری مهارت‌های حرکتی راننده را مختل می‌کند و راننده، مسافران و سایرین را در جاده در معرض خطر قرار می‌دهد.
- تغییرات در عملکرد مدرسه
مصرف مواد مخدر منجر به کاهش عملکرد تحصیلی می‌شود.
چرا نوجوانی زمان حیاتی برای پیشگیری از اعتیاد به مواد مخدر است؟
استفاده زودهنگام از مواد مخدر شانس فرد را برای معتاد شدن افزایش می‌دهد. به یاد داشته باشید که مواد مخدر مغز را تغییر می‌دهد و این منجر به اعتیاد و سایر مشکلات جدی می‌شود. بنابراین، پیشگیری از اعتیاد و مصرف زودهنگام مواد مخدر یا الکل ممکن است کمک زیادی به کاهش این خطرها کند.
خطر مصرف مواد مخدر در دوران نوجوانی به شدت افزایش می‌یابد. برای بزرگسالان، طلاق یا از دست دادن شغل ممکن است خطر مصرف مواد مخدر را افزایش دهد؛ اما طلاق والدین برای نوجوان بسیار خطرناک‌تر است.
از دیگر تغییرات و وقایع پرخطر برای نوجوانان می‌توان به جابه جایی محل سکونت اشاره کرد. جابه جایی چالشی بزرگ برای نوجوانان ایجاد می‌کند و باعث منزوی شدن و روی آوردن آن‌ها به سیگار و مواد مخدر خواهد شد.
همچنین ریسک‌پذیری بخشی طبیعی از رشد نوجوانان است و در این دوره افراد میل زیادی به آزمایش چیزهای جدید و مستقل شدن دارند؛ اما ممکن است در این بین تمایل نوجوانان به آزمایش مواد مخدر نیز افزایش یابد.
قابل ذکر است که بخش‌هایی از مغز که قضاوت و تصمیم‌گیری را کنترل می‌کنند تا زمانی که افراد در اوایل یا اواسط دهه 20 زندگی خود نباشند، به طور کامل رشد نمی‌کنند. این موضوع توانایی نوجوانان را برای ارزیابی دقیق خطرات آزمایش مواد مخدر محدود می‌کند و جوانان را در برابر فشار ، آسیب پذیرتر خواهد کرد. از آنجایی که مغز هنوز در حال رشد است، استفاده از داروها در این سن پتانسیل بیشتری برای مختل کردن عملکرد مغز در مناطق مهم برای انگیزه، حافظه، یادگیری، قضاوت و کنترل رفتار دارد.
یادداشت پایانی
جوانان و نوجوانان آسیب‌پذیرترین افراد جامعه در برابر مواد مخدر هستند. این دو گروه سنی به دلیل شرایط سنی، روحی، دسترسی راحت‌تر به مواد مخدر و تغییر در روند زندگی بیشتر و راحت‌تر به دام مواد مخدر می‌افتند.
دوره‌های آموزشی برای این گروه سنی تاثیر زیادی در آگاهی و تصور آن‌ها نسبت به شرایط و آینده پیشروی درگیر با اعتیاد دارد. همچنین در این بین نباید از تاثیر ویژه و مهم خانواده در ایجاد محیطی امن، صمیمی و پر از آرامش برای فرزندان غافل شد. افراد خانواده می‌توانند با ایجاد سرگرمی‌های مورد پسند جوانان، تفریح، صمیمت و نزدیکی به هم از ارتباط نوجوانان با افراد درگیر اعتیاد و رفتن به محل‌هایی که مواد را در دسترس جوانان قرار می‌دهند جلوگیری کنند. این کارها در کنار هم در بیشتر موارد باعث پیشگیری از اعتیاد نوجوانان و جوانان خواهد شد.
سوالات متداول پیشگیری از اعتیاد
انواع مواد مخدر پرمصرف جوانان و نوجوانان چیست؟
مواد مخدر تنوع بالایی دارند، اما اکثر نوجوانان در کشورهای مختلف به مصرف ماری جوانا، کوکائین و قرص‌های روان گردان اعتیاد دارند.
آیا اعتیاد در نوجوانان راحت‌تر از بزرگسالان ایجاد می‌شود؟
بله. نوجوانان به دلیل شرایط سنی، تغییرات خلق و خوی و عوامل دیگر بیشتر در خطر ابتلا به اعتیاد هستند.
آیا پیشگیری از اعتیاد امکان‌پذیر است؟
تضمینی وجود ندارد؛ اما راهکارهای ارائه شده در کاهش تعداد نوجوانان مبتلا به اعتیاد موثر بوده است.