چرا پی آر پی زانو یکی از بهترین روش‌های درمان زانودرد است؟

پی آر پی زانو یکی از انواع موارد درمانی برای درمان زانودرد است. تاکنون دانش پزشکی روش‌های متفاوتی برای درمان و کنترل زانودرد، التهابات و عوارض زانو به کار گرفته‌ است. از انواع درمان‌های دارویی، جراحی‌های ارتوپدی، فیزیوتراپی و درمان‌های ورزشی گرفته تا روش‌های مکمل مثل نمک درمانی، درمان‌های دارویی گیاهی و در نهایت روش‌های نوینی که شاید مشهورترین آن‌ها پی آر پی زانو (PRP) باشد.

زانودرد یکی از عارضه‌هایی است که مردم در سراسر دنیا به طور روزانه با آن درگیر هستند. دردهای مزمن زانو ممکن است بر اثر عوامل متفاوتی از جمله بالا رفتن سن و فرسایش و التهاب مفاصل، بیماری‌هایی چون آرتروز یا آرتریت روماتویید، مصدومیت‌های ورزشی، آسیب فیزیکی (مانند شکستگی یا در رفتگی) و… به‌ وجود بیایند و روند زندگی روزانه افراد را مختل یا دشوار کنند.

بیشتر بخوانید: درمان ساییدگی زانو، بهترین درمان برای ساییدگی مفصل زانو

امروزه با سرعت بالای پیشرفت‌های جدید در علم پزشکی خصوصا در زمینه‌های سلولی-مولکولی، روش‌های تهاجمی پیشین (مانند انواع جراحی‌ها) به تدریج جای خود را به روش‌های جدیدی می‌دهند که بسیار کم‌تر تهاجمی هستند.

پی آر پی زانو (PRP) یا درمان با پلاسمای غنی‌شده از پلاکت، یکی از روش‌های درمانی غیرمهاجم و نوین است که امروزه استفاده‌های بسیاری در سراسر دنیا در زمینه‌های مختلف پزشکی دارد.

این روش -که در گذشته در ایران به نام پلاکت درمانی هم شناخته شده بود- در بسیاری از اقدامات ترمیمی پزشکی کاربرد دارد.

بیشتر بخوانید: 12علت ورم پا |10درمان خانگی ورم پا|خواص بالا نگه داشتن پاها

از جمله مواردی که از این روش استفاده می‌شود می‌توان به ساخته شدن کلاژن، ریزش مو، تحریک و بهبود رشد موها یا کاشت مو، ترمیم آسیب‌دیدگی‌های ورزشی، کنترل و مهار پیشرفت بیماری‌های التهابی مفصلی مانند انواع روماتیسم مفصلی، از بین بردن چروک‌ها و عوارض پوستی، ترمیم زخم بستر، زخم‌های دیابتی و زخم‌های ناشی از جراحی و… اشاره کرد.

امروزه PRP زانو یکی از ایمن‌ترین روش‌ها برای درمان زانودرد، ترمیم و بهبودی مشکلات و عوارضی است که حتی ممکن است با جراحی یا فیزیوتراپی نیز بهبودی لازم را کسب نکنند.

مزایای درمان به روش پی آر پی زانو (PRP) چیست؟

روش PRP یک روش نوین درمانی است که به کارگیری آن روز به روز رو به افزایش است. دلیل اقبال جامعه پزشکی به این روش اثر بخشی آن بر ترمیم آسیب‌ها و بافت‌های نرم بدن با کمترین عوارض است.

بیشتر بخوانید: تعویض مفصل زانو؛ جراحی سخت با نتیجه ایده‌آل با اطمینان گام بردار!

مهم‌ترین مزایای روش درمانی پی آر پی عبارت‌اند از:

• اینکه می‌توان به کمک آن لزوم انجام جراحی و یا گذراندن دوره ریکاوری بسیار طولانی مدت را برطرف کرد
• این روش را می‌توان برای افردی که انجام جراحی برای آن‌ها مناسب نیست نیز مورد استفاده قرار داد
• پی آر پی یک روش کمتر تهاجمی است که کمترین میزان خطرات و عوارض احتمالی را دارد. در این روش از سلول‌های طبیعی خود بدن و پروسه‌ بیولوژیکی بدن برای ترمیم بافت‌ها استفاده می‌شود
• ریکاوری در پی آر پی اغلب بسیار سریع‌تر از روش‌های جراحی است
• با استفاده از خون خود بیمار، احتمال انتقال عوامل عفونی به بدن و ریسک بروز واکنش آلرژیک وجود ندارد

بیشتر بخوانید: زانوبند طبی مناسب زانودرد شما کدام است؟

پی آر پی (PRP) چیست و عملکرد آن در بدن چگونه است؟

برای آشنایی با پی آر پی زانو و عملکرد آن در درمان زانودرد و انواع آسیب‌های قابل درمان با آن، بهتر است ابتدا با این روش پزشکی آشنا شوید.

نام پی آر پی زانو (PRP) در حقیقت برای اختصار و با استفاده از حروف اول پلاسمای غنی از پلاکتPlatelet-rich Plasma ساخته شده و برای درک ماهیت و عملکرد آن باید ابتدا با مفاهیم پلاسما و پلاکت آشنا شد.

خون از دو بخش اصلی تشکیل شده است. بخش اول هماتوکریت‌ها یا سلول‌های خونی هستند؛ شامل گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها، که در واقع قسمت جامد خون را تشکیل می‌دهند. بخش دوم شناور است، پلاسما نام دارد و قسمت مایع خون را تشکیل می‌دهد.

بیشتر بخوانید: خالی کردن زانو، بررسی درمان و علت خالی شدن پا هنگام راه رفتن

پلاسما در واقع بخش زمینه‌ ای خون است که عمدتا از آب تشکیل شده و حاوی مواد محلول در آب مثل قندها، پروتئین‌ها و مواد معدنی است.

پلاکت‌ها عنصر اصلی و حیاتی برای انعقاد خون در بدن هستند و حامل فاکتورها یا پروتئین‌های خاصی‌اند که نقش ضروری در روند لخته شدن خون ایفا می‌کنند.

در عین حال، در پلاکت‌ها پروتئین‌هایی وجود دارند که در رشد و ترمیم سلول‌های بدن موثرند و قابلیت بالایی در سرعت دادن به روند ترمیم در نقاط مختلف بدن اعم از پوست، مو، عضلات، تاندون‌ها و… دارند.

در حقیقت پلاکت‌ها می‌توانند روند طبیعی التیام‌بخشی، بهبودی، تسکین درد و ترمیم سلول‌ها را (که در خود بدن وجود دارد) برانگیخته کنند یا به آن سرعت بدهند.

با تزریق محلول PRP، نوعی بازسازی سلولی گسترده در ناحیه تحت درمان اتفاق می‌افتد که روند آن می‌تواند تا 18 ماه ادامه داشته باشد.

بیشتر بخوانید: کشکک زانو چیست و چرا دانستن در مورد آن اهمیت زیادی دارد؟

در این روند بدن با نیروی ترمیم‌کنندگی طبیعی خود نسبت به عارضه، بیماری یا آسیب‌دیدگی ایجاد شده، واکنش نشان می‌دهد.

پلاکت‌های موجود در پلاسمای غنی‌شده اولین فاکتورهایی هستند که خود را به محل آسیب می‌رسانند و روند ترمیم سلول‌ها و جذب سلول‌های بنیادین را تسهیل می‌کنند.

تزریق PRP موجب می‌شود که همراه با مکانیسم طبیعی ترمیم در بدن، غلظت پلاسما در ناحیه مورد نظر هم افزایش یابد و آسیب یا عارضه ایجاد شده هرچه سریع‌تر بهبود پیدا کند.

در روش درمانی PRP از خون خود فرد، برای تولید پلاسمای غنی از پلاکت استفاده می‌شود؛ به همین دلیل است که این روش به‌عنوان یک روش کاملا طبیعی (بیولوژیک) و بدون استفاده از مداخله‌های شیمیایی و دارویی، مشهور شده ‌است.

بیشتر بخوانید: درمان پارگی مینیسک زانو با روش‌های خانگی، ورزشی و جراحی

تاریخچه استفاده از PRP در اقدامات پزشکی و درمانی، به سال 1989 میلادی (1368 هجری شمسی) برمی‌گردد. در ابتدا از این روش بیش‌تر در دندان‌پزشکی و جراحی فک و صورت، پس از آن برای کلاژن‌سازی و بهبود وضعیت پوست و مو و سپس برای درمان جای زخم‌های مختلف و سوختگی‌ها استفاده می‌شد.

از اوایل قرن بیست و یکم و دهه 2000 میلادی، استفاده از این روش بیش از پیش در درمان مشکلات عضلانی-استخوانی خصوصا برای درمان عوارض زانو، مورد اقبال قرار گرفت.

امروزه از پی آر پی زانو به عنوان یکی از ایمن‌ترین روش‌ها برای ترمیم و بهبودی مشکلات و عوارضی که حتی ممکن است با جراحی یا فیزیوتراپی نیز بهبودی لازم را کسب نکنند استفاده می‌شود.

بیشتر بخوانید: جراحی آرتروز زانو، یک تصمیم بسیار مهم

عملیات ساخت PRP چگونه انجام می‌شود؟

تا این‌جا می‌دانیم که در PRP ابتدا با استفاده از خون فرد، پلاسمای غنی‌شده از پلاکت تولید می‌شود و سپس این ترکیب جدید به محل مورد نظر در بدن تزریق می‌شود. اما این غنی‌سازی در پی آر پی زانو چگونه انجام می‌شود؟

در ابتدا مقداری خون از بازوی فرد گرفته می‌شود که تقریبا با مقدار خونی که برای آزمایش خون در آزمایشگاه‌ها دریافت می‌شود (حدود 10 تا 20 میلی‌لیتر) برابر است.

این نمونه خون داخل دستگاهی به اسم سانتریفیوژ قرار داده می‌شود. در سانتریفیوژ، بر اساس نیروی گریز از مرکز و با استفاده از چرخش بسیار سریع دستگاه، بخش‌های مختلف خون (پلاسما، پلاکت‌ها و گلبول‌های قرمز و سفید) از یکدیگر تفکیک و جداسازی می‌شوند.

بیشتر بخوانید: زانودرد عصبی چیست و چگونه به آن دچار نشویم؟

در مرحله بعدی، پلاسمای جدا شده با پلاکت‌های جدا شده غنی‌سازی می‌شود، یعنی در نهایت غلظتی بیش از حد معمول از خون عادی پیدا می‌کند.

در نهایت محلولی به دست می‌آید که از پلاکت‌ها غنی شده است. پس از آماده‌سازی محلول PRP، پزشکان معمولا برای مشخص کردن محل دقیق تزریق (مانند تاندون) از روش‌های تصویربرداری پزشکی مانند سونوگرافی استفاده می‌کنند. سپس پزشک پی آر پی را به قسمت آسیب‌دیده تزریق می‌کند.

کل این فرآیند در هر جلسه درمان، حدود بیست دقیقه تا یک ساعت طول می‌کشد.

با ورود محلول به ناحیه دچار عارضه، فاکتورهای رشد موجود در پلاکت‌ها آزاد می‌شوند و تاثیرگذاری خود را با سه عملکرد مهم به نمایش می‌گذارند:

• موجب تحریک برای تشکیل کلاژن می‌شوند. پروتئین کلاژن در واقع در میان بافت‌های بدن نقشی مانند سیمان در بافت ساختمان دارد.
• موجب تشکیل رگ‌ها و مویرگ‌های خونی جدید و بازسازی دیواره رگ‌ها می‌شوند.
• موجب ساماندهی و تقسیم‌ سلول‌ها و در نتیجه سرعت گرفتن روند بازسازی سلولی می‌شوند.

بیشتر بخوانید: رباط زانو نقشی اساسی در کارکرد مفصل دارد، پس مراقب آن باشید

کدام آسیب‌ها و زانودردها را می‌توان با پی آر پی زانو (PRP) درمان کرد؟

بسیاری از عوارض و مشکلات ارتوپدی -خصوصا آسیب‌های مرتبط با زانو- به طور موثر با روش تزریق PRP بهبود می‌یابند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

• آسیب‌های تاندونی مزمن مثل درد جلوی زانو (سندروم زانوی دوندگان)
• آسیب‌های حاد رباط‌ها و عضلات (کشیدگی یا پارگی جزئی)
• آرتروز (آرتریت روماتویید) زانو
• شکستگی در استخوان‌های زانو
• آسیب عضلات چهارسر ران
• انواع آسیب همسترینگ
• کشیدگی یا پارگی جزئی تاندون آشیل

به طور کلی، روش PRP زانو برای بسیاری از ورزشکاران، افراد مسن دارای نارسایی‌های مفصلی، افراد آسیب‌دیده در مرحله توانبخشی و مانند آن، از نظر تسریع در روند بهبودی و پیشگیری از بیش‌تر شدن آسیب‌دیدگی، مفید خواهد بود.

علاوه بر این، به‌کارگیری این روش برای بیمارانی که پیش از این بهبودی آن‌ها نیازمند انجام جراحی‌های پرخطر بود، ریسک بروز آسیب‌های حادتر و حتی ناتوان شدن دائمی بیمار -در نتیجه انجام عمل جراحی- را برطرف می‌کند.

بیشتر بخوانید: درد جلوی زانو، علامتی که به شما در مورد کشکک زانو هشدار می‌دهد

تاثیر PRP بر آسیب دیدگی‌ها و دردهای مزمن مقاوم نسبت به دیگر روش‌های درمانی

پی آر پی زانو راه‌حلی مناسب برای بیمارانی است که پیش از این نتوانسته‌اند با استفاده از روش‌های درمانی دیگر اعم از داروها، فیزیوتراپی، استفاده از وسایل کمکی و… نتیجه مطلوبی بگیرند.

پی‌آر پی همچنین راه حلی مناسب برای دردهای مداوم، گرفتگی‌های عضلانی و محدودیت در دامنه حرکتی است. افرادی که به سختی می‌توانند ورزش کنند یا حتی حرکات فیزیکی روزمره‌شان را انجام دهند و با اختلال‌های خواب، خستگی مفرط فیزیکی و محدودیت‌ها و عوارض دیگر نیز درگیر هستند می‌توانند ای این روش استفاده کنند.

بدن انسان به تدریج و در طول زمان، قابلیت تشخیص این مساله را که کدام ناحیه‌ها نیاز به درمان و ترمیم دارند، از دست می‌دهد. خصوصا اگر آسیب‌دیدگی مورد نظر، به شکل مزمن، فرسایشی یا تحلیل رفتن بروز پیدا کند.

عارضه‌هایی چون التهاب مزمن تاندون، درد شدیدی را در زانو و نواحی دیگر ایجاد می‌کند، دردهایی که بیش از همه، افرادی در گروه سنی میانسالی تا پیری مستعد درگیر شدن با آن‌ها هستند. برای درمان زانودرد ناشی از این عوارض هم می‌توان از پی‌آرپی زانو استفاده کرد.

بیشتر بخوانید: درمان خانگی زانودرد با این 15 راه مفید

تاثیر PRP زانو در درمان آرتروز زانو

بیماری‌های گروه آرتریت روماتویید -که در ایران به نام آرتروز نیز شناخته‌ می‌شوند- از لحاظ آماری یکی شایع‌ترین عوامل ایجاد التهاب و آسیب در مفاصل (خصوصا زانو به عنوان بزرگ‌ترین مفصل بدن) هستند.

بر اساس پژوهش‌های انجام شده، PRP زانو، در میان 80 درصد افراد دارای آرتروز زانوی درجه دو و سه پاسخ خوبی داده است.

بیشتر بخوانید: 10 ورزش زانودرد که نتیجه آن‌ها شما را شگفت‌زده می‌کند

اثر این روش اغلب تا حداقل 9 ماه و حداکثر 18 ماه ادامه می‌یابد و در طول این مدت، میزان درد و میزان مصرف داروهای ضد درد در بیمار به شدت کاهش پیدا می‌کند و بافت‌های ناحیه آسیب‌دیده ترمیم می‌شوند.

همچنین معمولا از سنین میانسالی به بعد، غضروف مفصلی زانو به صورت سالانه چهار تا شش درصد تخریب می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد استفاده از پی آر پی زانو برای بیماران درگیر با تخریب غضروفی، به صورتی موثر و معنی‌دار میزان این تخریب را کاهش می‌دهد.

به‌عبارت دیگر PRP زانو می‌تواند از تشدید و حادتر شدن آرتروز زانو نیز پیشگیری کند.

بیشتر بخوانید: صدای تق تق زانو | اگر صدای زانو نگرانتان کرده این مطلب را بخوانید

اثرات روش پی آر پی زانو از یک هفته تا سه ماه پس از تزریق پلاسمای غنی‌شده از پلاکت آغاز می‌شود. تعداد تزریق‌ها معمولا سه تزریق به فاصله یک تا دو هفته تا نهایتا یک ماه است.

البته تعداد دفعات تزریق برخلاف داروهای شیمیایی مثل استروییدها (کورتون‌ها) محدودیتی ندارد و می‌شود متناسب با نیاز بیمار آن را تکرار کرد.

از ویژگی‌های مهم این روش خصوصا در درمان آرتروز زانو و عوارض مرتبط با آن مثل خار پاشنه، این است که در صورت ایجاد اثرات بهبودی و ترمیم در بیمار، اثر مثبت آن پایدار است و صرفا جنبه تسکینی ندارد.

آیا پی آر پی زانو عوارض جانبی دارد؟

عوارض جانبی ناشی از تزریق PRP در زانو، معمولا خفیف و نادر هستند. ممکن است تاثیر مثبت این روش در برخی بیماران کمتر از بقیه باشد اما تنها در بعضی موارد بسیار نادر ممکن است بیمار دچار واکنش منفی شود.

بعضی عوارض جانبی نادری که ممکن است پس از تزریق پلاسمای غنی از پلاکت بروز کنند عبارت‌اند از:

• درد موقت در محدوده زانو که ممکن است تا چند روز پس از تزریق طول بکشد
• التهاب خفیف در زانو که نتیجه طبیعی این روش درمان است و کمی پس از تزریق برطرف می‌شود
• عفونت احتمالی بر اثر تزریق که در صورت رعایت اصول بهداشتی در هنگام اجرای درمان، احتمال آن بسیار ضعیف است
• تشکیل بافت اسکار (زخم) روی زانوی آسیب‌دیده

بیشتر بخوانید: علت زانودرد چیست؟ دلیل درد زانو خود را در این مطلب پیدا کنید

چه کسانی نباید از روش PRP استفاده کنند؟

در صورت دارا بودن بیماری‌های زمینه‌ای یا مصرف داروهایی که ممکن است تداخل ایجاد کنند، بیماران حتما باید پیش از دریافت پی آر پی، این موارد را به پزشک معالج اطلاع دهند.

علاوه بر این، بسیاری از متخصصان بر این باورند که گروه‌های زیر بهتر است از تزریق PRP استفاده نکنند زیرا هر کدام به دلیل مشخصی دارای اختلال در روند انعقاد خون و میزان پلاکت‌ها هستند و درمان پی آر پی زانو ممکن است اختلال موجود را تشدید کند:

• افرادی که مشکل لخته‌سازی خون دارند و به طور منظم داروهای رقیق‌کننده خون (مانند آسپیرین، وارفارین و هپارین) مصرف می‌کنند
• کسانی که به صورت انبوه و زیاد دخانیات مصرف می‌کنند
• کسانی که سابقه اعتیاد به مواد مخدر یا الکل دارند

همچنین کسانی که مبتلا به این بیماری‌ها هستند بهتر است از پی آر پی زانو بهره نبرند:

• انواع سرطان
• بیماری‌های مزمن کبد
• بیماری‌های مزمن پوستی
• تعداد کم پلاکت‌های خونی
• بیماری‌های تیروئیدی

بیشتر بخوانید: زانودرد سالمندان، انواع، علل و راه‌های پیشگیری و درمان آن

آیا تزریق PRP زانو می‌تواند جایگزینی برای عمل جراحی در درمان زانودرد باشد؟

در مجموع می‌توان گفت روش PRP زانو لزوما جایگزینی برای جراحی‌های زانو نیست. اگرچه که بسیاری از آسیب‌های مزمن -که پیش از این شاید تیغ جراحی تنها راه‌حل بهبودی آن‌ها به‌شمار می‌رفت- به‌خوبی به این روش پاسخ داده‌اند و دیگر لزوم انجام عمل جراحی برای بسیاری از این آسیب‌ها، برطرف شده است.

اما با این حال غیرممکن است که بتوان کاملا پیش‌بینی کرد که در چه مواردی این روش موثر خواهد بود و میزان تاثیر آن دقیقا چقدر است یا در چه مواردی تغییری ایجاد نمی‌کند و میزان تاثیر کمتری به جا می‌گذارد.

یک آسیب و التهاب مزمن و درمان نشده در زانو، معمولا می‌تواند موجب تشکیل بافت اضافه در محدوده آسیب‌دیده شود. این موضوع می‌توانند سبب اختلال در عملکرد عادی مفصل زانو و مستعد شدن تاندون‌ها و رباط‌ها برای آسیب‌دیدگی مجدد، یا تشدید آسیب قبلی تا پارگی کامل شود.

در بعضی موارد هم عدم بهبود آسیب به خاطر کم بودن خون‌رسانی به ناحیه مورد نظر است. در اغلب این موارد، تاندون دچار پارگی‌های میکروسکوپی و تشکیل بافت‌های فیبروزی به صورت مزمن شده و روند رسیدن خون به این ناحیه‌ها هم بسیار ضعیف می‌شود. به همین دلیل بدن فرد بیمار برای بازسازی و ترمیم آسیب‌دیدگی، با مشکل و اختلال مواجه می‌شود که با درمان PRP این مشکل برطرف خواهد شد. روند بهبودی و التیام، با کمک فاکتورهای رشد و بازسازی‌کننده که در پلاکت‌های غنی‌شده هستند، سرعت پیدا می‌کند.

بیشتر بخوانید: زانو درد را بهتر بشناسیم؛ ۱۱ علت و ۷ راه خلاص شدن از  زانودرد

آیا انجام پی آر پی زانو دردناک است؟

اغلب بیماران تا چند روز پس از انجام PRP کمی درد دارند. اما شدت این درد با گذشت زمان کمتر می‌شود و در نهایت درد کاملا بر طرف خواهد شد.

مدت زمان ریکاوری در روش PRP چقدر است؟

از بیماران خواسته می‌شود که به مدت شش هفته از انجام فعالیت شدید دوری کنند و استراحت داشته باشند و پس از آن نیز شش هفته فیزیوتراپی بگذرانند. طی این مدت بیمار می‌تواند ورزش کند اما باید از انجام فعالیت‌هایی که بر ناحیه آسیب‌دیده فشار می‌آورد، خودداری کنند.

پی آر پی زانو که از انواع روش‌های جدید پزشکی است، برای درمان‌های کمتر تهاجمی انواع بیماری‌ها کاربرد دارد. درمان زانودرد به روش پی آر پی زانو همراه با اقدامات توانبخشی پس از درمان، می‌توان شانس بهبود یافتن آسیب را افزایش داده و احتمال تشدید و پیشرفت آسیب را با کاهش یا در برخی موارد، با توقف مواجه کند.

این نتایج مثبت پی آر پی زانو می‌تواند در بسیاری از موارد، احتمال نیاز بیمار به جراحی و ضرورت انجام آن را برطرف کند و سرعت پیشرفت بیماری‌ها را کاهش دهد.