4 مرحله درمان زخم بستر سالمندان و آشنایی با روش‌های پیشگیری
درمان زخم بستر سالمندان یکی از مشکلات شایع در خانواده‌ها، بیمارستان‌ها و خانه‌های سالمندان است. افرادی که به هر دلیلی، قادر به حرکت نبوده و اغلب اوقات زندگی را در بستر یا روی صندلی چرخ‌دار می‌گذرانند؛ بیشترین احتمال ابتلا به این مشکل را دارند.
اگرچه این بیماری دلایل علمی خاص خود را دارد؛ اما زخم بستر در سالمندان اغلب به دلیل سهل‌انگاری و کیفیت پایین مراقبت‌های بهداشتی و درمانی ایجاد می‌شود.
همه ما می‌دانیم که این بیماری چقدر آزاردهنده بوده و تا چه میزان می‌تواند روی کیفیت زندگی فرد اثر گذاشته و برای سلامت او خطرآفرین باشد. به همین دلیل امروزه درمان زخم بستر سالمندان یکی از دغدغه‌های مهم مردم شده است.
زخم بستر چیست؟
زخم بستر نتیجه فشار طولانی مدت روی یک ناحیه از پوست است. زخم بستر دردناک و به سختی بهبود می‌یابد و منجر به عفونت‌های جدی پوست یا استخوان می‌شود.
دکتر ادوارد اچ کامفورت، مدیر اجرایی بنیاد ملی دکوبیتوس، بیان می‌کند زخم بستر در اثر فشار روی ناحیه‌ای ایجاد می‌شود که دارای برجستگی استخوانی با پوشش نازکی از گوشت است. این عارضه احتمالا در نواحی‌ای مانند دنبالچه، پاشنه پا، آرنج، کاسه لگن و تیغه‌های شانه اتفاق می‌افتد.
به گفته او فشار اعمال‌شده می‌تواند بسیار بیشتر از فشاری باشد که برای هدایت خون در مویرگ‌ها لازم است. هنگامی که این فشار برای چند ساعت حفظ شود، انسداد جریان خون می‌تواند منجر به مرگ بافت و ایجاد نکروز (بافت مردگی بر اثر یک عامل خارجی مثل التهاب یا سم باکتریایی) شود.
تنها چیزی که برای ایجاد زخم لازم به نظر می‌رسد فشار ناشی از برجستگی استخوانی در تماس با تخت برای چند ساعت است. اغلب این سوال مطرح می‌شود که چرا افراد سالم یا جوان‌تر هنگام خواب دچار زخم فشاری نمی‌شوند. مطالعات نشان داده‌اند که یک فرد سالم به طور متوسط هر ۱۵ دقیقه یک بار موقعیت خود را تغییر می‌دهد.
به دلیل حرکت بسیار ضعیف بیمار این زخم‌ها ایجاد می‌شود. بیشتر قربانیان در دهه 70 یا 80 زندگی خود هستند که نیاز به درمان زخم بستر سالمندان پیدا کرده و این موضوع به عنوان یک مسئله جدی برای‌شان ظاهر می‌شود. طبق گفته مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) از هر 10 سالمند با تحرک محدود، یک نفر دچار زخم بستر می‌شود.
بیشتر بخوانید: درمان افسردگی سالمندان، کیفیت زندگی و سطح رفاه آن‌ها را بالا می‌برد
مراحل ایجاد زخم بستر
مرحله یک
در مرحله اول زخم بستر با چنین شرایطی روبه‌رو می‌شوید:
- یکپارچگی پوست حفظ می‌شود و یک منطقه صورتی یا قرمز وجود دارد که با فشار دادن از بین نمی‌رود
- ممکن است زخم مانند آفتاب سوختگی خفیف به نظر برسد
- امکان دارد پوست مبتلا حساس، دردناک یا خارش‌دار باشد
- بعضی اوقات افزایش درجه حرارت مشاهده می‌شود
- زخم سطحی است و در صورت از بین رفتن فشار، امکان بهبود خود به خودی دارد
زخم های فشاری مرحله یک اولین نشانه مشکل هستند. این یک اخطار برای انجام اقدامات پیشگیرانه است. در این مرحله با انجام اقدامات لازم برای شناخت و اصلاح دلایل، احتمال دارد زخم خود‌به‌خود بهبود یابد.
بیشتر بخوانید: درمان بی خوابی سالمندان و آرامش ذهن
مرحله دو
اگر زخم بستر را در مرحله قبل درمان نکنید، شرایط جدید به این شکل است:
- پوست شروع به تکه تکه شدن می‌کند و یکپارچگی آن بدتر می‌شود
- زخم به صورت خراشیدگی، تاول و سایش است
- بافت اطراف زخم حالت کم رنگ، قرمز یا بنفش را نشان می‌دهد
- ممکن است کمی ورم یا ترشحات به وجود آید
پیشرفت زخم به مرحله دو نشانگر این است که زخم بستر در مرحله یک به موقع مشاهده نشده و اقدامات مناسب انجام نشده است. درمان زخم بستر سالمندان در این مرحله معمولا با موفقیت انجام خواهد شد.
بیشتر بخوانید: پوکی استخوان سالمندان چیست و چگونه می‌توان از آن مطلع شد؟
مرحله سه
مرحله سوم زخم بستر می‌تواند مشکلات بسیاری ایجاد کند:
- زخم فشاری کل پوست را مختل و همه لایه‌های آن را تحت تاثیر قرار داده است
- زخم عمیق‌تر و به شکل دهانه عمیقی دیده می‌شود
- در پوست و بافت‌های زیر پوستی یک ریزش کامل وجود دارد
- زخم فشاری عمیق‌تر و بهبود آن بسیار دشوار است
- در این مرحله، درمان زخم بستر سالمندان نیاز به ماه‌ها زمان دارد
زخم اکنون به یک کانون اصلی برای بروز عفونت‌های جدی تبدیل شده است. اگر از زخم مرحله سه مراقبت نشود خیلی سریع پیشرفت می‌کند. برای سرعت بخشیدن به جلوگیری از عفونت و درمان زخم بستر سالمندان به کمک حرفه‌ای نیاز است.
بیشتر بخوانید: بررسی کامل بی اختیاری ادرار سالمندان + راه‌های درمان
مرحله چهار
این مرحله پایانی زخم بستر است که شرایط بسیار خطرناکی را به وجود می‌آورد:
- در این مرحله زخم آن‌قدر عمیق است که در واقع به عضله و استخوان اطراف آسیب وارد می‌شود
- تاندون‌ها و مفاصل نیز در این مرحله آسیب می‌ببینند و عفونت ایجاد می‌شود
- عفونت زخم فشاری روند بهبود را کند و بیمار را در معرض خطر گسترش عفونت به سایر نواحی بدن قرار می‌دهد
- ظاهر آن شبیه به درجه سه اما مقدار بافت مرده و عمق زخم بیشتر است
- زخم در این مرحله معمولا به صورت زخم عمیق و باز دیده می‌شود
بیشتر بخوانید: تغییرات بدن با افزایش سن
به قسمت‌های سیاه شده بافت آسیب دیده اسکار می‌گویند. وقتی زخمی به این مرحله برسد بهبود آن بسیار دشوار است. درمان زخم بستر سالمندان در این مرحله بسیار حساس و از اهمیت ویژ‌ای برخوردار می‌شود. این عارضه بسیار جدی و عفونت‌های تهدید کننده در زندگی به همراه دارد.
بیشتر بخوانید: زانودرد سالمندان، انواع، علل و راه‌های پیشگیری و درمان آن
علل شایع زخم بستر
هر کسی برای مدت طولانی در یک وضعیت بماند، در معرض خطر ایجاد زخم فشاری قرار دارد. آن‌ها اغلب در افرادی شکل می‌گیرند که برای تغییر موقعیت نیازمند کمک هستند. عوامل اصلی در ایجاد زخم بستر افراد مسن عبارتند از:
-
فشار ناشی از تحرک محدود
فشار مداوم روی قسمتی از بدن می‌تواند جریان خون به بافت‌های آنجا را کاهش دهد. بافت و پوست برای رساندن اکسیژن و سایر مواد مغذی به جریان خون نیاز دارند (بدون این مواد، پوست آسیب می‌بیند و خراب می‌شود). برای سالمندان با تحرک محدود، این فشار اغلب در مناطق بدون عضله یا چربی زیاد اتفاق می‌افتد. درمان زخم بستر سالمندان در این مرحله ساده و قابل کنترل‌تر است.
بیشتر بخوانید: خواندن این مطلب در مورد آلزایمر برای هر کسی مفید است
-
اصطکاک
هنگامی که سالمندان تغییر موقعیت می‌دهند، این حرکت و مالش، پوست را از بین می‌برد. حتی کمک‌های ملایم می‌تواند باعث ایجاد زخم اصطکاک شود، به خصوص که با افزایش سن پوست نازک‌تر و شکننده‌تر خواهد شد. از لباس‌ها و ملحفه‌های زبر خودداری کنید، زیرا می‌توانند باعث ایجاد درد در بستر شوند و درمان زخم بستر سالمندان را مختل کنند. مراقب باشید هنگام جابه‌جایی افراد مستعد از حرکات مالشی استفاده نکنید.
بیشتر بخوانید: مشکلات شنوایی سالمندان و چگونگی بهبود شرایط پیرگوشی
-
برش
برش زمانی اتفاق می‌افتد که پوست در یک جهت حرکت کند در حالی که استخوان در جهت دیگر حرکت می‌کند یا ثابت می‌ماند. به عنوان مثال، لغزش آهسته روی تخت باعث می‌شود استخوان دنبالچه یا تیغه‌های شانه حرکت کند در حالی که پوست در جای خود باقی می‌ماند. این گاهی اوقات منجر به کشیدگی و پارگی پوست می‌شود.
- زمان زیادی را صرف نشستن روی صندلی یا دراز کشیدن روی تخت کنند
- از پروتز یا وسیله جراحی استفاده کنند
- استفاده از کفش‌های نامناسب یا لباس‌های کش‌دار محرک ایجاد زخم بستر است
زخم‌ها می‌توانند ناشی از فشار قابل توجه در یک دوره کوتاه مدت یا فشار کم در یک دوره طولانی‌تر باشند.
بیشتر بخوانید: 13 نوع بیماری های شایع سالمندان؛ دست از درمان برندارید!
قسمت‌های اصلی که دچار زخم بستر می‌شوند
نواحی اصلی فشار در زخم بستر در سالمندان موارد زیر هستند. چرا که بیشترین سطح تماس با زمین یا تخت را دارند:
- آرنج‌ها
- پاشنه پا
- پشت سر، پشت کمر
- ناحیه باتکس (باسن)
در کسانی که مدت زیادی در حالت درازکش به شانه قرار گرفته‌اند، زخم بستر ممکن است در نواحی زیر دیده شود. نواحی فشار عبارتند از:
- کناره‌های سر
- گوشه لاله گوش
- روی برجستگی کنار زانو
- روی پوست قوزک خارجی
- روی برجستگی کناری لگن
در کسانی که مدت زیادی در ویلچر می‌نشینند، زخم بستر می‌تواند در محل‌های زیر تشکیل شود:
- پشت استخوان خارجی، درست بین دو برجستگی باسن یا روی برجستگی باسن
- پشت استخوان‌های کتف یا ستون مهره
- پوست روی ساعد یا ران در جایی که روی صندلی تکیه می‌دهند
بیشتر بخوانید: درمان فشار خون سالمندان؛ مبارزه با یک بیماری شایع اما قابل کنترل
علائم زخم بستر
زخم بستر از تحریک پوست تا زخم‌های باز که مستعد عفونت هستند متغیر است. این عارضه در مراحل اولیه درمان زخم بستر سالمندان سخت نیست. مراقبان باید اغلب علائم زخم بستر را بررسی کنند.
تغییر رنگ
پوست تیره مایل به آبی، بنفش یا براق می‌شود. پوست روشن صورتی، قرمز یا ممکن است تیره شود. اگر تغییر رنگ پس از برداشتن فشار به مدت 10 تا 30 دقیقه از بین نرود، ممکن است نشان دهنده ایجاد زخم باشد.
تغییرات بافت
ناحیه تحت فشار سفت یا اسفنجی و گرم احساس می‌شود.
پوست شکسته
امکان دارد یک زخم کم عمق و باز به همراه مایع یا چرک در آن وجود داشته باشد. در این وضعیت احتمال گسترش زخم به لایه‌های عمیق‌تر بیشتر است.
عفونت
علائم عفونت شامل تغییر رنگ یا التهاب در اطراف لبه زخم، وجود چرک بیشتر و بافت سبز یا سیاه در اطراف زخم و تب است.
بیشتر بخوانید: درمان پوکی استخوان سالمندان؛ شایع اما قابل پیشگیری
پیشگیری از زخم بستر
اگر مراقبان، یک فرد بی‌حرکت یا در بستر را به درستی و به طور مکرر جابه‌جا نکنند، احتمال زخم‌های پوستی افزایش می‌یابد. همچنین بهداشت ضعیف، تغذیه و مراقبت از پوست منجر به زخم بستر خواهد شد.
پنج مرحله پیشگیری از مبتلایان زخم بستر:
- هر یک تا دو ساعت یک بار در رختخواب و هر 30 دقیقه یک بار روی ویلچر، فرم قرارگیری فرد مورد نظر خود را تغییر دهید. زخم بستر در افراد مسن با تحرک محدود شاید یک شبه اتفاق بیفتد، بنابراین تغییر موقعیت باید در تمام ساعات شبانه روز انجام شود. برای محافظت از رفاه خود، شیفت‌های کاری را با یکی از اعضای خانواده عوض کنید یا در صورت امکان مراقب‌های خانگی شبانه استخدام کنید.
- کشیدن پوست سالمندان باعث اصطکاک خواهد شد و زخم بستر را بدتر می‌کند. حرکات خشن نیز منجر به کبودی دردناک می‌شود. عزیزان را به آرامی بلند کرده و حرکت دهید، نواحی عضلانی یا بالشتک‌تر بدن را لمس کنید.
- بازرسی دقیق زخم زمانی که زود تشخیص داده شود، درمان زخم بستر سالمندان را بسیار راحت‌تر می‌کند. زخم بستر مرحله یک در خانه قابل درمان است، اما مراحل بعدی درمان زخم بستر سالمندان نیاز به پزشک یا تیم پزشکی دارد. بررسی دقیق بدن بیمار ناراحت کننده خواهد بود، اما برای پیشگیری از زخم بستر ضروری است.
- تشک، تکیه‌گاه مخصوص و کوسن‌ها همگی احتمال بروز زخم بستر در سالمندان را کاهش می‌دهد. قبل از خرید با پزشک معالج مشورت کنید. تشک‌های ساخته شده از فوم، هوا، ژل یا آب را می‌توان با یک برنامه منظم دوباره تنظیم کرد و فشار روی بدن را تغییر داد. پدها یا بالش‌های فومی از پاها حمایت و از تماس زانوها و مچ پا جلوگیری می‌کنند. هرگز از کوسن‌های لاستیکی یا بالش‌های هموروئید دوناتی شکل به عنوان درمان زخم بستر سالمندان استفاده نکنید. در مشکل بی‌اختیاری هنگامی که پوست حتی برای مدت کوتاهی در معرض ادرار یا مدفوع قرار می‌گیرد، آسیب‌پذیرتر می‌شود. اگر یک فرد مسن بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع را تجربه می‌کند، مستعد ابتلا به زخم بستر است. از پزشک در مورد پدهای مخصوص جاذب یا لباس زیر بپرسید.
- تغذیه و فعالیت بدنی از مراحل مهم در درمان زخم بستر سالمندان است. بدون مایعات، ویتامین‌ها، مواد معدنی و پروتئین مناسب، زخم بستر به درستی بهبود نمی‌یابد. یک رژیم غذایی متعادل به سلامت پوست و استخوان کمک می‌کند. همچنین می‌تواند به پیشگیری از زخم بستر و بیماری‌های سالمندان یاری برساند. اگر فرد مورد علاقه شما به شدت اضافه وزن دارد، کاهش وزن فشار روی استخوان‌ها و مفاصل را کاهش می‌دهد. برعکس این موضوع هم باید مد نظر گرفت، اگر وزن آن‌ها کم باشد کمبود بالشتک منجر به زخم بستر در اطراف مفاصل تیز می‌شود.
بیشتر بخوانید: زوال عقل چیست؟ هر فراموشی دمانس نیست
برای درمان زخم بستر سالمندان چه باید کرد؟
درمان زخم بستر سالمندان بسته به مرحله و شدت آن متفاوت است. زخم بستر مرحله یک اغلب در خانه برطرف می‌شود، در حالی که زخم‌های فشاری در مراحل بعدی نیاز به مداخله پزشکی بیشتر دارند. برای نظارت دقیق بر درمان زخم بستر سالمندان، به طور منظم به مطب پزشک یا قرارهای مراقبت در منزل نیاز است. زخم فشاری شدید منجر به جراحی یا بستری شدن در بیمارستان می‌شود.
برای درمان زخم بستر سالمندان باید چند مرحله انجام داد که شامل:
مرحله اول درمان زخم بستر سالمندان
درمان زخم بستر سالمندان در خانه برای علائم قابل مشاهده مرحله یک امکان‌پذیر خواهد بود. اگر متوجه گرمای خفیف و تغییر رنگ شدید، پوست را با آب و صابون تمیز بشویید و کاملا خشک کنید. سپس از یک لوسیون ضد رطوبت استفاده کنید. اگر علائم مرحله یک زخم بستر در عرض 48 ساعت بهبود نیافت، به پزشک اطلاع دهید.
بیشتر بخوانید: درمان کم شنوایی سالمندان؛ پایان گوشه‌گیری و بازگشت به زندگی عادی
مرحله دوم درمان زخم بستر سالمندان
در مرحله دو پزشک برای درمان زخم بستر سالمندان رژیم خانگی، تمیز کردن کامل، گاز یا بانداژ دارویی و آنتی بیوتیک‌ها را تجویز می‌کند.
شما باید تمامی کارهای گفته شده را انجام دهید و گزارش کاملی از روند بهبود به پزشک ارائه کنید. در صورتی که درمان به درستی انجام نشود یا بهبود را مشاهده نکنید، باید به پزشک مراجعه کنید.
بیشتر بخوانید: معاینات دوره‌ای سالمندان؛ معجزه در پیشگیری و درمان سرطان تا سکته قلبی
مرحله سوم درمان زخم بستر سالمندان
علائم زخم بستر در مرحله سه و چهار امکان دارد به درمان یا جراحی تخصصی توسط تیم مراقبت از زخم نیاز داشته باشد.
هنگامی که آسیب در زیر سطح پوست رخ می‌دهد، درمان زخم بستر امکان دارد شامل موارد زیر باشد:
- درمان زخم با فشار منفی در مطب پزشک یا خدمات بهداشتی خانه
- برداشتن پوست و بافت آسیب دیده
- پیوند پوست سالم به ناحیه زخم
بیشتر بخوانید: افسردگی سالمندان چیست، شناخت تمامی علائم روحی و فیزیکی
سخن پایانی
با توجه به تحقیقات انجام شده در راستای درمان زخم بستر سالمندان نکات مهمی را باید مورد توجه قرار دهیم. در نتیجه برای شروع، پزشک مربوطه احتمالا پوست را به دقت بررسی می‌کند تا تصمیم بگیرد که آیا زخم فشاری وجود دارد یا شرایط دیگری پدید آمده است. اگر چنین باشد مرحله‌ای را برای درمان زخم اختصاص می‌دهد. مرحله‌بندی در تعیین بهترین راه درمان بسیار مهم است. همچنین امکان دارد برای ارزیابی سلامت عمومی سالمندا نیاز به آزمایش خون داشته باشید.