رباط زانو نقشی اساسی در کارکرد مفصل دارد، پس مراقب آن باشید

پارگی رباط زانو یا رباط صلیبی مواردی است که بسیاری از افراد و به ویژه ورزشکاران با آن روبه‌رو می‌‌شوند. برای آشنایی با درمان زانودردهای ناشی از آسیب‌دیدگی رباط زانو، ابتدا باید با مهم‌ترین و در عین حال آسیب‌پذیرترین بخش از ساختار این مفصل پیچیده آشنا شوید.

رباط‌ها یا لیگامان‌ها، نوارهایی از بافت کشسان محکم یا بافت همبند (Tissue Connective) در اطراف مفاصل هستند. آن‌ها یک استخوان را به استخوان دیگر متصل می‌کنند و باعث ثبات مفاصل می‌شوند و همچنین با ایجاد محدودیت در دامنه حرکتی استخوان‌ها، از آسیب‌دیدگی مفاصل جلوگیری می‌کنند.

رباط‌هایی در اطراف زانو، مچ پا، آرنج، شانه‌ها و سایر مفاصل باعث ایجاد و حفظ شکل بدن می‌شوند. این بافت‌های همبند، نرم و انعطاف‌پذیر هستند و کشش یا پاره شدن آن‌ها می‌تواند باعث لقی و ناپایدار شدن مفاصل شود.

بیشتر بخوانید: درمان آرتروز زانو ، موثر ترین روش های معالجه آرتروز زانو

پارگی رباط زانو یا لیگامان و ارتباط آن با انواع زانودرد

زانو بزرگ‌ترین و پیچیده‌ترین مفصل در بدن انسان است که نقشی حیاتی در توان حرکتی ما دارد. سه استخوان در محل مفصل زانو با یکدیگر تلاقی می‌کنند که این استخوان‌ها عبارت‌اند از:

• استخوان ران (فیمور)
• استخوان قلم پا (تیبیا)
• استخوان کشکک (پاتلا)

بیشتر بخوانید: زانوبند کشی، پرطرفدارترین و آشناترین راه مقابله با زانودرد

استخوان‌های زانو با کمک رباط‌ها به یکدیگر متصل می‌شوند. رباط‌های زانو یا همان لیگامان‌ها استخوان ران را به استخوان‌های پایین پا متصل می‌کنند. در این بین استخوان کشکک که در مقابل زانو قرار دارد، مقداری از حفاظت مفصل زانو را بر عهده دارد.

در محل مفصل زانو چهار رباط اصلی وجود دارد. این رباط‌ها شبیه طناب‌های محکم عمل کرده و استخوان‌ها را در کنار یکدیگر نگه می‌دارند. علاوه بر این رباط‌ها باعث تثبیت وضعیت مفصل زانو می‌شوند و از لغزش‌های ناخواسته جلوگیری می‌کنند. پارگی رباط زانو یا کشیدگی آن در نتیجه انجام فعالیت‌های فیزیکی، از موارد آشنا در آسیب‌دیدگی زانو هستند که می‌توانند منجر به زانودردهای شدیدی شوند.

بیشتر بخوانید: درمان خانگی زانودرد با این 15 راه مفید

ورزشکارانی که فعالیت‌های ورزشی دارای برخورد مستقیم مانند فوتبال انجام می‌دهند، این نوع از آسیب‌دیدگی‌ها در ناحیه پا را به دفعات تجربه می‌کنند. به نظر می‌رسد این ورزشکاران بیشتر از دیگران دچار پارگی رباط صلیبی زانو می‌شوند. به طور کلی شایع‌ترین آسیب‌های مرتبط با رباط‌ها ناشی از ورزش است. همچنین تصادفات یا سایش عمومی استخوان‌ها در اثر بیماری یا بالا رفتن سن، می‌تواند باعث آسیب‌دیدگی آن‌ها شود.

با این حال به علت اینکه ثبات مفصل زانو فقط بر رباط‌ها و عضلات اطراف زانو متکی است، این مفصل می‌تواند به سادگی دچار آسیب‌دیدگی شود. یک ضربه مستقیم به زانو یا انقباض بیش از حد عضله در شرایطی مثل تغییر ناگهانی جهت در زمان دویدن، می‌تواند به این مفصل آسیب وارد کرده و باعث بروز زانودرد شود.

بیشتر بخوانید: زانودرد عصبی چیست و چگونه به آن دچار نشویم؟

رباط‌های متقاطع یا صلیبی

این رباط‌ها در داخل مفصل زانو قرار دارند. با عبور این رباط‌ها از روی یکدیگر، یک ظاهر صلیبی در جلو و عقب آن‌ها ایجاد می‌شود. رباط‌های صلیبی کنترل حرکت به سمت عقب و جلو را در محل مفصل زانو بر عهده دارند.

بیشتر بخوانید: خالی کردن زانو، بررسی درمان و علت خالی شدن پا هنگام راه رفتن

رباط صلیبی یا متقاطع جلویی (قدامی)

Anterior cruciate ligament که به اختصار به آن ACL هم می‌گویند در جلوی PCL و در بین دو کندیل داخلی و خارجی ران و در واقع در داخل زانو قرار دارد. این رباط جلوی سر خوردن فمور روی تیبیا به سمت عقب یا سر خوردن تیبیا به سمت جلو را می‌گیرد. ACL نقش پررنگی در حفظ پایداری زانو دارد. رباط متقاطع قدامی در بالا به سطح داخلی کندیل خارجی ران می‌چسبد و در پایین به ناحیه جلویی وسط پلاتوی تیبیا متصل می‌شود.

بیشتر بخوانید: 12 ورزش برای درمان آرتروز زانو که بهترین متخصصان آن ها را توصیه می‌کنند

رباط صلیبی یا متقاطع پشتی (خلفی)

Posterior cruciate ligament که به اختصار به آن PCL هم می‌گویند در پشت ACL و در بین دو کندیل ران قرار گرفته. این رباط جلوی سر خوردن فمور روی تیبیا به سمت جلو یا سر خوردن تیبیا به سمت عقب را می‌گیرد. این رباط از سطح خارجی کندیل داخلی ران شروع شده و در پایین به ناحیه پشتی وسط پلاتوی تیبیا می‌چسبد.

بیشتر بخوانید: 10 ورزش زانو درد که نتیجه آن‌ها شما را شگفت‌زده می‌کند

رباط‌های کلترال یا جانبی

این رباط‌ها در اطراف مفصل زانو قرار دارند. در این حالت رباط جانبی داخلی (MCL) استخوان‌های فیمور و تیبیا را به یکدیگر متصل می‌کند. از طرف دیگر، رباط جانبی خارجی (LCL) استخوان فیمور را به یک استخوان کوچک‌تر در ناحیه پایین پا (فیبولا) متصل می‌نماید. رباط‌های جانبی یا طرفی کنترل حرکت به پهلو را در محل مفصل زانو بر عهده دارند و مانع حرکت‌های غیرعادی مفصل می‌شوند.

بیشتر بخوانید : زانودرد سالمندان، انواع، علل و راه‌های پیشگیری و درمان آن

رباط جانبی داخلی یا لیگامان کلترال مدیال

Medial collateral ligament یا MCL به صورت یک نوار پهن از بالا به سطح داخلی کندیل داخلی استخوان ران متصل شده و در پایین به زیر پلاتوی داخلی استخوان تیبیا می‌چسبد. وظیفه این رباط این است که اجازه نمی‌دهد تا ساق به طرف بیرون کج شده و زاویه پیدا کند. در واقع مانع از انحراف زانو و ساق به سمت خارج می‌شود.

بیشتر بخوانید: درمان ساییدگی زانو، بهترین درمان برای ساییدگی مفصل زانو

رباط جانبی خارجی یا لیگامان کلترال لترال

Lateral collateral ligament یا LCL از بالا به سطح خارجی کندیل خارجی استخوان ران متصل شده و در پایین به سر استخوان فیبولا می‌چسبد. وظیفه این رباط این است که اجازه نمی‌دهد تا ساق به طرف داخل کج شده و زاویه پیدا کند. در واقع مانع از انحراف زانو و ساق به سمت داخل می‌شود.

بیشتر بخوانید: صدای تق تق زانو | اگر صدای زانو نگرانتان کرده این مطلب را بخوانید

چهار رباط اصلی زانو

چهار رباط اصلی وجود دارند که استخوان ران (femur) و استخوان درشت‌نی ساق پا (tibia) را به هم متصل می‌کنند:

• رباط صلیبی قدامی یا جلویی (ACL)
• رباط صلیبی خلفی یا پشتی (PCL)
• رباط جانبی داخلی (MCL)
• رباط جانبی خارجی (LCL)

رباط های صلیبی قدامی و خلفی در مرکز زانو و رباط‌های جانبی یا طرفی در دو سمت داخل و خارج زانو قرار دارند.

• ACL به طرف جلوی زانو است و حرکت رو به جلو و چرخش استخوان ساق پا را کنترل می‌کند
• PCL به طرف پشت زانو است و حرکت به عقب استخوان ساق پا را کنترل می‌کند
• MCL داخل زانو قرار دارد و باعث ایجاد ثبات در مرکز مفصل زانو می‌شود
• LCL خارج زانو قرار دارد و ناحیه جانبی آن را ثابت نگه می‌دارد

بیشتر بخوانید: 12علت ورم پا |10درمان خانگی ورم پا|خواص بالا نگه داشتن پاها

درمان پارگی رباط زانو

از آن‌جایی که علائم و درد ناگهانی ناشی از این آسیب‌ها می‌تواند بسیار شدید و نشانه‌ای از صدمه جدی باشد، باید برای تشخیص میزان آسیب و درمان زانودردی که از کشیدگی یا پاره‌شدن رباط‌ها ایجاد شده، به پزشک مراجعه شود تا از عوارض خطرناک احتمالی بعدی جلوگیری شود.

درمان این آسیب‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• استراحت
• فیزیوتراپی
• عمل جراحی

در 72 ساعت اول پس از آسیب‌دیدگی رباط، ممکن است بتوانید با انجام کارهای زیر به درمان زانودرد و بهبود شرایط زانو کمک کنید:

• از کیسه یخ استفاده کنید
• با بریس یا بانداژ رباط آسیب‌دیده را ثابت نگه دارید
• هنگام استفاده از یخ و هر زمان که نشسته یا دراز کشیده‌اید، محل آسیب‌دیده یا زخم‌شده را به کمک بالش‌ بالا ببرید. سعی کنید ناحیه را در سطح قلب یا بالاتر از آن نگه دارید تا تورم به حداقل برسد

بیشتر بخوانید: علت درد زانو از نوجوانی، میانسالی تا سالمندی

راه‌ها و روش‌های درمان رباط صلیبی و پارگی رباط زانو

پارگی و کشیدگی رباط زانو که گاهی حتی منجر به زانودردهای شدیدی می‌شود، برای درمان به ندرت نیازمند عمل جراحی است. اما گاهی این آسیب‌ها می‌توانند بدون احساس درد و به صورت خالی کردن زانو نیز اتفاق بیفتند یا همراه با لقی زانو رخ دهند که نیازمند درمان‌های جدی‌تر هستند.

بیشتر بخوانید: زانو درد را بهتر بشناسیم؛ ۱۱ علت و ۷ راه خلاص شدن از  زانودرد

در اغلب آسیب‌دیدگی‌های رباط زانو، می‌توان از چند درمان ساده به همراه برنامه توانبخشی برای بیمار استفاده کرد و در کنار تسکین درد، بیمار را به وضعیت عادی قبل از آسیب‌دیدگی مفصل باز گرداند.

اهداف اصلی برنامه توانبخشی برای درمان انواع زانودرد ناشی از آسیب‌دیدگی رباط زانو عبارت‌اند از:

• کاهش درد و تورم ایجاد شده
• بازیابی کامل توان حرکت
• بهبود قدرت و ثبات مفصل
• بازگشت کامل به سطح فعالیت‌های عادی

بعضی از این روش‌های درمان عبارت‌اند از:

• دارودرمانی
• فیزیوتراپی
• استفاده از بریس‌ها و زانوبندهای طبی
• تزریق پلاسمای غنی شده با پلاکت خون (PRP)
• عمل جراحی

بیشتر بخوانید: درد جلوی زانو، علامتی که به شما در مورد کشکک زانو هشدار می‌دهد

با آسیب‌های مرتبط با انواع رباط زانو آشنا شوید

شایع ترین آسیب رباط زانو مرتبط با رباط صلیبی قدامی است. اگر پای شما در یک جهت بچرخد و زانو در جهت دیگری پیچ بخورد، می‌تواند ACL را تحت فشار قرار دهد یا باعث پارگی آن شود. فوتبال، اسکی و بسکتبال همگی از ورزش‌هایی هستند که بیشترین احتمال آسیب‌دیدگی ACL را به همراه دارند.

آسیب‌دیدگی PCL هم ممکن است، اما در موارد بسیار کمتری رخ می‌دهد. آسیب PCL معمولا در اثر ضربه ناگهانی مستقیم به وجود می‌آید. تکل روی پا در فوتبال یا تصادف رانندگی، هردو می‌توانند موجب بروز عارضه در این رباط زانو شوند.

پارگی یا کشیدگی MCL معمولا به این دلیل اتفاق می‌افتد که جسمی سخت به قسمت داخلی زانو برخورد کند. رباط‌های جانبی داخلی (MCL) بیشتر از رباط‌های جانبی خارجی (LCL) دچار آسیب‌دیدگی می‌شوند. به خاطر ساختار آناتومی پیچیده‌تر بخش خارجی مفصل زانو، در صورتی که رباط‌های طرفی خارجی دچار آسیب شوند، معمولا سایر ساختارهای مفصل نیز آسیب می‌بینند.

بیشتر بخوانید: درمان پارگی مینیسک زانو با روش‌های خانگی، ورزشی و جراحی

انواع آسیب‌های رباط زانو به همراه علائم آن‌ها را بشناسید

در صورتی که یک یا چند عدد از رباط‌های زانو دچار آسیب دیدگی شوند، صرف نظر از اینکه کدام یک از رباط‌ها آسیب دیده، علائم نسبتا مشابه خواهند بود.

با این حال شدت علائم آسیب‌دیدگی بستگی به میزان آسیب وارد شده به رباط زانو دارد. برای مثال، یک رباط که به طور کامل پاره شده می‌تواند علائم شدیدتری در مقایسه با حالتی داشته باشد که رباط فقط دچار کشیدگی شده است.

علائم آسیب دیدگی انواع رباط زانو به شرح زیر هستند:

شنیدن صدا از محل مفصل

در این حالت معمولا در زمانی صدا از محل مفصل آسیب‌دیده شنیده می‌شود که رباط به طور کامل پاره شده باشد.

بیشتر بخوانید: چرا پی آر پی زانو یکی از بهترین روش‌های درمان زانودرد است؟

تورم مفصل زانو

هنگامی که یک رباط زانو دچار آسیب‌دیدگی می‌شود، ممکن است مقداری خون‌ریزی در داخل مفصل زانو در نتیجه این آسیب‌دیدگی رباط ایجاد شود. این شرایط می‌تواند باعث تورم مفصل شود.

به این ترتیب، مقدار ورم ایجاد شده بستگی به شدت آسیب دارد. آسیب‌دیدگی‌های خفیف رباط می‌توانند باعث ایجاد تورم محدود شوند، در حالی که پارگی کامل رباط می‌تواند تورم بسیار زیادی را در محل مفصل زانو ایجاد نماید.

بیشتر بخوانید : تعویض مفصل زانو؛ جراحی سخت با نتیجه ایده‌آل با اطمینان گام بردار!

درد در محل مفصل زانو

میزان درد احساس شده در زانودرد نیز، بستگی به شدت آسیب‌دیدگی مفصل زانو دارد.

احساس ناراحتی در اطراف مفصل زانو در هنگام دست زدن به آن

این شرایط می‌تواند یک ناراحتی خفیف در موارد آسیب‌دیدگی خفیف تا ناراحتی شدید در موارد پارگی کامل رباط را شامل شود.

عدم توانایی در استفاده از زانو یا حرکت دادن عادی آن

در مواردی که رباط به طور کامل دچار پارگی شده باشد، قابلیت حرکتی آن به شکل جدی کاهش پیدا می‌کند. این شرایط در حالی است که در موارد ایجاد آسیب‌دیدگی خفیف، فرد می‌تواند مقدار نسبتا خوبی از حرکت‌های زانو را انجام دهد.

بیشتر بخوانید: چقدر با زانوبند طبی مفصل دار و فواید آن آشنایی دارید؟

احساس بی‌ثباتی زانو یا خالی شدن آن در زمان تلاش برای ایستادن بر روی پاها

این شرایط می‌تواند باعث لنگیدن فرد شود. مجددا، علائم مشاهده شده در این حالت بستگی به شدت آسیب وارد شده به رباط دارد. در صورتی که فرد دچار آسیب‌دیدگی خفیف شده باشد، احتمالا توانایی ایستادن او تحت تاثیر قرار نمی‌گیرد.

کبودی در اطراف زانو که به طور موقت ایجاد می‌شود

ممکن است ایجاد کبودی در اطراف مفصل زانو به مقداری زمان نیاز داشته باشد.

بیشتر بخوانید : جراحی آرتروز زانو، یک تصمیم بسیار مهم

در چه شرایطی عمل جراحی آسیب‌دیدگی رباط زانو ضروری است؟

گاهی اوقات لازم است تا پس از ایجاد آسیب‌دیدگی در رباط زانو، عمل جراحی صورت پذیرد.

برخی از این شرایط که می‌توانند نیازمند عمل جراحی باشند شامل موارد زیر هستند:

• بیمار به فعالیت‌های گسترده ورزشی اشتغال دارد یا به خاطر انجام فعالیت‌های بسیار شدید دچار پارگی رباط صلیبی قدامی ACL شده است
• بیش از یک رباط زانو دچار آسیب‌دیدگی شده باشد یا به همراه وارد شدن آسیب به یک رباط، سایر بخش‌های مفصل زانو نیز آسیب دیده باشند
• فرد دچار پارگی رباط طرفی خارجی LCL شده باشد.

عمل جراحی در اکثر مواقع برای ترمیم آسیب‌دیدگی رباط صلیبی قدامی استفاده می‌شود. البته هنوز درباره بهترین روش برای ترمیم آسیب‌دیدگی رباط صلیبی قدامی مباحث علمی زیادی در جریان است.

با این حال در بسیاری از مواقع انواع روش‌های فیزیوتراپی و سایر روش‌های درمانی محافظه‌کارانه می‌توانند تمام آن چیزی باشند که بیمار برای درمان زانودرد نیاز دارد و استفاده از این روش‌ها می‌تواند نیاز به انجام عمل جراحی را از بین ببرد.

تصمیم‌گیری درباره انجام یا عدم انجام عمل جراحی بستگی به شرایط اصلی زیر دارد:

• ویژگی‌های اختصاصی هر فرد
• فعالیت‌ها و ورزش‌هایی که فرد انجام می‌دهد
• سطح کلی فعالیت فرد در زندگی روزمره
• شرایط زیربنایی مربوط به سلامت فرد
• سایر آسیب‌دیدگی‌های احتمالی که ممکن است برای زانو ایجاد شده باشد

به طور کلی بهبود آسیب‌دیدگی رباط زانو و درمان زانودرد ناشی از آن، دیگر مثل گذشته نیست. امروزه ورزشکاران حرفه‌ای پس از آسیب‌های شدید ورزشی، دوره‌های درمانی چندماهه خود را طی می‌کنند و پس از ریکاوری و بازیابی توان خود، مجددا به عرصه حرفه‌ای باز می‌گردند. با این حال این موضوع هم از اهمیت زیادی برخوردار است که جنسیت هم نقش مهمی در میزان آسیب‌دیدگی رباط زانو بازی می‌کند. کارشناسان می‌گویند که ورزشکاران زن در مقایسه با مردان، 6 تا 8 برابر بیشتر در معرض خطر هستند. دلایلی چون مشکلات هم‌ترازی مفصل، نوسانات سطح هورمون‌ها یا عملکرد ضعیف‌تر عضلات همسترینگ از جمله مواردی هستند که باعث این اختلاف شده‌اند.

با این حال انجام ورزش‌های سبک و تقویتی به طور منظم، حفظ فرم مناسب بدن و آگاهی از رابطه زانو و پا هنگام انجام فعالیت‌های فیزیکی بسیار مهم است.

عضلات چهارسر، شکم و همسترینگ قوی، انعطاف پذیری بالا و قدرت ذهنی برای هماهنگی بین عضلات و اندام‌های مختلف بدن نیز می‌تواند از بروز انواع زانودرد ناشی از آسیب‌دیدگی رباط زانو جلوگیری کند.