ترس از مرگ سالمندان یا تاناتوفوبیا تاثیرات مرگ هراسی بر سالمندان

ترس از مرگ سالمندان موضوع مهمی است که امروزه باید بیش از پیش به آن پرداخت. دلیل این امر آن است که با گسترش دانش پزشکی و بهداشت عمومی، میانگین طول عمر انسان و میزان جمعیت کهن‌سال جوامع بشری گسترش یافته است.

برخی از مواردی که این مقاله به آن می‌پردازد عبارت است از:

• ترس از مرگ در سالمندان چگونه است؟
• علل ترس از مرگ در سالمندان چیست؟
• درمان ترس از مرگ سالمندان به چه صورت است؟

در این مقاله از مجله پزشکی سیوطب به بررسی ابعاد و جوانب گوناگون ترس از مرگ سالمندان و راه‌کارهای مقابله با این معضل خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

هراس از مرگ در انسان

درواقع افزایش جمعیت کره زمین در کنار ارتقا دانش پزشکی منجر به گسترش قشر کهن‌سالان در کشورهای مختلف شده است؛ اما هنگامی‌که در مورد اشخاص سالخورده صحبت می‌کنیم، خواه‌ناخواه با معضلی به نام ترس از مرگ یا تاناتوفوبیا روبرو خواهیم بود.

واقعیت آن است که ترس از مرگ، اتفاقی طبیعی است اما این هراس نباید مانع فعالیت‌های روزمره شخص شده و با غلبه بر او، ناامیدی و بی‌انگیزگی در زندگیش به وجود بیاورد.

بیشتر بخوانید: درمان پارکینسون و کنترل بحران تعادل در سالمندان

واقعیت آن است که همه ما از مردن هراس داریم و حتی می‌توان گفت فردی که ترسی از مرگ ندارد، رفتاری غیرطبیعی دارد؛ اما ترس از مرگ سالمندان طبیعتا فراگیرتر است.

درواقع مرگ، بخشی طبیعی از زندگی است اما بااین‌وجود، ترس از مرگ سالمندان شیوع فراوانی دارد؛ چراکه کهن‌سالان، ازلحاظ جسمی و روحی آسیب‌پذیرتر هستند و معضلاتی مثل ترس از مرگ می‌تواند آن‌ها را از روال عادی زندگی روزمره خود خارج کند و افسردگی و گوشه‌گیری را در آن‌ها به وجود بیاورد.

بیشتر بخوانید: ۸ درمان پروستات سالمندان و بررسی ۳ بیماری عامل پروستات

ترس از مرگ سالمندان

تناتوفوبیا (تاناتوفوبیا)، در زندگی همه‌ی افراد وجود دارد. تحقیقات نشان داده که ترس از مرگ یا ترس از روند مردن امری بسیار شایع در بین افراد مخصوصا سالمندان است. ترس از مرگ سالمندان بر اساس اعتقادات، جنسیت، وضعیت روانی و سن متفاوت است.

فرزندان سالمندان و نیز بسیاری از پزشکان و پرستاران اغلب با ترس از مرگ در والدین و مریض‌هایشان مواجه می‌شوند. به‌منظور درک این پدیده، یک مطالعه روی سالمندان بستری در بخش مراقبت‌های ویژه انجام شد.

این مطالعه نشان داد که بسیاری از افراد مسن، خود دارای سطوح پایین اضطراب بودند اما فرزندان آن‌ها برای خود و والدینشان اضطراب بیشتری داشتند. گاهی اضطراب از مرگ در سالمندان وجود ندارد اما روند مرگ برای آن‌ها اضطراب‌آور است.

بیشتر بخوانید: درمان آلزایمر در سالمندان به روش‌های دارویی برای آلزایمر خفیف تا شدید

از سوی دیگر، فرزندان کهن‌سالان ترس خود از مرگ را به والدینشان تعمیم می‌دهند. در این حالت کادر درمانی و پزشکی باید به خانواده توضیح دهند که سالمندان از مرگ نمی‌ترسند، بلکه از رنج ناشی از روند مرگ هراس دارند.

اضطراب از مرگ که در زندگی همه ما وجود داشته و به شیوه‌های متفاوتی ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد به عنوان احساس ترس، اضطراب یا فکر مرگ توصیف شده است.

این اضطراب مربوط به ترس از مرگ توسط زیگموند فروند (روانشناس) در سال 1915 در مقالات اصلی‌اش با عنوان «افکاری برای زمان جنگ و مرگ» نامیده شد. یونگ (کارل گوستاو یونگ فیلسوف و روان‌پزشک سوئیسی) در سال 1933 نوشت که زندگی مانند یک تمثیل است، از تولد شروع می‌شود و با مرگ به پایان می‌رسد.

به‌عبارت‌دیگر، مرگ بخشی از چرخه زندگی است؛ بنابراین درک ناگزیر بودن مرگ برای زندگی افراد ضروری است. طی سال‌ها، تحقیقات نشان داده است که ترس از مرگ سالمندان شامل ترس از تجزیه بدن پس از مرگ، ترس از زمان ازدست‌رفته، ترس از رنج، ترس از ناشناخته‌ها و ترس از تنهایی است.

بیشتر بخوانید: ۴ مرحله درمان زخم بستر سالمندان و آشنایی با روش‌های پیشگیری

علل ترس از مرگ سالمندان

اینکه واقعاً چه چیزی بر وجود اضطراب مرگ تأثیر می‌گذارد هنوز قابل‌بحث است. متغیرهای زیادی برای تأثیرگذاری بر اضطراب مرگ پیشنهاد شده که از آن جمله می‌توان به باورهای مذهبی، جنسیت، وضعیت روانی و سن اشاره کرد.

• وضعیت روانی

وضعیت روانی عامل شناخته‌شده‌ای برای ایجاد ترس از مرگ سالمندان مخصوصا در افرادی است که از اختلال اضطراب فراگیر و مزمن رنج می‌برند. گفته شده است که اضطراب مرگ احتمالاً پیامدهای پریشانی روانی و جسمی به دنبال خواهد داشت.

بیشتر بخوانید: ۱۲ درمان استرس مزمن و عوارض وحشتناکی که درمان اضطراب را ضروری می‌سازد

• دین

آن‌هایی که فروتنی بیشتری دارند، اضطراب کمتری هم از مرگ خواهند داشت. گزارش‌هایی وجود دارد که از دین‌داری به عنوان یک اثر محافظتی مثبت نام می‌برد، چراکه فرد باور دارد که با پروردگار خود ملاقات کرده و پاداش زندگی خود بر روی زمین را دریافت خواهد کرد.

بااین‌حال، برخی معتقدند فکر کردن به دنیای بعد از مردن، ترس از مرگ را افزایش می‌دهد به این دلیل که در جهان آخرت اشخاص ​​به خاطر اعمالشان در زمانی که روی زمین بودند مورد قضاوت قرار می‌گیرند.

بیشتر بخوانید: مشکلات شنوایی سالمندان و چگونگی بهبود شرایط پیرگوشی

• جنسیت

برخی گزارش‌هایی که این موضوع را از نظر جنسیت بررسی کرده‌اند، شیوع بیشتر اضطراب مرگ را در مردان یافته‌اند و برخی نیز اضطراب مرگ بیشتر را در زنان توصیف کرده‌اند بنابراین هنوز آمار مشخصی برای فهمیدن آنکه جنسیت تاثیر مستقیمی در ترس از مرگ سالمندان دارد یا خیر وجود ندارد.

• سن

در مورد سن، گزارش‌های متعددی وجود دارد. برخی باور دارند که فرآیند پیری بیش از تغییرات ظاهری، زوال شناختی یا افزایش دردهای عمومی است.

در حقیقت، افراد به این که ناگزیر به مرگ نزدیک‌تر می‌شوند، آگاه هستند. موضوع قابل‌توجه این است که اضطراب مرگ در میان‌سالی به اوج خود می‌رسد و در سالمندان ناپدید می‌شود.

اضطراب مرگ در جمعیت بزرگسال جوان (20 ساله) در هر دو جنس بالا بوده و با گذشت زمان کاهش می‌یابد اما بار دیگر در سن 50 سالگی به خصوص در زنان افزایش می‌یابد.

بیشتر بخوانید: درمان افسردگی سالمندان، کیفیت زندگی و سطح رفاه آن‌ها را بالا می‌برد

بااین‌حال، افراد قادر به درک و توضیح این پدیده نیستند. بر اساس اظهارنظر پزشکان و کادر درمانی در پژوهش‌های مختلف، سطح اضطراب مرگ با سن افراد ارتباط دارد.

کارکنان در یک مرکز درمانی بیماری سالمندان به طور روزانه با پدیده ترس از مرگ سالمندان از طرف خود آن‌ها یا یکی از اعضای خانواده شخص کهن‌سال یا اشخاصی که از بیماران بدحال مراقبت می‌کنند، مواجه می‌شوند.

تجارب مرتبط با مرگ نیز شاید بر نگرش در مورد مرگ و مردن تأثیر بگذارد و در سطوح اضطراب مرگ تاثیر داشته باشد. استدلال شده که از دیدگاه کارکنان، ارتباط با مرگ شاید یک پدیده فرهنگی باشد.

پژوهشی که اخیراً در ایران انجام شد نشان می‌دهد که مشکل اضطراب مرگ در میان پرستاران ارتباط زیادی با فرهنگ این کشور دارد. یک مطالعه نشان داد که در بین دانشجویان پرستاری مصری، سطح اضطراب مرگ بالاتر از دانشجویان پرستاری اسپانیایی بود اما این تا حدی به تفاوت سن و تجربه نیز بستگی داشت.

پژوهش مشابهی نیز در آمریکا انجام شد. در این پژوهش‌، سطوح بالای اضطراب مرگ اغلب در کارکنان ارائه‌دهنده مراقبت از بیماران در حال مرگ در فلسطین، ایران و ژاپن مشاهده شد.

بیشتر بخوانید : زانودرد سالمندان، انواع، علل و راه‌های پیشگیری و درمان آن

ترس از مرگ یا ترس از روند مرگ؟

چندین پژوهش‌ نشان می‌دهد که اغلب سالمندان از اینکه به مرگی دردناک بمیرند، واهمه دارند. در سوی دیگر فرزندان احساس می‌کنند که والدینشان از مرگ یا مردن می‌ترسند و همیشه نگران این موضوع هستند.

بر این اساس، فرزندان تصور می‌کردند که والدینشان می‌ترسند مرگ را در مقابلشان ببینند یا احساس می‌کنند آینده‌شان تیره است. درواقع این برخلاف چیزی است که سالمندان واقعاً گزارش می‌دهند. این باورها با ترس خود فرزندان از مرگ و مردن ارتباط مستقیمی داشت.

به زبان ساده، سالمندان اغلب از روند مرگ می‌ترسند نه از خود مرگ! اما برخی فرزندان آن‌ها، خلاف آن را تصور می‌کنند و در حقیقت احساسات و تفکرات والدین میانسال و کهن‌سال خود را به‌درستی درک نمی‌کنند.

بیشتر بخوانید: درمان کم شنوایی سالمندان؛ پایان گوشه‌گیری و بازگشت به زندگی عادی

در پژوهش‌های میدانی که در مورد ترس از مرگ سالمندان انجام شده است، اظهارنظرهای متفاوتی از سوی اشخاص مطرح گردید که 15 نمونه از آن‌ها در ادامه مطرح شده است:

1. من از مردن بسیار می‌ترسم
2. فکر مرگ اغلب به ذهنم خطور می‌کند
3. وقتی مردم در مورد مرگ صحبت می‌کنند، عصبی می‌شوم
4. از فکر کردن به عمل‌های جراحی می‌ترسم
5. من از مرگ می‌ترسم
6. می‌ترسم سرطان بگیرم
7. فکر مرگ آزارم می‌دهد
8. من اغلب از این که زمان خیلی سریع می‌گذرد، ناراحت می‌شوم
9. می‌ترسم با مرگی دردناک بمیرم
10. موضوع زندگی پس از مرگ من را به شدت آزار می‌دهد
11. من واقعاً از حمله قلبی می‌ترسم
12. من اغلب به این فکر می‌کنم که زندگی واقعاً چقدر کوتاه است
13. وقتی می‌شنوم مردم در مورد جنگ جهانی سوم صحبت می‌کنند، از ترس می‌لرزم
14. دیدن جسد برای من هولناک است
15. من احساس می‌کنم که آینده چیزی برای ترسیدن ندارد

بیشتر بخوانید : ۱۳ نوع بیماری های شایع سالمندان‌‌؛ دست از درمان برندارید!

درمان ترس از مرگ سالمندان

فکر کردن بیش‌ازحد به مردن مشکلی را حل نکرده و فقط منجر به افسردگی می‌گردد. حضور در اجتماع باعث می‌شود که شخص سال‌خورده به‌جای گوشه‌گیری، با هراس از مردن کنار بیاید و از لحظات زندگی‌اش لذت ببرد.

اگر شخصی که از فرد سالمند نگهداری می‌کند اختلاف سنی کمتری با او داشته باشد، باعث کاهش ترس از مرگ سالمندان خواهد شد. ابتلا به بیماری‌های مزمن یا عدم ‌توانایی در راه‌رفتن، ترس از مرگ سالمندان را می‌افزاید؛ بنابراین کمک به درمان این بیماری‌ها و کاهش چنین مشکلاتی می‌تواند هراس از مردن را کاهش دهد.

بیشتر بخوانید: درمان فشار خون سالمندان؛ مبارزه با یک بیماری شایع اما قابل کنترل

یادداشت پایانی

اضطراب مرگ یک پدیده جهانی و اساسی است که انسان را از ابعاد مختلف تحت تاثیر قرار می‌دهد. ملانی رایزِس کلاین روان‌شناس مشهور اتریشی در سال 1948 توضیح داد که درواقع اضطراب مرگ یکی از احساسات اساسی بشریت است و ریشه همه اضطراب‌هاست.

انسان‌ها تنها گونه‌هایی هستند که از محدودیت‌های زندگی و مرگ قریب‌الوقوع آگاه هستند. کوبلر راس روان‌پزشک آمریکایی‌سوئیسی در کتاب خود در مورد مرگ و مردن در سال 1969 بیان کرد که مشکل اضطراب مرگ، بیشتر ترس از مرگ و سازگاری روانی با فرآیند مردن است.

بیشتر بخوانید : توهم شنوایی سالمندان ممکن است با پیرگوشی همزمان شود

او بر 5 مرحله متفاوتی که فرد مبتلا به بیماری پایان زندگی را طی می‌کند تاکید کرد: انکار برجسته بودن مرگ، خشم و رنجش آنکه دیگران زندگی خواهند کرد، چانه‌زنی برای کنار آمدن با مرگ، افسردگی در هنگام تشخیص اجتناب‌ناپذیر بودن مرگ و درنهایت پذیرش.

اضطراب مرگ دارای چند ویژگی متفاوت برای این مفهوم است: هیجان مربوط به ترس از ناپدید شدن، پذیرش شناخت مرگ، اضطراب مرگ که بخشی از تجربه آگاهانه فرد نیست و مرحله رشد با بحران‌های هویت که بر درجه اضطراب مرگ تأثیر می‌گذارد.

شرایط اجتماعی‌فرهنگی مانند جوامع غربی که بیماران و سالمندان را در مراکزی مثل خانه سالمندان نگهداری می‌کنند نیز بر ترس از مرگ سالمندان تاثیرگذار است. از اینکه تا انتهای این مطلب با ما همراه بودید از شما سپاسگزاریم. سوالات خود را با ما در میان بگذارید.