درمان دوبینی چشم برای افراد مختلف می‌توانند از بعضی از حوادث و مشکلات جلوگیری کنند. در تعریف دوبینی چشم آماده این حالت زمانی اتفاق می‌دهد که فرد یک تصویر را دوتایی می‌بیند. این دو تصویر می‌توانند در کنار هم، روی هم یا هر دو حالت در کنار هم ایجاد شوند.
شاید تصور کنیم که دوبینی مشکلی خاصی ایجاد نمی‌کند، اما باید گفت که درمان دوبینی چشم لازم است؛ زیرا می‌تواند بر تعادل، حرکت و توانایی خواندن افراد تاثیر بگذارد.
دوبینی در هر دو چشم تنها زمانی رخ می‌دهد که هر دو چشم باز باشند. اگر فردی یک چشم خود را ببندد، دوبینی از بین می‌رود؛ زیرا این مشکل در بینایی به دلیل تفاوت کمی که بین هر چشم وجود دارد ایجاد می‌شود. در صورتی که دوبینی تک چشمی زمانی رخ می‌دهد که مشکل تنها در یک چشم باشد.
درمان دوبینی چشم بستگی به علت و نوع آن دارد. درمان‌ها می‌تواند شامل ورزش‌های چشم، عینک‌های طراحی شده خاص و جراحی باشند.
در این مقاله به بررسی نحوه درمان دوبینی چشم، علل و تشخیص آن می‌پردازیم، با ما همراه باشید:
بیشتر بخوانید: ۵ درمان قرمزی چشم با ساده ترین روش های خانگی وتخصصی
دوبینی چشم چیست؟
دوبینی یک مشکل چشمی است که باعث می‌شود فرد دو تصویر مجزا از یک شی را ببیند. در این حالت یکی از تصاویر کم نورتر بوده که به آن تصویر روح می‌گویند.
دوبینی می‌تواند یک یا هر دو چشم را درگیر کند. به این صورت که در دوبینی تک چشمی حتی اگر چشم دیگر بسته باشد، تصویر دوتایی باقی می‌ماند. علت این مشکل اغلب در چشم بوده و داشتن مشکل عصبی در آن بعید است. در صورتی که فرد مبتلا به دوبینی در دو چشم تنها زمانی دو تصویر را می‌بیند که هر دو چشم او باز باشند. این عارضه امکان دارد که به دلیل شرایط جدی‌تری ایجاد شود.
باید اشاره کنیم که دوبینی می‌تواند افقی، عمودی یا هر دو حالت باهم (مورب) رخ دهند. مردم در اغلب موارد دوبینی را با تاری دید اشتباه می‌گیرند.
بیشتر بخوانید: درمان زخم داخل پلک چشم و ۱۷ دلیل برای ایجاد زخم پلک
دوبل دیدن چه شکلی است؟
آنچه یک فرد مبتلا به دوبینی می‌بیند بستگی به نوع دوبینی آن دارد. معمولا تصاویر دیده شده به صورت زیر هستند:
- دوبینی افقی: تصویر دوتایی در کنار هم ظاهر می‌شوند
- عمودی: یک تصویر در بالای تصویر دیگر ظاهر خواهد شد
- مورب: تصاویر به صورت افقی و عمودی از یکدیگر جابه‌جا شده‌اند
هم‌ترازی ضعیف که باعث دوبینی می‌شود به راحتی قابل مشاهده است. با این حال امکان دارد که گاهی اوقات این عارضه آشکار نشود و زمانی که افراد چشمان خود را در جهت خاصی حرکت می‌دهند ظاهر شود.
همچنین باید اشاره کنیم یک فرد می‌تواند دوبینی داشته باشد و از مشکل خود باخبر نباشد. در این حالت مغز تصاویر یک چشم را نادیده می‌گیرد (سرکوب) تا تصاویر ناهماهنگ را حذف کند.
بیشتر بخوانید: تاری دید صبحگاهی؛ بررسی۱۰ علت عدم وجود دید واضح در هنگام صبح
علل ایجاد دوبینی چشم
هر چشمی تصویر خود را از محیط ایجاد می‌کند. مغز نمایش‌های هر چشم را ترکیب کرده و آن‌ها را به عنوان یک تصویر واضح درک و سپس نمایش می‌دهد. چشم‌ها باید با هم کار کنند تا درک از تصویر دیده شده ایجاد شود.
هر چیزی که این روند را مختل کند می‌تواند باعث دوبینی شود. این اختلال ممکن است به دلیل آسیب عصبی یا عضلانی به وجود بیاید.
بعضی از بیماری‌ها می‌توانند ماهیچه‌های حرکت چشم را ضعیف کرده و باعث ایجاد دید دوگانه شوند. آسیب به ماهیچه‌هایی که چشم را حرکت می‌دهند یا اعصابی که حرکت چشم را کنترل می‌کنند می‌توانند باعث ایجاد دوبینی شوند.
آسیب در قسمت‌های خاصی از چشم مانند عدسی یا قرنیه نیز می‌تواند باعث دوبینی شود.
بیشتر بخوانید: قوز بینی و ۵ روش جراحی و غیرجراحی برای اصلاح فرم بینی
علل دوبینی در دو چشم
یکی از علل شایع دوبینی در دو چشم، انحراف یا استرابیسم (strabismus) است. این حالت زمانی رخ می‌دهد که چشم‌ها به درستی در یک راستا قرار نگیرند و در جهت‌های کمی متفاوت‌تر از حالت عادی باشند. توجه داشته باشید که استرابیسم در کودکان نسبتا شایع است و همیشه منجر به دوبینی نمی‌شود.
احتمال دارد که استرابیسم یا انحراف چشم به دلیل آسیب و مشکلات زیر ایجاد شود:
- فلج یا ضعیف بودن ماهیچه‌ها
- محدود بودن حرکت چشم‌ها
- بیش از حد قوی یا بیش فعال بودن ماهیچه‌های اطراف چشم
- ناهنجاری در اعصاب کنترل‌کننده ماهیچه‌های چشم
امکان دارد که در بعضی شرایط افرادی که در کودکی دچار انحراف چشم بوده‌اند، بعدها دوباره دچار این مشکل شوند. همچنین درمان چشمک زدن غیرارادی نیز می‌تواند منجر به دوبینی شود. باید اشاره کنیم که در مواردی چشمک زدن چشم پاسخی از سمت مغز برای رفع دوبینی است. در این حالت مغز برای جلوگیری از دوبینی، سیگنال‌های چشم آسیب‌دیده (که دوبینی ایجاد می‌کند) را مختل کرده و با پلک زدن آن را سرکوب می‌کند.
علاوه بر مورد گفته شده بیماری و مشکلات دیگری نیز وجود دارند که باعث ایجاد دوبینی می‌شوند. یافتن این علت‌ها می‌تواند در درمان دوبینی چشم موثر باشد.
بیشتر بخوانید: ۶ درمان انحراف چشم؛ معرفی همه راه‌های رفع استرابیسم
سایر شرایطی که می‌توانند باعث دوبینی شود عبارتند از:
- اختلال عملکرد تیروئید
غده تیروئید در گردن قرار دارد و هورمونی به نام تیروکسین تولید می‌کند. تغییراتی در عملکرد تیروئید می‌تواند بر عضلات خارجی کنترل‌کننده چشم تاثیر بگذارد. این شامل افتالموپاتی گریوز می‌شود که در آن چشم‌ها می‌توانند بیرون‌زده به نظر برسند؛ زیرا چربی و بافت‌های اضافی در پشت چشم ایجاد شده است.
- سکته مغزی یا حمله ایسکمیک گذرا
در سکته مغزی به دلیل انسداد در رگ‌های خونی، خون به مغز نمی‌رسد. این می‌تواند رگ‌های خونی تامین‌کننده مغز یا اعصاب کنترل‌کننده عضلات چشم را تحت تاثیر قرار دهد و باعث دوبینی شود.
- آنوریسم
آنوریسم یک برآمدگی در رگ‌های خونی است و می‌تواند به عصب یا عضله چشم فشار بیاورد.
- نارسایی همگرایی
در این حالت چشم‌ها به درستی با هم کار نمی‌کنند. علت این مشکل ناشناخته است.
بیشتر بخوانید: ۸ عفونت چشم؛ علل ابتلا، علائم و اقدامات درمانی که حتما باید بدانید!
- دیابت
این بیماری می‌تواند رگ‌های خونی که شبکیه پشت چشم را تامین می‌کنند، تحت تاثیر قرار دهد. همچنین بر اعصابی که حرکات ماهیچه چشم را کنترل می‌کنند نیز تاثیر می‌گذارد.
- میاستنی گراویس (Myasthenia gravis)
این عارضه باعث ضعف در عضلات از جمله عضلاتی که چشم را کنترل می‌کنند می‌شود.
- تومورها و سرطان‌های مغزی
تومور مغزی یا رشد تومور در پشت چشم می‌تواند در حرکت آزاد چشم اختلال ایجاد کند یا به عصب بینایی آسیب برساند.
- مولتیپل اسکلروزیس (MS)
در بیماری ام اس سیستم عصبی مرکزی از جمله اعصاب چشم تحت تاثیر قرار می‌گیرند.
بیشتر بخوانید: میلیا، انواع، علل ایجاد و ۶ درمان خانگی این ضایعه پوستی
- سیاهی چشم
این بیماری باعث جمع شدن خون و مایعات در اطراف چشم می‌شود و می‌تواند به خود چشم یا عضلات و اعصاب اطراف آن فشار وارد کند.
- آسیب به سر
آسیب فیزیکی به مغز، اعصاب، ماهیچه‌ها یا حفره چشم می‌تواند حرکت چشم و ماهیچه‌های آن را محدود کند.
بیشتر بخوانید: درمان تاری دید و شناخت روش درمان سریع تار شدن ناگهانی چشم
علل دوبینی در یک چشمی
دوبینی در یک چشم زمانی خود را نشان می‌دهد که با پوشاندن چشم سالم، تصاویر ایجاد شده به صورت دوتایی نمایان شوند. باید اشاره کنیم که آمار دوبینی تک چشمی کمتر از دوبینی در دو چشم است.
شرایط زیر می‌تواند باعث دوبینی تک چشمی شود یا بالعکس:
- آستیگماتیسم: در این حالت قرنیه یا لایه شفاف جلوی چشم، شکل نامنظمی دارد. با آستیگماتیسم قرنیه به جای اینکه کاملا مانند توپ بسکتبال گرد باشد، دو انحنا در سطح خود خواهد داشت
- خشکی چشم: در صورتی که چشم به اندازه کافی اشک تولید نکند یا خیلی سریع خشک شود، باعث ایجاد دوبینی می‌شود
- قوز قرنیه: این یک بیماری دژنراتیو چشم است که باعث نازک شدن قرنیه و مخروطی شکل شدن آن می‌شود
- ناهنجاری‌های شبکیه: به عنوان مثال در دژنراسیون ماکولا، مرکز میدان دید فرد به آرامی ناپدید می‌شود و گاهی اوقات تورمی وجود دارد که می‌تواند باعث دوبینی در یک چشم شود
- آب مروارید: آب مروارید در بین افراد بالای 80 سال زیاد دیده می‌شود این بیماری چشمی نیز می‌تواند عاملی برای ایجاد دوبینی در یک چشم باشد
بیشتر بخوانید: علت خشکی چشم چیست؟ دلایل بروز و روش‌های پیشگیری
دوبینی موقت چیست؟
دوبینی گاهی اوقات می‌تواند موقتی باشد. امکان دارد که این حالت در شرایط زیر رخ دهد:
- مسمومیت با الکل و داروهایی مانند بنزودیازپین‌ها و مواد افیونی
- مصرف بعضی داروهای ضدتشنج
- آسیب‌های سر مانند ضربه مغزی
- خسته بودن چشم
در صورت بروز این موارد و ایجاد دوبینی، اگر مشکل بینایی بعد از مدتی رفع نشد، حتما با پزشک تماس بگیرید.
بیشتر بخوانید: درمان سوزش چشم؛ دست از خاراندن چشم‌ها بردارید!
آیا دوبینی علائمی دارد؟
علائم فیزیکی دوبینی عبارتند از:
- جمع یا تنگ کردن چشم‌ها برای دیدن یا بهتر دیدن
- پوشاندن یک چشم با دست
- چرخاندن سر به شکل غیرعادی برای بهتر دیدن
- نگاه کردن به اشیا از پهلو به جای رو به جلو
بیشتر بخوانید: درمان خانگی ورم پلک؛ به دنبال درمان‌های پزشکی بلفاریت نباشید!
نحوه تشخیص برای درمان دوبینی چشم
تشخیص دوبینی می‌تواند برای یک متخصص چشم چالش برانگیز باشد، زیرا دلایل احتمالی زیادی برای بروز این عارضه چشمی وجود دارد. اولین قدمی که یک متخصص انجام می‌دهد مشخص کردن دوبینی در یک یا هر دو چشم است. این کار با پرسیدن سوال از بیمار و انجام تست بینایی صورت می‌گیرد.
در بیشتر موارد اگر دوبینی در یک چشم باشد، مشکل را باید داخل چشم جستجو کرد و احتمال کمی برای مشکلات عصبی چشمی وجود دارد.
تشخیص دوبینی در کودکان
کودکان همیشه نمی‌توانند آنچه را که می‌بینند بیان کنند، این موضوع می‌تواند تشخیص را دشوار کند.
بیشتر بخوانید: درمان خشکی چشم؛ مقابله با شرایطی که اشک، کم و بی‌کیفیت است!
درمان دوبینی چشم با روش‌های مختلف
درمان دوبینی چشم معمولا به علت اصلی آن بستگی دارد. در ادامه روش‌های مختلفی را برای درمان دوبینی چشم در یک یا هر دو چشم بررسی می‌کنیم.
بیشتر بخوانید: علائم آب مروارید به طور ناگهانی ایجاد نمی‌شوند
درمان دوبینی در یک چشم
درمان دوبینی چشم بسته به علت ایجاد دوبینی متفاوت است. از جمله روش‌های درمان مشکلات مختلف می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
درمان آستیگماتیسم برای رفع دوبینی
اغلب عینک‌های اصلاحی یا لنزهای تماسی چشمی می‌توانند انحنای ایجاد شده به دلیل این مشکل را خنثی کرده و عبور نور ورودی به چشم را تصحیح کنند.
جراحی لیزری برای درمان مشکلات قرنیه
پزشکان با استفاده از روش‌های مختلف درمانی با تکنولوژی لیزری می‌توانند شکل قرنیه را تغییر داده و آن را اصلاح کنند.
درمان دوبینی چشمی با رفع آب مروارید
جراحی معمولا بهترین گزینه برای درمان آب مروارید است. در این جراحی منبع بیماری آب مروارید و علت دوبینی حذف می‌شود. باید اشاره کنیم عوارض این جراحی در طولانی مدت (عدم درمان به موقع آب مرواید) شامل عفونت، درد و احتمالا ادامه تاری یا دوبینی است؛ اما درمان سریع معمولا می‌تواند این موارد را برطرف کند.
بیشتر بخوانید: درمان تنبلی چشم؛ تنبلی چشم شما را عینکی نمی‌کند!
درمان خشکی چشم
عدم تولید اشک کافی یا خشک شدن سریع چشم‌ها می‌تواند باعث التهاب و دردناک شدن چشم‌ها شود. این مشکلات به مرور زمان باعث دوبینی می‌شوند. با استفاده از قطره‌های چشمی (اشک مصنوعی) می‌توان به راحتی خشکی چشم را درمان و از دوبینی جلوگیری کرد.
درمان دوبینی چشم در هر دو چشم
همان‌طور که گفته شده بسته به علت ایجادکننده، درمان دوبینی چشم برای بیماری‌ها و مشکلات مختلف متفاوت است. درمان‌ها عبارتند از:
- عینک زدن
- تمرینات چشم
- استفاده از لنز تماسی مات
- استفاده از چسب یا پوششی برای یک چشم
- جراحی روی عضلات چشم برای اصلاح موقعیت آن‌ها
- در مواردی تزریق سم بوتولینوم (بوتاکس) به عضلات چشم می‌تواند به آرامش و درمان دوبینی چشم کمک کند
توجه داشته باشید که استفاده از بوتاکس برای همه بیماران توصیه نمی‌شود؛ زیرا مصرف این سم برای برخی افراد منع پزشکی داشته و می‌تواند عوارضی ایجاد کند. به عنوان مثال استفاده از بوتاکس برای افرادی که اختلالات عصبی عضلانی مانند میاستنی گراویس و اسکلروز جانبی آمیوتروفیک دارند، ممنوع است.
بیشتر بخوانید: آستیگماتیسم؛ معضلی شایع در شکل قرنیه اما قابل درمان
استفاده از منشورهای خاص برای درمان دوبینی چشم
منشوری که در بعضی از نمونه‌های خاص عینک قرار داده می‌شود نیز به تنظیم مجدد تصاویر از هر چشم کمک می‌کنند. منشورها را می‌توان به صورت چسبنده (موقت) یا به طور دائم در لنزها قرار داد. منشورهای چسبنده معمولا برای دوبینی موقت یا زمانی که نقاط ضعف و قوت منشور با آزمون و خطا مشخص شد، سفارش و رزرو می‌شوند.
تمرینات اصلاحی راهی برای درمان دوبینی چشم
تمرینات چشمی می‌توانند بعضی از مشکلات چشم را برطرف کنند، اما برای همه آن‌ها مناسب نیستند. باید بگوییم که تمرینات چشمی برای درمان نارسایی همگرایی مناسب بوده و باعث رفع دوبینی ناشی از آن می‌شوند.
تمرین‌ها و درمان دوبینی چشم توسط یک اپتومتریست صورت می‌گیرد و شامل تمرین‌هایی است که با هدف توسعه یا بهبود مهارت‌های بینایی فرد انجام می‌شوند. برخی از این تمرین‌ها به صورت زیر هستند:
بیشتر بخوانید: گل مژه مسری است؟ درمان خانگی و دارویی گل مژه
تمرین اصلاحی برای درمان همگرایی صاف:
- روی یک هدف مانند یک چوب نازک یا متن ریز در یک مجله تمرکز کنید
- جسم را در طول بازو و در راستای دید چشم‌ها نگه دارید
- هدف این است که تصویر تا زمانی که به عنوان یک تصویر واحد باقی بماند دیده شود
- هدف را به آرامی و پیوسته به سمت بینی حرکت دهید
- وقتی تک تصویر تبدیل به دو تصویر می‌شود، چشم‌ها با هم کار نمی‌کنند. در این زمان تلاش کنید تا دوباره بتوانید آن شی را به صورت درست (یک تصویر تکی) ببینید
- سپس سعی کنید شی را به بینی نزدیک کنید
- در صورتی که با تلاش نتوانستید از دوبینی جلوگیری کنید، دست را به حالت اولیه برگردانید و تمرین خود را دوباره شروع کنید
- به طور معمول محدود همگرایی 10 سانتی‌متر از بینی فاصله دارد. هدف از این تمرین این است که شی را به صورت یک تصویر در فاصله 10 سانتی‌متری ببینیم
- در مواردی اپتومتریست‌ها یک ابزاری به نام کارت نقطه برای کمک به بیمارها به آن‌ها می‌دهد
بیشتر بخوانید: خارش چشم | درمان، پیشگیری و علت خارش چشم
تمرین اصلاحی برای همگرایی جهشی (پرشی):
- هدفی مشابه با تمرین همگرایی صاف انتخاب کنید
- هدف را با فاصله 20 سانتی‌متری از بینی قرار دهید
- نگاه را بین 5 تا 6 ثانیه روی هدف ثابت کنید
- سپس برای حدود 2 تا 3 ثانیه به یک جسم ثابت در فاصله 3 متری نگاه کنید
- نگاه خود را به هدف نزدیک‌تر برگردانید
- این تمرین را باید تکرار کرد و به تدریج هدف به چشم‌ها نزدیک‌تر شود تا زمانی که در فاصله 10 سانتی‌متری چشم قرار گیرد و هنگام دیدن آن دوبینی ایجاد نشود
اثربخشی این تمرینات عمدتا به درمان نارسایی همگرایی محدود می‌شود. اگر علائم بهبود نیافت، فرد باید برای آزمایشات بیشتر به پزشک مراجعه کند.
خلاصه
درمان دوبینی چشم به نوع علت آن بستگی دارد؛ زیرا عوامل و بیماری‌های مختلفی باعث دوبینی می‌شوند. همچنین باید اشاره کنیم که دوبینی می‌تواند در یک یا هر دو چشم ایجاد شود.
از علل شایع دوبینی در دو چشم می‌توانیم به سکته مغزی، حمله ایسکمیک گذرا، نارسایی همگرایی و آنوریسم اشاره کنیم. از بیماری‌ها و مشکلاتی که دوبینی در یک چشم را ایجاد می‌کنند، می‌توانیم آستیگماتیسم، خشکی چشم و قوز قرنیه را نام ببریم.
با توجه به علت‌های مختلف، درمان دوبینی چشم نیز متفاوت باشد. به عنوان مثال برای درمان دوبینی به دلیل نارسایی همگرایی می‌توان از تمرینات اصلاحی استفاده کرد.