مشکلات خانواده یک معتاد و 5 نمونه از مهمترین اثرات این بیماری

مشکلات خانواده یک معتاد به قدری زیاد و متنوع هستند که در مورد هر کدام از آن‌ها می‌توان چندین کتاب نوشت. رفتار و عملکرد معتاد در خانواده باعث بروز اثرات مخربی بر احساسات، اعصاب، روابط فردی، خانوادگی و اجتماعی و در آخر مشکلات اقتصادی می‌شود.

یکی از مهمترین اثرات مخرب اعتیاد عضوی از خانواده، تاثیری است که بر کودکان می‌گذارد. در بیشتر موارد کودکانی که در خانواده‌هایی بزرگ می‌شوند که یکی از اعضا اعتیاد دارد، در نوجوانی به مصرف مواد مخدر روی می‌آورند یا دچار سوء استفاده جسمی و جنسی خواهند شد.

در این مطلب از مجله علمی سیوطب به بررسی اثرات و مشکلات خانواده یک معتاد خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

 

نگاهی کلی به موضوع این مقاله

• یکی از مشکلات خانواده یک معتاد، از بین رفتن اعتماد بین اعضا است
• دیدن اعتیاد والدین باعث تاخیر در رشد و یادگیری کودک و حتی اختلالات روانی و عاطفی در آن‌ها می‌شود
• مشکلات مالی یکی از اثرات اعتیاد در خانواده است
• کودک پرورش یافته در خانواده دارای معتاد، با ترس و سردرگمی بزرگ می‌شوند

بیشتر بخوانید: ترک متادون سخت است؛ اما نه با این ۷ روش|ترک متادون در ۵۰ روز

تاثیر اعتیاد بر خانواده

مبارزه با اختلال مصرف مواد یا SUD (substance use disorder) توسط بسیاری به عنوان یک تجربه شخصی تلقی می‌شود. از آنجایی که مواد مخدر اثرات زیان‌‌باری بر مصرف‌کننده دارد، ممکن است افراد دیگر مانند همسر، فرزندان، والدین و حتی دوستان خود را در نظر نگیرند.

اثرات اعتیاد به مواد مخدر و الکل را می‌توان به دو دسته کوتاه و بلند مدت و حتی جو خانه را به دو برهه زمانی آرامش و آشوب تقسیم کرد. به عنوان مثال از مشکلات خانواده یک معتاد می‌توان به عادی شدن درگیری‌ها بین اعضای خانواده با فرد بیمار یا با هم اشاره کرد.

در این خانواده‌ها اعتماد شروع به از بین رفتن می‌کند و گاهی ازدواج به دلیل تغییرات ناشی از اعتیاد پایان می‌یابد. در مواردی اعضای خانواده با دیدن وضعیت روانی و جسمی فرد معتاد ناراحتی و استرس زیادی را محتمل می‌شوند.

باید گفت که مشکلات خانواده یک معتاد و معضلاتی که با آن روبه رو است بسیار زیاد و آزاردهنده هستند. در ادامه با چند نمونه از آن‌ها آشنا خواهیم شد.

بیشتر بخوانید: پیشگیری از اعتیاد با ۱۹ راهکار ارائه شده برای نوجوانان

1. تاثیر اعتیاد بر سلامت روان کودکان خردسال

به گزارش منابع معتبر روانشناسی از هر 8 کودک، یک کودک در خانه‌ای بزرگ می‌شود که والدین در آن مواد مخدر یا الکل مصرف می‌کنند. مشاهده ضربه روحی والدینی که در سنین پایین از اعتیاد رنج می‌برد، اثرات طولانی مدتی بر کودک دارد.

کودکانی که با دیدن والدینی که به مواد مخدر یا الکل معتاد هستند بزرگ می‌شوند، در بزرگسالی احتمال بیشتری برای ابتلا به SUDs )اختلال مصرف مواد مخدر) دارند. همچنین احتمال دارد که این دسته از کودکان 3 برابر بیشتر مورد غفلت یا آزار جسمی یا جنسی قرار بگیرند.

دیدن والدینی که در حال مصرف مواد مخدر هستند، اغلب احساسات ناراحت کننده‌ای را به همراه دارد که نه تنها باعث تاخیر در یادگیری و رشد می‌شود، بلکه منجر به اختلالات روانی و عاطفی نیز خواهد شد.

بیشتر بخوانید: مراقبت‌های بعد از ترک اعتیاد؛ آگاهی از نان شب واجب‌تر است

از آنجایی که کودکان هنوز در حال رشد شخصیت خود هستند و در برابر تاثیرات خارجی آسیب‌پذیرند، در معرض خطر تکرار چنین رفتارهایی قرار دارند. کودکان ممکن است به دلیل نوشیدن الکل توسط والدین در معرض پرخاشگری یا رفتار خشونت‌آمیز قرار بگیرند.

یکی دیگر از مشکلات خانواده یک معتاد این است که کودکان این خانواده‌ها از نظر عاطفی و فیزیکی احساس بی‌توجهی و ناامنی می‌کنند؛ در نتیجه از نظر ذهنی و احساسی ناپایدارتر می‌شوند. از دیگر تاثیرات اعتیاد بر کودکان می‌‎توان به موارد زیر اشاره کرد:

• احساس گناه یا سرزنش به دلیل سوء مصرف مواد والدین
• احساس بی‌لیاقتی یا وابستگی‌های ناکارآمد
• فرار کردن کودک از خانه در موارد شدید

بیشتر بخوانید : مضرات ویپ، پاد و سیگار الکترونیکی؛ بی ضرر یا خطرناک‌تر از حد انتظار؟

2. از دست دادن اعتماد، یکی از اثرات اعتیاد بر خانواده

معتادان به احتمال زیاد به توافقات یا وعده‌های خود عمل نمی‌کنند و این باعث ایجاد فشار بیشتر در روابط آن‌ها می‌شود. با این حال اکثر معتادان معمولا قصد دارند به تعهدات خود احترام بگذارند، اما اثرات مواد، آن‌ها را قادر به انجام این کار نمی‌کند. بنابراین اگر آن‌ها در یک رابطه باشند، طرف مقابل به دلیل ناتوانی معتاد در انجام تعهدات خود ناامید می‌شود. در این مواد می‌توان گفت که ناامیدی یکی از مشکلات خانواده یک معتاد است.

همچنین افراد معتاد احتمالا وعده‌هایی را که به فرزندان خود می‌دهند فراموش می‌کنند. اگر این به یک روند تبدیل شود، کودک برای ایجاد پیوند با افراد دیگر مشکل خواهد داشت، زیرا این دسته از کودکان نمی دانند چگونه اعتماد کنند. این از دست دادن اعتماد اغلب منجر به ازدواج‌های ناموفق و ناکارآمد فرزندان می‌شود.

بیشتر بخوانید: رفتار با جوان سیگاری و دقت به ۹ دام خاکستری در اعتیاد نوجوانان

3. افزایش استرس به دلیل زندگی با یک فرد معتاد

معتاد در هجوم اعتیاد خود، احتمالا تمام مسئولیت‌ها را به شریک زندگی خود واگذار می‌کند. بنابراین شریک به یک فرد همه کاره تبدیل می‌شود.

پرداخت قبض‌ها، تصمیم‌گیری برای امور مختلف، بزرگ کردن بچه‌ها و وظایف خانه از جمله وظایف شریک زندگی فرد معتاد است. این فعالیت‌ها این فرد را در معرض خطرهای بالای سلامتی مانند استرس، اضطراب شدید و فشارخون بالا قرار می‌دهد.

بیشتر بخوانید: ترک شیشه؛ از درمان سرپایی تا رفتار درمانی و مدل ماتریکس

4. افزایش آزار جسمی و عاطفی از تاثیرات اعتیاد بر خانواده

علاوه بر اینکه مواد مخدر، معتاد را غیرمنطقی می‌کند، بر دیگر اعضای خانواده نیز اثر می‌گذارد و آن‌ها را در معرض خطر قرار می‌دهد. به عنوان مثال اختلافات ساده در این خانواده منجر به دعواهای بزرگ می‌شوند؛ زیرا همه افراد خانواده از لحاظ احساسی و اعصاب و روان حساس شده‌اند و با کوچک‌ترین مشکل منفجر می‌شوند. در چنین شرایطی سوء استفاده فیزیکی و عاطفی در بین اعضای خانواده دیده می‌شود.

در مواردی دیده شده که فرزندان معتادان در نهایت تبدیل به سوءاستفاده‌گر می‌شوند. در تلاش برای برداشتن سرزنش از والدین معتاد، برخی از کودکان در نهایت رفتارهای نادرست نشان می‌دهند. این اقدامات بعدا آن‌ها را زخمی می‌کند و باعث می‌شود که مانند بستگانشان به نوشیدن یا مصرف مواد مخدر روی آورند. در چنین شرایطی سوء استفاده و اعتیاد تبدیل به یک چرخه مرگبار خواهد شد که تنها با درمان می‌توان آن را شکست داد.

بیشتر بخوانید: ترک آلپرازولام یا زاناکس با ۴ روش درمانی مطمئن و کم عوارض

5. ایجاد ترس و سردرگمی از مشکلات خانواده یک معتاد

سوء مصرف مواد معمولا رفتار فرد را غیرقابل پیش بینی می‌کند. شما هرگز نمی‌دانید که آن‌ها چگونه به یک موقعیت واکنش نشان می‌دهند. برای جلوگیری از آزار جسمی یا عاطفی، اعضای خانواده ممکن است شروع به راه رفتن روی پوسته تخم مرغ کنند (با احتیاط رفتار کردن) تا عزیز معتاد خود را آرام کنند.

بچه‌ها محتاط‌تر می‌شوند تا خطر ناراحتی فرد را نپذیرند. نتیجه نهایی فرهنگ ترس و سردرگمی است که تضمین می‌کند که خانواده به ندرت شادی دارند.

بیشتر بخوانید: ترک کلونازپام و کنترل علائم خطرناک قطع ناگهانی کلونوپین با ۳ مرحله اصلی

تاثیر اعتیاد نوجوانان بر خانواده

طبق آمارهای منتشر شده میزان مصرف مواد مخدر و الکل در نوجوانان معتاد از همتایان بزرگسال خود بیشتر است. در اکثر موارد این دسته از نوجوانان در کودکی یا سنین رشد، شاهد سوء مصرف والدین خود بوده‌اند.

از جمله تاثیرات و مشکلات خانواده یک معتاد نوجوان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تغییرات رفتاری نوجوان بیمار
• عملکرد ضعیف در مدرسه
• روابط متشنج با اعضای خانواده
• پرخاشگری‌ها و بی‌توجهی نسبت به صحبت‌ها و اقدامات دلسوزانه و محبت خانواده
• مشکلات مالی
• برداشت پول از حساب و حتی در مواردی دزدی از سایر اعضای خانواده
• قرار گرفتن در معرض داروهای دیگر
• رفتار بی‌پروا در داخل خانه
• فرار از خانه

فرار از خانه، نوجوان را در برابر خطرهای دیگر مانند روابط باز و کنترل نشده جنسی، اقتصادی و عاطفی آسیب‌پذیر می‌کند.

بیشتر بخوانید: ۲۱ جایگزین سیگار برای جلوگیری از سرطان‌ریه + معجون‌های خانگی

تاثیر اعتیاد بر فرد و موقعیت تحصیلی او

نوجوانانی که از مواد مخدر استفاده می‌کنند، اغلب در دوران دانشگاه در پی درمان هستند؛ اما برخی دیگر در دوران دانشگاه به اعتیاد مبتلا می‌شوند و به همین دلیل صدمات جدی می‌بینند.

در بعضی موارد اعتیاد نوجوان به قدری شدید است که باعث افت تحصیلی بسیار زیاد و در مواردی حتی اخراج از دنشگاه یا ترک خود خواسته فرد از تحصیل می‌شود. همچنین یکی از مشکلات خانواده یک معتاد و خود او تامین هزینه‌ها است؛ زیرا نوجوان تمام پولی را که به دست می‌آورد صرف هزینه‌های خرید مواد می‌کند. در مواردی تامین هزینه‌های مواد فرد را وارد به کارهای نامناسب مانند موارد زیر خواهد کرد:

• دزدی از افراد نزدیک یا حتی ناشناس
• فروش مواد به افراد دیگر
• رابطه جنسی برای به دست آوردن پول
• فروش لوازم خانگی شخصی
• کارکردن در مکان‌های نامناسب

بیشتر بخوانید : ترک قلیان، عوارض احتمالی و فواید بسیار عدم مصرف تنباکو

دیگر علائم و پیامدهای سوء مصرف مواد مخدر بر دانشجویان که از جمله مشکلات خانواده یک معتاد است، عبارتند از:

• نوسانات خلقی
• رفتار غیرمسئولانه یا خارج از شخصیت
• گروه‌های جدید دوستان
• مشکلات پولی
• ناتوانی در انجام تعهدات دانشگاهی

بیشتر بخوانید : آدامس ترک سیگار؛ قبل از مصرف، همه عوارض آن را بدانید

مشکلات روانی- اجتماعی در خانواده های معتادان

هنگامی که فردی با اعتیاد دست و پنجه نرم می‌کند، هر یک از اعضای خانواده روش خود را برای رسیدگی به این مشکل پیش می‌گیرند. محققین با تحققیات بسیار زیاد روی این موضوع متوجه پنج نقش متمایز می‌شوند که اعضای خانواده ممکن است برای مقابله با مصرف مواد به عهده بگیرند.

برخی از خانواده‌ها برای هر نقش یک نفر را دارند، برخی دیگر دارای اعضایی هستند که نقش‌های متعددی را بر عهده می‌گیرند و با این حال، برخی دیگر ممکن است نقش خاصی در خانواده خود نداشته باشند.

شش نقش خانوادگی در اعتیاد راهی ساده برای مشاهده نحوه برخورد اعضای خانواده معتادان با عزیزانشان است. هیچ یک از این نقش‌ها روش‌های سالمی برای کار کردن با مشکلات نیستند؛ اما هر کدام با توجه به شرایط و تاثیراتی که اعتیاد دارد، منطقی است.

بیشتر بخوانید: عوارض آدامس ترک سیگار را با رعایت این نکات محدود کنید

• نقش معتاد

معتاد فردی است که مشکل سوء مصرف مواد دارد و نقطه کانونی خانواده است. این افراد منشا بیشتر درگیری‌ها در خانه هستند، چه به طور مستقیم یا غیرمستقیم. معتادان تمایل دارند بدون توجه به تاثیراتی که بر اعضای خانواده‌شان می‌گذارند، به هر شکلی که برایشان مناسب است، رفتار و عمل کنند. در مواردی احتمال دارد که آن‌ها متوجه نباشند که چقدر از توجه خانواده در اطراف آن‌ها متمرکز است.

بیشتر بخوانید: ترک تریاک، سخت ولی ممکن

• نقش سرایدار یا مراقب

مراقب، عضوی از خانواده است که برای معتاد و مشکلاتی که ایجاد می‌کند بهانه می‌گیرد یا او را پوشش می‌دهد. آن‌ها بسیاری از مسئولیت‌های خانگی را برای حفظ صلح بر عهده می‌گیرند و تمام تلاش خود را می‌کنند تا اطمینان حاصل کنند که خانواده تا حد امکان خوشحال است.

مراقب یا سرایدر هدف خود را در توانمندسازی معتاد می‌یابد که کل چرخه را در حرکت نگه می‌دارد. مراقبان نیز شهدای خانواده هستند ؛زیرا خود را فدای آنچه به نظر خیر و صلاح خانواده است می‌کنند.

بیشتر بخوانید: تریاک، ماده‌ای شدیدا مخدر و آسیب‌زا

• نقش قهرمان

قهرمان شبیه مراقب است اما در توانمندسازی معتاد شرکت نمی‌کند. در عوض آن‌ها تمام تلاش خود را می‌کنند تا مطمئن شوند که خانواده‌ای عادی به نظر می‌رسند. آن‌ها سعی می‌کنند ثبات را پشت درهای بسته و در بیرون از خانه ظاهر خود را حفظ کنند.

قهرمانان معمولا فرزند طلایی هستند: بسیار مسئولیت‌پذیر، خودکفا و کمال گرا. با این حال نمای بیرونی طلایی آن‌ها صرفا درد فزاینده‌ای را که درونشان احساس می‌کنند، می‌پوشاند. این کار باعث بیماری‌های روحی و جسمی در این افراد شده و در زندگی آن‌ها تاثیر منفی می‌گذارد. این مورد نیز از جمله مشکلات خانواده یک معتاد است که به صورت زنجیره‌وار پدید می‌آیند.

بیشتر بخوانید : ترک اعتیاد، بهترین روش برای عبور از ناممکن‌ها

• نقش قربانی

قربانی مخالف قهرمان، کودک مشکل‌ساز است. آن‌ها متمایل به سرکشی داشته و پر از خصومت نسبت به بقیه اعضای خانواده هستند. به جای جبران آشفتگی در خانه، سعی می‌کنند با رفتارهای مضر توجه را به خود جلب کنند. این امر به طریق دیگری توجه را از معتاد منحرف می‌کند، اما همچنان چرخه را در حرکت نگه می‌دارد.

 

• نقش دلقک و انرژی مثبت

این نقش سعی می‌کند با منحرف کردن توجه از طریق طنز یا رفتار احمقانه، هرج و مرج و استرس را کاهش دهد. این افراد همیشه در حال حرکت هستند و دائما سعی می‌کنند با شیطنت‌های خود احساس بهتری در سایر اعضای خانواده ایجاد کنند. این نقش طاقت فرسا، فرد بامزه را از نگاه کردن به واقعیت پویایی خانواده خود، صرف نظر از تاثیر آن، باز می‌دارد.

 

• کودک گمشده

فرزند گمشده، آرام خانواده است. آن‌ها تمام تلاش خود را می‌کنند تا از مسیر دور بمانند و از ایجاد هرگونه مشکل اضافی جلوگیری کنند. کودک گمشده تماشا می‌کند که هرج و مرج در میان اعضای خانواده‌اش رخ می‌دهد و هر کاری می‌تواند انجام می‌دهد تا با پس زمینه ترکیب شود. بچه‌های گمشده معمولا بچه‌های کوچک‌تر یا وسطی هستند که قبلا به رهبری خواهر و برادر بزرگ‌ترشان عادت کرده‌اند. همه آن‌ها در میان محیط پرآشوب خانه خود ناپدید می‌شوند.

بیشتر بخوانید : ترک سیگار را همین الان شروع کنید | اتفاقاتی که پس از ترک برایتان رخ می‌دهند

دیگر مشکلات خانواده یک معتاد

از جمله دیگر مشکلات خانواده یک معتاد می‌توان به نگاه جامعه، دوستان و خویشاوندان نسبت به آن‌ها اشاره کرد. در بیشتر موارد خانواده از لحاظ اجتماعی و عاطفی با مشکلات زیر مواجه خواهد شد:

• طرد شدن از طرف دوستان و نزدیکان به دلیل عدم تمایل به ارتباط نزدیک با معتاد
• طرد شدن از طرف همسایگان و جامعه به دلیل رفتارهای نامناسب و پرخطر معتاد
• ترس نزدیکان و همسایگان از فرد معتاد به دلیل رفتارهای پرخاشگرانه با خانواده که سبب دوری از اعضای خانواده نیز می‌شود (به عنوان مثال رفتارهای خشونت‌آمیز و کتک‌کاری فرد معتاد با اعضای خانواده)
• عدم ارتباط خویشاوند با خانواده معتاد به دلیل تاثیرپذیری نوجوانان خود
• عدم کمک مالی، عاطفی، روانی و حتی ارتباط کاری سایرین با اعضای خانواده به دلیل رفتارهای ناپسند معتاد یا مشکلاتی که او برای خانواده به وجود می‌آورد

در مواردی دیده می‌شود که فرد معتاد به دلیل بیماری خود نمی‌تواند مسئولیت‌هایی که برعهده دارد را درست انجام دهد. به همین دلیل عضو دیگر خانواده مجبور به این کار می‌شود و برای رسیدن به محل کار خود تاخیر می‌کند.

 

تاثیر اعتیاد بر اقتصاد خانواده

حمایت از یک عادت فعال دارویی ارزان نیست. بسیاری از معتادان تمام پول خود را برای تهیه مواد مورد نیاز خود صرف می‌کنند. در بیشتر موارد با افزایش مصرف مواد، علائم ظاهری و رفتاری ایجاد می‌شوند که برای محیط‌های کاری مناسب و پسندیده نیستند. از همین رو این دسته از افراد در حفظ شغل خود دچار مشکل می‌شوند.

به همین دلیل وظیفه تامین پول غذا، سرپناه، لوازم مورد نیاز و حتی در مواردی خرید مواد مخدر آن‌ها بر گردن خانواده خواهد بود. یکی از مشکلات خانواده یک معتاد که اوضاع مالی خوبی هم ندارند، چندین برابر شدن هزینه‌ها و مشکلات مالی با اعتیاد یکی از اعضای خانواده است.

 

احتمال اعتیاد بیشتر در خانواده

یکی دیگر از تاثیرات اعتیاد بر کانون خانواده، احتمال روی آوردن دیگر اعضای خانواده به مواد است. کودکانی که با یکی از اعضای خانواده که مواد مخدر مصرف می‌کند بزرگ می‌شوند، بیشتر امکان دارد که به مواد روی آورند. آن‌ها از الگوی تعیین شده پیروی می‌کنند و این یکی دیگر از مشکلات خانواده یک معتاد است.

 

مقابله با اعتیاد در خانواده

با توجه به اثراتی که مصرف مواد مخدر بر فرد و خانواده او می‌گذارد باید گفت که درمان آن باید یکی از هدف‌های اصلی خانواده، دوستان و حتی جامعه باشد؛ زیرا تاثیر رفتارها و عملکرد فرد معتاد بر دیگر اعضای خانواده، به ویژه کودکان به قدری شدید و مخرب است که گاهی باعث نابودی آینده آن‌ها می‌شود و این معضل یا یکی از مشکلات خانواده یک معتاد است.

به همین دلیل اولین کاری که باید پس از اطلاع از مشکل سوء مصرف مواد مخدر یکی از عزیزانتان انجام دهید، این است که او را تشویق کنید به دنبال درمان باشد. این کار را در حالی که آرام و هوشیار است انجام دهید و به او نزدیک شوید و دلسوزانه با او صحبت کنید. حقایق و اثراتی که اعتیاد و مواد مخدر بر او و خانواده می‌گذارد را برای او بگویید. در صورت لزوم مشکلات خانواده یک معتاد را برای او نام برده و تاثیر آن‌ها بر هر یک اعضای خانواده را مشخص کنید.

 

سوالات متداول مشکلات خانواده یک معتاد :