خودکشی؛مرگ خودخواسته یا تحمیل شرایط زندگی؟ انتخاب 16 میلیون نفر
خودکشی؛ عملی خودخواسته برای پایان بخشیدن به زندگی است و در حال حاضر هم میزان این اقدام در سطح جهان و حتی کشورمان روبه افزایش است؛ هر چند که آمارهای رسمی در این حوزه همیشه با احتیاط منتشر می‌شوند، اما نمی‌توان وجود چنین پدیده‌ای را انکار کرد ولی می‌توان با توجه به عوامل موثر در سوق دادن افراد به سمت خودکشی؛ میزان آن را کاهش داد. در ادامه بیشتر در مورد مرگ خودخواسته و علل آن خواهیم گفت.
بیشتر بخوانید: درمان اختلال دو قطبی به روش‌های دارویی، بیمارستانی
افزایش احتمال خودکشی در افراد دارای تجربه دفعه اول
خودکشی اقدامی است که عمدا باعث مرگ شخص می‌شود. اغلب خودکشی‌ها به دلیل استرس (مانند مشکلات مالی یا تحصیلی)، مشکلات ارتباطی (مانند جدایی) یا آزار و اذیت اتفاق می‌افتند. براساس تحقیقات انجام شده افرادی که خودکشی را تجربه کرده‌اند در معرض خطر بیشتری برای تلاش‌های بعدی قرار دارند.
فکر کردن در مورد خودکشی، همیشه به معنای قصد شخص برای مردن نیست و این افکار گاها به دلیل عدم رضایت افراد از زندگی متولد می‌شوند. احساس عدم رضایت باعث می‌شود شخص به دنبال تغییر شرایط باشد که این تغییر گاهی به تصمیم برای خاتمه زندگی می‌انجامد، اما همیشه این‌گونه نیست با این حال حوادث استرس‌زای زندگی تاثیر زیادی در افرادی که خودکشی کرده‌اند داشته است.
بیشتر بخوانید: افراد مشهور دارای اختلال دو قطبی و 6 راه حل کنترل این بیماری در اشخاص معروف
چهار طبقه خودکشی و پایان زندگی
مرگ خودخواسته به چهار دسته خودخواهانه، دگرخواهانه، آنومیک و جبرگرایانه طبقه‌بندی می‌شود که هر کدام از این دسته‌ها تعاریف مختص به خود را دارند که براساس شاخصه‌های پزشکی در طبقه‌های مختلف قرار می‌گیرند که در ادامه با تعاریف این چهار دسته آشنا خواهیم شد.
بیشتر بخوانید: فوبیا ارتفاع، دلایل پیدایش آکروفوبیا و روش‌های درمان ترس از ارتفاع
احساس تنهایی؛ شاخصه خودکشی خودخواهانه
در این نوع خودکشی، فرد احساس همبستگی ندارد. در این حالت پیوندهایی که فرد را از لحاظ عاطفی، هنجاری، باوری و فکری به پیرامون خود متصل می‌کند، قطع و فرد در فردیت خودش بیش از پیش اسیر می‌شود. در این شرایط، احساس تنها ماندن و عدم تعلق به جمع او را فرا می‌گیرد و ممکن است دست به خودکشی بزند.
بیشتر بخوانید: انواع فوبیا؛ از کودکی تا بزرگسالی و ۳ راه درمان این اختلال روانی
اهداف جمعی؛ رسم خودکشی دگرخواهانه
این نوع خودکشی بر خلاف خودکشی خودخواهانه است. در این حالت که عموما در جوامع کمتر توسعه یافته رخ می‌دهد، احساس همبستگی بالایی بین فرد و جامعه وجود دارد که سبب می‌شود فرد در یک فرایند عرفی در راستای یک امر ارزشی و به خاطر جمع، اقدام به خودکشی کند.
بیشتر بخوانید: فوبیا تاریکی در کودکان و بزرگسالان، آشنایی با علل و درمان ترس از تاریکی
بحران های اقتصادی؛ بهانه خودکشی آنومیک و جبرگرایانه
بحران های اقتصادی می‌توانند منجر به خودکشی‌های آنومیک و جبرگرایانه شوند. در این شرایط افراد نمی توانند خودشان را با تغییرات سریع وفق دهند و دست به خودکشی می‌زنند.
بیشتر بخوانید: شخصیت اسکیزوئید و روش‌های درمان بحران برقراری ارتباط
آمار خودکشی در ایران؛ از اقدام تا مرگ
براساس داده‌های آماری سازمان بهداشت جهانی (بهمن 1400) سالانه 16 میلیون نفر به فکر خودکشی می‌افتند که حدود 20 درصد از آنها یعنی حدود 800 هزار نفر جان خود را از دست می‌دهند. ایران هم در این آمار سهیم است و طبق داده‌های آماری منتشر شده سالانه حدود 100 هزار نفر به فکر مرگ خودخواسته می‌افتند، اما بین 5000 تا 5500 نفر جانشان را از دست می‌دهند.
بیشتر بخوانید : اختلال استرس پس از سانحه و شناخت علائم PTSD
عوامل تشدید پدیده مرگ خودخواسته
خودکشی هم مانند سایر ناهنجاری‌های اجتماعی به دلیل عواملی رخ می‌دهد، عواملی که می‌تواند از بیماری‌ها یا مشکلات اجتماعی و اقتصادی نشات گرفته باشد؛ برخی از این عوامل شامل:
- اختلال دوقطبی
- اختلالات طیف اوتیسم
- اسکیزوفرنی
- اختلالات شخصیت
- اختلالات اضطرابی
- باورهای نیهیلیستی
- سندرم خستگی مزمن
- اختلال مصرف الکل
- مواد مخدر
- مشکلات مالی
- مشکلات تحصیلی
- مشکلات ارتباطی مانند جدایی
- آزار و اذیت دیدن
- سابقه اقدام به خودکشی
بیشتر بخوانید: ترک آلپرازولام یا زاناکس با 4 روش درمانی مطمئن و کم عوارض
چه کسانی در معرض خطر خودکشی هستند؟
ارتباط بین خودکشی و اختلالات روانی (بویژه افسردگی و اختلالات مصرف الکل) در کشورهای پردرآمد اثبات کرده بسیاری از خودکشی‌ها در لحظات بحرانی و به‌طور ناگهانی با از بین رفتن توانایی مقابله با استرس‌های زندگی مانند مشکلات مالی اتفاق می‌افتد. مشکلاتی مانند قطع رابطه، درد یا بیماری مزمن.
علاوه بر این، تجربه درگیری، فاجعه، خشونت، سوءاستفاده یا از دست دادن و احساس انزوا به شدت با رفتارهای خودکشی مرتبط هستند. همچنین میزان خودکشی در میان گروه‌های آسیب‌پذیر که با تبعیض روبرو هستند، مانند پناهندگان و مهاجران زیاد است. خودکشی در بین همجنسگرایان، تراجنسی‌ها، دوجنسه‌ها و زندانیان بیش از سایر گروه‌های جامعه است.
بیشتر بخوانید: وسواس و آسیب‌های آن را بشناسید
برای پیشگیری از خودکشی چه باید کرد؟
اقدامات متعددی وجود دارند که می‌توانند به پیشگیری و جلوگیری از خودکشی منجر شوند و دانستن آنها بسیار حیاتی است چراکه می‌تواند در مواقع ضروری جان دیگران را نجات دهد. برخی از این اقدامات شامل:
- محدود کردن دسترسی به وسایل خودکشی مانند سموم و آفت کش‌ها، سلاح گرم، داروهای خاص
- تعامل با رسانه‌ها برای گزارش مسئولانه و بدون سانسور خودکشی
- تقویت مهارت‌های زندگی اجتماعی-عاطفی در نوجوانان
- شناسایی، ارزیابی، مدیریت و پیگیری زودهنگام افرادی که تحت تأثیر رفتارهای خودکشی قرار دارند
- افزایش آگاهی
- بهبود شرایط مالی
اقدامات پیشگیری از خودکشی مستلزم هماهنگی و همکاری بین حوزه‌های مختلف جامعه از جمله بهداشت و سایر حوزه‌ها مانند آموزش، کار، کشاورزی، تجارت، عدالت، حقوق، سیاست و رسانه است. این تلاش‌ها باید جامع و یکپارچه باشند زیرا هیچ رویکردی به تنهایی نمی‌تواند بر موضوعی به پیچیدگی خودکشی تأثیر بگذارد.
بیشتر بخوانید: عوامل تشدید کننده اختلال دو قطبی را بشناسید
در جلوگیری از خودکشی باید تابوها را شکست
تابو در مورد اختلالات روانی و خودکشی به این معناست بسیاری از افرادی که به فکر خودکشی می‌افتند یا اقدام به خودکشی کرده‌اند، به دنبال کمک نیستند و بنابراین از کمک محروم می‌شوند. عدم آگاهی به‌عنوان یک مشکل عمده در بهداشت عمومی و ممنوعیت بحث در مورد آن در بسیاری از جوامع به اندازه کافی مورد توجه قرار نگرفته است.
تا به امروز، تنها چند کشور پیشگیری از خودکشی را در اولویت‌های بهداشتی خود قرار داده و تنها 38 کشور از داشتن یک استراتژی ملی پیشگیری از خودکشی خبر داده‌اند. افزایش آگاهی جامعه و شکستن تابو برای پیشرفت کشورها در جلوگیری از خودکشی مهم است.
بیشتر بخوانید: اختلال شخصیت مرزی و مشکلات بسیاری که به وجود می‌آورد
خودکشی یک مشکل بزرگ و رو به رشد در زمینه سلامت عمومی است
هدف از نگارش این مقاله صرفا نشان دادن وضعیت نگران‌کننده از تسری خودکشی در جامعه ایران نیست، بلکه هدف آگاهی بخشی و اطلاع‌رسانی و درباره ضرورت صحبت کردن درباره پدیده‌ای است که ممکن است به دلایل مختلف یک نفر را درگیر کند.
خودکشی در تمامی سنین تاثیر می‌گذارد، این مشکل دومین علت اصلی مرگ و میر در افراد 10-34 ساله، چهارمین علت اصلی در بین افراد 35-44 ساله و پنجمین علت اصلی در بین افراد 45-54 ساله است.
نرخ خودکشی در برخی گروه‌ها بیشتر از گروه‌های دیگر بوده و میزان خودکشی براساس نژاد، قومیت، سن و عوامل دیگر متفاوت است.
بیشتر بخوانید: شخصیت خودشیفته و آسیب‌های خودشیفتگی
فهرست شماره تلفن‌های فوریتی خودکشی
سازمان بهزیستی کشور روش‌های گوناگونی را فراهم کرده که افراد می‌توانند از راه آنها از خدمات مشاوره‌ای متخصصان در مواردی چون مشاوره ازدواج، خانواده، جوانان و کودکان، خودکشی و دیگر موضوعات بهره ببرند. این خدمات به صورت رایگان و از سه راه اینترنتی، حضوری و تلفنی قابل دسترسی هستند.
تلفنی: اورژانس اجتماعی (وابسته به سازمان بهزیستی ایران) خط تلفن سه رقمی ۱۲۳ در جهت اورژانس‌های اجتماعی که خودکشی نیز بخشی از آن است، به صورت شبانه‌روزی به ارائه خدمات می‌پردازد، همچنین شماره ۱۴۸۰ برای مشاوره تلفنی رایگان از ساعت ۶ صبح تا ۹ شب قابل از سراسر کشور قابل دسترسی است. از طرفی در این موارد می‌توان با ۱۱۰ و ۱۱۵ نیز شماره تلفن‌های پلیس و اورژانس نیز تماس گرفت. شماره 02154467000 (ره‌آوا خط مستقیم مداخله بحران روانپزشکی) از ساعت 2بعداظهر تا 12شب دستیاران روانپزشکی بیمارستان روزبه پاسخگوی افرادی خواهند بود که در شرایط بحران و نیازمند مداخله فوری روانپزشکی هستند.
اینترنتی: با ثبت نام در وبگاه Moshaver.behzisti.ir
حضوری: با جست‌وجو و یافتن نزدیک‌ترین مرکز مشاوره در وبگاه بهزیستی به نشانی The Iran National Organization of Well-Being.
بیشتر بخوانید: درباره اختلال شخصیت پارانوئید (PPD) چه می دانید؟ راه های درمان سوء ظن
سخن پایانی
خودکشی مرگ ناشی از صدمه عمدی به قصد مرگ و اقدام به خودکشی قصد شخص برای پایان زندگی و عدم موفقیت است، در حقیقت عوامل زیادی هستند که خطر خودکشی را افزایش یا در مقابل کاهش می‌دهند. ضمن این که خودکشی با سایر انواع آسیب و خشونت ارتباط دارد.
به‌عنوان مثال، افرادی که خشونت را تجربه کرده‌اند، از جمله کودک‌آزاری، قلدری یا خشونت جنسی، خطر خودکشی بالاتری دارند. ارتباط با خانواده و جامعه و دسترسی آسان به مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند افکار و رفتارهای خودکشی را کاهش دهد.
اشخاصی که سابقه خودکشی دارند، احتمال مرگ آنها در اقدام‌های بعدی، 9 برابر بیشتر از کسانی است که برای اولین بار اقدام به خودکشی می‌کنند.